ustawa o referendum ogolnokrajowym


㎏ancelaria Sejmu s. 1/32
USTAWA
Opracowano na pod-
z dnia 14 marca 2003 r.
stawie: Dz. U. z 2003
r. Nr 57, poz. 507, Nr
85, poz. 782, z 2007 r.
o referendum og贸lnokrajowym
Nr 112, poz. 766, z
2009 r. Nr 68, poz.
573, Nr 202, poz.
1547, z 2011 r. Nr 21,
Rozdzia艂 1
poz. 113, Nr 106, poz.
622, Nr 147, poz. 881.
Przepisy og贸lne
Art. 1.
Ustawa reguluje zasady i tryb przeprowadzania referendum og贸lnokrajowego, o kt贸-
rym mowa w art. 125 i w art. 90 ust. 3 oraz w art. 235 ust. 6 Konstytucji Rzeczypo-
spolitej Polskiej.
Art. 2.
1. Obywatele polscy, w drodze g艂osowania, wyra偶aj膮 swoj膮 wol臋 co do sposobu
rozstrzygni臋cia sprawy poddanej pod referendum.
2. Referendum polega na udzieleniu na urz臋dowej karcie do g艂osowania pozytyw-
nej lub negatywnej odpowiedzi na postawione pytanie albo pytania lub na doko-
naniu wyboru mi臋dzy zaproponowanymi wariantami rozwi膮za艅.
Art. 3.
1. Prawo udzia艂u w referendum ma obywatel polski, je偶eli najp贸zniej w dniu g艂o-
sowania ko艅czy 18 lat.
2. Nie maj膮 prawa udzia艂u w referendum osoby:
1) pozbawione praw publicznych prawomocnym orzeczeniem s膮dowym;
2) pozbawione praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybuna艂u Sta-
nu;
3) ubezw艂asnowolnione prawomocnym orzeczeniem s膮dowym.
Art. 4.
1. Referendum wyznacza si臋 na dzie艅 wolny od pracy.
2. G艂osowanie w referendum mo偶e by膰 przeprowadzone w ci膮gu jednego albo
dw贸ch dni.
3. Je偶eli g艂osowanie w referendum przeprowadza si臋 w ci膮gu dw贸ch dni, termin
g艂osowania okre艣la si臋 na dzie艅 wolny od pracy oraz dzie艅 go poprzedzaj膮cy.
Art. 5.
1. G艂osowa膰 mo偶na tylko osobi艣cie.
2011-12-16
㎏ancelaria Sejmu s. 2/32
2. G艂osowanie odbywa si臋 w lokalu obwodowej komisji do spraw referendum, w
ci膮gu jednego dnia lub dwu kolejnych dni.
3. Je偶eli g艂osowanie w referendum przeprowadza si臋 w ci膮gu jednego dnia, g艂oso-
wanie odbywa si臋 bez przerwy od godziny 6.00 do 22.00.
4. Je偶eli g艂osowanie w referendum przeprowadza si臋 w ci膮gu dw贸ch dni, g艂osowa-
nie odbywa si臋 ka偶dego z tych dni bez przerwy od godziny 6.00 do 20.00, a
przerwa nast臋puje od godziny 20.00 pierwszego dnia do godziny 6.00 drugiego
dnia.
5. Do trybu przeprowadzenia g艂osowania stosuje si臋 odpowiednio przepisy ustawy
z dnia 5 stycznia 2011 r.  Kodeks wyborczy (Dz. U. Nr 21, poz. 112).
Art. 6.
1. G艂osowanie w referendum przeprowadza si臋:
1) w sta艂ych obwodach g艂osowania, utworzonych na podstawie przepis贸w
ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r.  Kodeks wyborczy;
2) w obwodach g艂osowania utworzonych w szpitalach i w zak艂adach pomocy
spo艂ecznej;
3) w obwodach g艂osowania utworzonych w zak艂adach karnych i aresztach 艣led-
czych oraz w oddzia艂ach zewn臋trznych tych zak艂ad贸w i areszt贸w;
4) w obwodach g艂osowania utworzonych dla obywateli polskich przebywaj膮-
cych za granic膮;
5) w obwodach g艂osowania utworzonych dla obywateli polskich przebywaj膮-
cych na polskich statkach morskich.
2. Do obwod贸w g艂osowania w szpitalach i zak艂adach pomocy spo艂ecznej oraz do
obwod贸w w zak艂adach karnych i aresztach 艣ledczych, a tak偶e do obwod贸w w
oddzia艂ach zewn臋trznych tych zak艂ad贸w i areszt贸w stosuje si臋 odpowiednio
przepisy ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r.  Kodeks wyborczy.
3. Do obwod贸w g艂osowania dla obywateli polskich przebywaj膮cych za granic膮 oraz
do obwod贸w g艂osowania dla wyborc贸w przebywaj膮cych na polskich statkach
morskich stosuje si臋 odpowiednio przepisy ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. 
Kodeks wyborczy.
4. W uzasadnionych przypadkach mog膮 by膰 dokonane zmiany obwod贸w g艂osowa-
nia, w trybie okre艣lonym przepisami ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r.  Kodeks
wyborczy.
5. Informacj臋 o numerach i granicach obwod贸w g艂osowania oraz siedzibach obwo-
dowych komisji do spraw referendum, o kt贸rych mowa w ust. 1 i 2 oraz w art. 7
ust. 2, podaje do wiadomo艣ci publicznej, przez rozplakatowanie, w贸jt lub bur-
mistrz (prezydent miasta) najp贸zniej w 40 dniu przed dniem referendum.
6. Obowi膮zek, o kt贸rym mowa w ust. 5, w odniesieniu do obwod贸w g艂osowania
utworzonych za granic膮 ci膮偶y na konsulach. Wykonanie tego obowi膮zku powin-
no nast膮pi膰 najp贸zniej w 21 dniu przed dniem referendum.
7. O utworzeniu obwodu g艂osowania na statku kapitan statku zawiadamia osoby
uprawnione do udzia艂u w referendum.
Art. 7.
1. Mo偶na utworzy膰 obwody g艂osowania w domach studenckich lub zespo艂ach do-
m贸w studenckich, prowadzonych przez szko艂y wy偶sze lub inne podmioty na
podstawie um贸w zawartych ze szko艂ami wy偶szymi, je偶eli co najmniej 50 os贸b
2011-12-16
㎏ancelaria Sejmu s. 3/32
uprawnionych do udzia艂u w referendum poinformuje na pi艣mie rektora szko艂y
wy偶szej prowadz膮cej dom studencki, lub z kt贸r膮 inny podmiot zawar艂 umow臋 o
prowadzenie domu studenckiego, o zamiarze przebywania w domu studenckim
w dniu referendum.
2. Rada gminy, na wniosek w贸jta lub burmistrza (prezydenta miasta) zg艂oszony po
porozumieniu z rektorem szko艂y wy偶szej, tworzy obwody g艂osowania, o kt贸rych
mowa w ust. 1, ustala ich numery, granice oraz siedziby obwodowych komisji
do spraw referendum. Utworzenie tych obwod贸w nast臋puje najp贸zniej w 45
dniu przed dniem referendum.
Art. 8.
1. Osoby, kt贸rym przys艂uguje prawo udzia艂u w referendum, wpisuje si臋 do spisu
os贸b uprawnionych do udzia艂u w referendum.
2. Osoba, o kt贸rej mowa w ust. 1, mo偶e by膰 wpisana tylko do jednego spisu.
Art. 9.
1. Spis os贸b uprawnionych do udzia艂u w referendum jest sporz膮dzany i aktualizo-
wany przez gmin臋 jako zadanie zlecone, z zastrze偶eniem ust. 2. Spis jest sporz膮-
dzany na podstawie sta艂ego rejestru wyborc贸w w gminie, prowadzonego na za-
sadach okre艣lonych w przepisy ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r.  Kodeks wy-
borczy.
2. Spis os贸b uprawnionych do udzia艂u w referendum przebywaj膮cych na polskich
statkach morskich oraz za granic膮 sporz膮dzaj膮 odpowiednio kapitan statku i w艂a-
艣ciwy terytorialnie konsul.
3. Dla os贸b ko艅cz膮cych 18 lat w drugim dniu g艂osowania sporz膮dza si臋 dodatkowy
spis.
4. Spis os贸b uprawnionych do udzia艂u w referendum w domach studenckich spo-
rz膮dza si臋 na podstawie wykazu os贸b, kt贸re b臋d膮 w nich przebywa膰 w dniu refe-
rendum.
5. Wykazy os贸b, o kt贸rych mowa w ust. 4, rektorzy szk贸艂 wy偶szych przekazuj膮 do
urz臋du gminy najp贸zniej w 10 dniu przed dniem referendum.
6. O dopisaniu lub wpisaniu do spisu os贸b uprawnionych do udzia艂u w referendum,
os贸b, o kt贸rych mowa w ust. 4, niezw艂ocznie zawiadamia si臋 urz膮d gminy w艂a-
艣ciwy ze wzgl臋du na miejsce ich sta艂ego zamieszkania lub ostatniego zameldo-
wania na pobyt sta艂y.
7. Do spis贸w os贸b uprawnionych do udzia艂u w referendum stosuje si臋 odpowiednio
przepisy ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r.  Kodeks wyborczy.
8. Minister w艂a艣ciwy do spraw administracji publicznej, po porozumieniu z Pa艅-
stwow膮 Komisj膮 Wyborcz膮, okre艣li, w drodze rozporz膮dzenia, spos贸b sporz膮-
dzenia i udost臋pniania spisu os贸b uprawnionych do udzia艂u w referendum, usta-
laj膮c wz贸r spisu, metody jego aktualizacji, wz贸r wniosku o udost臋pnienie spisu,
wzory wykaz贸w os贸b przebywaj膮cych w szpitalach, zak艂adach pomocy spo艂ecz-
nej, zak艂adach karnych i aresztach 艣ledczych, a tak偶e w oddzia艂ach zewn臋trz-
nych tych zak艂ad贸w i areszt贸w, oraz w domach studenckich, w kt贸rych utwo-
rzono obwody g艂osowania, wz贸r zawiadomienia o dopisaniu lub o wpisaniu
osoby uprawnionej do udzia艂u w referendum do spisu w innym obwodzie g艂o-
sowania, wz贸r oraz spos贸b wydawania za艣wiadczenia o prawie do g艂osowania.
9. Minister w艂a艣ciwy do spraw gospodarki morskiej, po porozumieniu z Pa艅stwow膮
Komisj膮 Wyborcz膮, okre艣li, w drodze rozporz膮dzenia, spos贸b sporz膮dzania i ak-
2011-12-16
㎏ancelaria Sejmu s. 4/32
tualizacji spisu os贸b uprawnionych do udzia艂u w referendum, przebywaj膮cych
na polskich statkach morskich znajduj膮cych si臋 w podr贸偶y w dniu referendum, a
tak偶e spos贸b powiadamiania urz臋d贸w gmin o obj臋tych spisem osobach stale
zamieszka艂ych w kraju i spos贸b wydawania za艣wiadcze艅 o prawie do g艂osowa-
nia.
10. Minister w艂a艣ciwy do spraw zagranicznych, po porozumieniu z Pa艅stwow膮 Ko-
misj膮 Wyborcz膮, okre艣li, w drodze rozporz膮dzenia, spos贸b sporz膮dzania i aktu-
alizacji spisu os贸b uprawnionych do udzia艂u w referendum, przebywaj膮cych za
granic膮 i posiadaj膮cych wa偶ne polskie paszporty, a tak偶e spos贸b powiadamiania
urz臋d贸w gmin o obj臋tych spisem osobach stale zamieszka艂ych w kraju i spos贸b
wydawania za艣wiadcze艅 o prawie do g艂osowania.
Rozdzia艂 2
Organy do spraw referendum
Art. 10
Referendum przeprowadzaj膮:
1) Pa艅stwowa Komisja Wyborcza, powo艂ana na podstawie przepisy ustawy z
dnia 5 stycznia 2011 r.  Kodeks wyborczy;
2) komisarze wyborczy, powo艂ani na podstawie przepis贸w ustawy z dnia 5
stycznia 2011 r.  Kodeks wyborczy;
3) obwodowe komisje do spraw referendum, zwane dalej  komisjami obwo-
dowymi .
Art. 11.
1. Pa艅stwowa Komisja Wyborcza zapewnia organizacj臋 oraz przeprowadzenie refe-
rendum.
2. Do zada艅 Pa艅stwowej Komisji Wyborczej, w zakresie okre艣lonym w ust. 1, na-
le偶y w szczeg贸lno艣ci:
1) sprawowanie nadzoru nad przygotowaniem referendum oraz przestrzega-
niem przepis贸w reguluj膮cych zasady i tryb przeprowadzenia referendum;
2) wyja艣nianie sposobu g艂osowania w referendum;
3) rozpatrywanie skarg na dzia艂alno艣膰 komisarzy wyborczych;
4) rozwi膮zanie komisji obwodowych po wykonaniu przez nie ustawowych za-
da艅;
5) ustalenie regulaminu komisji obwodowych oraz wzoru ich piecz臋ci, a tak偶e
wzoru urz臋dowych formularzy oraz druk贸w;
6) sporz膮dzenie protoko艂u o wyniku referendum oraz sprawozdania z przebie-
gu referendum;
7) podanie do wiadomo艣ci publicznej oraz og艂oszenie w Dzienniku Ustaw
Rzeczypospolitej Polskiej wyniku referendum.
3. Pa艅stwowa Komisja Wyborcza mo偶e okre艣li膰, w drodze uchwa艂y, warunki oraz
spos贸b wykorzystania techniki elektronicznej przy ustalaniu wynik贸w g艂osowa-
nia i wyniku referendum przez komisarzy wyborczych i komisje obwodowe oraz
tryb przekazywania danych z protoko艂贸w za po艣rednictwem sieci elektroniczne-
go przekazywania danych.
2011-12-16
㎏ancelaria Sejmu s. 5/32
Art. 12.
Do zada艅 komisarza wyborczego na obszarze nale偶膮cym do jego w艂a艣ciwo艣ci teryto-
rialnej nale偶y w szczeg贸lno艣ci:
1) zapewnienie, we wsp贸艂dzia艂aniu z w艂a艣ciwymi organami samorz膮du teryto-
rialnego, prawid艂owego przygotowania i przeprowadzenia referendum;
2) sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem przepis贸w niniejszej ustawy
przez komisje obwodowe;
3) rozpatrywanie skarg na dzia艂alno艣膰 komisji obwodowych;
4) dostarczanie komisjom obwodowym kart do g艂osowania w trybie okre艣lo-
nym przez Pa艅stwow膮 Komisj臋 Wyborcz膮;
5) ustalenie wynik贸w g艂osowania i przekazanie ich do Pa艅stwowej Komisji
Wyborczej.
Art. 13.
1. Komisj臋 obwodow膮 powo艂uje w贸jt lub burmistrz (prezydent miasta) spo艣r贸d
os贸b uprawnionych do udzia艂u w referendum, stale zamieszka艂ych na obszarze
danej gminy, z zastrze偶eniem przepis贸w art. 14, najp贸zniej w 21 dniu przed
dniem referendum.
2. W sk艂ad komisji obwodowej powo艂uje si臋:
1) od 4 do 8 os贸b, a je偶eli termin g艂osowania w referendum zosta艂 wyznaczony
na dwa kolejne dni - od 6 do 10 os贸b, spo艣r贸d kandydat贸w zg艂oszonych
przez podmioty uprawnione, o kt贸rych mowa w art. 48, albo upowa偶nione
przez nie osoby;
2) jedn膮 osob臋 wskazan膮 przez w贸jta lub burmistrza (prezydenta miasta) w
przypadku:
a) sta艂ych obwod贸w g艂osowania - spo艣r贸d pracownik贸w samorz膮dowych
gminy lub gminnych jednostek organizacyjnych,
b) obwod贸w w szpitalach i zak艂adach pomocy spo艂ecznej - spo艣r贸d pra-
cownik贸w tych szpitali lub zak艂ad贸w,
c) obwod贸w w zak艂adach karnych i aresztach 艣ledczych - spo艣r贸d pracow-
nik贸w tych zak艂ad贸w lub areszt贸w,
d) obwod贸w w domach studenckich - spo艣r贸d pracownik贸w tych dom贸w
studenckich.
3. Podmiot okre艣lony w ust. 2 pkt 1 mo偶e zg艂osi膰 do ka偶dej komisji obwodowej
tylko po jednym kandydacie, o kt贸rym mowa w ust. 1. Zg艂oszenia dokonuje si臋
najp贸zniej w 30 dniu przed dniem referendum, do艂膮czaj膮c za艣wiadczenie, o kt贸-
rym mowa w art. 48 ust. 3.
4. W przypadku zg艂oszenia wi臋cej ni偶 8 kandydat贸w lub - gdy termin g艂osowania w
referendum zosta艂 wyznaczony na dwa kolejne dni - wi臋cej ni偶 10, sk艂ad osobo-
wy komisji obwodowej ustala si臋 w drodze publicznego losowania przeprowa-
dzonego przez w贸jta lub burmistrza (prezydenta miasta).
5. Je偶eli liczba kandydat贸w zg艂oszonych w trybie, o kt贸rym mowa w ust. 3, jest
mniejsza ni偶 4 lub - gdy termin g艂osowania w referendum zosta艂 wyznaczony na
dwa kolejne dni - mniejsza ni偶 6, uzupe艂nienia sk艂adu komisji obwodowej do jej
minimalnego sk艂adu, o kt贸rym mowa w ust. 2 pkt 1, dokonuje w贸jt lub bur-
mistrz (prezydent miasta) spo艣r贸d os贸b stale zamieszka艂ych na obszarze tej gmi-
ny.
2011-12-16
㎏ancelaria Sejmu s. 6/32
6. Wskazanie do sk艂adu komisji obwodowej, o kt贸rym mowa w ust. 2 pkt 2 i ust. 5,
nast臋puje po uzyskaniu zgody osoby, kt贸rej ma dotyczy膰.
7. Pierwsze posiedzenie komisji obwodowej organizuje w贸jt lub burmistrz (prezy-
dent miasta).
8. Komisja obwodowa na pierwszym posiedzeniu wybiera spo艣r贸d swego sk艂adu
osobowego przewodnicz膮cego i jego zast臋pc臋. Sk艂ad komisji obwodowej podaje
si臋 do wiadomo艣ci publicznej w spos贸b zwyczajowo przyj臋ty.
9. Minister w艂a艣ciwy do spraw administracji publicznej, na wniosek Pa艅stwowej
Komisji Wyborczej, okre艣li, w drodze rozporz膮dzenia, spos贸b zg艂aszania kan-
dydat贸w do komisji obwodowych, wz贸r zg艂oszenia oraz szczeg贸艂owy tryb po-
wo艂ywania komisji obwodowych, w tym tryb przeprowadzania losowania.
Art. 14.
1. Komisj臋 obwodow膮 dla obwodu g艂osowania na polskim statku morskim oraz za
granic膮, w sk艂adzie od 5 do 7 os贸b, powo艂uje spo艣r贸d os贸b uprawnionych do
udzia艂u w referendum odpowiednio kapitan statku i w艂a艣ciwy terytorialnie kon-
sul. Tryb i termin powo艂ywania tych komisji okre艣la, w drodze uchwa艂y, Pa艅-
stwowa Komisja Wyborcza.
2. W sk艂ad komisji obwodowej, o kt贸rej mowa w ust. 1, wchodzi jedna osoba
wskazana odpowiednio przez kapitana statku i konsula.
Art. 15.
Do zada艅 komisji obwodowej nale偶y w szczeg贸lno艣ci:
1) przeprowadzenie g艂osowania w obwodzie;
2) czuwanie nad przestrzeganiem przepis贸w niniejszej ustawy w miejscu i w
czasie g艂osowania;
3) ustalenie wynik贸w g艂osowania w obwodzie i podanie ich do wiadomo艣ci
publicznej;
4) przekazanie protoko艂u g艂osowania w obwodzie w艂a艣ciwemu komisarzowi
wyborczemu.
Art. 16.
1. Do uprawnie艅 cz艂onk贸w komisji obwodowych stosuje si臋 odpowiednio przepisy
ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r.  Kodeks wyborczy dotycz膮ce obwodowych
komisji wyborczych.
2. Minister w艂a艣ciwy do spraw administracji publicznej, po porozumieniu z Pa艅-
stwow膮 Komisj膮 Wyborcz膮, okre艣li, w drodze rozporz膮dzenia, wysoko艣膰 oraz
szczeg贸艂owe zasady, na podstawie kt贸rych przys艂uguj膮 cz艂onkom komisji obwo-
dowych diety, zrycza艂towane diety oraz zwrot koszt贸w podr贸偶y i nocleg贸w, a
tak偶e tryb udzielania im dni wolnych od pracy.
Art. 17.
Do dzia艂alno艣ci komisji obwodowych oraz do zmian w sk艂adzie komisji stosuje si臋
odpowiednio przepisy ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r.  Kodeks wyborczy.
2011-12-16
㎏ancelaria Sejmu s. 7/32
Art. 18.
1. Organizacyjno-techniczne warunki wykonywania zada艅 zwi膮zanych z przepro-
wadzeniem referendum przez Pa艅stwow膮 Komisj臋 Wyborcz膮 i komisarzy wy-
borczych zapewnia Krajowe Biuro Wyborcze, dzia艂aj膮ce na podstawie przepi-
s贸w ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r.  Kodeks wyborczy.
2. Obs艂ug臋 i techniczno-materialne warunki pracy komisji obwodowej zapewnia
w贸jt lub burmistrz (prezydent miasta) jako zadanie zlecone gminie.
3. Obowi膮zki przewidziane w ust. 2 w odniesieniu do komisji obwodowych powo-
艂anych w obwodach na polskich statkach morskich i za granic膮 wykonuj膮 odpo-
wiednio kapitan statku i w艂a艣ciwy terytorialnie konsul.
Art. 19.
1. Podmioty uprawnione, o kt贸rych mowa w art. 48, albo upowa偶nione przez nie
osoby, mog膮 wyznaczy膰 po jednym m臋偶u zaufania i jego zast臋pcy do ka偶dej
komisji obwodowej w celu obserwacji przebiegu g艂osowania i ustalenia wyni-
k贸w g艂osowania w obwodzie. Przepisy ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r.  Ko-
deks wyborczy dotycz膮ce m臋偶贸w zaufania stosuje si臋 odpowiednio. Do zast臋pcy
m臋偶a zaufania stosuje si臋 odpowiednio przepisy dotycz膮ce m臋偶a zaufania.
2. Przy czynno艣ciach komisji mo偶e by膰 obecny m膮偶 zaufania albo jego zast臋pca.
3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje si臋 odpowiednio do wyznaczenia m臋偶贸w zaufania w
celu obserwacji ustalenia wynik贸w g艂osowania i wyniku referendum przez ko-
misarzy wyborczych i Pa艅stwow膮 Komisj臋 Wyborcz膮.
Rozdzia艂 3
Karta do g艂osowania, spos贸b g艂osowania i warunki wa偶no艣ci g艂osu
Art. 20.
1. Na urz臋dowej karcie do g艂osowania umieszcza si臋:
1) oznaczenie rodzaju, podmiotu zarz膮dzaj膮cego oraz daty referendum;
2) pytanie lub warianty rozwi膮zania sprawy poddanej pod referendum;
3) informacj臋 o sposobie g艂osowania.
2. Na karcie do g艂osowania mo偶na zamie艣ci膰 wyja艣nienie dotycz膮ce przedmiotu re-
ferendum. Tre艣膰 wyja艣nienia ustala podmiot zarz膮dzaj膮cy referendum.
3. Je偶eli referendum polega na udzieleniu odpowiedzi na postawione pytanie, na
karcie do g艂osowania zamieszcza si臋 r贸wnie偶 wyrazy  Tak i  Nie , a gdy refe-
rendum polega na dokonaniu wyboru pomi臋dzy zaproponowanymi wariantami
rozwi膮zania, przy ka偶dym z wariant贸w umieszcza si臋 po lewej stronie numer
wariantu.
4. W przypadku poddania pod referendum wi臋cej ni偶 jednej sprawy, na karcie do
g艂osowania zamieszcza si臋 kolejno wszystkie postawione pytania lub zapropo-
nowane warianty rozwi膮zania.
5. Karta do g艂osowania mo偶e by膰 zadrukowana tylko po jednej stronie. Na karcie
do g艂osowania drukuje si臋 odcisk piecz臋ci Pa艅stwowej Komisji Wyborczej oraz
oznacza si臋 miejsce na odcisk piecz臋ci komisji obwodowej.
6. Wz贸r karty do g艂osowania, zasady drukowania kart i tryb przekazywania ich
komisjom obwodowym oraz wzory nak艂adek na karty do g艂osowania sporz膮dzo-
2011-12-16
㎏ancelaria Sejmu s. 8/32
ne w alfabecie Braille a ustala, w drodze uchwa艂y, Pa艅stwowa Komisja Wybor-
cza.
Art. 21.
1. G艂osuj膮cy udziela odpowiedzi na postawione pytanie, stawiaj膮c znak  x odpo-
wiednio w kratce obok odpowiedzi pozytywnej  Tak albo odpowiedzi nega-
tywnej  Nie , lub dokonuje wyboru pomi臋dzy zaproponowanymi wariantami
rozwi膮zania, stawiaj膮c na karcie do g艂osowania znak  x w kratce obok numeru
wariantu, za kt贸rym si臋 opowiada.
2. Je偶eli na karcie do g艂osowania postawiono znak  x w obu kratkach obok odpo-
wiedzi na postawione pytanie lub nie postawiono znaku  x w 偶adnej z kratek
obok odpowiedzi na pytanie, g艂os uwa偶a si臋 za niewa偶ny.
3. Je偶eli na karcie do g艂osowania postawiono znak  x w kratkach odpowiadaj膮cym
dw贸m lub wi臋cej numerom wariant贸w rozwi膮zania albo nie postawiono znaku
 x w 偶adnej z kratek odpowiadaj膮cych numerowi wariantu, g艂os uwa偶a si臋 za
niewa偶ny.
4. Dopisanie na karcie do g艂osowania dodatkowych pyta艅 lub wariant贸w rozwi膮za-
nia albo poczynienie innych dopisk贸w poza kratk膮 nie wp艂ywa na wa偶no艣膰 g艂o-
su.
Rozdzia艂 4
Ustalenie wynik贸w g艂osowania i wyniku referendum
Art. 22.
1. Niezw艂ocznie po zako艅czeniu g艂osowania komisja obwodowa ustala liczb臋 nie-
wykorzystanych kart do g艂osowania i umieszcza je w zapiecz臋towanym pakie-
cie.
2. Komisja obwodowa ustala na podstawie spisu os贸b uprawnionych do udzia艂u w
referendum liczb臋 os贸b uprawnionych do g艂osowania oraz liczb臋 os贸b, kt贸rym
wydano karty do g艂osowania.
3. Przewodnicz膮cy komisji obwodowej w obecno艣ci jej cz艂onk贸w otwiera urn臋, po
czym komisja liczy wyj臋te z urny karty do g艂osowania.
4. Komisja obwodowa na podstawie liczby kart wa偶nych, wyj臋tych z urny, ustala
liczb臋 os贸b, kt贸re wzi臋艂y udzia艂 w referendum.
5. Kart do g艂osowania przedartych ca艂kowicie nie bierze si臋 pod uwag臋 przy obli-
czeniach, o kt贸rych mowa w ust. 4.
6. Je偶eli liczba kart do g艂osowania w urnie jest mniejsza lub wi臋ksza od liczby wy-
danych kart, komisja obwodowa podaje w protokole g艂osowania w obwodzie
przypuszczaln膮 przyczyn臋 tej niezgodno艣ci.
Art. 23.
Niewa偶ne s膮 karty do g艂osowania inne ni偶 urz臋dowo ustalone lub nieopatrzone pie-
cz臋ci膮 komisji obwodowej.
Art. 24.
1. Po obliczeniu liczby wa偶nych kart do g艂osowania komisja obwodowa ustala wy-
niki g艂osowania w obwodzie, o kt贸rych mowa w art. 25 ust. 2 pkt 5-7.
2011-12-16
㎏ancelaria Sejmu s. 9/32
2. W razie poddania pod referendum wi臋cej ni偶 jednej sprawy, przedstawionej w
formie pytania lub wyboru wariantu rozwi膮zania, komisja obwodowa ustala wy-
niki g艂osowania oddzielnie w odniesieniu dla ka偶dego pytania lub wyboru wa-
riantu rozwi膮zania.
Art. 25.
1. Komisja obwodowa sporz膮dza, w trzech egzemplarzach, protok贸艂 g艂osowania w
obwodzie.
2. W protokole g艂osowania w obwodzie wymienia si臋 liczby:
1) os贸b uprawnionych do g艂osowania;
2) os贸b, kt贸rym wydano karty do g艂osowania;
3) kart niewa偶nych, o kt贸rych mowa w art. 23;
4) kart wa偶nych (os贸b, kt贸re wzi臋艂y udzia艂 w g艂osowaniu);
5) g艂os贸w niewa偶nych, o kt贸rych mowa w art. 21 ust. 2 lub 3;
6) g艂os贸w wa偶nych;
7) g艂os贸w wa偶nych - osobno: pozytywnych  Tak oraz negatywnych  Nie
oddanych w odpowiedzi na postawione pytanie lub za wyborem okre艣lone-
go wariantu rozwi膮zania.
3. Przepis art. 24 ust. 2 stosuje si臋 odpowiednio.
4. Protok贸艂 podpisuj膮 wszystkie osoby wchodz膮ce w sk艂ad komisji obwodowej,
obecne przy jego sporz膮dzeniu. Protok贸艂 opatruje si臋 piecz臋ci膮 komisji.
5. Cz艂onkom komisji obwodowej przys艂uguje prawo wniesienia do protoko艂u g艂o-
sowania uwag z wymienieniem konkretnych zarzut贸w, z tym 偶e nie zwalnia to
ich z obowi膮zku podpisania protoko艂u.
6. M臋偶om zaufania przys艂uguje prawo wniesienia do protoko艂u uwag, z wymienie-
niem konkretnych zarzut贸w. Adnotacj臋 o wniesieniu uwag zamieszcza si臋 w
protokole.
7. Po sporz膮dzeniu protoko艂u komisja obwodowa podaje niezw艂ocznie do wiado-
mo艣ci publicznej wyniki g艂osowania, przez wywieszenie protoko艂u w lokalu
komisji w miejscu 艂atwo dost臋pnym dla zainteresowanych.
Art. 26.
1. Przewodnicz膮cy komisji obwodowej niezw艂ocznie przesy艂a do komisarza wy-
borczego, w zapiecz臋towanej kopercie, jeden egzemplarz protoko艂u g艂osowania
w obwodzie wraz z wyja艣nieniami komisji co do zg艂oszonych zarzut贸w, o kt贸-
rych mowa w art. 25 ust. 5 i 6.
2. Wyniki g艂osowania i protoko艂y g艂osowania z obwod贸w utworzonych za granic膮
s膮 przekazywane komisarzowi wyborczemu w艂a艣ciwemu dla miasta sto艂ecznego
Warszawy, a wyniki g艂osowania i protoko艂y g艂osowania z obwod贸w utworzo-
nych na polskich statkach morskich - komisarzowi wyborczemu w艂a艣ciwemu dla
siedziby armatora.
3. Tryb przekazywania wynik贸w g艂osowania i protoko艂贸w, o kt贸rych mowa w ust.
1 i 2, ustala, w drodze uchwa艂y, Pa艅stwowa Komisja Wyborcza.
Art. 27.
Po dokonaniu czynno艣ci, o kt贸rych mowa w art. 26 ust. 1 i 2, przewodnicz膮cy komi-
sji obwodowej niezw艂ocznie przekazuje w depozyt odpowiednio w贸jtowi lub burmi-
2011-12-16
㎏ancelaria Sejmu s. 10/32
strzowi (prezydentowi miasta), konsulowi albo kapitanowi statku dokumenty z prze-
prowadzonego referendum oraz piecz臋膰 komisji.
Art. 28.
1. Niezw艂ocznie po otrzymaniu od komisji obwodowych protoko艂贸w g艂osowania
komisarz wyborczy dokonuje sprawdzenia prawid艂owo艣ci ustalenia wynik贸w
g艂osowania we wszystkich obwodach. W razie stwierdzenia nieprawid艂owo艣ci w
ustaleniu wynik贸w g艂osowania komisarz wyborczy zarz膮dza ponowne ich usta-
lenie przez komisj臋 obwodow膮 i powiadamia o tym Pa艅stwow膮 Komisj臋 Wy-
borcz膮.
2. Na podstawie protoko艂贸w g艂osowania w obwodach komisarz wyborczy ustala
wyniki g艂osowania na obszarze swojej w艂a艣ciwo艣ci i sporz膮dza, w trzech eg-
zemplarzach, protok贸艂 g艂osowania. W protokole wymienia si臋 艂膮cznie dane, o
kt贸rych mowa w art. 25 ust. 2. Przepisy art. 24 ust. 2 i art. 25 ust. 4 oraz 6 i 7
stosuje si臋 odpowiednio.
3. Protok贸艂, o kt贸rym mowa w ust. 2, komisarz wyborczy przesy艂a niezw艂ocznie do
Pa艅stwowej Komisji Wyborczej, w trybie okre艣lonym w drodze uchwa艂y przez
Pa艅stwow膮 Komisj臋 Wyborcz膮. Pozosta艂e dokumenty z przeprowadzonego refe-
rendum komisarz wyborczy przekazuje dyrektorowi delegatury Krajowego Biu-
ra Wyborczego, w艂a艣ciwej dla siedziby komisarza wyborczego.
Art. 29.
1. Po otrzymaniu protoko艂贸w od komisarzy wyborczych Pa艅stwowa Komisja Wy-
borcza dokonuje sprawdzenia prawid艂owo艣ci ustalenia przez nich wynik贸w g艂o-
sowania.
2. W razie stwierdzenia nieprawid艂owo艣ci w ustaleniu wynik贸w g艂osowania, o kt贸-
rych mowa w ust. 1, Pa艅stwowa Komisja Wyborcza zarz膮dza, w drodze uchwa-
艂y, ponowne ustalenie przez komisarza wyborczego tych wynik贸w.
3. Pa艅stwowa Komisja Wyborcza:
1) ustala wyniki g艂osowania i wynik referendum;
2) sporz膮dza protok贸艂 o wyniku referendum; przepisy art. 24 ust. 2 i art. 25 ust.
2 i 4 oraz 6 i 7 stosuje si臋 odpowiednio;
3) przekazuje protok贸艂 o wyniku referendum wraz ze sprawozdaniem z prze-
biegu referendum Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej, Marsza艂kowi
Sejmu, Marsza艂kowi Senatu, Prezesowi Rady Ministr贸w oraz S膮dowi Naj-
wy偶szemu;
4) podaje niezw艂ocznie wynik referendum do wiadomo艣ci publicznej oraz
og艂asza, w formie obwieszczenia, w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej
Polskiej.
Art. 30.
Wzory protoko艂贸w, o kt贸rych mowa w art. 25 ust. 1, art. 28 ust. 2 oraz art. 29 ust. 3
pkt 2, okre艣la, w drodze uchwa艂y, Pa艅stwowa Komisja Wyborcza.
Art. 31.
Minister w艂a艣ciwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, na wniosek
Pa艅stwowej Komisji Wyborczej, z艂o偶ony po porozumieniu z Naczelnym Dyrektorem
2011-12-16
㎏ancelaria Sejmu s. 11/32
Archiw贸w Pa艅stwowych, okre艣li, w drodze rozporz膮dzenia, spos贸b przekazywania,
przechowywania i udost臋pniania dokument贸w z przeprowadzonego referendum.
Art. 32.
1. Je偶eli termin przeprowadzenia referendum zosta艂 wyznaczony na dwa kolejne
dni, ustalenie wynik贸w g艂osowania przez komisj臋 obwodow膮 nast臋puje po za-
ko艅czeniu g艂osowania w drugim dniu przeprowadzania referendum.
2. W przypadku, o kt贸rym mowa w ust. 1, komisja obwodowa po zako艅czeniu g艂o-
sowania w pierwszym dniu:
1) zapiecz臋towuje otw贸r urny;
2) ustala protokolarnie:
a) liczb臋 niewykorzystanych kart do g艂osowania,
b) liczb臋 os贸b uprawnionych do g艂osowania, czyli liczb臋 os贸b uj臋tych w
spisie os贸b uprawnionych do udzia艂u w referendum,
c) liczb臋 kart wydanych - na podstawie podpis贸w os贸b w spisie
os贸b uprawnionych do udzia艂u w referendum.
3. Po wykonaniu czynno艣ci, o kt贸rych mowa w ust. 2, komisja obwodowa umiesz-
cza w opiecz臋towanych pakietach odr臋bnie karty niewykorzystane i spis os贸b
uprawnionych do udzia艂u w referendum, kt贸re wraz z urn膮 pozostaj膮 w lokalu
komisji.
4. Po zako艅czeniu g艂osowania w pierwszym dniu przeprowadzania referendum i
wykonaniu czynno艣ci, o kt贸rych mowa w ust. 2 i 3, przewodnicz膮cy komisji
zamyka lokal komisji i opiecz臋towuje wej艣cie do lokalu piecz臋ci膮 komisji. W贸jt
lub burmistrz (prezydent miasta) zapewnia ochron臋 lokalu komisji w czasie
przerwy w g艂osowaniu.
4a. Dane, o kt贸rych mowa w ust. 2 pkt 2, komisja obwodowa podaje niezw艂ocznie
do wiadomo艣ci publicznej, po wykonaniu czynno艣ci, o kt贸rych mowa w ust. 4,
przez wywieszenie protoko艂u, w miejscu 艂atwo dost臋pnym dla zainteresowa-
nych, w budynku, w kt贸rym mie艣ci si臋 siedziba komisji; przepis art. 25 ust. 4
stosuje si臋 odpowiednio. Wz贸r protoko艂u ustala, w drodze uchwa艂y, Pa艅stwowa
Komisja Wyborcza.
5. Przed rozpocz臋ciem g艂osowania w drugim dniu komisja obwodowa stwierdza
protokolarnie, czy piecz臋cie na wej艣ciu do lokalu komisji, a tak偶e na pakietach z
kartami do g艂osowania oraz ze spisem os贸b uprawnionych do g艂osowania s膮 nie-
naruszone.
6. Minister w艂a艣ciwy do spraw administracji publicznej, po porozumieniu z Pa艅-
stwow膮 Komisj膮 Wyborcz膮, okre艣li, w drodze rozporz膮dzenia, szczeg贸艂owe
wymagania w zakresie ochrony lokalu komisji w czasie przerwy w g艂osowaniu,
w tym r贸wnie偶 zasady udzielania przez Policj臋 pomocy w贸jtom, burmistrzom
(prezydentom miast) w celu prawid艂owej ochrony tych lokali.
7. Szczeg贸艂owy spos贸b wykonywania przez komisj臋 obwodow膮 czynno艣ci, o kt贸-
rych mowa w ust. 2-5, okre艣la, w drodze uchwa艂y, Pa艅stwowa Komisja Wybor-
cza, zapewniaj膮c poszanowanie zasad przeprowadzania referendum oraz ochro-
n臋 urny, pakiet贸w i dokument贸w zwi膮zanych z referendum.
8. Przepisy ust. 2-7 stosuje si臋 do obwod贸w g艂osowania utworzonych na polskim
statku morskim i za granic膮, z tym 偶e:
1) obowi膮zek zapewnienia ochrony lokalu komisji, o kt贸rym mowa w ust. 4,
spoczywa odpowiednio na kapitanie statku i konsulu;
2011-12-16
㎏ancelaria Sejmu s. 12/32
2) minister w艂a艣ciwy do spraw gospodarki morskiej, po porozumieniu z Pa艅-
stwow膮 Komisj膮 Wyborcz膮, okre艣li, w drodze rozporz膮dzenia, szczeg贸艂owe
wymagania oraz obowi膮zki kapitana polskiego statku morskiego w zakresie
ochrony lokalu komisji w czasie przerwy w g艂osowaniu;
3) minister w艂a艣ciwy do spraw zagranicznych, po porozumieniu z Pa艅stwow膮
Komisj膮 Wyborcz膮, okre艣li, w drodze rozporz膮dzenia, szczeg贸艂owe wyma-
gania oraz obowi膮zki konsula w zakresie ochrony lokalu komisji w czasie
przerwy w g艂osowaniu.
Rozdzia艂 5
Wa偶no艣膰 referendum
Art. 33.
1. Przeciwko wa偶no艣ci referendum mo偶e by膰 wniesiony protest ze wzgl臋du na za-
rzut dopuszczenia si臋 przest臋pstwa przeciwko referendum lub naruszenia przepi-
s贸w niniejszej ustawy dotycz膮cych g艂osowania, ustalenia wynik贸w g艂osowania
lub wyniku referendum.
2. Je偶eli podstaw臋 protestu stanowi zarzut pope艂nienia przest臋pstwa przeciwko re-
ferendum lub naruszenia przez Pa艅stwow膮 Komisj臋 Wyborcz膮 przepis贸w niniej-
szej ustawy dotycz膮cych ustalenia wynik贸w g艂osowania lub wyniku referendum,
mo偶e go wnie艣膰 ka偶da osoba uprawniona do udzia艂u w referendum.
3. Protest przeciwko wa偶no艣ci referendum z powodu naruszenia przepis贸w niniej-
szej ustawy dotycz膮cych g艂osowania, ustalenia wynik贸w g艂osowania w obwo-
dzie lub przez komisarza wyborczego mo偶e wnie艣膰 osoba, kt贸rej nazwisko w
dniu g艂osowania by艂o umieszczone w spisie os贸b uprawnionych do udzia艂u w re-
ferendum odpowiednio w tym obwodzie g艂osowania lub na obszarze obj臋tym
w艂a艣ciwo艣ci膮 komisarza wyborczego.
4. Prawo wniesienia protestu przys艂uguje r贸wnie偶 przewodnicz膮cemu komisji ob-
wodowej, podmiotowi uprawnionemu, o kt贸rym mowa w art. 48, lub upowa偶-
nionej przez niego osobie.
Art. 34.
1. Protest wnosi si臋 do S膮du Najwy偶szego na pi艣mie w terminie 7 dni od dnia og艂o-
szenia wyniku referendum przez Pa艅stwow膮 Komisj臋 Wyborcz膮 w Dzienniku
Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
2. Do warunk贸w i trybu wnoszenia protestu oraz sposobu jego rozpatrywania i try-
bu podejmowania uchwa艂y w tej sprawie przez S膮d Najwy偶szy stosuje si臋 od-
powiednio przepisy ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r.  Kodeks wyborczy.
Art. 35.
S膮d Najwy偶szy w sk艂adzie ca艂ej Izby Pracy, Ubezpiecze艅 Spo艂ecznych i Spraw Pu-
blicznych rozstrzyga o wa偶no艣ci referendum, podejmuj膮c w tej sprawie uchwa艂臋 nie
p贸zniej ni偶 w 60 dniu od dnia og艂oszenia wyniku referendum. Uchwa艂臋 o wa偶no艣ci
referendum przedstawia si臋 niezw艂ocznie Prezydentowi Rzeczypospolitej, Marsza艂-
kowi Sejmu, Marsza艂kowi Senatu i Prezesowi Rady Ministr贸w, og艂asza si臋 w Dzien-
niku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej oraz przesy艂a Pa艅stwowej Komisji Wyborczej.
2011-12-16
㎏ancelaria Sejmu s. 13/32
Art. 36.
1. W razie podj臋cia przez S膮d Najwy偶szy uchwa艂y o uniewa偶nieniu g艂osowania w
obwodzie lub w obwodach, je偶eli uniewa偶nienie g艂osowania nie wp艂ywa na wy-
nik referendum, Pa艅stwowa Komisja Wyborcza, w drodze uchwa艂y, koryguje
wyniki g艂osowania. Przy ustalaniu wyniku referendum nie uwzgl臋dnia si臋 liczby
os贸b uprawnionych do g艂osowania oraz wynik贸w g艂osowania w tym obwodzie
lub w obwodach. Skorygowany wynik Pa艅stwowa Komisja Wyborcza podaje
niezw艂ocznie do wiadomo艣ci publicznej oraz og艂asza, w formie obwieszczenia,
w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
2. Je偶eli uniewa偶nienie g艂osowania w obwodzie lub w obwodach wp艂ywa na wynik
referendum, S膮d Najwy偶szy w uchwale postanawia o przeprowadzeniu ponow-
nego g艂osowania w tym obwodzie lub w obwodach albo wskazuje czynno艣膰, od
kt贸rej nale偶y ponowi膰 post臋powanie.
3. Na podstawie uchwa艂y S膮du Najwy偶szego, o kt贸rej mowa w ust. 2, Pa艅stwowa
Komisja Wyborcza, w drodze uchwa艂y, niezw艂ocznie zarz膮dza przeprowadzenie
ponownego g艂osowania w obwodzie lub w obwodach na dzie艅 wolny od pracy
przypadaj膮cy w terminie 20 dni od dnia og艂oszenia uchwa艂y S膮du Najwy偶szego
albo zarz膮dza podj臋cie wskazanych czynno艣ci, od kt贸rych nale偶y ponowi膰 po-
st臋powanie. Uchwa艂臋 Pa艅stwowej Komisji Wyborczej podaje si臋 do wiadomo艣ci
publicznej i og艂asza w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
4. Ponowne g艂osowanie w obwodzie lub w obwodach przeprowadza si臋 na podsta-
wie tych samych spis贸w os贸b uprawnionych do udzia艂u w referendum i przez te
same komisje obwodowe, chyba 偶e podstaw膮 uniewa偶nienia g艂osowania by艂y
zarzuty odnosz膮ce si臋 do komisji lub do nieprawid艂owo艣ci w spisie. W takim
przypadku powo艂uje si臋 nowe komisje lub sporz膮dza si臋 nowe spisy.
5. Po ustaleniu wynik贸w ponownego g艂osowania w obwodzie lub w obwodach ko-
misarz wyborczy koryguje wyniki g艂osowania na obszarze swojej w艂a艣ciwo艣ci, a
Pa艅stwowa Komisja Wyborcza, w drodze uchwa艂y, ustala skorygowane wyniki
g艂osowania i wynik referendum. Uchwa艂臋 Pa艅stwowej Komisji Wyborczej poda-
je si臋 do wiadomo艣ci publicznej i og艂asza w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej
Polskiej.
6. O wynikach referendum, o kt贸rych mowa w ust. 1 i 5, zawiadamia si臋 Prezyden-
ta Rzeczypospolitej, Marsza艂ka Sejmu, Marsza艂ka Senatu, Prezesa Rady Mini-
str贸w oraz S膮d Najwy偶szy.
Rozdzia艂 6
Kampania referendalna i jej finansowanie
Art. 37.
Kampani膮 referendaln膮 jest prezentowanie swojego stanowiska przez obywateli, par-
tie polityczne, stowarzyszenia, fundacje oraz inne podmioty w sprawie poddanej pod
referendum.
Art. 38.
Kampania referendalna rozpoczyna si臋 z dniem og艂oszenia odpowiednio uchwa艂y
Sejmu, postanowienia Prezydenta Rzeczypospolitej lub postanowienia Marsza艂ka
Sejmu o zarz膮dzeniu referendum i ulega zako艅czeniu na 24 godziny przed dniem
g艂osowania.
2011-12-16
㎏ancelaria Sejmu s. 14/32
Art. 39.
1. Od zako艅czenia kampanii referendalnej a偶 do zako艅czenia g艂osowania zabronio-
ne jest zwo艂ywanie zgromadze艅, organizowanie pochod贸w i manifestacji, wy-
g艂aszanie przem贸wie艅, rozdawanie ulotek, jak te偶 prowadzenie w inny spos贸b
kampanii referendalnej.
2. Zabronione s膮 wszelkie formy kampanii referendalnej w lokalu komisji obwo-
dowej oraz na terenie budynku, w kt贸rym ten lokal si臋 znajduje.
Art. 40.
1. Zabronione jest prowadzenie kampanii referendalnej na terenie zak艂ad贸w pracy
w spos贸b i w formach zak艂贸caj膮cych ich normalne funkcjonowanie.
2. Zabronione jest prowadzenie kampanii referendalnej na terenie:
1) urz臋d贸w administracji rz膮dowej i administracji samorz膮du terytorialnego
oraz s膮d贸w;
2) jednostek wojskowych i innych jednostek organizacyjnych podleg艂ych Mi-
nistrowi Obrony Narodowej oraz oddzia艂贸w obrony cywilnej;
3) skoszarowanych jednostek podleg艂ych ministrowi w艂a艣ciwemu do spraw
wewn臋trznych.
3. Zabronione jest organizowanie w ramach prowadzonej kampanii referendalnej
gier losowych i konkurs贸w, w kt贸rych wygranymi s膮 nagrody pieni臋偶ne lub
przedmioty o warto艣ci wy偶szej ni偶 warto艣膰 przedmiot贸w zwyczajowo u偶ywa-
nych w celach reklamowych lub promocyjnych.
4. Zabronione jest podawanie oraz dostarczanie napoj贸w alkoholowych w ramach
prowadzonej kampanii referendalnej.
Art. 41.
1. Od zako艅czenia kampanii referendalnej a偶 do zako艅czenia g艂osowania zabronio-
ne jest podawanie do wiadomo艣ci publicznej wynik贸w bada艅 (sonda偶y) opinii
publicznej dotycz膮cych przewidywanych zachowa艅 g艂osuj膮cych w referendum i
wynik贸w referendum oraz sonda偶y przeprowadzonych w dniu g艂osowania.
2. Zakaz, o kt贸rym mowa w ust. 1, nie dotyczy podawania do wiadomo艣ci publicz-
nej danych komisji obwodowych, o kt贸rych mowa w art. 32 ust. 4a.
Art. 42.
Wszelkie plakaty, has艂a lub ulotki oraz inne materia艂y dotycz膮ce referendum, zawie-
raj膮ce oznaczenie, od kogo pochodz膮, podlegaj膮 ochronie prawnej.
Art. 43.
1. Na 艣cianach budynk贸w, ogrodzeniach, latarniach, urz膮dzeniach energetycznych,
telekomunikacyjnych i innych mo偶na umieszcza膰 plakaty i has艂a dotycz膮ce refe-
rendum po uzyskaniu zgody w艂a艣ciciela lub zarz膮dcy.
2. Zabronione jest umieszczanie plakat贸w i hase艂 dotycz膮cych referendum na ze-
wn膮trz i wewn膮trz budynk贸w administracji rz膮dowej i samorz膮dowej oraz s膮-
d贸w, a tak偶e na terenie jednostek wojskowych i oddzia艂贸w obrony cywilnej oraz
skoszarowanych jednostek podleg艂ych ministrowi w艂a艣ciwemu do spraw we-
wn臋trznych.
3. Rada gminy mo偶e zabroni膰 umieszczania plakat贸w lub hase艂 dotycz膮cych refe-
rendum na niekt贸rych budynkach publicznych, a tak偶e na okre艣lonych cz臋艣ciach
2011-12-16
㎏ancelaria Sejmu s. 15/32
teren贸w publicznych z przyczyn zwi膮zanych z ochron膮 zabytk贸w b膮dz 艣rodowi-
ska.
4. Przy ustawianiu w艂asnych urz膮dze艅 og艂oszeniowych w celu prowadzenia kam-
panii referendalnej nale偶y stosowa膰 przepisy porz膮dkowe. Przepis art. 42 stosuje
si臋 odpowiednio.
5. Plakaty i has艂a dotycz膮ce referendum nale偶y umieszcza膰 w taki spos贸b, aby
mo偶na je by艂o nast臋pnie usun膮膰 bez powodowania szk贸d.
6. Policja oraz stra偶 gminna s膮 obowi膮zane usuwa膰 na koszt podmiotu bior膮cego
udzia艂 w kampanii referendalnej plakaty i has艂a dotycz膮ce referendum, kt贸rych
spos贸b umieszczenia mo偶e zagra偶a膰 偶yciu lub zdrowiu ludzi albo bezpiecze艅-
stwu mienia b膮dz bezpiecze艅stwu w ruchu drogowym.
7. Plakaty i has艂a dotycz膮ce referendum oraz urz膮dzenia og艂oszeniowe ustawione w
celu prowadzenia kampanii referendalnej w艂a艣ciwe podmioty bior膮ce udzia艂 w
tej kampanii obowi膮zane s膮 usun膮膰 w terminie 30 dni od dnia referendum.
8. W贸jt lub burmistrz (prezydent miasta) postanawia o usuni臋ciu plakat贸w i hase艂
dotycz膮cych referendum oraz urz膮dze艅 og艂oszeniowych umieszczonych z naru-
szeniem przepis贸w ust. 1-5 lub nieusuni臋tych przez w艂a艣ciwe podmioty bior膮ce
udzia艂 w kampanii referendalnej w terminie, o kt贸rym mowa w ust. 7. Koszty
ich usuni臋cia ponosz膮 zobowi膮zane podmioty.
Art. 44.
1. Je偶eli rozpowszechniane, w tym r贸wnie偶 w prasie w rozumieniu prawa prasowe-
go, materia艂y dotycz膮ce referendum, a w szczeg贸lno艣ci plakaty, ulotki, has艂a i
wypowiedzi lub inne formy prowadzonej kampanii referendalnej zawieraj膮 in-
formacje nieprawdziwe, ka偶dy, czyjego prawa dotyczy wynik post臋powania, o
kt贸rym mowa w ust. 2, ma prawo wnie艣膰 do s膮du okr臋gowego wniosek o wyda-
nie orzeczenia:
1) zakazu rozpowszechniania takich informacji;
2) przepadku materia艂贸w zawieraj膮cych takie informacje;
3) nakazania sprostowania takich informacji;
4) nakazania publikacji odpowiedzi na stwierdzenia naruszaj膮ce dobra osobi-
ste;
5) nakazania przeproszenia osoby, kt贸rej dobra osobiste zosta艂y naruszone.
2. S膮d okr臋gowy rozpoznaje wniosek, o kt贸rym mowa w ust. 1, w ci膮gu 24 godzin
w post臋powaniu nieprocesowym. S膮d mo偶e rozpozna膰 spraw臋 w przypadku
usprawiedliwionej nieobecno艣ci wnioskodawcy lub uczestnika post臋powania,
kt贸rzy o terminie rozprawy zostali prawid艂owo powiadomieni. Postanowienie
ko艅cz膮ce post臋powanie w sprawie s膮d niezw艂ocznie dor臋cza, wraz z uzasadnie-
niem, osobie, kt贸ra z艂o偶y艂a wniosek, o kt贸rym mowa w ust. 1, i zobowi膮zanemu
do wykonania zobowi膮zania s膮du.
3. Na postanowienie s膮du okr臋gowego przys艂uguje w ci膮gu 24 godzin za偶alenie do
s膮du apelacyjnego, kt贸ry rozpoznaje je w ci膮gu 24 godzin. Od postanowienia
s膮du apelacyjnego nie przys艂uguje 艣rodek prawny i podlega ono natychmiasto-
wemu wykonaniu.
4. Przedstawienie przez zobowi膮zanego do publikacji sprostowania, odpowiedzi lub
przeprosin nast臋puje najp贸zniej w ci膮gu 24 godzin od dor臋czenia postanowienia,
na koszt zobowi膮zanego. W orzeczeniu s膮d wskazuje pras臋, w rozumieniu prawa
prasowego, w kt贸rej ma nast膮pi膰 publikacja. Publikacja nast臋puje niezw艂ocznie.
2011-12-16
㎏ancelaria Sejmu s. 16/32
5. W razie odmowy lub niezamieszczenia sprostowania, odpowiedzi lub przeprosin
przez zobowi膮zanego w spos贸b okre艣lony w postanowieniu s膮du, s膮d na wnio-
sek osoby, kt贸ra z艂o偶y艂a wniosek, o kt贸rym mowa w ust. 1, zarz膮dza ich publi-
kacj臋 na koszt zobowi膮zanego, w trybie post臋powania egzekucyjnego.
Art. 45.
Wykonanie uprawnie艅 wynikaj膮cych z niniejszej ustawy nie ogranicza mo偶liwo艣ci
dochodzenia przez osoby pokrzywdzone lub poszkodowane uprawnie艅 na podstawie
innych ustaw.
Art. 46.
Informacje, komunikaty, apele i has艂a dotycz膮ce referendum og艂aszane w prasie dru-
kowanej lub w telewizji b膮dz radiu na koszt podmiot贸w bior膮cych udzia艂 w kampanii
referendalnej musz膮 zawiera膰 wskazanie, przez kogo s膮 op艂acane i od kogo pocho-
dz膮. Odpowiedzialnym za umieszczenie tego wskazania przez podmiot bior膮cy
udzia艂 w kampanii referendalnej jest redaktor w rozumieniu przepis贸w prawa praso-
wego.
Art. 47.
1. Wydatki ponoszone przez podmioty bior膮ce udzia艂 w kampanii referendalnej po-
krywane s膮 z ich zr贸de艂 w艂asnych i zgodnie z przepisami okre艣laj膮cymi ich dzia-
艂alno艣膰 finansow膮.
2. Do finansowania kampanii referendalnej nie maj膮 zastosowania przepisy ustawy
z dnia 5 stycznia 2011 r.  Kodeks wyborczy.
Art. 48.
1. Podmiotami uprawnionymi do udzia艂u w kampanii referendalnej w programach
radiowych i telewizyjnych, o kt贸rych mowa w art. 49-55, zwanymi dalej  pod-
miotami uprawnionymi , s膮:
1) partia polityczna, kt贸ra w ostatnich przed referendum wyborach do Sejmu:
a) samodzielnie tworz膮c komitet wyborczy, otrzyma艂a, w skali kraju, co
najmniej 3% wa偶nie oddanych g艂os贸w na jej okr臋gowe listy kandyda-
t贸w na pos艂贸w,
b) wchodzi艂a w sk艂ad koalicji wyborczej, kt贸rej okr臋gowe listy kandyda-
t贸w na pos艂贸w otrzyma艂y, w skali kraju, co najmniej 6% wa偶nie odda-
nych g艂os贸w;
2) klub poselski, klub senatorski oraz klub parlamentarny, kt贸re na rok przed
dniem og艂oszenia uchwa艂y lub postanowienia o zarz膮dzeniu referendum
zrzesza艂y odpowiednio pos艂贸w lub senator贸w wybranych spo艣r贸d kandyda-
t贸w zg艂oszonych przez komitet wyborczy wyborc贸w, a pos艂owie lub senato-
rowie ci stanowili wi臋cej ni偶 po艂ow臋 sk艂adu tych klub贸w;
3) stowarzyszenie lub inna organizacja spo艂eczna, kt贸ra spe艂nia nast臋puj膮ce
warunki:
a) zosta艂a zarejestrowana lub zg艂oszona, zgodnie z obowi膮zuj膮cymi prze-
pisami, nie p贸zniej ni偶 na rok przed dniem og艂oszenia uchwa艂y lub po-
stanowienia o zarz膮dzeniu referendum,
b) obszar jej dzia艂ania obejmuje ca艂e terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
2011-12-16
㎏ancelaria Sejmu s. 17/32
c) prowadzi dzia艂alno艣膰 zwi膮zan膮 z przedmiotem referendum, a dzia艂al-
no艣膰 ta mie艣ci si臋 w zakresie jej cel贸w statutowych;
4) fundacja, kt贸ra spe艂nia warunki okre艣lone w pkt 3 lit. a i c;
5) pe艂nomocnik, o kt贸rym mowa w art. 63 ust. 3.
2. Podmioty, o kt贸rych mowa w ust. 1, najp贸zniej w 40 dniu przed dniem referen-
dum, zawiadamiaj膮 Pa艅stwow膮 Komisj臋 Wyborcz膮 o zamiarze skorzystania z
uprawnienia okre艣lonego w ust. 1, za艂膮czaj膮c do zawiadomienia:
1) w przypadku partii politycznej  prawomocne postanowienie S膮du Okr臋go-
wego w Warszawie o wpisaniu partii do ewidencji partii politycznych;
2) w przypadku klubu poselskiego, klubu senatorskiego oraz klubu parlamen-
tarnego, o kt贸rych mowa w ust. 1 pkt 2 - dokument wskazuj膮cy podmiot
uprawniony do reprezentowania klubu oraz informacj臋 odpowiednio Mar-
sza艂ka Sejmu lub Marsza艂ka Senatu o utworzeniu klubu;
3) w przypadku stowarzyszenia lub innej organizacji spo艂ecznej oraz fundacji 
uwierzytelniony statut i za艣wiadczenie albo o艣wiadczenie o wpisie do reje-
stru w Krajowym Rejestrze S膮dowym stowarzyszenia, organizacji lub fun-
dacji albo regulaminu dzia艂alno艣ci stowarzyszenia zwyk艂ego, po艣wiadczo-
nego przez w艂a艣ciwy organ nadzoruj膮cy;
4) w przypadku pe艂nomocnika, o kt贸rym mowa w ust. 1 pkt 5 - o艣wiadczenie, o
kt贸rym mowa w art. 63 ust. 3.
2a. O艣wiadczenie, o kt贸rym mowa w ust. 2 pkt 3, sk艂ada si臋 pod rygorem odpowie-
dzialno艣ci karnej za sk艂adanie fa艂szywych zezna艅. Sk艂adaj膮cy o艣wiadczenie jest
obowi膮zany do zawarcia w nim klauzuli nast臋puj膮cej tre艣ci:  Jestem 艣wiadomy
odpowiedzialno艣ci karnej za z艂o偶enie fa艂szywego o艣wiadczenia. . Klauzula ta
zast臋puje pouczenie organu o odpowiedzialno艣ci karnej za sk艂adanie fa艂szywych
zezna艅.
3. Pa艅stwowa Komisja Wyborcza na podstawie dokument贸w, o kt贸rych mowa w
ust. 2, wydaje podmiotom uprawnionym za艣wiadczenie o przys艂ugiwaniu tym
podmiotom uprawnienia okre艣lonego w ust. 1.
4. Je偶eli zawiadomienie, o kt贸rym mowa w ust. 2, nie spe艂nia warunk贸w okre艣lo-
nych w tym przepisie, Pa艅stwowa Komisja Wyborcza w terminie 3 dni od dnia
dor臋czenia zawiadomienia odmawia wydania za艣wiadczenia.
5. Postanowienie Pa艅stwowej Komisji Wyborczej o odmowie wydania za艣wiad-
czenia dor臋cza si臋 niezw艂ocznie, wraz z uzasadnieniem, podmiotowi, kt贸ry z艂o-
偶y艂 zawiadomienie.
6. Podmiotowi, o kt贸rym mowa w ust. 5, s艂u偶y prawo wniesienia do S膮du Najwy偶-
szego skargi na postanowienie Pa艅stwowej Komisji Wyborczej o odmowie wy-
dania za艣wiadczenia. Skarg臋 wnosi si臋 w terminie 3 dni od dnia dor臋czenia
wnioskodawcy postanowienia o odmowie wydania za艣wiadczenia.
7. S膮d Najwy偶szy rozpatruje skarg臋 w post臋powaniu nieprocesowym, w sk艂adzie 3
s臋dzi贸w, i wydaje orzeczenie w sprawie skargi w terminie 5 dni. Od orzeczenia
S膮du Najwy偶szego nie przys艂uguje 艣rodek prawny. Orzeczenie dor臋cza si臋 pod-
miotowi, o kt贸rym mowa w ust. 5, i Pa艅stwowej Komisji Wyborczej. Je偶eli S膮d
Najwy偶szy uzna skarg臋 za zasadn膮, Pa艅stwowa Komisja Wyborcza niezw艂ocz-
nie wydaje za艣wiadczenie, o kt贸rym mowa w ust. 3.
2011-12-16
㎏ancelaria Sejmu s. 18/32
Art. 49.
1. Podmioty uprawnione maj膮 prawo prowadzenia kampanii referendalnej w pro-
gramach radiowych i telewizyjnych nadawc贸w publicznych, zgodnie z przepi-
sami ustawy, w formie audycji referendalnych.
2. Audycj膮 referendaln膮 jest cz臋艣膰 programu radiowego lub telewizyjnego, niepo-
chodz膮ca od nadawcy, rozpowszechniana nieodp艂atnie, stanowi膮ca odr臋bn膮 ca-
艂o艣膰 ze wzgl臋du na tre艣膰 lub form臋, umo偶liwiaj膮ca wykorzystanie przez podmiot
uprawniony przys艂uguj膮cego mu czasu antenowego, o kt贸rym mowa w art. 50
lub art. 51, przeznaczonego na prowadzenie kampanii referendalnej.
3. Nadawca publiczny jest obowi膮zany do dokonywania na w艂asny koszt rejestracji
dostarczonej audycji referendalnej, przygotowanej przez podmiot uprawniony,
obejmuj膮cej przegranie na no艣niki dostosowane do rozpowszechniania, lub do
udost臋pnienia studia wraz z realizatorem w celu nagrania audycji referendalnej
przez podmiot uprawniony.
Art. 50.
1. W terminie od 16 dnia przed dniem referendum do zako艅czenia kampanii refe-
rendalnej Telewizja Polska Sp贸艂ka Akcyjna oraz Polskie Radio Sp贸艂ka Akcyjna
i sp贸艂ki radiofonii regionalnej, zwane dalej  Telewizj膮 Polsk膮 i  Polskim Ra-
diem , rozpowszechniaj膮 na w艂asny koszt w programach og贸lnokrajowych i re-
gionalnych audycje referendalne podmiot贸w uprawnionych.
2. A膮czny czas rozpowszechniania audycji referendalnych wynosi:
1) w og贸lnokrajowych programach  15 godzin w Telewizji Polskiej, w tym
do 3 godzin w TV Polonia, i 30 godzin w Polskim Radiu, w tym do 5 go-
dzin w programie przeznaczonym dla zagranicy;
2) w ka偶dym regionalnym programie  10 godzin w Telewizji Polskiej i 15
godzin w Polskim Radiu.
3. Podmiot uprawniony ma prawo do rozpowszechniania audycji referendalnych w
programach og贸lnokrajowych oraz regionalnych.
4. Czas przys艂uguj膮cy jednemu podmiotowi uprawnionemu nie mo偶e by膰 odst臋po-
wany innemu podmiotowi uprawnionemu.
Art. 51.
1. W przypadku referendum w sprawie wyra偶enia zgody na ratyfikacj臋 umowy
mi臋dzynarodowej, w terminie od 21 dnia przed dniem referendum do zako艅cze-
nia kampanii referendalnej, Telewizja Polska oraz Polskie Radio rozpowszech-
niaj膮 na w艂asny koszt w programach og贸lnokrajowych i regionalnych audycje
referendalne podmiot贸w uprawnionych.
2. A膮czny czas rozpowszechniania audycji referendalnych wynosi:
1) w og贸lnokrajowych programach  25 godzin w Telewizji Polskiej, w tym
do 5 godzin w TV Polonia, i 45 godzin w Polskim Radiu, w tym do 8 go-
dzin w programie przeznaczonym dla zagranicy;
2) w ka偶dym regionalnym programie  15 godzin w Telewizji Polskiej i 20
godzin w Polskim Radiu.
3. Przepisy art. 50 ust. 3 i 4 stosuje si臋 odpowiednio.
2011-12-16
㎏ancelaria Sejmu s. 19/32
Art. 52.
1. Czas przeznaczony na rozpowszechnianie audycji referendalnych dzieli si臋 r贸w-
no mi臋dzy podmioty uprawnione na podstawie informacji Pa艅stwowej Komisji
Wyborczej o podmiotach uprawnionych.
2. Podzia艂u czasu przeznaczonego na rozpowszechnianie audycji referendalnych:
1) w programach og贸lnokrajowych - dokonuj膮 odpowiednio zarz膮dy Telewizji
Polskiej i Polskiego Radia;
2) w programach regionalnych - dokonuj膮 w艂a艣ciwi dyrektorzy oddzia艂贸w Te-
lewizji Polskiej i prezesi zarz膮d贸w sp贸艂ek Polskiego Radia.
3. Na ustalenia dotycz膮ce podzia艂u czasu antenowego, o kt贸rych mowa w ust. 2,
podmiotowi uprawnionemu przys艂uguje skarga do Pa艅stwowej Komisji Wybor-
czej. Skarg臋 wnosi si臋 w terminie 2 dni od dnia dor臋czenia informacji o dokona-
niu ustalenia. Pa艅stwowa Komisja Wyborcza rozpatruje spraw臋 niezw艂ocznie i
wydaje postanowienie. Od postanowienia Pa艅stwowej Komisji Wyborczej nie
przys艂uguje 艣rodek prawny.
Art. 53.
1. Kolejno艣膰 rozpowszechniania w ka偶dym dniu audycji referendalnych ustalaj膮
kieruj膮cy redakcjami w艂a艣ciwych og贸lnokrajowych program贸w telewizyjnych,
w tym TV Polonia, i program贸w regionalnych oraz program贸w radiowych, w
drodze losowania przeprowadzonego w obecno艣ci przedstawicieli podmiot贸w
uprawnionych najp贸zniej w 18 dniu przed dniem referendum, z zastrze偶eniem
ust. 2.
2. W przypadku referendum w sprawie wyra偶enia zgody na ratyfikacj臋 umowy
mi臋dzynarodowej losowanie, o kt贸rym mowa w ust. 1, przeprowadza si臋 naj-
p贸zniej w 23 dniu przed dniem referendum.
Art. 54.
1. Audycje referendalne podmiotu uprawnionego dostarczane s膮 do Telewizji Pol-
skiej lub Polskiego Radia nie p贸zniej ni偶 na 24 godziny przed dniem ich rozpo-
wszechnienia.
2. Czas audycji referendalnych dostarczonych przez podmioty uprawnione nie mo-
偶e przekracza膰 czasu ustalonego dla nich na podstawie przepis贸w, o kt贸rych
mowa w art. 52.
3. W przypadku stwierdzenia przez Telewizj臋 Polsk膮 lub Polskie Radio, 偶e dostar-
czone przez podmiot uprawniony materia艂y audycji referendalnych przekraczaj膮
czas ustalony dla tych audycji, Telewizja Polska lub Polskie Radio wzywaj膮 nie-
zw艂ocznie podmiot uprawniony do skr贸cenia czasu audycji.
4. Je偶eli podmiot uprawniony nie zastosuje si臋 w ci膮gu 8 godzin do wezwania, o
kt贸rym mowa w ust. 3, Telewizja Polska lub Polskie Radio przerywa rozpo-
wszechnianie audycji referendalnej w chwili, kiedy up艂yn膮艂 czas audycji przy-
s艂uguj膮cy podmiotowi uprawnionemu.
Art. 55.
1. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, po porozumieniu z Pa艅stwow膮 Komisj膮
Wyborcz膮, okre艣li, w drodze rozporz膮dzenia, tryb post臋powania w sprawach
podzia艂u czasu rozpowszechniania audycji referendalnych, spos贸b przygotowa-
nia i rozpowszechniania tych audycji, a tak偶e spos贸b upowszechniania informa-
cji o terminach rozpowszechniania audycji referendalnych.
2011-12-16
㎏ancelaria Sejmu s. 20/32
2. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, po zasi臋gni臋ciu opinii zarz膮d贸w sp贸艂ek, o
kt贸rych mowa w art. 50 ust. 1, oraz w艂a艣ciwej rady programowej, okre艣li, w
drodze rozporz膮dzenia:
1) czas przeznaczony na rozpowszechnianie audycji referendalnych w ka偶dym
z program贸w og贸lnokrajowych i regionalnych;
2) ramowy podzia艂 czasu rozpowszechniania audycji referendalnych w pro-
gramach og贸lnokrajowych i regionalnych.
Art. 56.
1. Ka偶dy podmiot bior膮cy udzia艂 w kampanii referendalnej mo偶e od dnia rozpocz臋-
cia kampanii referendalnej odp艂atnie rozpowszechnia膰 og艂oszenia referendalne
w programach nadawc贸w radiowych i telewizyjnych.
2. Og艂oszeniem referendalnym jest reklama w rozumieniu art. 4 pkt 6 ustawy z dnia
29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji (Dz.U. z 2001 r. Nr 101, poz. 1114
oraz z 2002 r. Nr 25, poz. 253 i Nr 56, poz. 517), przygotowana przez podmiot,
o kt贸rym mowa w ust. 1, i przekazana do rozpowszechniania w ramach prowa-
dzonej kampanii referendalnej.
3. Wysoko艣膰 op艂at pobieranych za czas rozpowszechniania og艂osze艅 referendal-
nych musi by膰 jednakowa dla wszystkich podmiot贸w oraz ustalana wed艂ug cen-
nika obowi膮zuj膮cego w dniu og艂oszenia uchwa艂y lub postanowienia o zarz膮dze-
niu referendum.
4. Do og艂osze艅 referendalnych stosuje si臋 przepisy o dzia艂alno艣ci reklamowej w
programach radiofonii i telewizji, z tym 偶e czasu przeznaczonego na rozpo-
wszechnianie og艂osze艅 referendalnych nie wlicza si臋 do ustalonego odr臋bnymi
przepisami dopuszczalnego wymiaru czasowego reklam.
Art. 57.
1. Nadawcy nie ponosz膮 odpowiedzialno艣ci za tre艣膰 rozpowszechnianych audycji
referendalnych i og艂osze艅 referendalnych.
2. Nadawcy nie mog膮 odm贸wi膰 rozpowszechniania audycji referendalnych i og艂o-
sze艅 referendalnych.
Art. 58.
Nie jest kampani膮 referendaln膮 przekazywanie przez organy w艂adzy pa艅stwowej, w
tym przez organ zarz膮dzaj膮cy referendum, informacji maj膮cych na celu przedstawia-
nie i wyja艣nianie tre艣ci pyta艅 lub zaproponowanych wariant贸w rozwi膮za艅 oraz
udzielanie odpowiedzi na pytania obywateli dotycz膮ce referendum.
Rozdzia艂 7
Finansowanie referendum z bud偶etu pa艅stwa
Art. 59.
1. Wydatki zwi膮zane z organizacj膮 przygotowa艅 i przeprowadzeniem referendum
pokrywane s膮 z bud偶etu pa艅stwa w cz臋艣ci Rezerwy celowe.
2. Z bud偶etu pa艅stwa pokrywane s膮 wydatki zwi膮zane z:
1) zadaniami Pa艅stwowej Komisji Wyborczej oraz Krajowego Biura Wy-
borczego przewidzianymi w ustawie;
2011-12-16
㎏ancelaria Sejmu s. 21/32
2) zadaniami komisarzy wyborczych i komisji obwodowych oraz zapewnie-
niem ich obs艂ugi przez wyznaczone do tych cel贸w organy i jednostki orga-
nizacyjne;
3) zadaniami organ贸w administracji rz膮dowej oraz podleg艂ych im urz臋d贸w
centralnych i jednostek organizacyjnych, a tak偶e innych organ贸w pa艅stwo-
wych;
4) zadaniami zleconymi do wykonania przez jednostki samorz膮du terytorialne-
go.
3. 艢rodki finansowe na zadania zlecone wykonywane przez jednostki samorz膮du
terytorialnego s膮 przekazywane w terminach umo偶liwiaj膮cych ich wykonywa-
nie.
4. Informacj臋 o wydatkach, o kt贸rych mowa w ust. 2, Kierownik Krajowego Biura
Wyborczego podaje do wiadomo艣ci publicznej w terminie 5 miesi臋cy od dnia re-
ferendum.
5. Zasady planowania finansowego oraz realizacji wydatk贸w, o kt贸rych mowa w
ust. 2 i 3, a tak偶e sprawozdawczo艣ci finansowej okre艣laj膮 przepisy o finansach
publicznych.
6. Dysponentem 艣rodk贸w finansowych, o kt贸rych mowa w ust. 1, jest Kierownik
Krajowego Biura Wyborczego.
Rozdzia艂 8
Referendum w sprawach o szczeg贸lnym znaczeniu dla pa艅stwa
Art. 60.
W sprawach o szczeg贸lnym znaczeniu dla pa艅stwa referendum ma prawo zarz膮dzi膰:
1) Sejm, uchwa艂膮 podj臋t膮 bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co
najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w, lub
2) Prezydent Rzeczypospolitej, za zgod膮 Senatu wyra偶on膮 bezwzgl臋dn膮 wi臋k-
szo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby senato-
r贸w.
Art. 61.
1. Sejm mo偶e postanowi膰 o poddaniu pod referendum okre艣lonej sprawy z w艂asnej
inicjatywy, a tak偶e na wniosek Senatu, Rady Ministr贸w lub obywateli. W przy-
padku gdy Sejm, w drodze uchwa艂y, nie uwzgl臋dni wniosku o przeprowadzenie
referendum, Marsza艂ek Sejmu informuje o tym wnioskodawc臋.
2. Wniosek o zarz膮dzenie referendum powinien okre艣la膰 propozycje pyta艅 lub wa-
riant贸w rozwi膮zania w sprawie poddanej pod referendum.
Art. 62.
1. Sejm w uchwale o zarz膮dzeniu referendum ustala tre艣膰 pyta艅 lub wariant贸w
rozwi膮zania w sprawie poddanej pod referendum.
2. Szczeg贸艂owy tryb podejmowania przez Sejm uchwa艂y o zarz膮dzeniu referendum,
jak r贸wnie偶 rozpatrywania wniosk贸w, o kt贸rych mowa w art. 61 ust. 1, okre艣la
regulamin Sejmu.
2011-12-16
㎏ancelaria Sejmu s. 22/32
Art. 63.
1. Sejm mo偶e postanowi膰 o poddaniu okre艣lonej sprawy pod referendum z inicja-
tywy obywateli, kt贸rzy dla swojego wniosku uzyskaj膮 poparcie co najmniej 500
000 os贸b maj膮cych prawo udzia艂u w referendum.
2. Referendum z inicjatywy obywateli nie mo偶e dotyczy膰:
1) wydatk贸w i dochod贸w, w szczeg贸lno艣ci podatk贸w oraz innych danin pu-
blicznych;
2) obronno艣ci pa艅stwa;
3) amnestii.
3. Zg艂oszenia wniosku, o kt贸rym mowa w ust. 1, dokonuje na pi艣mie pe艂nomocnik.
Pe艂nomocnikiem jest osoba wskazana w pisemnym o艣wiadczeniu pierwszych 15
os贸b z wykazu, o kt贸rym mowa w ust. 4.
4. Do zg艂oszenia wniosku za艂膮cza si臋 wykaz obywateli popieraj膮cych zg艂oszenie,
zawieraj膮cy ich imiona, nazwiska, adresy zamieszkania, numery ewidencyjne
PESEL, a tak偶e w艂asnor臋cznie z艂o偶one podpisy obywateli. Wz贸r wykazu ustala,
w drodze uchwa艂y, Pa艅stwowa Komisja Wyborcza.
5. W przypadku uzasadnionych w膮tpliwo艣ci, co do prawid艂owo艣ci z艂o偶enia wyma-
ganej liczby podpis贸w w spos贸b, o kt贸rym mowa w ust. 4, Marsza艂ek Sejmu
zwraca si臋 do Pa艅stwowej Komisji Wyborczej o stwierdzenie, czy jest z艂o偶ona
wymagana liczba podpis贸w.
6. Je偶eli po przeprowadzeniu post臋powania, o kt贸rym mowa w ust. 5, liczba prawi-
d艂owo z艂o偶onych podpis贸w przez osoby popieraj膮ce wniosek jest mniejsza ni偶
ustawowo wymagana, Marsza艂ek Sejmu wyznacza termin 14 dni na uzupe艂nie-
nie brakuj膮cej liczby podpis贸w. Postanowienie w tej sprawie wraz z uzasadnie-
niem dor臋cza si臋 niezw艂ocznie pe艂nomocnikowi.
7. W przypadku nieuzupe艂nienia podpis贸w w wyznaczonym terminie Marsza艂ek
Sejmu odmawia przyj臋cia wniosku. Postanowienie w tej sprawie wraz z uzasad-
nieniem dor臋cza si臋 niezw艂ocznie pe艂nomocnikowi.
8. Postanowienie, o kt贸rym mowa w ust. 6 i 7, mo偶e by膰 przez pe艂nomocnika za-
skar偶one do S膮du Najwy偶szego w terminie 14 dni od dnia dor臋czenia. S膮d Naj-
wy偶szy rozpoznaje skarg臋 w terminie 30 dni w post臋powaniu nieprocesowym, w
sk艂adzie 3 s臋dzi贸w. Od postanowienia S膮du Najwy偶szego nie przys艂uguje 艣ro-
dek prawny.
Art. 64.
1. Prezydent Rzeczypospolitej przekazuje Senatowi projekt postanowienia o zarz膮-
dzeniu referendum, zawieraj膮cy tre艣膰 pyta艅 lub wariant贸w rozwi膮zania w spra-
wie poddanej pod referendum, a tak偶e termin jego przeprowadzenia.
2. Senat w terminie 14 dni od dnia przekazania projektu postanowienia Prezydenta
Rzeczypospolitej, o kt贸rym mowa w ust. 1, podejmuje uchwa艂臋 w sprawie wyra-
偶enia zgody na zarz膮dzenie referendum.
3. Szczeg贸艂owy tryb wyra偶ania przez Senat zgody, o kt贸rej mowa w ust. 2, okre艣la
regulamin Senatu.
Art. 65.
1. Uchwa艂a Sejmu lub postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej o zarz膮dzeniu
referendum zawiera:
1) wskazanie podstawy prawnej zarz膮dzenia referendum;
2011-12-16
㎏ancelaria Sejmu s. 23/32
2) tre艣膰 pyta艅 lub wariant贸w rozwi膮zania w sprawie poddanej pod referen-
dum;
3) termin przeprowadzenia referendum;
4) kalendarz czynno艣ci zwi膮zanych z przeprowadzeniem referendum.
2. Je偶eli g艂osowanie w referendum przeprowadza si臋 w ci膮gu dw贸ch dni, uchwa艂a
Sejmu lub postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej, o kt贸rych mowa w ust.
1, okre艣laj膮 r贸wnie偶 terminy przeprowadzenia g艂osowania.
3. Uchwa艂臋 Sejmu lub postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej, o kt贸rych mo-
wa w ust. 1, og艂asza si臋 w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
4. Referendum przeprowadza si臋 najp贸zniej w 90 dniu od dnia og艂oszenia uchwa艂y
lub postanowienia, o kt贸rych mowa w ust. 1.
Art. 66.
1. Wynik referendum jest wi膮偶膮cy, je偶eli wzi臋艂a w nim udzia艂 wi臋cej ni偶 po艂owa
uprawnionych do g艂osowania.
2. Rozstrzygni臋cie w referendum nast臋puje, je偶eli:
1) w odpowiedzi na postawione pytanie oddano wi臋kszo艣膰 wa偶nych g艂os贸w
pozytywnych albo negatywnych;
2) na jeden z zaproponowanych wariant贸w rozwi膮za艅 w sprawie poddanej pod
referendum oddano najwi臋cej wa偶nych g艂os贸w.
Art. 67.
W艂a艣ciwe organy pa艅stwowe podejmuj膮 niezw艂ocznie czynno艣ci w celu realizacji
wi膮偶膮cego wyniku referendum zgodnie z jego rozstrzygni臋ciem przez wydanie ak-
t贸w normatywnych b膮dz podj臋cie innych decyzji, nie p贸zniej jednak ni偶 w terminie
60 dni od dnia og艂oszenia uchwa艂y S膮du Najwy偶szego o wa偶no艣ci referendum w
Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
Rozdzia艂 9
Referendum w sprawie wyra偶enia zgody na ratyfikacj臋
umowy mi臋dzynarodowej
Art. 68.
Referendum, o kt贸rym mowa w art. 90 ust. 3 Konstytucji, przeprowadza si臋 w trybie
i na zasadach okre艣lonych w ustawie, z uwzgl臋dnieniem przepis贸w niniejszego roz-
dzia艂u.
Art. 69.
Prezes Rady Ministr贸w zawiadamia Marsza艂ka Sejmu o podpisaniu umowy, kt贸rej
ratyfikacja wymaga zgody wyra偶onej w trybie art. 90 ust. 2 4 Konstytucji, przesy艂a-
j膮c jednocze艣nie Sejmowi tekst tej umowy wraz z za艂膮cznikami.
Art. 70.
1. O wyborze trybu wyra偶enia zgody na ratyfikacj臋 umowy mi臋dzynarodowej w
drodze referendum decyduje Sejm, uchwa艂膮 podj臋t膮 bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮
g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w.
2011-12-16
㎏ancelaria Sejmu s. 24/32
2. O podj臋ciu uchwa艂y, o kt贸rej mowa w ust. 1, Marsza艂ek Sejmu zawiadamia Pre-
zydenta Rzeczypospolitej, Marsza艂ka Senatu i Prezesa Rady Ministr贸w.
Art. 70a.
W przypadku nieuchwalenia, w trybie art. 90 ust. 2 Konstytucji, ustawy wyra偶aj膮cej
zgod臋 na ratyfikacj臋 umowy mi臋dzynarodowej, Sejm mo偶e podj膮膰 uchwa艂臋 o wybo-
rze trybu wyra偶enia zgody na ratyfikacj臋 takiej umowy. Przepis art. 70 ust. 2 stosuje
si臋 odpowiednio.
Art. 71.
1. Referendum w sprawie wyra偶enia zgody na ratyfikacj臋 umowy mi臋dzynarodo-
wej mo偶e zarz膮dzi膰 Sejm lub Prezydent Rzeczypospolitej za zgod膮 Senatu na
zasadach i w trybie okre艣lonych w art. 60.
2. Uchwa艂臋 o zarz膮dzeniu referendum Sejm podejmuje z w艂asnej inicjatywy. Do
uchwa艂y Sejmu o zarz膮dzeniu referendum stosuje si臋 odpowiednio przepis art.
65 ust. 1. Szczeg贸艂owy tryb podj臋cia uchwa艂y okre艣la regulamin Sejmu.
3. Do postanowienia Prezydenta Rzeczypospolitej o zarz膮dzeniu referendum prze-
pis art. 64 i 65 ust. 1 stosuje si臋 odpowiednio.
Art. 72.
Wz贸r karty do g艂osowania okre艣la, w drodze uchwa艂y, Pa艅stwowa Komisja Wybor-
cza.
Art. 73.
1. Wynik referendum w sprawie wyra偶enia zgody na ratyfikacj臋 umowy, o kt贸rej
mowa w art. 69, jest wi膮偶膮cy, je偶eli wzi臋艂a w nim udzia艂 wi臋cej ni偶 po艂owa
uprawnionych do g艂osowania.
2. Je偶eli wynik referendum jest wi膮偶膮cy, a wi臋kszo艣膰 g艂os贸w wa偶nych oddano za
odpowiedzi膮 pozytywn膮, Prezydent Rzeczypospolitej uzyskuje zgod臋 na ratyfi-
kacj臋 umowy, o kt贸rej mowa w ust. 1.
Art. 74.
Je偶eli wynik referendum jest wi膮偶膮cy, a wi臋kszo艣膰 g艂os贸w wa偶nych oddano za od-
powiedzi膮 negatywn膮, Prezydent Rzeczypospolitej nie uzyskuje zgody na ratyfikacj臋
umowy, o kt贸rej mowa w art. 69.
Art. 75.
Je偶eli wynik referendum w sprawie wyra偶enia zgody na ratyfikacj臋 umowy mi臋dzy-
narodowej jest niewi膮偶膮cy, Sejm mo偶e ponownie podj膮膰 uchwa艂臋 w sprawie wyboru
trybu wyra偶enia zgody na ratyfikacj臋 tej umowy. Przepis art. 70 ust. 2 stosuje si臋
odpowiednio.
2011-12-16
㎏ancelaria Sejmu s. 25/32
Rozdzia艂 10
Referendum zatwierdzaj膮ce zmian臋 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej
Art. 76.
Referendum, o kt贸rym mowa w art. 235 ust. 6 Konstytucji, przeprowadza si臋 w try-
bie i na zasadach okre艣lonych w ustawie, z wy艂膮czeniem przepis贸w rozdzia艂u 9 i z
uwzgl臋dnieniem przepis贸w niniejszego rozdzia艂u.
Art. 77.
1. Z wnioskiem do Marsza艂ka Sejmu o przeprowadzenie referendum, o kt贸rym
mowa w art. 235 ust. 6 Konstytucji, mog膮 wyst膮pi膰:
1) co najmniej 1/5 ustawowej liczby pos艂贸w;
2) Senat;
3) Prezydent Rzeczypospolitej.
2. Wniosek, o kt贸rym mowa w ust. 1, sk艂ada si臋 w terminie 45 dni od dnia uchwa-
lenia przez Senat ustawy o zmianie Konstytucji.
3. Marsza艂ek Sejmu niezw艂ocznie podejmuje postanowienie o zarz膮dzeniu referen-
dum, o kt贸rym mowa w ust. 1. Do postanowienia przepisy art. 65 ust. 1-3 stosuje
si臋 odpowiednio.
4. Marsza艂ek Sejmu wyznacza dat臋 przeprowadzenia referendum, o kt贸rym mowa
w ust. 1, na dzie艅 wolny od pracy, przypadaj膮cy w ci膮gu 60 dni od dnia z艂o偶enia
wniosku.
Art. 78.
1. Pytanie w referendum rozpoczyna si臋 od s艂贸w:
 Czy jeste艣 za przyj臋ciem zmiany Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej
z dnia 2 kwietnia 1997 r., dokonanej ustaw膮 z dnia ... (tytu艂 ustawy)? .
2. Wz贸r karty do g艂osowania okre艣la, w drodze uchwa艂y, Pa艅stwowa Komisja Wy-
borcza.
Art. 79.
1. Przyj臋cie w referendum zmiany Konstytucji nast臋puje w贸wczas, gdy opowie-
dzia艂a si臋 za ni膮 wi臋kszo艣膰 g艂osuj膮cych.
2. Marsza艂ek Sejmu przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej do podpisu ustaw臋
o zmianie Konstytucji niezw艂ocznie po og艂oszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczy-
pospolitej Polskiej uchwa艂y S膮du Najwy偶szego o wa偶no艣ci referendum.
3. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje przyj臋t膮 w referendum ustaw臋 o zmianie
Konstytucji w ci膮gu 21 dni od dnia przedstawienia przez Marsza艂ka Sejmu tej
ustawy do podpisu i zarz膮dza jej niezw艂oczne og艂oszenie w Dzienniku Ustaw
Rzeczypospolitej Polskiej.
Rozdzia艂 11
Przepisy karne
Art. 80.
Kto prowadzi kampani臋 referendaln膮:
2011-12-16
㎏ancelaria Sejmu s. 26/32
1) w lokalu komisji obwodowej lub na terenie budynku, w kt贸rym ten lokal si臋
znajduje,
2) na terenie zak艂ad贸w pracy w spos贸b i w formach zak艂贸caj膮cych ich normal-
ne funkcjonowanie,
3) na terenie urz臋d贸w administracji rz膮dowej lub administracji samorz膮du te-
rytorialnego oraz s膮d贸w,
4) na terenie jednostek wojskowych i innych jednostek organizacyjnych pod-
leg艂ych Ministrowi Obrony Narodowej lub oddzia艂贸w obrony cywilnej b膮dz
skoszarowanych jednostek podleg艂ych ministrowi w艂a艣ciwemu do spraw
wewn臋trznych
- podlega karze grzywny.
Art. 81.
1. Kto w zwi膮zku z referendum:
1) umieszcza plakaty i has艂a dotycz膮ce referendum na 艣cianach budynk贸w,
ogrodzeniach, latarniach, urz膮dzeniach energetycznych, telekomunikacyj-
nych i innych bez zgody w艂a艣ciciela lub zarz膮dcy,
2) przy ustawianiu w艂asnych urz膮dze艅 og艂oszeniowych w celu prowadzenia
kampanii referendalnej narusza obowi膮zuj膮ce przepisy porz膮dkowe,
3) umieszcza plakaty i has艂a dotycz膮ce referendum w taki spos贸b, 偶e nie mo偶-
na ich usun膮膰 bez powodowania szk贸d
- podlega karze grzywny.
2. Tej samej karze podlega:
1) osoba zobowi膮zana do usuni臋cia plakat贸w, hase艂 dotycz膮cych referendum
lub urz膮dze艅 og艂oszeniowych ustawionych w celu prowadzenia kampanii
referendalnej, kt贸ra w terminie 30 dni od dnia referendum nie usunie tych
plakat贸w, hase艂 lub urz膮dze艅;
2) osoba b臋d膮ca redaktorem w rozumieniu prawa prasowego, kt贸ra dopuszcza
do niewykonania obowi膮zku umieszczenia w informacjach, komunikatach,
apelach i has艂ach dotycz膮cych referendum, og艂aszanych w prasie drukowa-
nej lub w telewizji b膮dz radiu na koszt podmiot贸w bior膮cych udzia艂 w kam-
panii referendalnej, wskazania, przez kogo s膮 op艂acane i od kogo pochodz膮.
Art. 82.
Kto w zwi膮zku z referendum nie umieszcza w materia艂ach dotycz膮cych referendum
oznaczenia, od kogo pochodz膮
- podlega karze grzywny.
Art. 83.
1. Kto zbiera podpisy os贸b popieraj膮cych zg艂oszenie wniosku do Sejmu w sprawie
referendum z inicjatywy obywateli, stosuj膮c grozb臋, podst臋p lub jak膮kolwiek in-
n膮 form臋 nacisk贸w zmierzaj膮cych do uzyskania podpis贸w
- podlega grzywnie od 1000 do 10 000 z艂otych.
2. Tej samej karze podlega, kto zbiera podpisy os贸b popieraj膮cych wniosek, o kt贸-
rym mowa w ust. 1, na terenie jednostek wojskowych lub innych jednostek or-
ganizacyjnych podleg艂ych Ministrowi Obrony Narodowej albo oddzia艂贸w obro-
ny cywilnej lub skoszarowanych jednostek podleg艂ych ministrowi w艂a艣ciwemu
do spraw wewn臋trznych.
2011-12-16
㎏ancelaria Sejmu s. 27/32
3. Kto udziela wynagrodzenia pieni臋偶nego w zamian za zbieranie lub z艂o偶enie pod-
pisu pod wnioskiem, o kt贸rym mowa w ust. 1
- podlega grzywnie od 10 000 do 50 000 z艂otych.
Art. 84.
Kto w okresie od zako艅czenia kampanii referendalnej a偶 do zako艅czenia g艂osowania
zwo艂uje zgromadzenia, organizuje pochody lub manifestacje, wyg艂asza przem贸wie-
nia, rozdaje ulotki lub w jakikolwiek inny spos贸b prowadzi kampani臋 referendaln膮
- podlega karze grzywny.
Art. 85.
Kto w okresie od zako艅czenia kampanii referendalnej a偶 do zako艅czenia g艂osowania
podaje do wiadomo艣ci publicznej wyniki bada艅 (sonda偶y) opinii publicznej dotycz膮-
cych przewidywanych zachowa艅 g艂osuj膮cych w referendum i przewidywanych wy-
nik贸w referendum lub wyniki sonda偶y przeprowadzanych w dniu g艂osowania
- podlega grzywnie od 500 000 do 1 000 000 z艂otych.
Art. 86.
Kto w ramach prowadzonej kampanii referendalnej organizuje gry losowe lub kon-
kursy, w kt贸rych wygranymi s膮 nagrody pieni臋偶ne lub przedmioty o warto艣ci wy偶-
szej ni偶 warto艣膰 przedmiot贸w zwyczajowo u偶ywanych w celach reklamowych lub
promocyjnych
- podlega grzywnie od 5 000 do 50 000 z艂otych.
Art. 87.
Kto podaje lub dostarcza w ramach prowadzonej kampanii referendalnej napoje al-
koholowe
- podlega grzywnie od 5 000 do 50 000 z艂otych.
Art. 88.
Do post臋powania w sprawach, o kt贸rych mowa w art. 80-82 i art. 84, stosuje si臋
przepisy o post臋powaniu w sprawach o wykroczenia.
Rozdzia艂 12
Przepisy szczeg贸lne
Art. 89.
Je偶eli w艂a艣ciwe organy gminy nie wykonuj膮 w terminie, w spos贸b zgodny z prawem,
zada艅 dotycz膮cych utworzenia obwod贸w g艂osowania lub ich zmiany, powo艂ania lub
zmian w sk艂adach komisji obwodowych, w艂a艣ciwy komisarz wyborczy wzywa te
organy do wykonania zada艅 w spos贸b zgodny z prawem w wyznaczonym terminie, a
w razie bezskutecznego up艂ywu terminu niezw艂ocznie wykonuje te zadania i powia-
damia o tym Pa艅stwow膮 Komisj臋 Wyborcz膮.
2011-12-16
㎏ancelaria Sejmu s. 28/32
Art. 90.
1. W przypadku przeprowadzenia referendum w tym samym dniu, w kt贸rym odby-
waj膮 si臋 wybory do Sejmu i do Senatu lub wybory Prezydenta Rzeczypospolitej:
1) g艂osowanie przeprowadza si臋 w obwodach g艂osowania utworzonych dla
w艂a艣ciwych wybor贸w i na podstawie spis贸w wyborc贸w sporz膮dzonych dla
tych wybor贸w;
1a) za艣wiadczenia o prawie do g艂osowania wydaje si臋 zgodnie z przepisami do-
tycz膮cymi w艂a艣ciwych wybor贸w; za艣wiadczenie upowa偶nia do wzi臋cia
udzia艂u we wskazanym w nim g艂osowaniu w wyborach oraz w odbywaj膮-
cym si臋 w tym samym terminie g艂osowaniu w referendum;
2) zadania komisarzy wyborczych i komisji obwodowych wykonuj膮 odpo-
wiednio okr臋gowe i obwodowe komisje wyborcze powo艂ane do przeprowa-
dzenia w艂a艣ciwych wybor贸w;
3) do kampanii referendalnej stosuje si臋 przepisy rozdzia艂u 6.
1a. W przypadku przeprowadzenia referendum w tym samym dniu, w kt贸rym od-
bywaj膮 si臋 wybory do Parlamentu Europejskiego, przepisy ust. 1 stosuje si臋 od-
powiednio, z tym, 偶e:
1) g艂osowanie w referendum przeprowadza si臋 w tych samych dniach, w kt贸-
rych odbywa si臋 g艂osowanie w wyborach do Parlamentu Europejskiego;
2) w referendum mog膮 wzi膮膰 udzia艂 wy艂膮cznie osoby uj臋te w cz臋艣ci A spisu
wyborc贸w;
3) za艣wiadczenia o prawie do g艂osowania wydane zgodnie z przepisami doty-
cz膮cymi wybor贸w do Parlamentu Europejskiego upowa偶niaj膮 do wzi臋cia
udzia艂u w referendum wy艂膮cznie obywateli Rzeczypospolitej Polskiej; dopi-
suje si臋 ich do spisu wyborc贸w w cz臋艣ci A;
4) zadania komisarzy wyborczych wykonuj膮 rejonowe komisje wyborcze po-
wo艂ane do przeprowadzenia wybor贸w do Parlamentu Europejskiego.
2. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, po zasi臋gni臋ciu opinii Pa艅stwowej Komi-
sji Wyborczej, okre艣li, w drodze rozporz膮dzenia, szczeg贸艂owe zasady i spos贸b
艂膮cznego prowadzenia kampanii referendalnej oraz kampanii wyborczej w pro-
gramach radiowych i telewizyjnych, uwzgl臋dniaj膮c w szczeg贸lno艣ci:
1) tryb post臋powania w sprawach podzia艂u czasu rozpowszechniania audycji
referendalnych i audycji wyborczych w programach Telewizji Polskiej i
Polskiego Radia;
2) spos贸b przygotowania i rozpowszechniania audycji referendalnych i audycji
wyborczych;
3) spos贸b upowszechniania informacji o terminach rozpowszechniania audycji
referendalnych i audycji wyborczych;
4) terminy wynikaj膮ce z kalendarza czynno艣ci zwi膮zanych z przeprowadze-
niem referendum oraz z kalendarza wyborczego.
Art. 91.
1. W przypadku zarz膮dzenia na ten sam dzie艅 wi臋cej ni偶 jednego referendum og贸l-
nokrajowego, g艂osowanie przeprowadzaj膮 te same komisje obwodowe, na pod-
stawie tych samych spis贸w os贸b uprawnionych do udzia艂u w referendum.
2. W przypadku, o kt贸rym mowa w ust. 1, dla ka偶dego referendum sporz膮dza si臋
oddzielnie protoko艂y g艂osowania oraz protoko艂y o wyniku referendum.
2011-12-16
㎏ancelaria Sejmu s. 29/32
Art. 92.
1. W sprawach nieuregulowanych niniejsz膮 ustaw膮 stosuje si臋 odpowiednio przepi-
sy ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r.  Kodeks wyborczy.
2. W przypadku przeprowadzenia referendum w tym samym dniu co wybory Pre-
zydenta Rzeczypospolitej, w sprawach nieuregulowanych niniejsz膮 ustaw膮 sto-
suje si臋 odpowiednio przepisy ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r.  Kodeks wy-
borczy.
3. W przypadku przeprowadzenia referendum w tym samym dniu co wybory do
Parlamentu Europejskiego, w sprawach nieuregulowanych niniejsz膮 ustaw膮 sto-
suje si臋 odpowiednio przepisy ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r.  Kodeks wy-
borczy.
Rozdzia艂 13
Zmiany w przepisach obowi膮zuj膮cych, przepisy przej艣ciowe i ko艅cowe
Art. 93.
W ustawie z dnia 27 wrze艣nia 1990 r. o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Pol-
skiej (Dz.U. z 2000 r. Nr 47, poz. 544 oraz z 2002 r. Nr 113, poz. 984 i Nr 153, poz.
1271) art. 32 otrzymuje brzmienie:
 Art. 32. 1. 呕o艂nierze pe艂ni膮cy zasadnicz膮 lub okresow膮 s艂u偶b臋 wojskow膮 oraz
pe艂ni膮cy s艂u偶b臋 w charakterze kandydat贸w na 偶o艂nierzy zawodo-
wych lub odbywaj膮cy 膰wiczenia i przeszkolenie wojskowe, a tak-
偶e ratownicy odbywaj膮cy zasadnicz膮 s艂u偶b臋 w obronie cywilnej
poza miejscem sta艂ego zamieszkania s膮 dopisywani, na sw贸j
wniosek, do wybranego przez nich spisu wyborc贸w, sporz膮dzo-
nego dla miejscowo艣ci, w kt贸rej odbywaj膮 s艂u偶b臋. Wniosek sk艂a-
da si臋 mi臋dzy 21 a 14 dniem przed dniem wybor贸w, chyba 偶e
osoby, o kt贸rych mowa w zdaniu pierwszym, przyby艂y do miejsca
ich aktualnego zakwaterowania po tym terminie. We wniosku po-
daje si臋 nazwisko i imiona, imi臋 ojca, dat臋 urodzenia, numer ewi-
dencyjny PESEL i adres zamieszkania wyborcy.
2. Przepis ust. 1 stosuje si臋 odpowiednio wobec policjant贸w z jedno-
stek skoszarowanych, funkcjonariuszy Biura Ochrony Rz膮du,
Stra偶y Granicznej, Pa艅stwowej Stra偶y Po偶arnej oraz S艂u偶by Wi臋-
ziennej pe艂ni膮cych s艂u偶b臋 w systemie skoszarowanym.
3. Dow贸dcy jednostek wojskowych, komendanci oddzia艂贸w obrony
cywilnej i dow贸dcy jednostek policyjnych oraz prze艂o偶eni funk-
cjonariuszy Biura Ochrony Rz膮du, Stra偶y Granicznej, Pa艅stwo-
wej Stra偶y Po偶arnej oraz S艂u偶by Wi臋ziennej s膮 obowi膮zani za-
pewni膰 odpowiednio 偶o艂nierzom, ratownikom, policjantom i
funkcjonariuszom wykonanie uprawnie艅 wynikaj膮cych z przepisu
ust. 1.
4. Minister Obrony Narodowej, minister w艂a艣ciwy do spraw we-
wn臋trznych oraz Minister Sprawiedliwo艣ci, ka偶dy w zakresie
swojej w艂a艣ciwo艣ci, po porozumieniu z Pa艅stwow膮 Komisj膮 Wy-
borcz膮, okre艣l膮 spos贸b realizacji obowi膮zk贸w, o kt贸rych mowa w
ust. 3, uwzgl臋dniaj膮c konieczno艣膰 zapewnienia wyborcom, o kt贸-
rych mowa w ust. 1 i 2, wykonywania funkcji cz艂onk贸w obwo-
dowych komisji wyborczych i m臋偶贸w zaufania. .
2011-12-16
㎏ancelaria Sejmu s. 30/32
Art. 94.
W ustawie z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych (Dz.U. z 2001 r. Nr 79,
poz. 857 i Nr 154, poz. 1802 oraz z 2002 r. Nr 127, poz. 1089) wprowadza si臋 nast臋-
puj膮ce zmiany:
1) w art. 35 ust. 1 i 2 otrzymuj膮 brzmienie:
 1. Partia polityczna tworzy sta艂y Fundusz Wyborczy w celu finansowania
udzia艂u partii politycznej w wyborach do Sejmu, do Senatu, w wybo-
rach na urz膮d Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej oraz w wyborach
do samorz膮du terytorialnego.
2. Wydatki partii politycznej na cel, o kt贸rym mowa w ust. 1, mog膮 by膰
dokonywane tylko za po艣rednictwem Funduszu Wyborczego od dnia
rozpocz臋cia kampanii wyborczej. W tym celu 艣rodki pieni臋偶ne przeka-
zywane s膮 na odr臋bny rachunek bankowy odpowiedniego komitetu wy-
borczego. ;
2) uchyla si臋 art. 36b;
3) dodaje si臋 art. 37a w brzmieniu:
 Art. 37a. Wszelkie wezwania i informacje pisemne dostarczane przez parti臋
polityczn膮, maj膮ce na celu uzyskanie 艣rodk贸w:
1) na wybory - musz膮 zawiera膰 informacje o tre艣ci przepis贸w
art. 25, art. 36a, art. 49c pkt 3 oraz art. 49g pkt 2;
2) na referendum - musz膮 zawiera膰 informacje o tre艣ci przepi-
s贸w art. 25 i art. 49c pkt 3. ;
4) w art. 38a w ust. 2 pkt 5 otrzymuje brzmienie:
 5) gromadzenia lub dokonywania wydatk贸w na kampanie wyborcze z pomi-
ni臋ciem Funduszu Wyborczego, ;
5) w art. 49f pkt 1 otrzymuje brzmienie:
 1) wydatkuje 艣rodki partii politycznej w celu finansowania kampanii wybor-
czych bez po艣rednictwa Funduszu Wyborczego, .
Art. 95.
W ustawie z dnia 12 kwietnia 2001 r. - Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospo-
litej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 46, poz. 499, Nr 74,
poz. 786 i Nr 154, poz. 1802 oraz z 2002 r. Nr 14, poz. 128, Nr 113, poz. 984, Nr
127, poz. 1089 i Nr 153, poz. 1271) wprowadza si臋 nast臋puj膮ce zmiany:
1) art. 21 otrzymuje brzmienie:
 Art. 21. 1. 呕o艂nierze pe艂ni膮cy zasadnicz膮 lub okresow膮 s艂u偶b臋 wojskow膮 oraz
pe艂ni膮cy s艂u偶b臋 w charakterze kandydat贸w na 偶o艂nierzy zawodo-
wych lub odbywaj膮cy 膰wiczenia i przeszkolenie wojskowe, a tak-
偶e ratownicy odbywaj膮cy zasadnicz膮 s艂u偶b臋 w obronie cywilnej
poza miejscem sta艂ego zamieszkania s膮 dopisywani, na sw贸j
wniosek, do wybranego przez nich spisu wyborc贸w, sporz膮dzo-
nego dla miejscowo艣ci, w kt贸rej odbywaj膮 s艂u偶b臋. Wniosek sk艂a-
da si臋 mi臋dzy 21 a 14 dniem przed dniem wybor贸w, chyba 偶e
osoby, o kt贸rych mowa w zdaniu pierwszym, przyby艂y do miejsca
ich aktualnego zakwaterowania po tym terminie. We wniosku po-
daje si臋 dane wymienione w art. 11 ust. 4.
2. Przepis ust. 1 stosuje si臋 odpowiednio do policjant贸w z jednostek
skoszarowanych, funkcjonariuszy Biura Ochrony Rz膮du, Stra偶y
2011-12-16
㎏ancelaria Sejmu s. 31/32
Granicznej, Pa艅stwowej Stra偶y Po偶arnej oraz S艂u偶by Wi臋ziennej
pe艂ni膮cych s艂u偶b臋 w systemie skoszarowanym.
3. Dow贸dcy jednostek wojskowych, komendanci oddzia艂贸w obrony
cywilnej i dow贸dcy jednostek policyjnych oraz prze艂o偶eni funk-
cjonariuszy Biura Ochrony Rz膮du, Stra偶y Granicznej, Pa艅stwo-
wej Stra偶y Po偶arnej oraz S艂u偶by Wi臋ziennej s膮 obowi膮zani za-
pewni膰 偶o艂nierzom, ratownikom, policjantom oraz funkcjonariu-
szom mo偶liwo艣膰 wykonania uprawnie艅 wynikaj膮cych z przepisu
ust. 1.
4. Minister Obrony Narodowej, minister w艂a艣ciwy do spraw we-
wn臋trznych oraz Minister Sprawiedliwo艣ci, ka偶dy w zakresie
swojej w艂a艣ciwo艣ci, po porozumieniu z Pa艅stwow膮 Komisj膮 Wy-
borcz膮, okre艣l膮 spos贸b realizacji obowi膮zk贸w, o kt贸rych mowa w
ust. 3, uwzgl臋dniaj膮c konieczno艣膰 zapewnienia wyborcom, o kt贸-
rych mowa w ust. 1 i 2, mo偶liwo艣ci wykonywania funkcji cz艂on-
k贸w obwodowych komisji wyborczych i m臋偶贸w zaufania. ;
2) dodaje si臋 art. 43a w brzmieniu:
 Art. 43a. 1. Pa艅stwowa Komisja Wyborcza wykonuje czynno艣ci wynikaj膮ce
ze sprawowanego nadzoru nad prowadzeniem i aktualizowaniem
rejestru wyborc贸w oraz sporz膮dzaniem spis贸w wyborc贸w, a w
szczeg贸lno艣ci:
1) kontroluje prawid艂owo艣膰 prowadzenia i aktualizowania reje-
stru wyborc贸w oraz sporz膮dzania spis贸w wyborc贸w,
2) bada zgodno艣膰 danych rejestru wyborc贸w i spis贸w wyborc贸w
z danymi ewidencji ludno艣ci i akt贸w stanu cywilnego w gmi-
nie,
3) wyst臋puje z urz臋du do w艂a艣ciwych organ贸w o wykre艣lenie z
rejestru wyborc贸w lub spisu wyborc贸w os贸b, kt贸re zosta艂y
wpisane do rejestru lub spisu z naruszeniem przepis贸w pra-
wa,
4) gromadzi i podaje do publicznej wiadomo艣ci, nie rzadziej ni偶
raz na kwarta艂, informacj臋 o liczbie wyborc贸w obj臋tych reje-
strem wyborc贸w w gminach,
5) podaje do publicznej wiadomo艣ci, wed艂ug gmin, informacj臋 o
liczbie wyborc贸w wpisanych do spis贸w wyborc贸w wed艂ug
stanu na dzie艅 ich sporz膮dzenia dla danych wybor贸w.
2. Czynno艣ci, o kt贸rych mowa w ust. 1, Pa艅stwowa Komisja Wy-
borcza wykonuje przy pomocy Krajowego Biura Wyborczego.
Szczeg贸艂owy spos贸b wykonywania tych czynno艣ci, w celu za-
pewnienia w艂a艣ciwego ich wykonania, okre艣la regulamin Pa艅-
stwowej Komisji Wyborczej.
3. Minister w艂a艣ciwy do spraw administracji publicznej okre艣li, na
wniosek Pa艅stwowej Komisji Wyborczej, w drodze rozporz膮dze-
nia, obowi膮zki organ贸w prowadz膮cych sprawy ewidencji ludno-
艣ci w zapewnieniu Pa艅stwowej Komisji Wyborczej wykonania jej
zada艅 zwi膮zanych z nadzorem nad prowadzeniem i aktualizowa-
niem rejestru wyborc贸w oraz sporz膮dzaniem spis贸w wyborc贸w,
w tym tryb udost臋pniania dokument贸w oraz przekazywania in-
formacji o liczbie mieszka艅c贸w uj臋tych w ewidencji ludno艣ci i
liczbie wyborc贸w wpisanych do rejestru wyborc贸w i spis贸w wy-
2011-12-16
㎏ancelaria Sejmu s. 32/32
borc贸w oraz zasady i formy wsp贸艂dzia艂ania organ贸w administra-
cji rz膮dowej z Krajowym Biurem Wyborczym w tym zakresie. .
Art. 96.
W przypadku pierwszego referendum og贸lnokrajowego odbywaj膮cego si臋 po dniu
wej艣cia w 偶ycie niniejszej ustawy skr贸ceniu ulegaj膮 terminy:
1) na utworzenie obwod贸w g艂osowania, o kt贸rych mowa w art. 6 ust. 2, a tak偶e
na dokonanie zmian obwod贸w g艂osowania lub siedzib obwodowych komisji
do spraw referendum - do 40 dnia przed dniem referendum;
2) o kt贸rym mowa w art. 6 ust. 5 - do 35 dnia przed dniem referendum;
3) o kt贸rym mowa w art. 7 ust. 2 - do 40 dnia przed dniem referendum;
4) o kt贸rym mowa w art. 13 ust. 1 - do 16 dnia przed dniem referendum;
5) o kt贸rym mowa w art. 13 ust. 3 - do 25 dnia przed dniem referendum;
6) o kt贸rym mowa w art. 48 ust. 6 - do 2 dni;
7) o kt贸rym mowa w art. 48 ust. 7 - do 3 dni.
Art. 97.
Traci moc ustawa z dnia 29 czerwca 1995 r. o referendum (Dz.U. Nr 99, poz. 487, z
2000 r. Nr 43, poz. 488 oraz z 2002 r. Nr 113, poz. 984).
Art. 98.
Ustawa wchodzi w 偶ycie po up艂ywie 14 dni od dnia og艂oszenia.
2011-12-16


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
ustawa o zmianie o referen ogolno
Ustawa o referendum lokalnym
ustawa o referendum lokalnym
Ustawa o referendum
Ustawa o referendum lokalnym
082 Ustawa o referendum og lnokrajowym
ustawa o referendum lokalnym
171 Ustawa o referendum lokalnym
USTAWA O OCHRONIE OS脫B I MIENIA Z 22 SIERPNIA 1997 R
VOIP Reference Guide
ustawa o umowach miedzynarodowych 14 00
ustawa
ustawa o Radzie Ministr贸w

wi臋cej podobnych podstron