5. Praca domowa.
Wybierz jedną z wersji zniknięcia Wokulskiego i uzasadnij jej prawdopodobieństwo.
Temat: Różne wizje miłości w  Lalce .
(czas realizacji  1 lekcja)
Cele szczegółowe:
poznanie różnych opinii na temat miłości w Lalce
pogłębienie charakterystyki Wokulskiego
poszerzenie wiadomości na temat innych bohaterów powieści Bolesława Prusa
Materiał:
B. Prus, Lalka
załącznik 1.
* J. Bachórz, Wstęp [w:] B. Prus, Lalka, Wrocław 1998, s. LXXI LXXII.
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
Propozycje scenariuszy lekcji 37
Przygotowanie:
W domu uczniowie powinni sobie przypomnieć schemat miłości romantycznej oraz
postać Wertera z Cierpień młodego Wertera Goethego, Gustawa z IV części Dziadów
Mickiewicza, a także odszukać w Lalce fragmenty, w których bohaterowie powieści
rozmawiają lub rozmyślają na temat miłości. Można również wskazać uczniom
odpowiednie fragmenty, które następnie mieliby skomentować na lekcji.
Proponowane fragmenty:
t. I, rozdział 5. (Izabela i jej erotyczne fantazje)
Od słów:  Rozumiejąc, że wielki świat jest wyższym światem do słów:
 patrzącym zdawało się, że widzą anioła albo świętą .
t. I, rozdział 11. (Pani Meliton)
Od początku rozdziału do słów:  A nie zapomnij pan  dodała  dobrze
umieścić mój kapitalik .
t. I, rozdział 8. (dr Szuman)
Od słów:  Powiedz mi: czy medycyna zna taki stan umysłu do słów:   Ten, że
samobójcom nie należy przeszkadzać  odpowiedział doktór .
t. II, rozdział 17.
Od słów:  Wyobraz
sobie, że na pierwszą wieść o moich przyszłych sukcesach
finansowych już chcą mnie żenić! do słów:  Hańba temu, kto nie potrafi
wydobyć się z podobnego błota! .
t. II, rozdział 12. (pani Stawska)
Od słów:  Pierwszy raz w życiu w pani Stawskiej obudziła się lwica do słów:
 nawet kiedy była w tyfusie .
t. II, rozdział 6. (pani Wąsowska)
Od słów:  Kiedy dojechał do pani Wąsowskiej, wybuchnęła śmiechem do słów:
 Na rzęsach błysnęła jej łza i spadła na końską grzywę .
t. II, rozdział 15. (rozmowa Starskiego z Izabelą)
Od słów:   Wszystko możesz mu zarzucić  mówiła panna Izabela po
angielsku do słów:  Zapytaj tego pana, czy on wpadłby kiedy na myśl, że
jego miłosne modlitwy są mniej warte od moich bluz
nierstw .
Tok lekcji:
1. Rekonstrukcja różnych wyobrażeń na temat miłości w Lalce, praca indywi-
dualna lub grupowa.
Uczniowie odczytują przygotowane w domu fragmenty powieści i omawiają
ich sens. Pozostali uczniowie uzupełniają i komentują wypowiedzi kolegów.
Po omówieniu wszystkich przygotowanych fragmentów prosimy uczniów, by
przypomnieli, jaka była miłość romantyczna i jaką rolę przypisywali jej romantycy.
Uczniowie konfrontują miłość romantyczną z wyobrażeniami, jakie na temat
miłości mają bohaterowie powieści Bolesława Prusa. Oczywistym wnioskiem będzie
stwierdzenie, że:
W świecie Lalki nie ma miejsca na miłość romantyczną. Bohaterowie powieści
mają do tego uczucia różny stosunek, niektórzy  jak pani Wąsowska  tęsknią za
prawdziwym uczuciem, ale się tego wstydzą, bo  ich zdaniem  wielka miłość jest
niemodna. Pani Wąsowska od miłości woli walkę płci, która zapewnia jej dobrą
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
38 Propozycje scenariuszy lekcji
zabawę i nie grozi śmiesznością ani kompromitacją. Szuman po doświadczeniu
nieszczęśliwej miłości jest raczej wyznawcą teorii Darwina, uznaje miłość za
przeżytek. Jedynie pani Stawska kocha prawdziwie i nie ukrywa, że chce być
z ukochanym.
2. Rekonstrukcja uczucia Wokulskiego do Izabeli, praca w małych grupach.
Prosimy uczniów, by skonfrontowali miłość Wokulskiego ze schematem miłości ro-
mantycznej. Możemy zadać uczniom pytania ułatwiające pracę, na które odpowiedz

znajdą w rozdziale 8. (t. I), 13. i 17. (t. II):
W jaki sposób Wokulski zakochuje się w Izabeli?
Co o niej wie?
Czym jest dla niego uczucie miłości?
Jaki wpływ na jego życie ma miłość?
Dlaczego  mimo poznania prawdy o Izabeli  uczucie Wokulskiego się nie
zmieniło?
Uczniowie powinni zauważyć, że:
Wokulski zakochuje się bez żadnej przyczyny  nie zna Izabeli, jego miłość jest
nagła, niezwykle silna, jest rodzajem doznania mistycznego, a sam Wokulski mówi
(w rozmowie z Szumanem), że kocha platonicznie. Odtąd całe życie Wokulskiego
jest podporządkowane uczuciu do Izabeli  dla niej zdobywa majątek, znaczenie,
szacunek ludzi itp. Wokulski nie może przestać kochać Izabeli, bo jest to uczucie
niezależne od jego woli i rozumu. Jest przekleństwem, siłą niszczącą, prowadzi go
katastrofy.
 Wokulskiemu znowu się zdawało, że z oczu spada mu zasłona, poza którą widać
zupełnie inny świat i inną pannę Izabelę. Ale w tej samej chwili uczuł taki
zamęt w głowie, taki ból w piersiach, szał w nerwach, że uciekł do przedpokoju,
a stamtąd na ulicę, wprost obawiając się, że traci rozum. �Boże miłosierny!  szepnął
 zdejmijże ze mnie to przekleństwo. . .
 �Tak pogardzam i. . . jeszcze ją kocham!  szepnął .
Uczniowie zauważą, że:
Miłość Wokulskiego jest jak miłość romantyczna  jest uczuciem, które się przydarza
z woli Boga lub przeznaczenia, najsilniejszym spośród wszystkich doświadczanych
przez człowieka, ma wpływ na całe jego życie i prowadzi do katastrofy. Jest rodza-
jem doznania religijnego, mistycznego, całkowicie oderwanego od rzeczywistości
i cielesności.
3. Szukanie z
ródeł zguby, rozmowa.
Ponieważ na wcześniejszych lekcjach uczniowie charakteryzowali Wokulskiego,
prosimy, aby na dzisiejszej lekcji spróbowali wskazać z
ródło nieszczęśliwej miłości
bohatera. Możemy zacząć od fragmentu wypowiedzi Szumana (t. II, rozdział 1.):
  Mylisz się staruszku  odparł doktór, machając ręką.  Miłość jest rzeczą
zwyczajną wobec natury, a nawet, jeżeli chcesz, wobec Boga. Ale wasza głupia
cywilizacja, oparta na poglądach rzymskich, dawno już zmarłych i pogrzebanych,
na interesach papiestwa, na trubadurach, ascetyzmie, kastowości i tym podob-
nych bredniach, z naturalnego uczucia zrobiła. . . wiesz co?. . . Zrobiła nerwową
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
Propozycje scenariuszy lekcji 39
chorobę!. . . Wasza niby to miłość rycersko-kościelno-romantyczna jest naprawdę
obrzydliwym handlem, opartym na oszustwie, które bardzo słusznie karze się
dożywotnimi galerami, zwanymi małżeństwem. . . Biada jednak tym, co na podobny
jarmark przynoszą serca. . .
Następnie przechodzimy do fragmentu, w którym są przywołani Werter i Gustaw
(t. II, rozdział 4.):
 �Ile ja to razy czytałem!. . .  westchnął, biorąc książkę do ręki. [. . .]
�Teraz już wiem, przez kogo jestem tak zaczarowany. . .
Uczuł łzę pod powieką, lecz pohamował się i  nie splamiła mu twarzy.
�Zmarnowaliście życie moje. . . Zatruliście dwa pokolenia!. . .  szepnął.  Oto skutki
waszych sentymentalnych poglądów na miłość. . .
Złożył książkę i cisnął ją w kąt pokoju, aż rozleciały się kartki.
Książka odbiła się od ściany, spadła na umywalnię i ze smutnym szelestem stoczyła
się na podłogę.
�Dobrze ci tak! tam twoje miejsce. . . [. . .]
Bo któż to miłość przedstawił mi jako świętą tajemnicę? Kto nauczył mnie gardzić
codziennymi kobietami, a szukać niepochwytnego ideału?. . . Miłość jest radością
świata, słońcem życia, wesołą melodią w pustyni, a ty co z niej zrobiłeś?. . . Żałobny
ołtarz, przed którym śpiewają się egzekwie nad zdeptanym sercem ludzkim! .
Rozmyślania Wokulskiego można uzupełnić fragmentem książki Denisa de Rouge-
monta Miłość a świat kultury zachodniej (załącznik 1.).
4. Nasze poglądy na miłość  dyskusja z poglądami Wokulskiego.
Rozważania o miłości proponujemy zakończyć dyskusją na temat tego, na ile
romantyczny wzorzec miłości jest obecny wśród młodzieży.
Czy bliższe jest im myślenie o miłości jako o ciężkiej pracy nad sobą, stałym
doskonaleniu siebie (można posłużyć się książką Ericha Fromma O sztuce
miłości), czy może jednak wierzą w miłość, która przydarza się nagle, jest
uczuciem gwałtownym, przychodzącym z zewnątrz, niekontrolowanym itp.?
Czy wierzą w tzw. miłość na całe życie, a jeśli tak, to co sprawia, że taka miłość
jest możliwa?
Czy czują się odpowiedzialni za kochaną osobę itp.?
Na koniec można się pokusić o podsumowanie, w jakim stopniu współczesne
myślenie o miłości jest nadal zakorzenione w romantyzmie i poezji trubadurów.
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl