Dzieje i Listy
Ks. Józef Kozyra
Bibliografia:
Øð ApostoÅ‚ PaweÅ‚. Od nawrócenia aż po Rzym (Landhammer)
Øð PaweÅ‚ z Tarsu. ApostoÅ‚ i Å›wiadek (Gnilka)
Øð Åšw. PaweÅ‚ i Jego listy (Jelonek)
Øð Åšw. PaweÅ‚. Å»ycie i DzieÅ‚o (Romaniuk)
Øð Dzieje PawÅ‚a z Tarsu (DÄ…browski)
Øð Biblia poznaÅ„ska z komentarzami
DZIEJE
Powołanie Pawła  wydarzenie damasceńskie
To wydarzenie to nawrócenie i zarazem powołanie do szczególnej misji.
Paweł był żydem z diaspory, był także faryzeuszem. Miał pierwotnie
(z obrzezania) na imię Saul (Szaweł), co wskazuje na jego pochodzenie z pokolenia
Beniamina. Dla Rzymian (ze względu na swe rzymskie obywatelstwo) jest Pawłem,
dla Żydów pozostał zawsze Szawłem.
Wydarzenie damasceńskie ma jeszcze jedno znaczenie- utożsamienie się
Jezusa z Kościołem w słowach:  Szawle, dlaczego mnie prześladujesz ? . Było to
dla Pawła wyjściem do póz
niejszego mówienia o Kościele jako o Ciele Chrystusa.
Po nawróceniu Paweł jest dobrze przygotowany do głoszenia Jezusa Ukrzyżowanego
i Zmartwychwstałego-  sypał z rękawa cytatami proroków. Paweł to promotor
 Kościoła misyjnego .
Dzieje Apostolskie - praxelis apostolon
Grecka nazwa oznacza  praktyki apostolskie . Dzieje Apostolskie sÄ…
dedykowane Teofilowi, a ich celem jest ukazanie jak Dobra Nowina doszła aż do
pogan. Dzieje ukazujÄ… jak wiara wychodzi z Jerozolimy i kieruje siÄ™ do pogan
(zwłaszcza do centrum ówczesnego pogaństwa, Rzymu).
Tekst  ... aż po krańce ziemi oznacza właśnie Rzym- to on był  klamrą spinającą
ówczesnej geografii.
Geografia  ewangelizacyjna obejmowała: Jerozolimę, Palestynę, Antiochię, Rzym
Kontekst historyczny (chronologia pewna):
49 r.- dekret Klaudiusza o wygnaniu Chrześcijan z Rzymu
50- 52r.  Galion prokonsulem Achai
Kościół Jerozolimski był prześladowany, dlatego apostołowie z konieczności
musieli opuścić Jerozolimę. W ten sposób Dobra Nowina zaczęła obejmować Judeę i
SamariÄ™ oraz tereny poza diasporÄ… (Dz 1,8).
Åšw. A
ukasz ukazuje JerozolimÄ™ jako miejsce dokonywania siÄ™ zbawienia.
Umieszczając na samym początku (Dz 2) wydarzenie Pięćdziesiątnicy chce ukazać, że
apostołowie w dziele ewangelizacji są prowadzeni przez Ducha Świętego.
1
Sobór Jerozolimski (49 lub 50 rok)
Zgromadzenie w Jerozolimie miało rozstrzygnąć spór pomiędzy Piotrem, a Pawłem
dotyczący obrzezania. Nie wszyscy uczestnicy soboru poszli za głosem Ducha
Świętego  powstała sekta żydowska siejąca zamęt wśród chrześcijan-  judaizantes
Dz 15,28  dekret apostolski
I podróż misyjna (45-49 rok): Antiochia, Cypr (Salamina, Pafos), Attalia, Perge w
Pamfilii, Pizydia, Frygia, Antiochia Pizydyjska,
Ikonium, Listra, Derbe (i z powrotem).
Barnaba był ważniejszy niż Paweł, a jednak św. A
ukasz bierze na światło
właśnie Pawła  to on ma być głównym ewangelizatorem.
Paweł udaje się na Cypr, bo Barnaba był z Cypru. Ewangelizację rozpoczyna od
zarządcy wyspy, Sergiusza. Paweł w ewangelizacji wykorzystuje układy społeczne 
rozpoczyna od władcy!
Metoda misyjna Pawła - rozpoczynał w diasporze. Miejscem spotkań była
synagoga. y
ródłem wyjścia była septuaginta (była w użyciu w diasporach). Paweł
używał metody wypełniania się Pism.
W diasporach nie żyli tylko żydzi- judaiści, ale również żydzi- poganie lub
tzw.  bojący się Boga . Szczególnie ci  bojący się Boga przyjmowali chrześcijaństwo.
II podróż misyjna: Jerozolima, Antiochia, Tars, Derbe, Listra, Ikonium, Antiochia
Pizydyjska, Galacia (kraina), Myzja (kraina), Troada,
Samotraka, Filipia, Tesaloniki, Berea, Ateny, Korynt,
Milet, Patmos, Jerozolima (drogÄ… morskÄ…).
Filipia  w Filipii mieszkali rzymscy żołnierze - weterani, legioniści. Żydzi
w Filipii osadzili się nad rzeką. Paweł używa tu swojego  Civis Romanum (honorowe
obywatelstwo Imperium Rzymskiego).
" Lidia to pierwsza z ochrzczony w Filipii. Sprzedawała purpurę.
" Ewangelizacja Filipii jest symbolem poczÄ…tku ewangelizacji Europy !
" Z Rzymu do Filpii wiodła Via Egnatia (trakt rzymski). W Filipii Paweł
występuje w synagodze wyjaśniając septuagintę chrystologicznie.
Tesaloniki  stolica Macedonii otoczona 7 wzgórzami; wielkie skupisko ludzi;
rozpowszechniona kultura grecka; ludność etniczna.
Ateny:
" Akropol (największe wzgórze o charakterze religijnym) - świątynie dla
Ateny- Nike, Ateny- Pantheon i Ateny- Dziewicy; szkoła stoików
" Forum  gr. Agora   rynek , z licznymi świątyniami
" Areopag  być może wzgórze Aresa; tam dyskutowała rada ateńska;
Paweł przemawia do mężów ateńskich używając ich argumentów (Dz
17, 16-33)
Korynt  miasto z dwoma portami (Kenty i Lepajon), bogate; wielka różnorodność
religijna; dużo prostytutek; świątynia ku czci Afrodyty (tam była siedziba  córek
korynckich = prostytutek-kapłanek).
" Na Agorze, w Koryncie dokonuje się sąd Pawła przed Galionem.
2
" Pryscylla i Akwilla- przybyli do Koryntu z Pontu (obywatele rzymscy).
" W Koryncie Paweł jest w latach 51  53 (1,5 roku) i tam tez rozpoczyna
pisanie listów (Paweł przeszedł na formę pisemną, gdy pojawiło się zbyt
wiele problemów w gminach)- najpierw pisał do Tesaloniczan.
Tymoteusz  umiłowany współpracownik Pawła; jest posłańcem; to on przynosi
wieści od gmin dla Pawła.
Barnaba  łącznik apostołów w krajach pogańskich. Pochodził z Cypru. Dzięki
Barnabie Paweł zostaje włączony do grona dwunastu. To Barnaba przedstawił Pawła
Piotrowi.
 Konflikt antiocheński  św. Piotr nie respektuje pewnych uchwał s. Jerozolimskiego
(uległ troszeczkę wpływom  judaizantes ) i dlatego św. Paweł upomina go, aby
postępował konsekwentnie. Incydent antiocheński potwierdza prymat Piotra !
III podróż misyjna: Antiochia, Tars, Kapadocja (kraina), Galacja (kraina), Frygia,
Gerapoli, Efez, Mitylena, Troada, Samotraka, Filipia,
Tesaloniki, Ateny, Kenchry i z powrotem, z tym, że od
Mityleny: Rodos, obok Cypru, Ptolemaida, Cesarea,
Jerozolima.
LISTY
LIST
Jest starożytną formą kontaktu pisemnego:
" Listy osobiste  dotykajÄ… spraw osobistych
" Listy urzędowe  dla większej społeczności; kontaktowanie się z gminami
Schemat Listu
Żydzi i Rzymianie wypracowali model listu:
" Wstęp  nagłówek, pozdrowienie
" Wyjaśnienie powodu napisania; podanie treści doktrynalnej
" Wyłożenie doktryny
" Zakończenie- pouczenie; zastosowania moralne
Problemy młodego Kościoła poruszane w listach Pawła:
" uzasadnienie sensu życia chrześcijańskiego
" jak rozumieć prawdę o zmartwychwstaniu
" uzasadnienie świętości życia
" paruzja
1 LIST DO TESALONICZAN
Obejmuje:
" wybraństwo
" świętość życia  poświecić się dla Jezusa poprzez chrzest; nadzieja na
ponowne przyjście Chrystusa ma prowadzić do świętości
" zapowiedz
paruzji; pozytywne ukazanie cierpienia (adwent  paruzja)
3
" paruzja- prawda o powtórnym przyjściu Jezusa na końcu czasów; postawa
czuwania
2 LIST DO TESALONICZAN
Język tego listu odbiega do 1Tes. Jest hipoteza, ze ten list powstaje już w
szkole pawłowej (koniec I wieku); inne słownictwo i gramatyka; list ten uważa się za
deuteropawłowy.
Deuteropaulinum- 7 listów, napisanych lub przeredagowanych w szkole pawłowej.
W 2Tes tematem jest czas paruzji. W Tesalonikach przeżywano frustrację,
bo oczekiwano rychłego przyjścia Chrystusa. Rodziła się pokusa bezczynności,
lenistwa duchowego.
Ciekawostką 2Tes jest to, że na końcu znajduje się podpis autora, a w wielu
listach  autentycznych tego nie ma. Jest to zabieg mający na celu podkreślenie, że
chociaż nie jest to autentyczny list Pawła to jednak jest to jego nauka.
LISTY DO KORYNTIAN
Przed ustaleniem kanonu zbiór listów do Koryntian obejmował 6 listów.
W kanonie te 6 listów zostało zamknięte w dwóch. Trzy z tych listów było wysłanych
z Efezu, a trzy z Macedonii.
1Kor obejmuje 2 listy  poruszony zostaje problem wynaturzeń seksualnych:
kazirodztwo; korzystanie z usług prostytutek sakralnych, a także problem
antyświadectwa chrześcijan korynckich (pijaństwo, oszczerstwo).
Drugie pismo 1Kor odpowiada na pytania przyniesione z Koryntu przez
delegacjÄ™ Hloe:
1. Kwestia podziału w Kościele  w Korynckim Kościele powstały pewne odłamy
(próba schizmy). Powodem było powoływanie się na różne autorytety:
" pierwsi-  Piotrowcy , ludzie, którzy głosili naukę tylko od samego Piotra
"  pawłowcy
" od Apollosa- przedstawiciele joannitów; ruch baptyzmalny
" mistycy- ci, którzy są z Chrystusem bez żadnego pośrednictwa
To prowadzi do sekciarstwa i skłonności do herezji. Dlatego św. Paweł
odpowiada, że Chrystus nie jest podzielny i dlatego wszelkie podziały w Kościele są
przeciwko Niemu.
2. Paweł tłumaczy również, że nie ma chrześcijaństwa bez krzyża  dla Koryntian,
wychowanych w ludzkiej mądrości, krzyż był czymś niezrozumiałym, był hańbą .
3. kwestia małżeństwa:
" małżeństwa mieszane  odnośnie tego problemu w liście do Koryntian
znajduje się tzw.  przywilej pawłowy . Chodzi o możliwość małżeństwa
chrześcijanina z poganinem, jeśli to nie zaszkodzi wierze strony
chrześcijańskiej.
4
4. kwestia dziewictwa i celibatu:
" Dziewictwo w ujęciu pawłowym jest czymś wyższym od małżeństwa. Ma ono
charakter eschatologiczny (najlepsze przygotowanie na paruzjÄ™) i oznacza
całkowite zjednoczenie się z Chrystusem.
5. sprawa posiłków:
" Koryntianie lubili dobrze zjeść i wypić, ale nie tylko w tym problem.
W Koryncie kupcy założyli  sklepy mięsne , w których chrześcijanie kupowali
mięso składane na ofiarę bożkom. Paweł tłumaczy, że nie mogą dwóm
panom służyć.
6. eucharystia:
" Msza był łączona z Agapą. I tu powstał mały problem: bogaci przynosili
dobre żarełko i dobre winko i konsumowali to jeszcze zanim przyszli
biedniejsi. Paweł mówi, że takie coś jest niedopuszczalne.
" 1Kor 11, 23-26  najstarsza formuła eucharystyczna
Trzecie pismo: obrona autorytetu apostolskiego (2kor 2,14  7,4)  Paweł wyjaśnia
godność apostolskiego powołania; mówi o nowym przymierzu w Chrystusie, które
jest wypełnieniem przymierza na Synaju; po raz pierwszy zostaje tu użyta nazwa
Tora, Prorocy i Pisma; św. Paweł wyjaśnia, że apostolskie działanie jest służba
Chrystusowi.
List pisany we łzach  osobista obrona apostoła,  spowiedz
 apostoła
2Kor 1,1- 2,13 oraz 7,5- 7,16  list pojednania; ewangelia, którą głosi Paweł jest
autentyczna i prawdziwa.
W Koryncie Paweł miał na celu zebranie kolekty na rzecz Kościoła
w Jerozolimie (Kościół ten był biedny, gdyż powstał w większości z przybyszów
pielgrzymujących na święto Pięćdziesiątnicy). Zachęca do zbiórki w 2Kor 8. Kolektę
miał zebrać Tytus.
Katechetyczne wyznanie wiary:
" 1Kor 15,4 - Chrystus umarł za nasze grzechy (aspekt soteriologiczny)
i zmartwychwstał zgodnie z zapowiedziami; chrystofanie  dowód na
zmartwychwstanie.
" Pierwotne wyznanie wiary w zmartwychwstanie nawiÄ…zuje do formy
judaistycznej; myśl grecka nie mówi o zmartwychwstaniu.
" 1Kor 15, 20- znaczenie zmartwychwstania jest użyte w gr. perfektum 
oznacza, ze zmartwychwstał i nadal żyje jako wskrzeszony.
" Ä…Ä„Ä…Áǵ - pierwociny, najlepsza czÄ…stka; pierwszy czÅ‚on nowej
rzeczywistości; pierwszy z szeregu następnych.
" 1Kor 14,21  typologia dwóch Adamów
5
Osobista Obrona apostoła:
sogotehnika- manipulacja tłumów; psychologia tłumów (patrz: 2 Kor 10,1)
" Zarzut, że Koryntianie postępują wg ciała. Paweł domaga się posłuszeństwa
Bogu, zgodnie z Ewangelia, którą głosi.
" Koryntianie uznają Pawła za głupca, szaleńca. ponieważ głosi Jezusa
Ukrzyżowanego i Zmartwychwstałego.
" Paweł ukazuje Koryntianom Kościół jako dziewicę poślubioną Chrystusowi.
" Wielkimi apostołami Paweł nazywa: Piotra, Jakuba i Jana.
" Paweł stawia zarzut niektórym głosicielom ewangelii: czerpanie korzyści
materialnych z głoszenia Ewangelii.
LIST DO GALATÓW
Jeden z czterech listów wielkich. Jest trochę podobny do listu do Rzymian.
Jest to list, w którym Paweł  wychodzi z siebie. Jest to list polemiczny; Paweł używa
wielu  mocnych słów: głupi, wyklęty.
Adresaci
Adresatami są chrześcijanie w Galacji (dotychczas Paweł pisał do
konkretnych gmin, a tym razem do całej krainy).
Galacja  2 obszary: Galacja PÅ‚n., okolice Ankary
Czas i miejsce powstania
List mógł powstać podczas II wyprawy, w Koryncie lub podczas III wyprawy
w Efezie.
Powód napisania
Pretekstem jest działalność przeciwników Pawła odchodzących od wiary
i wracajÄ…cych do judaizmu (judaizantes). Sytuacja odchodzenia jest bardzo bolesna
dla Pawła i wścieka się.
Treść
" Jest tylko jedna Ewangelia  ta, którą głosi Paweł  a  kto głosi inną naukę
niech będzie przeklęty - tego nie ma w innych listach.
" Paweł uzasadnia skąd wie, że nauka, którą głosi jest prawdziwa. Odwołuje
się do tego, ze Bóg powołał go już w łonie matki; zwraca uwagę na sprawę
natchnienia; Paweł działa na skutek objawienia.
" Tezą główną św. Pawła jest usprawiedliwienie przez wiarę. Wzorem wiary
jest Abraham  on jest ojcem wiary.
" Usprawiedliwienie dokonuje się przez zbawczą śmierć i zmartwychwstanie
Jezusa.
W liście do Galatów Paweł stosuje metodę wypełniania się pism  IV Pieśń Sługi
Jahwe
6
Rozdział III  usprawiedliwienie, a prawo i obietnica
" W prawie nikt nie osiÄ…gnie usprawiedliwienia przed Bogiem, ale sprawiedliwy
z wiary żyć będzie. Bóg nas wybrał do zbawienia.
" W sytuacji grzechu, w której żyjemy, tylko wiara w Chrystusa udostępnia
zbawienie.
" Paweł nie neguje prawa. Uważa, że spełniło ono rolę  wychowawcy , bo
prawo prowadzi do Chrystusa (Gal 3, 24).
" Paweł mówi, że w Chrystusie stajemy się dziedzicami nieba (płeć,
przynależność społeczna nie liczą się tu).
" Św. Paweł czas Jezusa Chrystusa nazywa pełnią czasu, nową epoką. Bóg-
Ojciec posyła swego Syna, który zrodził się pod prawem, ale to prawo
wypełnił.
LIST DO RZYMIAN
List ten związany jest z III podróżą misyjną, pisany w Koryncie (56 lub 57
rok); dostarczony do Rzymu przez diakonicÄ™ Febet.
Św. Paweł chce dotrzeć do Rzymu, chce się włączyć w tamtejsza pracę
ewangelizacyjną, ale również chce tam stworzyć  bazę wypadową dla dalszej misji
(Hiszpania   Finis Terre ).
Tematyka tego listu jest podobna do tematyki listu do Galatów. Różnice
z listem do Galatów:
Galatów  mniej poukładana treść; tłem jest  kłótnia
Rzymian  elegancko poukładana treść; regularny wykład
Temat
" Usprawiedliwienie z wiary jako podstawa chrześcijaństwa. Nauczanie to było
dyktowane okolicznościami  spory o zachowywanie prawa żydowskiego.
" Paweł chce wyjaśnić problemy chrześcijańskie językiem judaizmu, myślą
żydowską (w Rzymie była znaczna synagoga).
Traktat teologiczny
" Jezus Chrystus przynosi nam zbawienie = usprawiedliwienie. W ST Abraham
jest wzorem usprawiedliwienia z wiary.
" W czasach Chrystusa i apostołów faryzeusze uważali, że to wypełnianie
prawa prowadzi do  samousprawiedliwienia . Idea samousprawiedliwienia od
zawsze tkwiła w człowieku.
" Usprawiedliwienie = zbawienie
" Usprawiedliwienie  Jonkipur  dzień przebłagania
" Kozioł  Azazel  na niego  składano wszystkie winy i wypędzano na
pustyniÄ™
" Chrzest (w  badeczkach )  zanurzenie z Chrystusem w Jego śmierć
i zmartwychwstanie.
" Prawo  to wcześniejsza droga do usprawiedliwienia; przygotowanie. A więc
czas przygotowania to czas prawa. Poganie muszą wiedzieć o tym, ale nie
muszą przyjąć prawa.
7
Skutki usprawiedliwienia
1. pojednanie z Bogiem  Bóg po grzechu w raju powiedział człowiekowi:  won , ale
w Jezusie powraca jedność człowieka z Nim:
" Typologia 2 Adamów:
I Adam  sytuacja po grzechu pierworodnym (śmierć; Rz 5,12)
II Adam  Chrystus (życie; Rz 5, 17-18)
2. uwolnienie z grzechu (Rz 6)  śmierć Jezus na krzyżu uwalnia nas z grzechu;
przypomnienie tego dokonuje się w chrzcie świętym (starożytne baptysteria 
kształt krzyża); baptisma  z grec.  zanurzenie .
3. wezwanie do świętości  do zrealizowania w Chrystusie.
Ciało i duch u Pawła nie ma takiego znaczenia jak w antropologii biblijnej !!!
Paweł podkreśla jedność duchowo-cielesną:
" Ciało- człowiek przed zbawieniem; grzeszna natura
" Duch- człowiek po zbawieniu; człowiek uduchowiony Duchem Świętym;
Przez chrzest zostaliśmy uwolnieni spod prawa, nie obowiązują nas zwyczaje
żydowskie.
Na mocy przymierza na Synaju przyszło prawo, które uświadomiło ludziom
grzech. Prawo zrodziło grzech  uświadomienie, że jest to prawo obiektywne.
Św. Paweł przedstawia realizm sytuacji grzechu, z którego wyzwolił mnie Jezus
i Jemu winny jestem dziękczynienie.
Paweł stosuje takie powiązanie: większy grzech = większa łaska
Zostaliśmy obdarzeni życiem Bożym, które daje Duch Święty. Duch Święty
czyni nas uczestnikami zbawienia. W Nim stajemy się synami Bożymi  usynowienie
(Rz 8, 14  17). To synostwo nie rozróżnia płci  to nie jest żaden antyfeminizm. W
tym synostwie uczestniczy całe stworzenie (Rz 8, 18-30). Jesteśmy również  braćmi
Jezusa. Chrześcijanin znaczy brat.
Rz 11 => przez to, że żydzi odrzucili zbawienie w Jezusie, poganie stali się jeszcze
bardziej  uprzywilejowanymi w przyjęciu Jezusa => uniwersalizm zbawienia (Boży
plan zbawienia zakłada zbawienie dla wszystkich).
 Pełnia pogan (Rz 11,25n) => kiedy wszystkim poganom zostanie już ogłoszona
ewangelia, to Bóg przyprowadzi do siebie przez Jezusa także Izraela i zgładzi jego
grzechy.
Część parenetyczna (moralna)  Rz 12-15
" miłość i pokora => podstawowe zasady postępowania
" współofiarowanie się z Chrystusem => wezwanie skierowane do każdego
chrześcijanina
" Rz 12,21 => zło dobrem zwyciężać; unikać zgorszenia
" Rz 15 => naśladować Chrystusa
8
Rz 15,22 => Paweł wyjawia zamiary udania się do Hiszpani; nie wiemy, czy doszło
do tej wyprawy, w każdym razie w Terragonie (Hiszpania) postawiono pomnik,
jakoby tak Paweł tam był.
Rz 16 => pozdrowienie w rozdziale 16 raczej nie należało pierwotnie do listu do
Rzymian, ale do listu do Efezjan. Zostało jednak wykorzystane tu, gdyż Rzym dla
Pawła był punktem wiążącym. Paweł w pozdrowieniu wykazuje znajomość wielu osób
(a przecież list pisze jeszcze przed podrożą do Rzymu).
Pryscylla i Akwilla, których pozdrawia Paweł => wyemigrowali z Rzymu po edykcie
Klaudiusza (49 rok)
Epenet => jeden z pierwszych chrześcijan (pierwocina  najlepszy; wzór dla innych)
Gdzie Paweł był więziony ? - Jerozolima, Cezarea, Rzym, Efez (prawdopodobnie)
Ef, Kol, Flp, Filemona  listy więzienne
LIST DO FILEMONA
Jest to list skierowany do jednego z mieszkańców Kolosów, Filipa (Są 3 listy
do Kolosan: Kolosan, Filemona, Laodycejczyków). W liście zostaje poruszony problem
Onezyma (niewolnika), który uciekł od Filipa i spotkał się z Pawłem. Paweł prosi
Filipa, aby nie karał Onezyma, ale przyjął go z powrotem jako swojego legata.
Problem niewolnictwa w liście:
Paweł nie pochwala ucieczki Onezyma, ale zastanawia się dlaczego uciekł od
Filemona; może był z
le traktowany ?
Za ucieczkę niewolnika groziła śmierć, albo co najmniej wypalenie na czole
litery  F (fugitivus). Paweł wie jednak, że Filemon jest chrześcijaninem i tu go ma
(chrześcijanin nie może karać śmiercią)  Paweł to świetny psycholog  uważa
Kocisz. Paweł wysyła Onezyma jako swojego legata; Filemon nic mu nie zrobi.
LIST DO KOLOSAN
Najbardziej prawdopodobna z interpretacji mówi, że list do Kolosan jest
przeredagowaniem wcześniejszych listów Pawła przez jego uczniów (ok. I wieku).
Widać to w jego stylu i dużej ilości teologii w nim zawartej.
W liście do Kolosan (podobnie jak w Efezjan i listach wielkich) Kościół jest
nazwany Ciałem Chrystusa. Idea Kościoła-Ciała nie jest obca Pawłowi. Zna ją już od
wydarzenia damasceńskiego: prześladujesz Mnie = prześladujesz Kościół.
W Kolosan zostały wykorzystane hymny pierwotnego Kościoła, co również
przemawia za póz
niejszym powstaniem listu.
Laodycea  miasto w dolinie Lykosu; w Laodycei Paweł ma swoich
znajomych i pisze do nich list (Kol 4,16), o którym nic więcej jednak nie wiemy.
Chrześcijanie = bracia, święci
9
LIST DO EFEZJAN
Zbudowany jest przede wszystkim z hymnów, które stanowiły formę
katechezy wczesnochrześcijańskiej. Można powiedzieć, że cały list do Efezjan to
jedna, wielka katecheza.
Ef 1,21 => św. Paweł wymienia kategorie duchów: zwierzchność, władza, moc,
panowanie. Duchy o takiej nazwie mogą to być zarówno demony jak i aniołowie, ale
najważniejsze dla Pawła jest to, że ponad nimi wszystkimi jest Chrystus.
____Bóg____my________ wyżyny nieba (Ef 1,3)
______________________
______________________
----------szatany--------------strefa szatanów (powietrze) kolejne
warstwy nieba
_____**********____ gwiazdki, księżyc
Ef 1,22 => Ps 8 => Dz 2,34 (przeczytać !!!)
Św. Paweł nazywa Jezusa Pełnią => Ef 1,23 => z grec. pleroma ( pełny zakres
działania )
Szatan => władca mocarstwa powietrza; kapitan sił powietrznych
Ef 3 => Paweł zwraca uwagę na realizację Bożego planu zbawienia
Ef 3,6 => równouprawnienie nowo nawróconych pogan w Kościele; poganie mogą
być współuczestnikami zbawienia w Chrystusie
Ef 3,10 => przez Kościół objawia się Mądrość Boża
Żydzi w czasach walki z chrześcijaństwem zaczęli odwoływać się do pogańskich
zwyczaji, m.in. znaków zodiaku (zwierzchności i władze na wyżynach niebieskichEf
3,10
).
Ef 3,14n => obraz rodzicielstwa ziemskiego na wzór Boga Ojca
Św. Paweł mówi o zbawieniu na sposób pozytywny, tzn. nie wychodzi od sytuacji
grzechu, ale od obietnicy uczestniczenia w Bożej chwale poprzez miłość Chrystusa.
Ef 4, 7 => Ä…½ÄÁżÄ„żÂ - czÅ‚owiek zbawiony w Chrystusie
Nawiązanie do Ps 68 => Jezus wstąpił na niebiosa i zstąpił do nizin, a ponieważ jest
Pełnią to  spina te dwie rzeczywistości ze sobą.
Ef 4, 14 => nie zachowywać się jak małe dzieci; być odpornym na pokusy błędnych
poglądów; dojrzałość duchowa.
Ef 4, 17  24 => idea  nowego człowieka , tzn. ten który nauczył się Chrystusa
Ef 4, 25  5, 2 =>  katalog cnót:
" mówienie prawdy
" mowa budujÄ…ca
" nie zasmucanie Ducha Świętego
" nie ujawnianie gniewu na zewnÄ…trz
" upijać się Duchem Świętym, a nie wińskiem
10
LIST DO FILIPIAN
List do Filipian jest najprawdopodobniej antologią listów św. Pawła
do Kolosan.
Hymn o uniżonym i wywyższonym Chrystusie (Flp 5n) => uniżenie Jezusa autor
ukazuje jako drogę do Jego wywyższenia. Jezus na czas życia ziemskiego przesłonił
swoje bóstwo (tak jak księżyc przesłania słońce w czasie zaćmienia).
Św. Paweł mówi o Jezusie jako o najwyższej wartości; wobec Niego wszystko
inne to, w dosłownym tłumaczeniu, śmieci.
Paweł bardzo wychwala Filipian, co wskazuje na jego bliski związek z nimi.
Tytus => koryncki kurier św. Pawła
Prezbiterzy => mogli być żonaci (tylko 1 żona); wdowiec nie mógł ponownie się
ożenić, jeśli chciał być prezbiterem; prezbiter był szafarzem
sakramentów oraz głosił Słowo Boże; Paweł napomina, żeby dzieci
prezbitera nie brały udziału w pogańskich imprezach (widocznie był
ten problem).
LIST ÅšW. JAKUBA
Jest jednym z tzw. Listów katolickich (apostolskich, powszechnych). Listy
katolickie są związane z 3 wielkimi apostołami: Piotr, Jan i Jakub.
Autor listu św. Jakuba jest to bardzo wykształcony judeochrześcijanin,
znający doskonale grekę. Autor listu używa wyszukanych słów, często odnosi się do
ST, doskonale zna się na geografii, nawigacji, podróżuje. Autor jest raczej żydem z
jakiejś dużej metropolii, a nie z wiejskiej Galilei. Autor korzysta ze zbiorów mów
Jezusa. Zna praktykę sprawowania sakramentów, co wskazuje na to, że list powstał
już w okresie  rozkwitu pierwotnego Kościoła. Często posługuje się językiem
biblijnym (jak na judeochrześcijanina przystało), chociaż żyje w świecie greckim.
Myślą przewodnia listu jest życie wg Ewangelii.
Poruszane problemy:
" Pokusa (1, 2n) => autor listu do rzeczywistości pokusy na sposób
pozytywny; pokusa jest powodem do radości, ponieważ próbuje nasza
świętość
1, 4n => nawiązanie do kazania na górze (doskonali& )
" Mądrość (1, 5n) => o mądrość trzeba się modlić; mądrość to postępowanie
w zgodzie z wola Bożą
" Ubodzy i bogaci => ubóstwo powodem chlubienia się; bogaty niech uważa
swoje bogactwo za poniżenie i niech dzieli się nim z innymi.
" Pożądliwość (1,12n) => skutek grzechu pierworodnego; to ona kusi.
11
" Wiara, a praktyka => nie chodzi tu tylko o praktyki kultyczne, ale
o postępowanie zgodnie z wiarą.1
" Problem segregacji rasowej => wiara nie ma względu na osoby.
" wybiórczość
" wolność, a nie swoboda
" miłosierdzie nad sprawiedliwością
Św. Jakub posługuje się językiem innym niż św. Paweł, trochę bardziej
przystosowanym do pogan. Używa języka obrazowego, np. wiara bez uczynków jest
jak ciało bez ducha (tu mamy nawiązanie do antropologii, Platona  myślenie
greckie).
Grzechy:
" grzeszy się językiem => Jakub stosuje tu wiele porównań: koń i wędzidło
(Jakub musi znać się niez
le na koniach); mały płomyk może zapalić duży las
(Jakub-strażak); ukąszenie żmii (Jakub zna się na biologii); z tego samego
zbiornika nie można czerpać złej i dobrej wody (Jakub-hydraulik).
" chciwość i pycha
" oczernianie
" planowanie według własnej przezorności (wyniosłość).
1
świnie postępują zgodnie z wolą Bożą
12