K.K. Baczyński - wielki romantyk XX wieku - czyli o interpretacji historii w jego poezji.

'); //-->

K.K. Baczyński - wielki romantyk XX wieku - czyli o interpretacji historii w jego poezji.
"Mazowsze"Wiersz ten jest typowym przykładem poezji patriotycznej : wyraźne są w nim charakterystyczne dla tej odmiany twórczości motywy związane z historią walk o niepodległość, pamiętnych dla Polaków zrywów wyzwoleńczych. Pojawia się tu również idealny pejzaż polski - Równina Mazowiecka przecięta Wisłą, pokryta rzadkimi sosnowymi lasami rosnącymi na piaszczystej glebie. Pejzaż mazowiecki ilekroć się pojawiał był symbolem przetrwania, umacniał ducha niezależności i swobody. O tej żywej łączności z ziemią mazowiecką świadczy dialog, który poeta z nią prowadzi, nazywa ją "moje". Czytając wiersz odnosi się wrażenie, że czas fizyczny przestaje się dla poety liczyć, skoro fakty minione jawią się poecie jak żywe, jak gdyby działy się zaledwie wczoraj, przed godzina lub nawet przed chwilą : "zda mi się, stoi tu jeszcze szereg", czy też "jeszcze tu wczoraj słyszałem trzask". Równina Mazowiecka jest grobem, zbiorową mogiłą wielu pokoleń patriotów walczących, począwszy od powstania listopadowego, a skończywszy na żołnierzach II wojny światowej. Owa kraina gromadzi prochy, ale są to jakby prochy żywe. Piasek mazowiecki ma bowiem specyficzną cechę, że konserwuje ciała, które przechowuje do odpowiedniej chwili, gdy powtórnie włączą się one w tok wydarzeń dziejowych. "Mazowsze" to jakby symbol, skrót dziejów narodu 1930-1944. W wierszu tym pojawiają się takie określenia jak : "synowie powstań", "wnuka pamiętasz", "po płaszczu plemion". Sugerują one ciągłość wysiłków niepodległościowych przekazywanych kolejno z pokolenia na pokolenie, z ojców na synów. Łańcuch ów nie może zostać przerwany, gdyż walcząc i ginąc w obronie ojczyzny człowiek staje się niejako strażnikiem historii. Ostatnie fragmenty wiersza dotyczą wydarzeń współczesnych Baczyńskiemu, czyli II wojny światowej, która dotknęła cały naród, tłumy skazane na eksterminację i terror o niespotykanych do owego czasu rozmiarach "tłumy obdarte z serca i ciała". Wojna ta ma wymiar katastroficzny "kraju runęło niebo". Zagrożone są podstawy ludzkiej egzystencji "dymił ogniem każdy kęs chleba". Masowość zagłady pozbawia śmierć aureoli bohaterstwa. Opis ziemi - grobu poraża naturalizmem szczegółów "krew czarna". Baczyński tym samym jeszcze raz podkreśla zagrożenie jakie niesie ze sobą wojna. Wiersz kończy się prośbą skierowaną wprost do równiny :"Gdy w boju padnę - o, daj mi imię,
moja ty twarda, żołnierska ziemio"
"Psalm IV"Utwór ten stylizowany jest na psalm błagalny. Jest to modlitewna prośba do Boga o dar zrozumienia czasów, ludzi, ich czynów, o przezwyciężenie wewnętrznego rozdarcia. Podstawową konstukcyjnego wiersza jest zwrot "wytłumacz mi".Baczyński siebie samego nazywa ołtarzem ciała rozdartym, a więc miejscem swoistej ofiary składanej z siebie "w imieniu tysiąca martwych". Podmiot liryczny rozumie naturę, lecz nie pojmuje dramatu, sensu śmierci. Oddaje to metafora :
"Spopielałych krzyżyków czarnych,
nie odegranych nigdy nut"Adresatem lirycznym zaś jest wpływ okrutnej rzeczywistości wojennej, w której świętość została zabita, czyli Bóg. Człowiek jawi się podmiotowi lirycznemu jako przerażająca, nieodgadniona tajemnica "Nienawidzący u ciemnych wód". Zdaniem Baczyńskiego Bóg jest jedyną szansą zrozumienia i uzasadnienia apokaliptycznej rzeczywistości, ale niechętnie udzielający swej łaski i objawiający się człowiekowi. Podmiot liryczny czuje się odpowiedzialnym za drugiego człowieka i prosi (a nie żąda jak Konrad w "Wielkiej Improwizacji") o dar zrozumienia tych tragicznych czasów. Utwór ten jest odważnym przyznaniem się do rozpaczy, zwątpienia i ludzkiej trwogi.
"Westchnienie"Wiersz ten powstał 23 IV 1944 roku, czyli kilka miesięcy przed śmiercią poety, wielokrotnie przeczuwaną i zapowiadaną. Pojawiają się w nim motywy, obrazy tworzące swoistą Arkadię np. cudowne, gotyckie miasta ("Norymbergi, o Awiniony") w obłokach. Oraz "rzeźbione w kolorach kwiaty". W wierszu tym Baczyński przeciwstawia : szczęśliwe dzieciństwo - "nieżywej młodości" ukształtowanej przez "niedobrą mądrość". Tytuł to westchnienie żalu nad bezpowrotnie utraconym dzieciństwem i młodością, pożegnanie z nimi i przyjęcie wyroku. Puenta tego wiersza wyraża przekonanie, że za rok na pewno nie będzie już poety między żywymi."Biała magia"Erotyk ten jest erotykiem w dosłownym tego słowa znaczeniu, czyli nie ma odwołań do wojny. Wiersz ten ponownie adresowany jest do Barbary. Jest to prawdziwy popis barokowej poezji Baczyńskiego. Erotyk kreuje obraz Barbary przygotowującej się do snu. Metaforyka wiersza jest tak wielka, że cała sytuacja zostaje odrealniona. Realistyczne znaczenie mają jedynie następujące sformułowania : "Barbara z rękami u włosów", "W sen się powoli zapadnie - ciało". Cały obraz utrzymany jest w szczególnej jednorodnej tonacji : bieli, srebra i blasku np. "srebrne kropelki głosu", "biały pył miesiąca", "białe iskry", "biała łaska milczenia", "srebrne ciało".Tytułem wiersza czyli słowem "magia" Baczyński sugeruje, że na oczach czytelnika dokona się swoiste przeistoczenie ciała ukochanej kobiety w przezroczyste, szklane naczynie powoli napełniające się światłem, muzyką, bielą. Jest to proces, który dokonuje się od momentu, kiedy jeszcze chodzi i mówi, aż do jego zaśnięcia.
"Niebo złote ci otworzę"Podmiotem lirycznym jest Baczyński, a adresatką Barbara. Poeta pragnie ochronić ją przed rzeczywistością wojenną, chce dla niej stworzyć krainę szczęścia, idylli, sielanki. Chce zrobić dla niej rzeczy niemożliwe. :"Niebo złote ci otworzę"
"Ziemię twardą ci przemienię
W mleczów miękkich płynny lot"
"W powietrza drżące strugi...
Zmienię ci w aleje długie,
W brzóz przejrzystych śpiewny płyn"Podmiot liryczny zwraca również uwagę na swoją bezsilność wobec wojny. Okazuje się, że w czasach wojny niemożliwe jest tworzenie poezji "czystej", subiektywnej. Na przeszkodzie stoi wojenny koszmar, który nie pozwala tworzyć obrazów czystych, sielankowych.