Mowa pogrzebowa  pożegnanie zasłużonego mieszkańca (III) Pogrzeb-1
Mowa pogrzebowa
 pożegnanie zasłużonego mieszkańca
Lucyna Szczęśniak
Miejsce: kaplica cmentarna, kościół, w którym odbywa się nabożeństwo żałobne lub cmentarz,
na którym odbywa się pochówek
Publiczność: władze miasta, rodzina zmarłego, mieszkańcy miasta
Sytuacja: śmierć ważnej osobistości  na przykład burmistrza, znanego lekarza lub wybitnego
artysty jest stratą dla całego miasta. Pogrzeb jest wydarzeniem publicznym  będą na nim, oprócz
rodziny i najbliższych przyjaciół, także przedstawiciele lokalnych władz, oraz mieszkańcy miasta,
którzy pragną uczcić pamięć zmarłego i towarzyszyć mu w ostatniej drodze
Czas trwania przemówienia: około 10 min.
Przesłanie: śmierć każdego człowieka jest niepowetowaną stratą dla jego rodziny. Śmierć
wybitnej osobistości jest stratą dla całej społeczności lokalnej, która w tym dniu jednoczy się
ze sobą we wspólnym żalu  jak wielka rodzina
Data: dzień pogrzebu ważnej osoby
Praktyczne porady i wskazówki
Należy mieć na uwadze szczególną sytuację, jaką jest pogrzeb, i zadbać nie tylko o odpo-
wiedni ton wypowiedzi, ale także o stosowny strój oraz mimikę i gestykulację, która
powinna być bardzo wyważona i odpowiadająca treści przemówienia.
W mowie pogrzebowej należy zwrócić szczególną uwagę na zasługi zmarłego dla całej
społeczności. Można w treść przemówienia wpleść jakąś historię lub anegdotę z życia
zmarłego, w której przedstawimy jego szlachetny charakter lub zasługi.
Przemawiając podczas pogrzebu, można czytać z kartki lub korzystać z przygotowanego
uprzednio konspektu wystąpienia. Osoba przemawiająca musi być doskonale przygoto-
wana do wystąpienia, a konspekt pomoże uniknąć potknięć i przestojów wynikających ze
wzruszenia i zdenerwowania.
Poniższe przemówienie zostało napisane z myślą o pogrzebie profesora miejscowego uni-
wersytetu lub nauczyciela w liceum, który cieszył się poważaniem i autorytetem wśród
mieszkańców miasta, a także pośród swych uczniów i współpracowników.
Wystąpienia publiczne na każdy dzień
1
Prze mówie nia okolicznościowe
WP0705
(III) Pogrzeb-1 Mowa pogrzebowa  pożegnanie zasłużonego mieszkańca
Przemówienie
Drodzy Przyjaciele,
Smutek rozstania Pogrążeni w smutku spotykamy się dziś, by wspólnie pożegnać NN,
z ukochaną osobą którego śmierć jest dla nas wszystkich ogromnym ciosem. Jest nam
niezwykle ciężko rozstać się z człowiekiem, którego życie i działal-
ność tak wiele wniosły w naszą codzienność. Jesteśmy tu przede
wszystkim po to, by wspólnotą naszych serc i myśli zaświadczyć
o tym, że pamięć o nim nigdy nie zostanie zatarta, że jego dzieło,
a także wspaniała osobowość, będą żyły w nas na zawsze.
Pomagajmy sobie Kochani, każdy z was pewnie w inny sposób zapamiętał naszego
w trudnych chwilach ukochanego przyjaciela. Żona i dzieci pamiętają go z codziennego
życia, w którym zmagali się wspólnie ze zwykłymi troskami i kłopo-
tami. Zapewne najciężej jest pogodzić się ze stratą kogoś, kto stano-
wił nierozerwalną część naszej codzienności, kto był obecny zawsze,
o każdej porze dnia i nocy. Do jego obecności przyzwyczajamy się
w szczególny sposób  staje się ona dla nas powszednia, jej nagły
brak wywołuje w nas poczucie fizycznej wręcz straty  odczuwamy
pustkę, którą trudno jest czymkolwiek zapełnić. Rozumiem Waszą
rozpacz, kochani, pamiętajcie jednak, że nie jesteście w niej osamot-
nieni  wszyscy, jak tu stoimy, jesteśmy sercem z wami.
Wspominamy zmarłego My, jego przyjaciele i współpracownicy, będziemy przede wszystkim
 każdy na swój sposób wspominać go jako wspaniałego, pełnego pomysłów człowieka,
z którym spędziliśmy wiele cudownych chwil  zarówno na płasz-
czyz
nie zawodowej, jak i prywatnej. Wspominamy niezliczone sytu-
acje, kiedy służył nam radą i pomocą  zawsze mogliśmy liczyć na
jego uśmiech i profesjonalną radę w rozmaitych sytuacjach. Młodsi
spośród nas zapamiętają go przede wszystkim jako swego mistrza.
Pamiętamy przecież z jaką łatwością skupiał wokół siebie młodzież,
z jakim zapałem i radością udzielał jej porad i wskazówek, jak chęt-
nie dzielił się z nią własnym doświadczeniem.
Nasz zmarły przyjaciel Sam jestem jednym z jego dawnych podopiecznych. Wyrosłem na
i jego wpływ na nasze jego naukach, dał mi wspaniałą podstawę do rozwijania własnych
życie zainteresowań i pasji, dopingował w przezwyciężaniu przeciwności
losu, jako pierwszy szczerze z dumą i radością w oczach gratulował
nawet najmniejszych sukcesów. Nawet póz
niej, kiedy stałem się już
zupełnie niezależnym człowiekiem, był zawsze gdzieś w pobliżu,
czuwał nade mną z daleka, jak to czynił z większością swych pod-
opiecznych i uczniów.
Poradnik dla liderów samorządowych
2
Mowa pogrzebowa  pożegnanie zasłużonego mieszkańca (III) Pogrzeb-1
Ojciec i mistrz
Chyba nie przesadzę zbytnio, jeśli powiem, że był dla nas trochę jak
ojciec. Troskliwy, uważny, wrażliwy na problemy innych, ale także
świadomy, kiedy należy się wycofać, odsunąć na bok i pozwolić
młodym działać samodzielnie. Przekazywał swą wiedzę, ale także
oczekiwał od nas samodzielnych poszukiwań. Często prowokował
dyskusje, aby zmusić nas do myślenia i zajęcia własnego stanowiska
w danej sprawie. Jego nauka polegała przede wszystkim na wska-
zywaniu ścieżek. Mieliśmy zawsze kilka dróg do wyboru, jednakże
wybór był zawsze nasz, a on go akceptował. To była piękna cecha
jego charakteru  wolność, którą miał w sobie i którą dawał innym.
Taka postawa cechuje tylko niektórych, a ci, którzy potrafią w ten
sposób traktować swych uczniów określani są mianem mistrzów. Był
mistrzem. Nie mam co do tego żadnych wątpliwości. Był moim oso-
bistym mistrzem i przyjacielem. Był obecny podczas najważniejszych
momentów mojego życia  jeśli nie osobiście, to duchowo  w moich
myślach, w moim sercu, i ta obecność dodawała mi sił i otuchy.
Osamotnienie po śmierci
Kochani, śmierć bliskiej osoby jest zawsze ciosem. Dziś cios ten
wielkiego człowieka
przyjmujemy wszyscy razem, jednakże ból jest wciąż dotkliwy. Ból
po stracie kogoś, kto był częścią naszego życia, kto swą obecnością
stanowił pewną stałą i wytyczał pewien kierunek. Dziś zostaliśmy
sami. Chyba każdy z nas czuje się trochę osierocony, pozbawiony
jakiejś cząstki życia, która wiązała się z tym wielkim człowiekiem.
W naszej mocy leży teraz zachowanie pamięci o nim.
Drodzy Przyjaciele, Ukochani Bracia i Siostry w rozpaczy,
Płaczcie, żałujcie, rozpaczajcie. To ludzkie odruchy, którym należy Żałoba i powrót
dać upust. Kiedy jednak minie żałoba, powrócimy wszyscy do życia, do codzienności
do codzienności, do małych kłopotów i radości. Wraz z tym powro-
tem pamiętajmy o tym, że żył pośród nas wielki człowiek, który
nagle musiał odejść. Zatrzymał się jednak w naszych sercach i stam-
tąd mówi do nas, stamtąd wskazuje nam drogę, w taki sam sposób,
w jaki czynił to za życia. Nie odszedł na zawsze  co najwyżej ode-
szło jego ciało, jednakże myśl, idea, która mu przyświecała jest nie-
śmiertelna. Naszym zadaniem jest jej kontynuowanie i rozwijanie.
Dziękujemy Ci, Drogi Mistrzu i Przyjacielu, że byłeś z nami. Podziękowanie
Żegnamy Cię dziś w wielkim smutku, ale także z wiarą w sercu, że zmarłemu i ostatnie
dzieło Twe nie przeminie, że staniemy się jego godnymi kontynuato- pożegnanie
rami i przyczynimy się do jego rozwoju i upowszechnienia wartości,
które udało nam się przejąć od Ciebie. Dziękujemy Ci za naukę, jaką
nam przekazałeś. To największy skarb, jaki od Ciebie otrzymaliśmy.
Zachowamy go głęboko w naszych sercach.
Wystąpienia publiczne na każdy dzień
3
Prze mówie nia okolicznościowe
WP0705
(III) Pogrzeb-1 Mowa pogrzebowa  pożegnanie zasłużonego mieszkańca
Cytaty i inspiracje:
Umieć żyć to: żyć lekko bez lekkomyślności, być wesołym bez
swawoli, mieć odwagę bez brawury, zaufanie i radosną rezy-
gnację.
(Theodor Fontane)
Śmierć nadaje piękno życiu. Tylko sztuczne kwiaty nie umie-
rają.
(Małgorzata Musierowicz)
Śpieszmy się kochać ludzi, tak szybko odchodzą.
(ks. Jan Twardowski)
Umierać musi, co ma żyć.
(Stanisław Wyspiański)
Czas przynosi radę. Należy oczekiwać jej cierpliwie. Bywa, że
trzeba zawierzyć chwili.
(Friedrich Schiller)
Poradnik dla liderów samorządowych
4
Święta Wielkanocne (II) 04.06
IV
IV
Życzenia dla współpracowników
z okazji Świąt Wielkanocnych
Luiza A
uniewska
Miejsce: sala konferencyjna w urzędzie, szkolna aula, restauracja
Publiczność: pracownicy, zaproszeni goście
Sytuacja: wystąpienie na przedświątecznym spotkaniu,  jajeczku
Czas trwania przemówienia: 8 min.
Przesłanie: Święta Wielkanocne są trwałym elementem polskiej tradycji; należy kultywować
zwyczaje, bo dzięki nim święta będą pełniejsze, nie staną się jeszcze jednym długim weekendem
Data: kilka dni przed Wielkanocą
Praktyczne porady i wskazówki
Święta Wielkanocne mają charakter religijny. Nie warto w sztuczny sposób omijać tego
aspektu, ale nie należy też nadmiernie eksponować treści religijnych, zwłaszcza jeśli
z racji sprawowanego urzędu lub funkcji jesteśmy zobowiązani do przestrzeganiadla
światopoglądowej neutralności.
Nieformalne spotkanie w gronie pracowników jest okazją do zacieśnienia więzi koleżeń-
skich i budowania identyfikacji z macierzystą instytucją. Warto przy okazji publicznie
podziękować osobom, które dbają o dobrą atmosferę w miejscu pracy lub godnie repre-
zentują urząd na zewnątrz.
Wystąpienia publiczne na każdy dzień
1
Kalendarium przemówień 2006
U020106
(II) 04.06 Święta Wielkanocne
Przemówienie
Koleżanki i Koledzy, Drodzy Goście,
Rozpoczęcie Już od kilku dni w całej Polsce czuć nastrój przedświątecznego
oczekiwania. W domu wielkie sprzątanie, specjalne zakupy, by stół
był suto zastawiony. Może dzieci pomalują pisanki, bo dorosłym już
szkoda czasu na zabawę. Potem zdawkowe życzenia. Kilka kartek
do rodziny i znajomych, lany poniedziałek, i już mówimy: Święta,
święta i po świętach. Pomyślimy, że szybko minęły: nie było pogody,
siedzieliśmy w domu, w telewizji nic nie było. A wcale nie musi tak
być. Możemy przecież wykorzystać ten czas na pogłębienie więzi
z rodziną. Na przekazanie naszym dzieciom starej polskiej tradycji
związanej z Wielkanocą.
O symbolice Z Wielkanocą najczęściej kojarzymy jajko. Było ono zawsze symbolem
Świąt Wielkanocnych filozoficznych rozważań nad początkiem życia i świata. Symbolika
jajka, jako z
ródła wszelkiego początku, występuje w wielu kulturach
na świecie. Uważa się je za metaforę ukrytego życia, tajemniczej siły
stworzenia i odradzania się przyrody. Stąd też wywodzi się powią-
zanie jajka ze zmartwychwstaniem. Podobną symbolikę ma kurczak.
W XIX wieku mówiło się: Powstał z grobu, jak kurczę z jaja.
Znaczenie świąt Święta Wielkanocne to najważniejsze ze świąt celebrowanych
dla katolików w chrześcijaństwie. Obchodzi się je na pamiątkę zmartwychwsta-
nia Chrystusa, stąd są radosne, a w swojej symbolice nawiązują
do narodzin nowego ładu. Te największe ze świąt chrześcijańskich
obchodzimy wszyscy, wierzący i niewierzący, każdy na swój sposób.
Katolicy będą po raz kolejny przeżywać tajemnice męki, śmierci
i zmartwychwstania Jezusa Chrystusa. Symbolizuje Go baranek,
najważniejszy z wielkanocnych symboli. W zamian za Jego ofiarę
otrzymaliśmy obietnicę zmartwychwstania i dar życia wiecznego.
Wszystko, co byśmy uczynili w podzięce, i tak nie zrekompensuje
tego, co Bóg nam darował.
O wielkanocnych W dzisiejszych czasach mało kto  zwłaszcza w mieście  odróżnia
tradycjach śmigus od dyngusa, traktując je łącznie, jako przyzwolenie na oble-
wanie się wodą. O ile jest to częściowo prawda w przypadku śmigu-
sa  choć polegał on także na smaganiu się witkami  to jeśli chodzi
o dyngus  oznaczał on wielkanocny okup, złożony z jaj.
Poradnik dla liderów samorządowych
2
Święta Wielkanocne (II) 04.06
Niewielu z nas wie, że te ostatnie przed laty pełniły funkcje walen-
tynek. Zakochani młodzieńcy obdarowywali pisankami wybranki
swego serca. Młodzi ludzie bawili się też w tłuczenie jaj. Wygrywał
posiadacz pisanki o najtwardszej skorupce, który w nagrodę otrzy-
mywał jajka przeciwników, no i oczywiście sławę zwycięzcy.
Nawet obyczaj zdobienia jajek, który wszyscy znamy, został uprosz- Kultywowanie
zwyczajów
czony i skomercjalizowany. Nie robimy już wielobarwnych pisanek,
kraszanek, wydrapywanek, istnych dzieł sztuki. Moczymy jajka
w farbce kupionej w sklepie i uważamy, że tradycji stało się zadość.
Może tym razem usiąść i wraz z dziećmi zrobić prawdziwe pisanki?
Czyż nie przyjemniej by było, gdyby młodzież, zamiast oblewać
wodą wszystkich bez względu na płeć i wiek, obdarowywała się
własnoręcznie zdobionymi pisankami.
Święto rodziny
Pomyślmy w tych dniach o najbliższych, którzy nas oczekują, może
i wspólnoty
potrzebują naszego wsparcia. Nie zróbmy im zawodu. Siądz
my
wspólnie do stołu, podzielmy się święconym. Pamiętajmy, że
Wielkanoc to święta pojednania. To doskonała okazja, by zapomnieć
o konfliktach. Wybaczyć. Zacząć wszystko od nowa. Nie zapomi-
najmy w tych dniach także o tych, którzy nie mają nikogo bliskiego.
Zapukajmy do starszej samotnej sąsiadki, złóżmy życzenia, spytaj-
my, czy nie potrzebuje pomocy. Nasza lokalna społeczność to też
 w pewnym wymiarze  rodzina. Życzyłbym sobie i państwu, by
w tych dniach nikt nie czuł się samotny, poza nawiasem.
Życzenia
W imieniu swoim i [& ] chciałbym przekazać wszystkim państwu
życzenia pogody ducha, nieustannej nadziei i ufności, mimo trud-
ności, które niesie nasze życie codzienne. Święta Wielkanocne niech
umocnią w was wiarę, nadzieję i miłość. Pragnę też złożyć serdeczne
życzenia zdrowia i wszelkiej pomyślności waszym rodzinom.
Wystąpienia publiczne na każdy dzień
3
Kalendarium przemówień 2006
U020106
(II) 04.06 Święta Wielkanocne
Cytaty i inspiracje
Droga, wierzba sadzona wśród zielonej łąki,
Na której pierwsze jaskry żółcieją i mlecze.
Pośród wierzb po kamieniach wąska struga ciecze,
A pod niebem wysoko śpiewają skowronki.
Wśród tej łąki wilgotnej od porannej rosy,
Droga, którą co święto szli ludzie ze śpiewką,
Idzie sobie Pan Jezus, wpółnagi i bosy
Z wielkanocną w przebitej dłoni choragiewką.
Naprzeciw idzie chłopka. Ma kosy złociste,
A
owicka jej spódniczka i piękna zapaska.
Poznała Zbawiciela z świętego obrazka,
Upadła na kolana i krzyknęła:  Chryste! .
Bije głową o ziemię z serdeczną rozpaczą,
A Chrystus się pochylił nad klęczącym ciałem
I rzeknie:  Powiedz ludziom, niech więcej nie płaczą,
Dwa dni leżałem w grobie. I dziś zmartwychwstałem.
(Jan Lechoń,  Wielkanoc )
Jezus spoczął w grobie, ale nie oznaczało to ostatecznego kresu.
W przeciwnym razie wszyscy ludzie byliby śmiertelni  zmie-
rzaliby do nieodwracalnej ciemności. Jednak tak nie jest. Zbyt
wiele znaków świadczy o czymś wręcz przeciwnym. Przez
przeszło dwa lata Jezus wskazywał ludziom drogę i gdyby
poszedł tylko za nakazem swego serca, nie czyniłby nic inne-
go tylko uzdrawiał, uzdrawiał i tylko uzdrawiał. W pewnej
jednak mierze cuda hamowały jego posłannictwo, jakim było
głoszenie Dobrej Nowiny i jego śmierć. Ciało Jezusa miało być
w ciemnicy, ustać miały jego życiowe funkcje . W tej całopalnej
ofierze jego dusza miała być uwielbiona; i w tym także wska-
zywał człowiekowi drogę. Obie Marie siedziały oparte o gro-
bowy kamień. Kochały Jezusa i w swej miłości nie dostrzegały
ogromnego tryumfu  nowej obietnicy, dobrej nowiny. Nie
zauważyły nawet, że świeci słońce.
(Jim Bishop,  Dzień w którym umarł Chrystus )
Poradnik dla liderów samorządowych
4
Wybory samorządowe (III) Wybory-1
Przemówienie na spotkaniu
przedwyborczym z okazji wyborów
samorządowych
Luiza A
uniewska
Miejsce: dom kultury, sala kinowa, szkolna aula
Publiczność: mieszkańcy
Sytuacja: spotkanie przedwyborcze
Czas trwania przemówienia: 10 min.
Przesłanie: głosujcie na kandydatów z naszej listy wyborczej, bo to oni zapewnią naszej gminie
[miastu] zrównoważony rozwój, będą kontynuować udane przedsięwzięcia, rozliczą nadużycia;
mamy pomysł na rozwiązanie problemów naszej społeczności
Data: okres kampanii wyborczej
Praktyczne porady i wskazówki
Przemówienie wyborcze powinno odpowiadać na zasadnicze pytania: jak jest, jak powin-
no być i jak to osiągnąć. Celem jest dojście do konkluzji: trzeba głosować na nas.
Wystąpienia osób kandydujących w wyborach zasadniczo powinny być wygłaszane
z głowy. Jeśli jednak uważasz, że bez kartki sobie nie poradzisz, nie rezygnuj z niej.
Lepsze wrażenie zrobi ktoś, kto spojrzy do notatek, niż osoba, która zapomni, co miała
powiedzieć.
Znaczenie ma nie tylko wystąpienie, ale także ogólne wrażenie. Staranny strój, energiczny
sposób przemawiania, otwartość na kontakt z ludz
mi  wzbudzają zaufanie potencjal-
nych wyborców.
Wystąpienia publiczne na każdy dzień
1
Prze mówie nia okolicznościowe
U020106
(III) Wybory-1 Wybory samorządowe
Przemówienie
Szanowni Państwo, Mieszkańcy i Mieszkanki naszej gminy,
Rozpoczęcie Kierując się odpowiedzialnością za sprawy naszej gminy, a w szcze-
gólności troską o jej rozwój, powołaliśmy Komitet Wyborczy, skupia-
jący społeczników, ludzi czynu, otwartych na zmiany, nie bojących
się podejmować nowych wyzwań ani trudnych decyzji. Ludzi, którzy
w poprzedniej kadencji dali się poznać, jako pracowici, zaangażowa-
ni, dobrzy gospodarze naszej małej ojczyzny. Komitet Wyborczy nie
reprezentuje żadnej partii politycznej. Jest złożony z sympatyków
umiarkowanych ugrupowań. Deklarujemy, że w przyszłej Radzie
Gminy będziemy podejmować działania mające na celu łączenie
wszystkich środowisk na rzecz rozwoju naszego miasta. Bogatsi
o doświadczenia dotychczasowej pracy, przedstawiamy państwu
nasz program działania na następne cztery lata, wierząc, że znów
obdarzycie nas zaufaniem.
Budować nie burzyć By stworzyć trwałe podstawy rozwoju naszej gminy, trzeba pamię-
tać, że zdaniem samorządu jest budować, a nie burzyć. Pomagać,
a nie przeszkadzać. Komu? Całej społeczności: przedsiębiorcom,
bezrobotnym, właścicielom nieruchomości i ludziom oczekującym
na mieszkanie komunalne, uczniom i emerytom. Interesy różnych
grup społecznych nie muszą być sprzeczne. Jeśli je pogodzimy, nasza
gmina będzie mogła się rozwijać harmonijnie.
Inwestycje Rozwój turystyki i ściągnięcie inwestorów wymaga zapewnienia
odpowiedniej infrastruktury. Należy stworzyć dogodne warunki do
inwestowania w naszej gminie, zwłaszcza dla małego i średniego
biznesu. Nie jest to łatwe zadanie, istnieją jednak gminy, które sku-
tecznie zintegrowały przedsiębiorców, doprowadzając do większej
konkurencyjności lokalny potencjał gospodarczy. Bierzmy z nich
przykład, a może kiedyś znowu będą brać przykład z naszej gminy.
Wsparcie bezrobotnych Jako kandydat na radnego z ramienia Komitetu Wyborczego pragnę
zapewnić, że naszym priorytetem będzie walka z bezrobociem.
Przede wszystkim poprzez tworzenie nowych miejsc pracy, ale
także różnego rodzaju szkoleń pomagających im w zorganizowaniu
się i poszukiwaniu pracy. Intensywnie zabiegać będę o prace inter-
wencyjne, które przynajmniej okresowo dadzą ludziom zatrudnienie
i zarobek.
Poradnik dla liderów samorządowych
2
Wybory samorządowe (III) Wybory-1
Bezpieczeństwo
W poprzedniej kadencji starałem się jak najczęściej rozmawiać
z wyborcami, dlatego wiem, że jednym z najbardziej bolących pro-
blemów jest kwestia bezpieczeństwa. Zapewniam państwa, że zrobi-
my wszystko, aby komisariat policji wrócił do naszej miejscowości.
Skończymy też z praktyką wyłączania światła ulicznego w nocy,
co sprzyja wandalizmowi i wykroczeniom. Należy też rozważyć
 w miarę możliwości finansowych  wprowadzenie elektronicznego
monitoringu w najbardziej zagrożonych przestępczością punktach,
np. w okolicach bankomatu i sklepu nocnego.
Panie i panowie!
Fundusze
W przyszłej kadencji  jeśli obdarzycie nas swoim zaufaniem
 zamierzamy kontynuować działania w zakresie pozyskiwania fun- z Unii Europejskiej
duszy z Unii Europejskiej. Zadbamy, by informacja o możliwych do
wykorzystania funduszach, szkoleniach lub innych formach wspar-
cia była przekazywana zainteresowanym, a szczególnie małemu
i średniemu biznesowi, rolnikom i fundacjom charytatywnym.
Władze samorządowe nie powinny zapominać, że mamy szereg nie- Turystyka
wykorzystanych jeszcze walorów turystycznych. Komitet Wyborczy
stawia sobie za cel stworzenie w naszej gminie atrakcyjnej ofer-
ty masowego wypoczynku, w tym turystyki rowerowej, pieszej
i konnej. Początkiem mogłoby być stworzenie strony internetowej.
Będziemy wspierać każdą inicjatywę, która pozwoli stworzyć nowe
miejsca pracy w turystyce.
Młodzież
Problemem, z którym należy się zmierzyć, jest organizacja czasu
wolnego dzieci i młodzieży. Powołanie Młodzieżowej Rady Gminy
umożliwi młodzieży wypowiadanie się w sprawach dla niej istot-
nych. Finansowania różnych form aktywności młodzieży można
szukać programach rządowych, ale także w fundacjach działają-
cych na rzecz szeroko rozumianej edukacji. Stworzenie Funduszu
Stypendialnego zapewni pomoc w kształceniu zdolnej młodzieży
pochodzącej z rodzin ubogich. Musimy szerzyć ideę wolontariatu
wśród młodych ludzi, wskazywać różnorodne możliwe działania, by
nasza młodzież mogła znalez
ć dla siebie drogę rozwoju.
Wystąpienia publiczne na każdy dzień
3
Prze mówie nia okolicznościowe
U020106
(III) Wybory-1 Wybory samorządowe
Zakończenie
Nie udajemy, że mamy lekarstwo na wszystkie bolączki życia spo-
łecznego i gospodarczego. Nie obiecujemy rzeczy niemożliwych do
zrealizowania. Możemy jednak obiecać rzetelność wykonywania
obowiązków, fachowość podejmowanych działań oraz zapewnić, że
wdrożenie naszego programu zapewni mu stabilny, stopniowy, ale
stały rozwój.
Cytaty i inspiracje
Polityk jest odpowiedzialny za statek, nie za fale.
(Abraham Lincoln)
Tępcie nie ludzi, ale ich złe czyny
(Aleksander Świętochowski)
Pouczać innych jest łatwiej niż siebie.
(Ajschylos)
Ważniejsze jest nie zwycięstwo, lecz właściwe wykorzystanie
zwycięstwa.
(Ajschylos)
Zwycięzcą jest się tylko przez jeden dzień.
(Ajschylos)
Wolność to nic więcej, niż szansa na bycie lepszym.
(Albert Camus)
Fakty nie przestają istnieć z powodu ich ignorowania.
(Aldous Huxley)
Być człowiekiem, to znaczy być odpowiedzialnym
(Antoine de Saint-Exupery)
Czy nie lepiej byłoby, zamiast tępić zło, szerzyć dobro?
(Antoine de Saint-Exupery)
To co ludzie nazywają fatalną nieuchronnością, jest zwykle
tylko ich własną głupotą.
(Arthur Schopenhauer)
Wszystko co doskonałe, dojrzewa powoli.
(Arthur Schopenhauer)
Człowiek celem samym w sobie.
(Immanuel Kant)
Miejcie odwagę posługiwać się rozumem.
(Immanuel Kant)
Poradnik dla liderów samorządowych
4
Jak rozpocząć przemówienie (IV) Tytułowanie-1
Jak rozpocząć przemówienie
Anna Cegieła
Jak powitać naszych słuchaczy? Kogo wyróżnić, zwracając się do
niego bezpośrednio? W jaki sposób zwracać się do biskupa, amba-
sadora, rektora szkoły wyższej? Wątpliwości pomoże rozstrzygnąć
poniższy tekst.
Trudny początek
Każda mowa zaczyna się zwrotem do słuchających, który jest jedno-
cześnie ich powitaniem. Taki zwrot mówca dostosowuje po pierwsze
do adresatów swojej wypowiedzi, po drugie do okoliczności prze-
mówienia. Zwrot nie może być ani zbyt ogólny, ani zbyt poufały.
Nie ma większego sensu zwracać się do zebranych: Polacy i Polki!
Polacy i Polki!
Taki zwrot warto zarezerwować na specjalną okazję  wydarzenie
o charakterze narodowym. Może go zastosować prezydent pod-
czas Święta Niepodległości albo w przemówieniu adresowanym
do Polonii, albo wysoki rangą gość zagraniczny przemawiający do
dużego grona Polaków również w czasie szczególnej uroczystości.
Użycie takiej formuły byłoby możliwe podczas uroczystości pogrze-
bowej wielkiego Polaka w mowie pożegnalnej, albo w mowie z okazji
wręczenia Nagrody Nobla Polakowi. W innych sytuacjach jest zbyt
podniosłe, a już zdecydowanie nie pasuje do mów wyborczych.
Nie zawsze dobrze jest zaczynać zbyt prosto: Szanowni Państwo!
Panie i panowie!
albo
Proszę Państwa!
Wystąpienia publiczne na każdy dzień
1
Poradnik mówcy  od A do Z
WP0705
(IV) Tytułowanie-1 Jak rozpocząć przemówienie
To zwroty bez charakteru, neutralne, ale niczego nie wprowadzające.
Jeżeli dodamy do nich jeszcze jakieś słowo, będą nieco lepsze, a więc
np.:
Szanowni Państwo! (oficjalnie)
albo
Drodzy Państwo! (nieco poufalej, do znanego grona osób).
Można zacząć także
Szanowni wyborcy! Szanowni zebrani!
Powitanie
O wiele elegantsze i również odbierane bardziej osobiście są zwroty,
konkretnych osób
którymi witamy konkretne osoby będące wśród zebranych albo
grupy osób. Osoba witająca mówi wtedy:
Witam Jego Magnificencję Rektora... (burmistrza Zamościa, radnych
gminy Żoliborz)
a potem
Witam wszystkich zgromadzonych Gości!
Ważna jest także kolejność tytułów z nazwiskami [więcej na ten temat
w artykule M. Rosochacza  Precedencja (IV) Precedencja-2]. Zwykle
w sytuacji, gdy wita się grupy, kolejność zależy i od rangi społecznej,
i od okazji. Podczas otwarcia szkoły dyrektor zaczyna od ważnych
gości, a kończy na uczniach, a najważniejszy gość może zacząć od
uczniów, ale może od dyrektora i grona pedagogicznego. W takiej
chwili zastosowanie zwrotu:
Szanowna pani dyrektor! Drodzy nauczyciele! Kochani uczniowie!
jest całkiem na miejscu.
Otwierający uroczystość miejską czy gminną powinien zacząć ofi-
cjalnie od:
Szanowni Państwo!
ale potem może dodać
Drodzy mieszkańcy!
Spotkanie bardziej kameralne można natomiast zacząć zwrotem
Panie i panowie!
gdyż zwykle po nim następuje kolejny zwrot, np.
Koleżanki i koledzy!
Poradnik dla liderów samorządowych
2
Jak rozpocząć przemówienie (IV) Tytułowanie-1
albo
Członkowie Zarządu! Członkowie Kapituły! Szanowni Laureaci! Przyszli
studenci!
Aby ułatwić Czytelnikowi posługiwanie się zwrotami wymagają-
cymi używania tytułów, zamieszczamy poniższą tabelkę. Proszę
zauważyć, że zwrot do takich osób to jedna z niewielu okazji do
użycia wołacza w języku polskim.
Tytuł, funkcja, stanowisko Forma zwracania się do tej osoby
papież Wasza Świątobliwość!
prezydent Pani Prezydent! Panie Prezydencie! oraz dziś rzadziej
Ekscelencjo!
premier Pani premier! Panie premierze!
marszałek Pani marszałek! Panie marszałku!
kardynał Wasza Eminencjo!
biskup i arcybiskup Wasza Ekscelencjo!
ambasador Wasza Ekscelencjo! Ekscelencjo!
minister i wiceminister Pani Minister! Panie Ministrze!
podsekretarz stanu Pani Minister! Panie Ministrze!
senat Wysoka Izbo! Wysoki Senacie!
rektor Magnificencjo! Panie Rektorze !
dyrektor Pani Dyrektor! Panie Dyrektorze!
prałat Księże prałacie!
profesor, doktor Pani Profesor! Panie profesorze! i Pani Doktor! Panie Doktorze!
senator Pani senator! Panie senatorze!
burmistrz Pani burmistrz! Panie Burmistrzu!
ksiądz Proszę Księdza! albo Księże Andrzeju!
Tabela 1. Różne zwroty grzecznościowe
Wystąpienia publiczne na każdy dzień
3
Poradnik mówcy  od A do Z
WP0705
(IV) Tytułowanie-1 Jak rozpocząć przemówienie
Poradnik dla liderów samorządowych
4