OCENA MATERIALNEGO ŚRODOWISKA
PRACY

Materialne środowisko pracy wytworzone przez człowieka do wykonania określonych
zadań
jest swego rodzaju środowiskiem nienaturalnym. Aktywność
produkcyjna powoduje
pojawienie się
wielu czynników, które dla człowieka mogą
okazać
się
niebezpieczne,
uciąSliwe, a nawet szkodliwe Człowiek dysponuje co prawda pewnymi mechanizmami
pozwalającymi zaadoptować
się
do róSnych , zmiennych warunków środowiska , ale
mechanizmy te są
ograniczone gdyS
wynika to z konstrukcji biologicznej ustroju ludzkiego.
Zachowanie równowagi biologicznej w odbywa się
niestety ogromnym wysiłkiem
fizjologicznym, co w konsekwencji moSe w niekorzystnych układach doprowadzić
do
róSnych powaSnych chorób i dolegliwości.

Szkodliwe dla zdrowia czynniki materialnego środowiska pracy moSna podzielić
na :

�
Czynniki fizyczne (hałas, drgania, promieniowanie, mikroklimat itp.)
�
Czynniki chemiczne (gazy trujące, pary, dymy, mgły itp.)
�
Czynniki biologiczne (bakterie, wirusy, grzyby itp.)
Oddziaływanie tych czynników na organizm ludzki jest osobniczo zmienne i moSe dotyczyć
wybranych narządów i układów lub całego organizmu. Czynniki materialnego środowiska
pracy w zasadniczy sposób wpływają
na jakość
i wydajność
pracy.
2. Oświetlenie stanowiska pracy. Pomiar natęSenia oświetlenia
Światło na stanowisku pracy i w jego otoczeniu wpływa bezpośrednio na szybkość
i
pewność
widzenia oraz określa w jaki sposób widzimy formy, sylwetki, barwę
i właściwości
powierzchni przedmiotów tam występujących. Aby praca wzrokowa była optymalna,
stanowisko pracy oraz pomieszczenie, w którym się
ono znajduje, muszą
być
tak oświetlone,
aby występowała wygoda widzenia. Występuje ona wtedy, gdy spełnione są
co najmniej trzy
następujące warunki:

�
zdolność
rozróSniania szczegółów jest pełna
�
spostrzeganie jest sprawne, pozbawione ryzyka dla człowieka
�
spostrzeganie nie prowadzi do odczucia pewnej przykrości, niewygody,
nadmiernego zmęczenia, a przeciwnie jest połączone z pewną
przyjemnością.
Oświetlenie wnętrz powinno zapewniać:

�
bezpieczeństwo ludziom przebywającym we wnętrzu
�
odpowiednie warunki do wykonywania zadań
wzrokowych
�
pomoc w kreowaniu właściwego otoczenia świetlnego.
WyróSnia się
trzy podstawowe rodzaje oświetlenia: oświetlenie ogólne, oświetlenie
miejscowe i oświetlenie złoSone -oświetlenie składające się
zoświetlenia ogólnego i
oświetlenia miejscowego. Wybór odpowiedniego rodzaju oświetlenia powinien być
uzaleSniony od wymaganego poziomu natęSenia oświetlenia. Dla poziomów natęSenia
oświetlenia poniSej 200 lx zaleca się
stosowanie oświetlenia ogólnego. Dla poziomów
natęSenia oświetlenia z przedziału 200 � 750 lx zaleca się
stosowanie oświetlenia ogólnego
tylko wtedy gdy występuje potrzeba jednakowego lub prawie jednakowego oświetlenia
danej przestrzeni Natomiast dla poziomów natęSenia oświetlenia powySej 750 lx zaleca się
stosowanie oświetlenia złoSonego (ogólne oraz miejscowe).

Określenie właściwego poziomu natęSenia oświetlenia we wnętrzu lub na stanowisku
pracy jest jednym z podstawowych problemów techniki oświetlania


BADANIE OŚWIETLENIA WNĘTRZ
wg PN-84/E-02033


Program ćwiczenia obejmuje sprawdzenie natęSenia oświetlenia oraz równomierności
oświetlenia (stosunek najmniejszego natęSenia oświetlenia w danym punkcie od średniego
natęSenia oświetlenia) dla warunków:

.oświetlenia naturalnego

.oświetlenia złoSonego (naturalnego i sztucznego)

NatęSenie oświetlenia mierzymy luksomierzem na powierzchni roboczej stolików w

punktach równomiernie rozmieszczonych w całym pomieszczeniu. Minimalna ilość


punktów pomiarowych zaleSy od wskaźnika pomieszczenia i określona jest w tablicy 7

normy PN-84/E-02033.

Wskaźnik pomieszczenia:

PxQ . x .
W= 33333 = 3333333 = ........................


Hm (P +Q) . ( . +. )

P-długość
pomieszczenia, Q-szerokość
pomieszczenia, Hm -wysokość
opraw nad powierzchnią
roboczą


Najmniejsza liczba punktów pomiarowych dla wskaźnika pomieszczenia W = .........,
wynikająca z tablicy 7 wynosi .................. . Dla uzyskania pełnego i równomiernego
pomiaru ustalam ............. punktów pomiarowych zgodnie z numeracją
na szkicu.




TABELA POMIARÓW NATĘśENIA I RÓWNOMIERNOŚCI OŚWIETLENIA
OŚWIETLENIE NATURALNE OŚWIETLENIE ZŁOśONE NatęSenie wg
Pomiary
E n E n
lx lx lx lx PN-84/E-02033
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
E śr średnia wartośćnatęSenia oświetlenia jest sumąwartości natęSenia oświetlenia w
poszczególnych punktach pomiarowych podzielonej przez ilośćpomiarów
f -współczynnik równomierności oświetlenia to stosunek natęSenia oświetlenia w danym
punkcie do wartości średniej -powinien wynosićco najmniej 0,65 (praca krótkotrwała i
komunikacja 0,4)
Na podstawie dokonanych pomiarów i normy PN -84/E 02033 stwierdza sięSe:
1/natęSenie oświetlenia nie spełnia wymagańw punktach pomiarowych .................
2/równomiernośćoświetlenia nie spełnia wymagańw punktach pomiarowych ..............
E n
f = -----
E śr
.En
E śr = ----
n
E n
f = -----
E śr
.En
E śr = ----
n
TABELA POMIARÓW NATĘśENIA I RÓWNOMIERNOŚCI OŚWIETLENIA
OŚWIETLENIE NATURALNE OŚWIETLENIE ZŁOśONE NatęSenie wg
Pomiary
E n E n
lx lx lx lx PN-84/E-02033
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
E śr średnia wartośćnatęSenia oświetlenia jest sumąwartości natęSenia oświetlenia w
poszczególnych punktach pomiarowych podzielonej przez ilośćpomiarów
f -współczynnik równomierności oświetlenia to stosunek natęSenia oświetlenia w danym
punkcie do wartości średniej -powinien wynosićco najmniej 0,65 (praca krótkotrwała i
komunikacja 0,4)
Na podstawie dokonanych pomiarów i normy PN -84/E 02033 stwierdza sięSe:
1/natęSenie oświetlenia nie spełnia wymagańw punktach pomiarowych .................
2/równomiernośćoświetlenia nie spełnia wymagańw punktach pomiarowych ..............
E n
f = -----
E śr
.En
E śr = ----
n
E n
f = -----
E śr
.En
E śr = ----
n

3. Ocena szkodliwości stanowisk z zapyleniem włóknistym i niewłóknistym
Pyły są
jednym z głównych czynników szkodliwych występujących w środowisku pracy.
Główną
drogą
przedostawania się
pyłów do organizmu człowieka jest układ oddechowy.
Działanie pyłów na organizm ludzki moSe być
przyczyną
mechanicznego uszkodzenia błon
śluzowych, choroby uczuleniowej, pylicy płuc, a takSe choroby nowotworowej.

Głównymi źródłami emisji pyłów w pomieszczeniach pracy są
procesy technologiczne.
W zaleSności od rodzaju zastosowanego procesu technologicznego, emitowane pyły
charakteryzują
się
róSnymi własnościami. Do najbardziej pyłotwórczych procesów
technologicznych naleSy: mielenie, kruszenie, przesiewanie, transport i mieszanie ciał sypkich.
JednakSe najwięcej pyłów wysokodyspersyjnych, najbardziej szkodliwych dla ludzi, powstaje w
trakcie ostrzenia, szlifowania oraz polerowania.

Pyły moSna podzielić
-ze względu na rodzaj działania biologicznego, szkodliwego dla
człowieka -na pyły o działaniu: draSniącym, zwłókniającym, kancerogennym i alergizującym.
WaSnymi parametrami wpływającymi na skutki działania pyłu na organizm człowieka są:
stęSenie pyłu, wymiary i kształt cząstek oraz skład chemiczny i struktura krystaliczna, a takSe
rozpuszczalność
pyłu w płynach ustrojowych. TakSe właściwości osobnicze człowieka, zarówno
genetyczne, jak i nabyte, mogą
wpływać
na jego wraSliwość
na działanie pyłu. Ostateczny
skutek szkodliwego działania pyłów przemysłowych zaleSy takSe od cięSkości wykonywanej
pracy fizycznej. Ze względu na skutki zdrowotne, najwaSniejsze są
cząstki nazywane pyłem
respirabilnym o średnicy poniSej 7 mm, umoSliwiającej ich przeniknięcie do obszaru wymiany
gazowej. Ten pył jest odpowiedzialny za rozwój pylicy płuc, większości nowotworów oraz
zapalenia pęcherzyków płucnych.

Tryb i częstotliwość
dokonywania badań
i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia
występujących w środowisku pracy reguluje rozporządzenie ministra zdrowia i opieki społecznej
zgodnie z którym pracodawca, w którego zakładzie pracy występują
szkodliwe dla zdrowia pyły,
jest obowiązany do dokonywania badań
i pomiarów stęSeń
pyłów:

�
co najmniej raz na dwa lata -przy stwierdzeniu, w ostatnio przeprowadzonym
badaniu, stęSeń
pyłów poniSej 0,5 wartości NDS
�
raz w roku -przy stwierdzeniu stęSeń
pyłów od 0,5 do 1,0 wartości NDS.
�
w razie stwierdzenia przekroczeń
wartości NDS lub występowania czynników
rakotwórczych, pracodawca powinien zapewnić
stałą
kontrolę
(monitorowanie
stęSeń
pyłów), a jeśli jest to niemoSliwe powinien dokonywać
pomiarów co najmniej
raz na sześć
miesięcy
Definicja NDS dla pyłów określa najwySsze dopuszczalne stęSenie (NDS) jako stęSenie którego
oddziaływanie na pracownika w ciągu 8-godzinnego dobowego i 42-godzinnego tygodniowego
wymiaru czasu pracy przez okres jego aktywności zawodowej nie powinno spowodować
ujemnych zmian w jego stanie zdrowia. Przykładowe wartości NDS:

Rodzaj pyłu
NajwySsze dopuszczalne
StęSenie (NDS) Uwagi
mg/m3 włókna /cm3
Pyły zawierające wolną
(krystaliczną)
krzemionkę
od 2 do 50%:
-pył całkowity
-pył respirabilny
4,0
1,0
-
-
Rp
(prawdopodobnie
rakotwórczy)
Pyły zawierające azbest
krokidolit:
-pył całkowity
włókna respirabilne
0,5
-
-
0,2
Rc
(rakotwórczy)


Przykładowy opis stanowiska pracy,
na którym są emitowane pyły niewłókniste
Podczas szlifowania są emitowane pyły niewłókniste zawierające wolną krystaliczną krzemionkę
od 2 do 50%.Pomiary wykonano za pomocą dozymetrii indywidualnej w strefie oddychania
pracownika. Z uzyskanych pomiarów obliczono wskaźniki naraSenia, które wynoszą odpowiednio:
� 5 mg/m - dla pyłu całkowitego
� 1,5 mg/m - dla pyłu respirabilnego.
Przykładowy opis stanowiska pracy,
na którym są emitowane pyły włókniste
Podczas prac remontowych elementów zawierających azbest
krokidolit są emitowane pyły
włókniste azbestu krokidolitu. Pomiary wykonano za pomocą dozymetrii indywidualnej w
strefie oddychania pracownika. Z uzyskanych pomiarów obliczono wskaźniki naraSenia,
które wynoszą odpowiednio:
� 0,3 mg/m3 - dla pyłu całkowitego
� 0,1 włókien w cm3 - dla włókien respirabilnych.
1) na pyły niewłókniste(ćwiczenie nr1):
� pył całkowity..............................................(krotność NDS)
� pył respirabilny..........................................(krotność NDS)
2) na pyły włókniste(ćwiczenie nr2):
� pył całkowity..............................................(krotność NDS)
� włókna respirabilne...................................(krotność NDS)
wykonywania kolejnych badań i pomiarów
1. emisji pyłów niewłóknistych:
.................................................................................................
2. emisji pyłów włóknistych:
................................................................................................