Temat:
Wybrane problemy
zdrowotne rodziny
Wybrane problemy zdrowotne
rodziny
Kraków 2009/2010
dr Maria Cisek
Rodzina funkcjonuje prawidłowo
jeśli matkę i ojca łączy
satysfakcjonujący związek
emocjonalny wolny od problemów
i obciążeń, zwłaszcza tych w które
uwikłane są dzieci
Podstawa funkcjonalna rodziny -
zdrowy związek
" nienaruszone granice
" dobry kontakt z własnym  ja
" wzajemna dostępność
" własna odrębność
Patologiczne zjawiska w
rodzinie są związane
głównie z obowiązującymi
złymi regułami zachowania
Reguły rodzinne dobre i złe przejawiają się w
" postawach
" zachowaniach
" wzorach komunikacji
(J.Bradshaw 1994)
Przejawy dysfunkcji rodzinnej
" wspóluzależnienie
" walka o dominacje
" zaprzeczanie lub zakaz uzewnętrzniania uczuć
" kompulsywne zachowania
" role odgrywane w sposób sztywny
" rezygnacja z wolności i własnego rozwoju
" niewolnik systemu- utrzymanie systemu w równowadze
Sposoby komunikacji w
rodzinie
" jasny i zrozumiały
" nie stosować podwójnej komunikacji
" mówić o faktach, a nie domysłach i
przypuszczeniach
" nie deprecjonować wartości poszczególnych
osób, jeśli poddaje się krytyce ich zachowania
" komunikaty od rodziców powinny być zgodne
z postępowaniem
Stres
Stres rodzinny
" kontakt z siłami spoza rodziny jednego
członka rodziny
" poza rodzinne z
ródło stresu działające na całą
rodzinę
" stres związany ze zmianą etapu życia rodziny
" napięcie ogniskujące wokół problemów
szczególnie dotkliwych
Radzenie sobie& & .
Zaangażowanie,
aktywne
Unikanie...............
Uwarunkowania sytuacji osób
starszych w rodzinie
" charakterystyczne zmiany w aktywności
psychofizycznej i częste pogarszanie się stanu
zdrowia
" zmiana lub ograniczenie form działalności
podejmowanej przez osoby starsze
" zmiany w relacjach społecznych; wewnątrz
rodziny,w organizacjach społecznych, bierność
społeczna)
Wsparcie i bezpośrednia pomoc
" Konieczność wykonywania czynności dnia
codziennego ( samoobsługa, higiena
otoczenia,kontakty z członkami rodziny,wyrażanie
emocji)
" Zachowania związane z chorobą ( konieczność
przyjmowania leków, rygory dietetyczne, terapia;
okłady, przestrzeganie sekwencji czasowych)
Problemy rodziny występujące
z chorobą:
" Brak umiejętności i doświadczenia w
wykonywaniu poszczególnych czynności
" Wrażliwość lub awersja do wykonywania
poszczególnych czynności
" Brak wsparcia w sytuacji problemów
emocjonalnych
Zadania opiekuńcze w kontekście
cech strukturalnych
" Sytuacje rodzinne- wielodzietność,
" Niepełna rodzina  przyczyna
" Cykle życia rodzinnego i problemy opiekuńcze w nich
" Problemy z chorobą- deficyt, izolacja, osamotnienie,
bezradność, lęk, poczucie bezsilności
Problemy wynikające z rodzaju choroby
" Przygotowanie kliniczne
" Zastosowanie umiejętności i wiedzy do praktyki
środowiskowej
" Przygotowanie do samo opieki chorego i członków
rodziny
" Wsparcie ze względu na kryzys rodziny
" Ocena czynników ryzyka i wczesnych objawów
choroby, realistyczna diagnoza i opieka nad
przewlekle chorym
Określenie czynników ryzyka na
podstawie karty środowiskowej
" Przyjęte wartości uznane za normę
" Obserwacja, wywiad poparte badaniem
" Sprawność samoobsługowa
" Ustalenie rodzinnego występowania chorób
Praca w rodzinach osób
przewlekle chorych
" Mobilizowanie rodziny do towarzyszenia w
zmaganiach w chorobie i  do ochrony i
wzmacniania życia z chorobą przy zachowaniu
możliwie jak najdłużej samodzielności i twórczej
aktywności
" Choroba przewlekła trwająca dłużej niż 30 dni
Realizacja opieki
" W oparciu o teorie pielęgnowania
" Przy współpracy pielęgniarek, lekarza, rehabilitanta,
terapeutów zajęciowych, psychologów,
duchownych, pacjentów i ich rodzin
" Poprawa wydolności samoopiekuńczych pacjenta i
wdrożenie rodziny do kompensowania braków
pacjenta.
Problemy zdrowotne w rodzinie
" Choroby społeczne (cywilizacyjne); ChUK,
nadciśnienie, otyłość, cukrzyca, chns, osteoporoza,
RZS)
" Choroby nowotworowe
" Reumatoidalne zapalenie stawów, Choroba Alzheimera
" Choroby genetyczne
" Choroby psychiczne, nerwice
" Niepełnosprawność fizyczna i intelektualna
" Niesprawność wynikająca z procesu chorobowego i
wieku)
" Zjawiska patologii.
Zjawiska patologii
Wszelkie przekroczenia norm ( Romano 1988):
" kulturowych
" społecznych
" prawnych
" obyczajowych, religijnych
Rodzaje patologii
" Przestępczość nieletnich (rodzina, szkoła,
grupa rówieśnicza)
" Uzależnienia ( nikotynizm, alkoholizm,
używanie środków farmakologicznych,
narkomania
" Przemoc ( samobójstwa   wołanie o pomoc ,
zabójstwa)
" Zachowania dewiacyjne ( seksualne)
Nieprzystosowanie społeczne 
" Około 8% uczniów przejawia różne formy
niedostosowania społecznego;
" przejawia zachowania agresywne;
" ucieka z domu i długotrwale wagaruje;
" kradnie;
" dopuszcza się wandalizmu;
" spożywa alkohol
Wskaz
niki policyjne przestępstw
nieletnich
" Obserwuje się stały wzrost liczby przestępstw
dokonywanych przez nieletnich;
" Zwiększa się udział nieletnich sprawców w
przestępczości rozbójniczej, narkotykowej,
związanej z kradzieżami mienia i
uszkodzeniami ciała
Charakterystyka przestępczości
nieletnich
" Nieletni sprawcy czynów karalnych -
" Dominującą grupę - chłopcy w wieku 13-16 lat
(powtarzający klasy, wagarowicze, uciekinierzy z domów
rodzinnych i placówek opiekuńczo-wychowawczych i
resocjalizacyjnych)
Uwarunkowanie przestępczości i
demoralizacji nieletnich
" sytuacja rodzinna
" niepowodzenia szkolne ;
" wpływ rówieśników
Uwarunkowania psychologiczne
" Zachowania agresywne i destrukcyjne młodych ludzi maja
podłoże w rodzinie (kondycja rodziny a zwłaszcza brak
ojca  nie tylko fizyczny ale przede wszystkim
emocjonalny); brak męskich wzorców socjalizacyjnych;
" Wejście w grupę przestępczą to poszukiwanie wzorów
męskości (sposób kompensacji braku ojca)
Dlaczego nieletni popełniają
przestępstwa ?
" Chęć zdobycia pieniędzy;
" Zaimponowanie innym;
" Chęć przebywania i realizowania się w grupach nieformalnych;
" Powielanie wzorów i zachowań mających swoje z
ródło w domu
rodzinnym, bądz
upowszechnianych w środkach masowego
przekazu (sceny przemocy, okrucieństwa, agresji, gwałtu);
" Poczucia bezkarności za wcześniejsze popełnione przestępstwa;
" Poszukiwania akceptacji i poczucia bezpieczeństwa, których nie
znajdują ze strony rodziców i opiekunów
porcja
Uzależnienie
" Jest to stan psychiczny, a niekiedy także i fizyczny
wynikający z interakcji pomiędzy organizmem a
środkiem uzależniającym, charakteryzujący się
zmianą zachowań oraz innymi reakcjami, w których
konieczność zastosowania tego środka w sposób
ciągły lub okresowy, w celu doznania jego wpływu
na psychikę, albo uniknięcia przykrych objawów
wynikających z jego braku
Przyczyny zażywania środków
uzależniających
1. -ciekawość i chęć eksperymentowania
" -dobre samopoczucie
" -natychmiastowa gratyfikacja
" -lekceważenie norm bunt
" -akceptacja środowiska
" -naciski obyczajowe i kulturowe
" -usuniecie lub zapobieganie objawom
abstynenckim
Zależność
" psychiczna ( habituacja) Można ja określić jako
stereotypowa , trudna do przezwyciężenia chęć (
potrzeba , przymus psychiczny) zażycia środka
uzależniającego
" fizyczna  włączenie w metabolizm substancji
uzależniających , objawy abstynencyjne-  głód
" społeczna- akceptowanie norm i zasad grup
subkultur młodzieżowych, powstają silne więzy
Nałóg
" To nawyk zażywania substancji, nad którym
osoba uzależniona nie panuje i którego nie
można łatwo przerwać
Nadużywanie
" Szkodliwe używanie określonej substancji psychoaktywnej przez co
najmniej 1 miesiąc
" Przewlekłe picie lub wielokrotne używanie w dłuższym czasie
zdarzających się w sytuacjach grożących niebezpieczeństwem albo
mimo świadomości ryzyka
" Nie występuje na ogół rosnąca tolerancja na środek odurzający i
objawy abstynencyjne
Skutki psychospołeczne
uzależnienia:
" Zaburzenia relacji międzyludzkich
" Zaburzenia funkcji rodziny
" -rozwody i rozpad rodziny
" -zaburzenia związku partnerskiego
" - przemoc fizyczna
" - trudności wychowawcze
" - straty ekonomiczne
Alkoholizm
" -uzależnienie od alkoholu 
upośledzenie kontroli nad jego piciem,
utrzymującym się mimo szkodliwych
następstw
Typy alkoholizmu
" I - występuje w póz
niejszym okresie życia,
ma łagodny przebieg i jest uwarunkowany
środowiskowo, rzadko wymaga leczenia
" II  pojawia się w młodszym wieku
zwłaszcza, gdy rodzice byli alkoholikami.
uwarunkowany biologicznie, ma ciężki
przebieg i wymaga leczenia
Epidemiologia alkoholizmu
" Postrzeganiem alkoholizmu
" Kamuflażem
" Tolerancja dla pijącego
" Nietolerancja alkoholika
Etiologia wieloczynnikowa
" Uwarunkowanie biologiczne  może
być przekazywany genetycznie, zwiększona
tolerancja na alkohol u synów alkoholików
Etiologia...
Uwarunkowania psychospołeczne
" - negatywne doświadczenia życiowe
połączone z silną koncentracją na sobie
" - proces uczenia się
" - dostosowywanie się do norm grupowych
" - redukcja lęku (samoskuteczność)
" - normy środowiskowe dotyczące picia
Czynniki środowiska społecznego
odpowiedzialne za zachowania związane z
naużywaniem alkoholu
" Dynamiczne  stresory i ostre napięcia, brak
umiejętności przystosowania się
" Alternatywne  środki zastępcze rozładowujące
napięcia psychiczne ( obrzędy, ceremonie)
" Orientujące  postawy wobec picia wytworzone
przez kulturę danej społeczności
Czynniki orientujące:
" postawy abstynencyjne
" postawy rytualne  na szczęście, oblewanie
" postawy biesiadne- heroiczny sposób picia
" postawy utylitarne  nadmierne picie służy
określonym celom (redukcji lęku,
dyskomfortu psychicznego, dystansu do
problemów własnej osoby
Picie ryzykowne
" zbyt często
" w zbyt dużych ilościach
" w nieodpowiednich sytuacjach
Picie bez szkód ? (WHO)
" 2 porcje standardowe dziennie dla kobiety,
" 4 porcje standardowe dziennie dla mężczyzny
nie więcej niż 5 x w tygodniu
100g C2H5OH =
5 piw 500 ml
butelka wina 500ml
250 ml wódki
2 0 2,4 0
u mężczyzn u kobiet
- 70% płynów = 56 kg (80) - 60 % płynów = 33kg (55)
Picie szkodliwe&
" picie w zbyt dużych ilościach
" problemy zdrowotne
" zaniedbywanie obowiązków
" problemy w funkcjonowaniu społecznym (utrata
pracy, długi)
" problemy w życiu rodzinnym
" łamanie prawa
Skutki uzależnienia od alkoholu-
biologiczne
" wpływ na ośrodkowy układ nerwowy
" uszkadzający wpływ na narządy miąższowe
" uszkadzający wpływ na płód ludzki
Porcja standardowa alkoholu etylowego
Potęgowanie wpływu alkoholu?
" Zmęczenie
" Napięcie wewnętrzne i okoliczności stresowe
" Choroba i zażywanie lekarstw
" Palenie papierosów i picie kawy
Czynniki podwyższające ryzyko
uzależnienia
" płeć
" wiek
" grupa zawodowa
" zmiany społeczno-ekonomiczne
" zachowania społeczne związane ze spożywaniem
alkoholu  postawy i zachowania modelujące
" treści propagowane przez środki masowego przekazu i
działania podejmowane przez społeczność  programy
profilaktyczne
Osobowość alkoholika
" Mała zdolność radzenia sobie
jest ważną cechą wspólną wielu
osobowości
Zapobieganie i przeciwdziałanie
alkoholizmowi
Środowiskowe wzorce picia  model dominujący
" -rozmiary i dynamika konsumpcji
" -koncentracja spożycia
" -wielkość środków przeznaczonych na alkohol
" -panujące wzory obyczajowe
" -postawy wobec picia
AUDIT
" . Jak często pije Pan/Pani napoje zawierające alkohol?
" (0) nigdy
" (1) raz w miesiącu lub rzadziej
" (2) dwa do czterech razy w miesiącu
" (3) dwa lub trzy razy w tygodniu
" (4) cztery lub więcej razy w tygodniu
"
2. Ile standardowych porcji zawierających alkohol wypija Pan/Pani w dniu, w
którym Pan/Pani pije?
" (0) 1-2 porcje
" (1) 3-4 porcje
" (2) 5-6 porcji
" (3) 7-9 porcji
" (4) 10 lub więcej porcji
"
3. Jak często wypija Pan/Pani sześć lub więcej porcji alkoholu podczas
jednego dnia?
" (0) nigdy
" (1) rzadziej niż jeden raz w miesiącu
" (2) około raz w miesiącu
" (3) około raz w tygodniu
" (4) codziennie lub prawie codziennie
"
4. Jak często w ostatnim roku nie mógł Pan/Pani zaprzestać picia
po jego rozpoczęciu?
" (0) nigdy
" (1) rzadziej niż jeden raz w miesiącu
" (2) około jeden raz w miesiącu
" (3) około 1 raz w tygodniu
" (4) codziennie lub prawie codziennie
"
5. Jak często w ciągu ostatniego roku z powodu picia alkoholu zrobił Pan/Pani
coś niewłaściwego, co naruszyło przyjęte w Pana/Pani środowisku normy
postępowania?
" (0) nigdy
" (1) rzadziej niż jeden raz w miesiącu
" (2) około raz w miesiącu
" (3) około raz w tygodniu
" (4) codziennie lub prawie codziennie
6. Jak często w ostatnim roku potrzebował Pan/Pani napić się alkoholu rano
następnego dnia po "dużym piciu", aby móc dojść do siebie?
" (0) nigdy
" (1) rzadziej niż jeden raz w miesiącu
" (2) około raz w miesiącu
" (3) około raz w tygodniu
" (4) codziennie lub prawie codziennie
"
" 7. Jak często w ostatnim roku miał Pan/Pani poczucie winy lub wyrzuty
sumienia po piciu alkoholu?
" (0) nigdy
" (1) rzadziej niż jeden raz w miesiącu
" (2) około raz w miesiącu
" (3) około raz w tygodniu
" (4) codziennie lub prawie codziennie
"
8. Jak często w ostatnim roku nie mógł Pan/Pani przypomnieć sobie, co
zdarzyło się poprzedniego dnia lub nocy, z powodu picia?
" (0) nigdy
" (1) rzadziej niż jeden raz w miesiącu
" (2) około raz w miesiącu
" (3) około raz w tygodniu
" (4) codziennie lub prawie codziennie
"
9. Czy kiedykolwiek Pan/Pani lub ktoś inny doznał jakiegoś urazu fizycznego
w wyniku Pana/Pani picia?
" (0) nie
" (2) tak, ale nie w ostatnim roku
" (3) tak, w ostatnim roku
" 10. Czy ktoś z rodziny, lekarzy lub innych pracowników służby
zdrowia interesował się Pana/Pani piciem albo sugerował jego
ograniczenie?
" (0) nie
" (2) tak, ale nie w ostatnim roku
" (3) tak, w ostatnim roku
"
SUMA PUNKTÓW = JEŚLI JEST
WIEKSZA OD 8 to należy pouczyć
pacjenta o zagrożeniach, Jeśli większa od
13 niech się zajmie pacjentem
specjalista z poradni p-alkoholowej.
Alkoholizm
" Jest chorobą ? (M.Keller 1987)
" -nieuleczalną ( W.Sztander 1993)
" -śmiertelną
Funkcjonowanie członków
rodziny z problemem alkoholowym
" Zjawisko współuzależnienia
" Chroniczny stres psychiczny
Chroniczny stres w rodzinie z
problemem alkoholowym
" Wstyd (izolacja społeczna, kłamstwa, złość do sprawcy
wstydu)
" Bezradność ( zachowania inwazyjne  wzmożenie
nacisku i kontroli)
" Niepewność (niemożność wsparcia, frustracja, uczucie
zawodu, zaburzenia samooceny)
" Lęk i strach( agresja, żal, poczucie krzywdy, urazy)
" Poczucie winy (oskarżenia i odpowiedzialności )
Klimat rodziny
Klimat rodziny
Złość i agresja
Destrukcja związku (więz
)
( odwet,wyniszczenie strony przeciwnej)
Objawy współuzależnienia
" Koncentracja na partnerze ( pomaganie mu)
" Rozgrzeszanie partnera
" Branie na siebie
" Poczucie winy i samooskarżanie się
" Lęk przed opuszczeniem przez partnera
Przyzwalające zachowania i zdejmowanie
odpowiedzialności z uzależnionego
przyczyniają się do utrwalania jego nałogu.
Uzależnienie zagraża całej rodzinie
" Małżonkowie i dzieci osoby uzależnionej albo rozpaczliwie próbują
powstrzymać jej picie albo rezygnują z nadziei na lepsze życie.
Powstaje współuzależnienie czyli głębokie uwikłanie w chorobę
alkoholową małżonka lub rodzica.
" Współuzależnienie obejmuje często:
1. poczucie konieczności kontrolowania postępowania i odciągania od
alkoholu oraz odpowiedzialności za niewłaściwe zachowanie,
2. próby ochraniania przed konsekwencjami picia oraz gotowość do
poświęcenia siebie,
3."huśtawkę emocjonalną" i naiwną wiarę w przyrzeczenia poprawy,
poczucie skrzywdzenia,
4. próby dominacji i przejmowania wszystkich obowiązków
związanych z domem
Nie próbuj samodzielnie wyleczyć
alkoholika - spróbuj inaczej:
" Nie karać, nie grozić.
" Nie ukrywać butelek, nie wylewać alkoholu.
" Nie brać odpowiedzialności za alkoholika.
" Nie osłaniać alkoholika, nie ukrywać szkód i wybryków.
" Nie pić alkoholu razem z alkoholikiem.
" Nie domagać się inie akceptować nierealistycznych
obietnic dotyczących zaprzestania lub ograniczenia picia.
" Nie posługiwać się dziećmi do wywierania wpływu na
alkoholika
Jak rodzina może sobie pomóc?
" Trzeba spojrzeć prawdzie w oczy - tak! To jest choroba, nie ma co
się oszukiwać, można to jasno i zdecydowanie powiedzieć osobie
uzależnionej, nalegać by skorzystała z leczenia odwykowego, nie
leczyć samemu.
" Zrozumieć swoje uczucia - uświadomienie sobie gniewu, poczucia
krzywdy, rozpaczy, smutku pomaga w uwolnieniu się z pułapki.
" Dobrze traktować siebie - alkoholicy często próbują obwiniać
innych za swoje problemy.
" Dbać o bliskie związki - pielęgnować kontakty z ludz
mi, nie
zamykać się w kręgu swojego nieszczęścia.
" korzystać z wszelkiej dostępnej pomocy - polskie prawo zabrania
bicia, poniżania i maltretowania.
" Masz prawo bronić się i prosić o ochronę - masz prawo wycofać się
z miejsca, które niszczy i ratować siebie.
Przystosowanie się do życia w
rodzinie z problemem alkoholowym
1. Nadmierne picie- nieskuteczne interwencje
2. Nasilone picie  ukrywanie (izolacja, emocje)
3. Zaprzestanie pełnienia funkcji- dezorganizacja życia,
doraz
ne zmniejszanie napięcia
4. Rola dziecka krnąbrnego-zmniejszenie skutków
5. Może nastąpić śmierć  zmierza do rozstania
6. Bez osoby uzależnionej  rodzina uczy się
samodzielności i życia, reorganizacja
7. Trwała abstynencja- rozwiązywanie problemów
emocjonalnych i środowiskowych, ponowna adaptacja
do wspólnego życia.
Porównanie mózgu
Opóz
nienie wzrastania w FAS
Doświadczenia dzieci
" upokorzenie,
" nienawiść
" wstyd
" poczucie krzywdy
" lęk
Przewlekły stres u dzieci...
" Zaburzenia emocjonalne
" Zaburzenia czynności fizjologicznych
" Zaburzenia relacji z innymi ludz
mi
"
" TRWAA
E ZACHOWANIA DESTRUKCYJNE
Dziecko uczy się ...
" nie ufać
" nie mówić
" nie odczuwać
Dziecięce role w rodzinie z
problemem alkoholowym
" bohater rodzinny  dla wszystkich
opiekuje się młodszym rodzeństwem,
pomocnik, dobry uczeń,
Zaniedbuje siebie, uzależniony od cudzej
aprobaty
Role&
" wspomagacz  ochrania osobę pijącą
w dorosłym życiu szuka partnera alkoholika
" maskotka  rozładowuje  tatusia , dobry
nastrój, nikt nie traktuje go poważnie
nikt nie traktuje go poważnie , nie ma kontaktu z
jego uczuciami
Role& ..
" niewidzialne dziecko  ucieka w świat
fantazji, książki, Internet, przed awanturami,
jakby nieobecne
nieumiejętność współżycia z ludz
mi, blokada
uczuć własnych, ucieczka w alkohol lub
narkotyki
Role& ..
" kozioł ofiarny  mniejsza tolerancja na
frustracje, narażony na agresję obarczony
odpowiedzialnością za problemy w domu,
zły uczeń, wagaruje, cyniczny, ordynarny,
potrzebuje pomocy , sam sobie nie poradzi
sięga po środki psychoaktywne wcześnie
Terapia uzależnienia
" Strategia negatywna  walka z uzależnieniem
" Strategia pozytywna - wzrost poczucia
koherencji u osoby uzależnionej
" Całkowita eliminacja zachowań ochronnych
wobec alkoholika
 Odbicie od dna
KRYZYSU NIE NLEŻY A
AGODZIĆ
ANI POWSTRZYMYWC,
MOŻNA GO PRZYSPIESZYC
Wychodzenie z uzależnienia
" Podjęcie abstynencji - uznanie faktu
uzależnienia,
" Utrzymanie abstynencji - kontakt ze swoimi
emocjami, rozpoznawania zagrożeń
" Wprowadzenie konstruktywnych zmian
w swoim życiu  znalezienie innych z
ródeł
radości, analiza ról społecznych
" Rozwój osobisty  istotne dla wszystkich
Istota interwencji
PRZEZ INTERWENCJE ROZUMIE SI

KAŻDE DZIAA
NIE ZMIERZAJACE Do
WYWOA
ANIA ZMIAN ZACHOWAC

JEDNOSTKI LUB GRUPY W
ŚRODOWISKU
LUB WYWYOA
ANIU ZMIANY W SAMYM
SRODOWISKU
Mechanizmy zmian
1. Wpływ społeczny  perswazja i doradzanie
2. Zwiększanie napięcia  interpretacja drażliwych
spraw,psychodrama, wypytywanie
3. Redukowanie napięcia- wygaszanie napięć, uspokajanie,
wentylacja emocjonalna
4. Informowanie  interpretowanie wyjaśnianie,promowanie
odczuć,własnych lub innych
5. Ćwiczenie- symulacyjne odgrywanie roli, prace
domowe, grupy wsparcia,wolontariat, zajęcia lub gry
terapeutyczne
Literatura;