ODNOWA BIOLOGICZNA, FITNESS
Sauna na podczerwień
 nowoczesna metoda stosowana w medycynie fizykalnej
auna jest starożytną formą leczenia Sauna IR ponad 10 lat temu stała się działywanie promieniowania IR na żywy
Sciepłem praktykowaną przez wiele innowacyjną metodą fizykalną stoso- organizm wyjaśnia zjawisko konwersji,
kultur na całym świecie. Termin ten waną w krajach Europy. Pozytywne tłumaczące fakt, iż po absorpcji promie-
wywodzi się ze Skandynawii i oznacza oddziaływanie odnotowano w licznych niowania przez tkanki przemienia się ono
Å‚az
nię, zamkniętą przestrzeń napełnioną dziedzinach medycyny: kardiologii, w energię cieplną. Wyróżnić można trzy
gorącym powietrzem emitowanym przez pulmonologii, reumatologii, neurologii, podstawowe pojęcia związane z formą
nagrzane materiały. Sauna posiada dwa nie- traumatologii, dermatologii, diabetologii, doprowadzania energii cieplnej do ustroju
odzowne komponenty: z
ródło ciepła (ang. urologii, angiologii i innych. W Polsce ludzkiego. Jedną z nich jest przewodzenie
heat source) oraz określoną barierę (ang. jest wciąż stosunkowo nową i w małym polegające na bezpośrednim przekazywa-
enclosure). y
ródłem emitowanego ciepła stopniu rozpowszechnioną odmianą sau- niu wzajemnej energii kinetycznej przez
mogą być drewno, benzyna, kamienie oraz ny. W artykule przedstawiono podstawy cząsteczki (istota zabiegów z parafiną,
prąd elektryczny. Barierę zapobiegającą teoretyczne oraz praktyczne możliwości borowiną, ciepłymi kompresami). Drugą
wydostaniu się nagrzanego powietrza poza ekspozycji w kabinie IR. Uwzględnio- jest konwekcja opierająca się na przeno-
wyznaczony obszar stanowią najczęściej no biologiczne efekty oddziaływania szeniu energii między ciałami, połączona
pomieszczenia w postaci kabin. Główną na poziomie poszczególnych narządów z ruchem powietrza na podstawie prawa
koncepcją zabiegów w saunie jest kontro- i układów ustroju ludzkiego. Przybliżono wyrównania energii (charakterystyczna
lowane podwyższenie temperatury ciała wskazania i przeciwwskazania zdrowotne dla sauny fińskiej i rzymskiej). Trzecią,
w warstwie korowej i rdzennej, co skutkuje do zabiegu, a także poruszono kwestię najistotniejszą formą w odniesieniu
szeregiem zmian ustrojowych poprzez metodologii oraz zaleceń praktycznych do sauny IR jest zjawisko promienio-
bezpośrednie i holistyczne oddziaływanie dla pacjentów. Wymieniono elementarne wania. Polega ono na rozchodzeniu się
energii cieplnej na organizm ludzki. różnice pomiędzy konwencjonalną sauną ciepła w postaci fali elektromagnetycznej
Dotychczasowo wyróżnić można kilka a kabiną IR. Autorzy dokonali także skru- zgodnie z prawem Stefana-Boltzmana.
odmian sauny, które różnią się pod wzglę- pulatnego przeglądu aktualnej literatury Głosi ono, że z
ródłem PEM jest każde
dem metodologii zabiegu, stosowanej naukowej w celu wskazania najnowszych ciało o temperaturze wyższej od zera
temperatury oraz poziomu wilgotnoÅ›ci wyników badaÅ„ z wykorzystaniem sauny bezwzglÄ™dnego (tj.: 0K = -273,15ºC =
względnej powietrza. Sauna sucha (tzw. na podczerwień w odniesieniu do rozma- -459,67F), a ilość emitowanego PEM jest
fińska) jest najbardziej rozpowszechniona itych jednostek chorobowych. wprost proporcjonalna do czwartej potęgi
i charakteryzuje się względnie niską wil- jego temperatury w skali Kelvina. Zgod-
gotnością powietrza rzędu 1-20% (nawet Podstawy biofizyczne nie z prawami fizyki natężenie PEM jest
poniżej punktu rosy) oraz temperaturą promieniowania IR odwrotnie proporcjonalne do kwadratu
w przedziale 50-100ºC (323-373K) w za- Promieniowanie elektromagnetyczne odlegÅ‚oÅ›ci od z
ródła promieniowania:
leżności od poziomu ławek. Sauna parowa (PEM) emitowane jest w wyniku wibracji
(tzw. rzymska) cechuje się wilgotnością i rotacji atomów oraz molekuł materii przy I= I/d2
dochodzącą do 100% oraz temperaturą każdej zmianie ich stanu energetycznego. (gdzie: I  wartość natężenia PEM,
w granicach 40-50ºC (313-323K). Literatura PEM o zakresie dÅ‚ugoÅ›ci fali 0,75-1000 d2  kwadrat odlegÅ‚oÅ›ci od emitora IR).
podaje także informacje na temat sauny mikrometrów [µm] nazywane jest pro-
solnej, której istotę stanowią charaktery- mieniowaniem podczerwonym (IR  ang. Na ustrój człowieka w największej
styczne panele solne oraz fakt możliwości infrared radiation), natomiast ze względu mierze oddziałuje promieniowanie pod-
przeksztaÅ‚cenia każdej postaci sauny na wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci fizyczne okreÅ›lane jest pro- czerwone w paÅ›mie 0,78-15 µm, co jest
w omawiany typ. mieniowaniem cieplnym. Termiczne od- równe 780-15 000 nanometrów [nm].
Streszczenie
Summary
Celem niniejszej pracy jest przedstawienie podstaw teoretycz-
The aim of this paper is theoretic basis introduce, as well
nych i praktycznych możliwości aplikacji zabiegów w kabinie
as practice possibilities of procedures application into infrared
na podczerwień. W artykule uwzględniono oddziaływanie
cabin. In the article considerate IR sauna biological affection
biologiczne sauny IR na poziomie poszczególnych tkanek,
on the level of particular tissues, organs and systems of hu-
narządów oraz układów ustroju ludzkiego, a także jego skutki
man body, also short-term and long-term method results. Paid
krótkotrwałe i długotrwałe. Zwrócono uwagę na warunki
attention to patients qualification conditions, taking into con-
kwalifikacji pacjentów do zabiegu, biorąc pod uwagę zarówno
sideration salubrious indications as well as contraindications.
wskazania, jak i przeciwwskazania zdrowotne. Poruszono
IR bath sauna methodology question, practice recommends
kwestię metodologii kąpieli w saunie IR, zaleceń praktycznych
and elementary safety principles has been touched. Particu-
oraz zachowania podstawowych zasad bezpieczeństwa. Auto-
lar review of actual science reports and investigation results
rzy dokonali szczegółowego przeglądu aktualnych doniesień
about IR sauna application within diverse sicknesses units
naukowych i rezultatów badań nad wykorzystaniem sauny
was achieved by authors.
IR w obrębie różnorodnych jednostek chorobowych.
Key words: IR sauna, infrared radiation, physical medicine
SÅ‚owa kluczowe: sauna IR, promieniowanie podczerwone,
medycyna fizykalna
REHABILITACJA W PRAKTYCE 1/2010 51
ODNOWA BIOLOGICZNA, FITNESS
To właśnie ono wykorzystywane jest wykorzystującego saunę IR oparta jest
istota leczenia
w medycynie fizykalnej. Powszechnie więc w głównej mierze na działaniu
wyróżnia się trzy rodzaje promieniowa- termicznym promieniowania IR oraz
wykorzystujÄ…cego
nia IR w zależności od zakresu długości na dotychczas wciąż mało poznanym
saunÄ™ IR oparta jest
fali. Krótkofalowe (IR-A), obejmujące oddziaływaniu pozatermicznym. Kąpiel
długość fali 780-1500 nm, średniofalowe w kabinie sauny IR jest zabiegiem hiper-
w głównej mierze na
(IR-B), w zakresie długości fali 1500-4000 termalnym o charakterze ogólnoustro-
działaniu termicznym
nm oraz długofalowe (IR-C), w przedziale jowego oddziaływania na płaszczyz
nie
4000-15 000 nm. Współczesne kabiny całego ciała. Wartość temperatury na po-
promieniowania IR
sauny IR wykorzystują promieniowanie wierzchni skóry, tj. w warstwie korowej,
oraz na oddziaływaniu
dÅ‚ugofalowe, tzw. dalekie (FIR  ang. far wzrasta o 2,6ºC; 6,8ºC; 9,1ºC podczas
infrared), o długości fali 12 000 nm, w za- zabiegu w temperaturze odpowiednio
pozatermicznym
kresie IR-C. Zgodnie z zasadÄ… tÅ‚umaczÄ…cÄ… 40ºC, 55ºC i 70ºC. Natomiast w bardziej
głębokość wnikania oraz zdolności odbicia ustabilizowanej warstwie rdzennej rośnie
w zależnoÅ›ci od dÅ‚ugoÅ›ci fali wiadomo, okuciem, nie podatnym na temperatury nawet o 1,0-1,1°C.
że im dłuższy jest zakres promieniowania panujące wewnątrz sauny. Wyposażone Opisywane promieniowanie jest bardzo
IR, tym płycej wnika w skórę, a także od- są przeważnie w zamek rolkowy. Kabina dobrze absorbowane przez organizm ludz-
znacza się mniejszym stopniem odbicia zaopatrzona jest w: lampkę, termometr, ki, szczególnie przez wodę, stanowiącą
(zależność odwrotnie proporcjonalna). miernik wilgotności względnej powietrza ponad 70% składu komórek i tkanek.
W przypadku wyizolowanej dalekiej pod- oraz szyber wentylacyjny. Na zewnątrz Warto w tym miejscu przypomnieć,
czerwieni głębokość penetracji mieści się pomieszczenia zainstalowany jest panel iż każda materia (w tym ciało człowie-
w przedziale 0,5-3 mm (poziom warstwy sterujący w wersji analogowej lub cyfrowej ka) wysyła PEM będące mieszaniną fal
rogowej i rozrodczej skóry), a odbiciu ulega do regulowania temperatury oraz czasu o różnych długościach. Stąd im lepszy
mniej niż 5-10% promieniowania. Ważna trwania sesji zabiegowej. Istnieje także dana materia stanowi emitor, tym lepszą
wydaje się być zależność mówiąca, iż dłu- techniczna możliwość wbudowania od- wykazuje zdolność absorpcji promie-
gość fali promieniowania emitowanego twarzacza płyt CD (ryc. 2). W zależności niowania. Pamiętać należy, że zaledwie
przez dane ciało zależy, zgodnie z prawem od wielkości sauny, wewnątrz ścian wbu- 20-30% promieni IR jest odbijanych przez
Wiena, od temperatury tego ciała. Maksy- dowana jest odpowiednia liczba promien- skórę, a w zależności od długości fali
malna energia długości fali jest odwrotnie ników emitujących promieniowanie IR; może wniknąć nawet do 40 mm. Ciepło
proporcjonalna do temperatury danego średnio 6-10 sztuk w rozkładzie przednim, podczerwieni może powodować reakcje
ciała oznaczonej w skali Kelvina: tylnym i dolnym. Wyróżniamy różnego miejscowe oraz ogólnoustrojowe na skutek
rodzaju promienniki IR, najczęściej kwar- odruchów konsensualnych związanych
lð T = const. cowe lub ceramiczne wraz z żarnikiem, z przegrzaniem caÅ‚ego organizmu.
max
(gdzie: lð  dÅ‚ugość fali maksymalnej a także nowszego typu promienniki Leczniczy wpÅ‚yw sauny IR należy rozpa-
max
mocy promieniowania, T  temperatura magnesowe wypełnione metalami szla- trywać, biorąc pod uwagę oddziaływanie
ciała doskonale czarnego). chetnymi. Trzon promiennika stanowi termiczne podczerwieni. Podstawową
metalowy pręt podłączony do z
ródła prądu odpowiedzią organizmu człowieka (reak-
Budowa i wyposażenie elektrycznego. Na ścianach w pobliżu cją habituacji) na zabiegi termiczne jest
kabiny sauny IR nagrzanych promienników znajdują się odczyn ze strony naczyń krwionośnych
Pierwszą kabinę sauny na podczerwień drewniane kratki zabezpieczające przed (mikrokrążenia) i obwodowego układu
zbudowano z drzewa cedrowego w 1997 ich bezpośrednim kontaktem (ryc. 3). Pro- krążenia (makrokrążenia). Reakcję
roku. Jej współczesna konstrukcja w za- mienniki rozgrzewają się do temperatury naczyń krwionośnych skóry i tkanki
sadzie nie różni siÄ™ niczym od klasycznej rzÄ™du 700°C i emitujÄ… falÄ™ w przedziale podskórnej na wpÅ‚yw energii cieplnej,
sauny parowej czy suchej (ryc. 1). Oczy- 700-12000 nm. Maksymalna temperatura a także zależność pomiędzy naczyniami
wisty wyjÄ…tek stanowi rodzaj emitorów wewnÄ…trz sauny wynosi ok. 70°C. Åšredni krwionoÅ›nymi narzÄ…dów wewnÄ™trznych
energii cieplnej. Powierzchnia kabiny czas jej nagrzewania waha się w granicach wyjaśnia prawo Dastre-Morata. Zgod-
może być różna, w zależności od liczby 15-20 minut, co zmniejsza koszty użytko- nie z nim bodz
ce termiczne działające
osób. Obecnie na rynku dostępne są mo- wania. Warto zapoznać się także z innymi na duże powierzchnie skóry powodują
dele od jednoosobowych o powierzchni elementarnymi różnicami pomiędzy sau- rozszerzenie łożyska naczyniowego
około 1 m2 do pięcioosobowych o po- ną podczerwoną a fińską  najbardziej skóry, wywołując jednocześnie zwężenie
wierzchni 3-4 m2. Konstrukcję kabiny popularną (tab. 1). światła dużych naczyń klatki piersiowej
tworzą surowe materiały drewniane (np. i jamy brzusznej; z wyjątkiem naczyń
cedr kanadyjski, świerk skandynawski), Efekty biologiczne krwionośnych nerek, śledziony i mózgu.
odporne na sinienie, odkształcenia zabiegu w saunie IR Na poziomie krążenia obwodowego do-
i wycieki żywicy, z pełną izolacją hi- Naturalnym z
ródłem promieniowania chodzi do przyśpieszenia akcji serca o ok.
grotermiczną. Ściany kabiny zazwyczaj o różnym zakresie długości fal, w tym 50% (średnio o 14-58 uderzeń na minutę)
wykonane są z osiki skandynawskiej. promieniowania IR, jest słońce. Używa- oraz wzrostu pojemności minutowej
WewnÄ…trz umieszczone sÄ… ergonomiczne ne w leczeniu fizykalnym promienniki o 70-80%. Ponadto dochodzi do wprost
ławki do siedzenia wraz z oparciami wy- mogą emitować wyłącznie promienie proporcjonalnego zwiększenia liczby
konanymi przeważnie z drewna abachi, IR (np. ceramiczna szpula owinięta spi- uderzeń tętna do wzrostu ciepłoty ciała
które nie ulega nadmiernemu nagrzaniu. ralnie drutem oporowym) lub promienie (1ºC  20 uderzeÅ„). Obserwowany jest
Krata podłogowa zazwyczaj zbudowana IR z komponentą promieniowania wi- wzrost zawartości tlenu we krwi żylnej
jest z drewna olchowego, przez co stano- dzialnego (np. różnego rodzaju żarówki, kosztem krwi tętniczej, obniżenie lub
wi skuteczną ochronę antybakteryjną. diody LED). W saunie IR nośnikiem nagły wzrost ciśnienia systolicznego krwi
Drzwi najczęściej w całości wykonane energii cieplnej jest promieniowanie pod- (zmniejszenie oporów naczyniowych),
są z żaroodpornego szkła: hartowanego, czerwone. Energia podnosi temperaturę a także jej lepkości. W obrębie układu
dymnego, z wysokiej wytrzymałości ciała, na które oddziałuje. Istota leczenia oddechowego dochodzi do przyśpieszenia
52 REHABILITACJA W PRAKTYCE 1/2010
ODNOWA BIOLOGICZNA, FITNESS
oddechu i zwiększenia jego częstości, wpływu sauny IR na organizm człowieka,
uwydatnienia mechanizmów respira- przede wszystkim w kontekście szeregu
cyjnych, wzrostu pojemności życiowej odmiennych patologii. Dość sporym man-
płuc, usprawnienia procesu wentylacji. kamentem jest brak fizycznej możliwości
Odpowiedz
na poziomie układu moczo- przeprowadzenia badań z zastosowaniem
wego dotyczy przyśpieszenia aktywności efektu ślepej próby, co wpływa na zmniej-
resorpcyjnej nerek oraz obniżenia ich szenie jakości i wiarygodności wyników.
pracy, co skutkuje zmniejszoną ilością Najtrafniejsze rozwiązania w tym zakresie
i częstością oddawania moczu na rzecz odnoszą się do poddania grup kontrolnych
wydalania wody i elektrolitów w postaci próbie wykonanej w podobnych warun-
potu, na poziomie 200-500 ml. Reakcje kach otoczenia z pominięciem wysokiej
w obrębie układu nerwowo-mięśniowe- temperatury i zastąpieniu jej temperaturą
go dotyczÄ… w głównej mierze obniżenia pokojowÄ… rzÄ™du 24ºC.
jego napięcia pod wpływem stopniowego Zdecydowanie największą liczbę ba-
przegrzania oraz wzrostu napięcia mię- dań prowadzono w kierunku obserwacji
śniowego i pobudzenia przewodzenia ner- korzystnych zjawisk u pacjentów z prze-
wowego na skutek gwałtownych reakcji wlekłą niewydolnością serca (CHF  ang.
termicznych. Organizm nastawiony jest chronic heart failure). Miyamoyo i wsp.
na eliminację ciepła, przez co intensywnie w początkowych badaniach dowodzą,
aktywowane są mechanizmy termore- iż kąpiele w saunie są bezpieczne dla tej
gulacyjne. Dochodzi do zmniejszenia grupy pacjentów i redukują niekorzyst-
Rycina 1. Przykładowa sauna IR w formie kabiny jedno-
progu pobudliwości układu współczul- ne objawy chorobowe oraz poprawiają
osobowej o powierzchni 1,5 m2
nego, objawiającego się sennością, tolerancję wysiłkową. Parametry, takie
ogólnym odprężeniem, redukcją stresu jak frakcja wyrzutowa lewej komory
i zmęczenia. Sauna IR stymuluje system serca, oddechowe szczytowe pochłania-
odpornościowy, działa rewitalizująco nie tlenu oraz próg anaerobowy, ulegają
na komórki skóry, a także przyspiesza korzystnemu wzrostowi. Statystycznej
procesy gojenia ran. Ponadto wzrasta redukcji uległ natomiast poziom adre-
tempo procesów metabolicznych (w ciągu naliny i noradrenaliny w osoczu krwi.
30 min utlenieniu ulega 900-2400 kcal), Odnotowano proporcjonalny spadek liczby
dochodzi do redukcji tkanki tłuszczowej pacjentów hospitalizowanych z powodu
i cellulitu (spadek masy ciała średnio CHF. Kihara i wsp. z kolei wnioskują,
o 0,1-0,4 kg). iż seria zabiegów w saunie IR wpływa
W myśl zasady primum non nocere, pozytywnie na epizody przedsionkowych
konieczne jest stosowanie się do usta- arytmii serca u pacjentów funkcjonal-
lonych kryteriów kwalifikowania pa- nie zakwalifikowanych do II i III klasy
cjentów do zabiegów ciepłoleczniczych wg NYHA (ang. New York Heart Asso-
w saunie IR. Należy mieć na uwadze ciation). Z przeglądu piśmiennictwa
elementarne zasady bezpieczeństwa dokonanego przez Mussivanda i wsp.
i odpowiedzialności za zdrowie pacjenta. wynika, że na skutek kąpieli IR parametry
Bezwzględnie należy przestrzegać szeregu związane z CHF uległy znacznej poprawie
opisanych wskazań oraz przeciwwskazań na przestrzeni funkcji śródbłonka naczy-
zdrowotnych jednoznacznie wykluczajÄ…- niowego, zjawisk hemodynamicznych,
Rycina 2. Przykładowy zewnętrzny elektroniczny panel
cych pacjenta z możliwości korzystania geometrii serca, neurohormonalnych
sterujÄ…cy wraz z odtwarzaczem CD
z ekspozycji (tab. 2). Wymagana jest markerów i jakości życia (QoL  ang. qu-
poprawność metodyczna, włączając w jej ality of life). W kolejnym badaniu Kihara
zakres praktyczne zalecenia dla pacjenta. i wsp. donoszÄ… o pozytywnych rezultatach
Należy pamiętać o instruowaniu w za- w kontekście rokowań i prognozowania
kresie najczęściej powtarzanych błędów CHF. Grupę 129 hospitalizowanych
w celu ich unikania i maksymalizowania pacjentów sklasyfikowanych na stopień
efektów leczniczych (tab. 3). III i IV wg NYHA poddano 15-minutowym
zabiegom w saunie IR w temperaturze
Doniesienia naukowe 60ºC 5 dni w tygodniu przez 22 miesiÄ™ce.
w aspekcie wybranych W rezultacie stwierdzono, iż incydenty
jednostek chorobowych sercowe nawiązujące do CHF oraz śmierci
Przegląd aktualnie dostępnych publikacji sercowej występowały w grupie kontrolnej
oraz wyników badań naukowych świadczy w 68,7% pacjentów, a w grupie badawczej
jednoznacznie, iż w dzisiejszej medycynie tylko w przypadku 31,3%. Naukowcy
i fizjoterapii możliwość zastosowania wnioskują, iż tego typu terapia redukuje
sauny IR na płaszczyz
nie różnorodnych epizody sercowe i jest obiecującą niefar-
jednostek chorobowych nie jest pomijana makologicznÄ… terapiÄ… CHF. Na uwagÄ™
czy obojętna. W dobie medycyny opartej zasługują również wyniki badań Miyaty
na faktach (EBM  ang. evidence based i wsp., oceniające efektywność oraz
medicine) konieczne jest prowadzenie bezpieczeństwo omawianej terapii w od-
kontrolowanych, dobrze zaplanowanych niesieniu do pacjentów z CHF. Autorzy
badań, które pozwolą w sposób jedno- wskazują na znaczną poprawę w klasyfi-
Rycina 3. Przykładowy promiennik podczerwieni wraz
znaczny i obiektywny wyjaśnić znaczenie kacji NYHA oraz podniesienie proporcji
z osłoną, emitujący fale zakresu FIR
REHABILITACJA W PRAKTYCE 1/2010 53
fot. Archiwum autorów
ODNOWA BIOLOGICZNA, FITNESS
sercowo-płucnej na obrazie RTG. Bada-
Sauna fińska Sauna IR
nie echokardiograficzne zarejestrowało
Å›rednia temperatura zabiegu [ºC] 80-100 50-60
znacznÄ… poprawÄ™ wymiaru rozkurczowego
średnia temperatura zabiegu [K] 353-373 323-333
lewego przedsionka i lewej komory oraz
frakcji wyrzutowej. Podniósł się także
średni poziom wilgotności 5-20% 2-5%
poziom mózgowego peptydu natriure-
średni czas nagrzewania kabiny 60 min 20 min
tycznego (BNP  ang. brain natriuretic
średni czas trwania zabiegu 10-20 min 20-40 min
peptyde) odpowiedzialnego za utrzymanie
średnia liczba zabiegów w tygodniu 1-2 3-5 homeostazy w zakresie ciśnienia i ob-
wodu krwi. Z badań tych jasno wynika,
rodzaj wykorzystywanej energii nagrzane powietrze promieniowanie IR
iż innowacyjna terapia ciepłem w postaci
rodzaj emitorów energii gorące kamienie promienniki IR
sauny IR jest bezpieczna, redukuje objawy
droga przekazywania ciepła konwekcja promieniowanie
kliniczne i poprawia funkcję mięśnia
sercowego oraz korzystnie zmniejsza jego
faza chłodzenia podczas zabiegu koniecznie nie obowiązkowo
rozmiar. Sugahara i wsp. zbadali efektyw-
faza chłodzenia po zabiegu koniecznie nie obowiązkowo
ność i bezpieczeństwo kąpieli w kabinie
osobnicza tolerancja na zabieg mniejsza większa
IR na przykładzie niemowląt z poważną
obciążenie układu krążenia większe mniejsze zastoinową CHF spowodowaną wadą
przegrody międzykomorowej, spośród
wartość napięcia zasilającego 400 V 220 V
których 75% uniknęło interwencji chi-
średni pobór mocy 7000 W 3000 W
rurgicznej. Przebieg ekspozycji w saunie
koszty zakupu sauny niższe wyższe
IR okazał się bezpieczny, a efekty terapii
mogą być pomocne w leczeniu dziecięcej
koszty eksploatacji sauny wyższe niższe
postaci CHF.
Tabela 1. Elementarne różnice pomiędzy sauną fińską a sauna podczerwoną
Beever na podstawie analizy literatury
donosi o domniemanych korzyściach
Wskazania Przeciwwskazania
wynikających z zabiegów w saunie
" przewlekłe stany zapalne
IR w odniesieniu do czynników ryzyka epi-
" ostre stany zapalne
" przewlekłe stany pourazowe
zodów sercowo-naczyniowych. Przegląd
" ostre stany pourazowe
" przewlekłe zespoły bólowe piśmiennictwa dotyczy powszechnych
" ostre zespoły bólowe
objawów, takich jak: ból, stres, osłabienie,
" niskie ciśnienie krwi
" zaburzenia regulacji ciśnienia krwi
znużenie, nadciśnienie, hiperlipidemia,
" zaburzenia troficzne skóry
" stany zagrażające krwawieniem
cukrzyca czy otyłość. Do części z nich
" zaburzenia mikrokrążenia
" zaburzenia ukrwienia kończyn
autor odnosi się korzystnie w kontekście
" zaburzenia metaboliczne
" zbyt młody wiek, podeszły wiek
istotnego, potwierdzonego wpływu terapii
" zaburzenia krążenia obwodowego
" zaburzenia termoregulacyjne
w kabinie IR. Ze względu na opublikowane
" zaburzenia regulacji autonomicznej " zaburzenia wewnÄ…trzwydzielnicze
dane stwierdzić należy jednoznacznie,
" choroby alergiczne " ostra niewydolność krążeniowa
że zabiegi w saunie nie wpływają na ob-
" wady narządów wewnętrznych
" zapalenie pęcherza moczowego
niżenie poziomu cholesterolu oraz frakcji
" ostre infekcje z wysokÄ… gorÄ…czkÄ…
" zapalenie zatok przynosowych
trójglicerydów. Natomiast według Imma-
" oparzenie promieniowaniem X
" oparzenia promieniowaniem UV
mury i wsp. powtarzana terapia w saunie
" stan przed wysiłkiem fizycznym
" oparzenia stałym polem magnetycznym
IR niesie za sobą wymierne korzyści w po-
" choroba wrzodowa, ciąża
" przygotowanie do zabiegów masażu staci poprawy funkcjonowania śródbłonka
" ostry przebieg chorób reumatycznych
naczyniowego. Autorzy wskazujÄ… na
" choroba zwyrodnieniowa stawów
" zaburzenia świadomości, czucia
leczniczy wpływ w przypadku pacjentów
" przewlekłe choroby reumatyczne
" ostre formy zaburzeń psychicznych
z czynnikami ryzyka miażdżycy naczyń
" Å‚agodne zaburzenia neurowegetatywne
(AVD  ang. atherosclerosis vascular dise-
Tabela 2. Wskazania i przeciwwskazania zdrowotne do kÄ…pieli w kabinie IR
ase). Znane są również korzystne efekty
oddziaływania kąpieli IR na poprawę
Najczęstsze błędy popełniane przez pacjentów
stanu klinicznego pacjentów z obwodową
" unikanie letniej kąpieli pod prysznicem bezpośrednio przed zabiegiem
chorobą tętnic (PAD  ang. peripheral
" unikanie dokładnego osuszenia skóry przed zabiegiem arterial disease), które zostały opisane
przez Tei a i wsp.
" zabieranie do kabiny przemoczonego ręcznika
Pozytywny wpływ terapii wykazują
" korzystanie ze stroju kÄ…pielowego podczas zabiegu
także badania na pacjentach z proble-
" spożywanie napojów alkoholowych przed kąpielą w saunie
mami psychicznymi, tj. Å‚agodnÄ… depresjÄ…
" unikanie spożywania wody przed, w trakcie i po zabiegu
oraz jadłowstrętem psychicznym (ang.
" zażywanie leków tuż przed zabiegiem
anorexia nervosa). Masuda i wsp. poddali
" nieprzestrzeganie zaleceń odnośnie do czasu trwania zabiegu
randomizowanej próbie 28 pacjentów.
" gwałtowne zmiany pozycji podczas zabiegu
Grupa badana przeszła kurację w saunie
" dotykanie elementów grzewczych i narażenie na poparzenia
IR składającą się z 20 sesji po 30 minut
" unikanie potrzebnego odpoczynku po wyjściu z sauny
każda. Stwierdzono, że towarzyszące
" unikanie ciepłej i/lub letniej kąpieli tuż po wyjściu z kabiny
objawy somatycznych i mentalnych do-
" prowadzenie pojazdów tuż po zabiegu
kuczliwości, utrata apetytu czy napięcie
" lekceważenie objawów związanych ze złą tolerancją na zabieg emocjonalne uległy znacznej redukcji.
Zaobserwowano poprawÄ™ subiektywnych
" lekceważenie zaleceń terapeuty odnośnie do środków bezpieczeństwa i metodyki zabiegu
odczuć psychosomatycznych i mental-
Tabela 3. Najczęściej popełniane przez pacjentów błędy podczas zabiegu w saunie IR
54 REHABILITACJA W PRAKTYCE 1/2010
ODNOWA BIOLOGICZNA, FITNESS
nych, wzrost poziomu głodu i stopnia fibromyalgia syndrome). Uczestnicy pod- dowodzą o skuteczności terapii cieplnej
zrelaksowania. Ukazali także korelacje dani badaniu w pełni spełnili kryteria w walce z objawem przewlekłego bólu
między poszczególnymi czynnikami. ACR (American College of Rheumato- (CFS  ang. chronic fatigue syndrome).
Gutierrez i Vazquez z kolei dowiedli o ko- logy). Po zastosowanej terapii nastąpiło Celem tych badań jest wyjaśnienie
rzyściach na przykładzie trzech przypad- zmniejszenie dolegliwości bólowych efektów systematycznej terapii ciepłem
ków jadłowstrętu psychicznego, spośród i objawów subiektywnych. Wszyscy u pacjentów z przewlekłym bólem.
których uwidoczniona była kliniczna pacjenci doświadczyli znacznej redukcji W trakcie czterotygodniowej hospitalizacji
manifestacja wyraz
nej nadaktywności i/ bólu po upływie około połowy pierwszej pacjentów poddano codziennym kąpielom
lub potrzeby usilnych ćwiczeń. Ich wyniki sesji zabiegowej, a efekt leczniczy usta- w kabinie IR. Badacze dowiedli, że ska-
przeszłe najśmielsze oczekiwania i spro- bilizował się po 10. zabiegu. Oosterveld la odczuwania bólu oraz złości, liczby
wadzają się do zanikania hiperaktywności i wsp. z kolei podjęli się oceny efektów zachowań związanych z bólem, a także
w miarę powrotu do zdrowia. omawianej terapii w obrębie reumatoidal- skala związana z depresją zmniejszyła się
Opisane zostały również zalety na płasz- nego zapalenia stawów (RA  ang. rheu- po przebytej terapii. Dolegliwości, takie
czyz
nie poważnej przewlekłej obturacyjnej matoid arthrisis) oraz zesztywniającego jak ogólne osłabienie, męczliwość oraz
choroby płuc (COPD  ang. chronic obstruc- zapalenia stawów kręgosłupa (AS  ang. niskostopniowa gorączka, zmniejszyły
tive pulmonary disease). Umehara i wsp. ankylosing spondylitis). Badani wyka- siÄ™. Ponadto odnotowano efekt relaksa-
zbadali wpływ terapii w saunie IR na po- zywali dobrą tolerancję na ekspozycję cyjny, obniżenie stopnia utraty apetytu
prawę nadciśnienia płucnego, funkcji światła IR, bez niepożądanych efektów oraz zmniejszenie subiektywnych skarg
serca, tolerancji wysiłkowej oraz jakości i pogorszenia przebiegu choroby. Objawy u pacjentów z towarzyszącą łagodną depre-
mechanizmów respiracyjnych. Rezultaty, główne, takie jak tkliwość i sztywność, sją. Autorzy opisali także dwa przypadki
jakie zaobserwowali, pokazują, że spo- uległy klinicznej poprawie i były istotne potwierdzające pełną skuteczność terapii
czynkowe nadciśnienie płucne nie uległo statystycznie podczas sesji zabiegowej. składającej się z 35 sesji zabiegowych,
obniżeniu, jednak sytuacja poprawiła się Zmniejszył się również poziom znużenia podczas których wykluczono farmakote-
podczas wysiłku fizycznego. Zwiększyła i osłabienia ogólnego. Warto podkreślić, rapię (Prednizolon). W rezultacie objawy,
się także tolerancja wysiłkowa układu iż pacjenci czuli się komfortowo w trakcie, takie jak ból, męczliwość, zaburzenia
krążeniowo-oddechowego oraz jakość życia ale w większej mierze po przebytej terapii. snu, niskostopniowa gorączka, zniknę-
pacjentów cierpiących na COPD. Autorzy donoszą o istotnych statystycznie ły w sposób zadziwiający między 15.
Stosunkowo znaczna liczba doniesień krótkotrwałych efektach. a 25. zabiegiem. Badani nie wykazywali
obejmuje obszar dolegliwości z zakresu Terapia przewlekłego bólu z zastoso- nawrotu choroby i pogorszenia samopo-
chorób reumatycznych. Matsushita i wsp. waniem kąpieli w saunie IR stała się czucia do roku od zastosowanej terapii,
zbadali wpływ sauny IR na efektywność także przedmiotem kilku badań. Masuda co świadczy jednoznacznie o efektach
leczenia zespołu fibromialgii (FMS  ang. i wsp. w trzech własnych badaniach długoterminowych.
REHABILITACJA W PRAKTYCE 1/2010 55
ODNOWA BIOLOGICZNA, FITNESS
with chronic fatigue syndrome.  J. Psycho-
Istnieje także wzmianka odnośnie
som. Res., 2005, 58(4): 383-387.
sauna na podczerwień
zwiÄ…zku terapii cieplnej IR z chorobÄ…
14. Masuda A., Munemoto T., Tei C.: A new
dekompresyjnÄ… (DS  ang. decompression
staje siÄ™ w naszym
treatment: thermal therapy for chronic
sickness). Blatteau i wsp. donoszą, iż poje-
fatigue syndrome.  Nippon Rinsho. , 2007,
kraju coraz bardziej
dynczy zabieg w saunie IR poprzedzajÄ…cy
65(6): 1093-1098.
symulowane zanurzenie w komorze
15. Masuda A., Koga Y., Hattanmaru M., Mi-
popularnym
hiperbarycznej do 400 kPa na 25 minut
nagoe S., Tei C.: The effects of repeated
i następnie dokonanej dekompresji z pręd- zabiegiem z zakresu
thermal therapy for patients with chronic
kością równą iloczynowi 100 kPa x min,
pain.  Psychother. Psychosom. , 2005,
medycyny fizykalnej
z czterominutowÄ… przerwÄ… na poziomie
74(5): 288-294.
130 kPa zmniejsza cyrkulacjÄ™ formacji
16. Matsushita K., Masuda A., Tei C.: Efficacy
pęcherzyków gazu (azotu) w naczyniach
of published evidence.  Can. Fam. Phisican. , of Waon therapy for fibromyalgia.  Inter.
żylnych. Fakt ten może istotnie redukować 2009, 55: 691-696. Med. , 2008, 47: 1473-1476.
2. Blatteau J.E., Gempp E., Balestra C., Mets T. , 17. Mika T.: Fizykoterapia, Wydawnictwo
ryzyko wystÄ…pienia DS.
Germonpre P.: Predive sauna and venosus gas Lekarskie PZWL, Warszawa 2003, s. 33-41,
W literaturze polskiej można znalez
ć
bubbles upon decompression from 400 kPa. 85-95.
jedynie badania prowadzone przez Choj-
 Aviat. Space Envinron. Med. , 2008, 79(12): 18. Miyata M., Kihara T., Kubozono T., Ikeda
nowskiego i wsp., który stosował zabiegi
1100-1005. Y., Shinsato T., Izumi T., Matsuzaki M.,
przegrzewajÄ…ce w postaci sauny IR na stan
3. Bolton W.: Zarys fizyki. Wydawnictwo Yamaguchi T., Kasanuki H., Daida H.,
wyrównania cukrzycy typu 2. u 30 ba-
PWN, Warszawa 1988, s. 566-571. Nagayama M., Nishigami K., Kirata K.,
danych. Autorzy doszli do wniosku,
4. Chojnowski J., Ponikowska I., Chełstow- Kihara K., Tei C.: Beneficial Effects of Waon
że na skutek jednorazowego zabiegu
ska M., Szafkowski R.: Czy przegrzewanie therapy on patients with chronic heart
dochodzi do obniżenia ciśnienia tętni-
ogólnoustrojowe w saunie w podczerwieni failure: results of prospective multicenter
czego skurczowego i rozkurczowego oraz
ma wpływ na dobowy profil glikemii u cho- study.  J. Cardiol. , 2008, 52(2): 79-85.
wzrostu częstości akcji serca bezpośrednio
rych na cukrzycÄ™?  Balneologia Pol. , 2006, 19. Mussivand T., Alshaer H., Haddad H.,
po zabiegu. Nie stwierdzono jednak istot-
4: 231-234. Beanlands D.S., Beanlands R., Chan K.L.,
nych różnic pomiędzy wartościami profilu
5. Gutierrez E., Vazquez R.: Heat in the treat- Higginson L., Leenen F., Ruddy T.D.,
glikemii dobowej w dniu zabiegowym
ment of patients with anorexia nervosa. Mesana T., Silver M.A.: Thermal therapy:
i bez zabiegu. Nie zaobserwowano także
 Eat Weight Disord. , 2001, 6(1): 49-52. a viable adjunct in the treatment of heart
różnic pomiędzy grupą leczoną insuliną
6. Immamura, Biro S., Kihara T., Yoshifuku S., failure.  Congest Heart Fail. , 2008, 14(4):
a lekami doustnymi. W dniu zabiegu istot- Takasaki K., Otsuji Y., Minagoe S., Toyama Y., 180-186.
nie obniżyło się ciśnienie tętnicze. Tei C.: Repeated thermal therapy improves 20. Myiamoto H., Kai H., Nakaura H., Osa-
impaired vascular endothelial function da K., Mizuta Y., Matzumoto A., Imaizumi
in patients with coronary risk factors.  J. Am. T.: Safety and efficacy of repeated sauna
Podsumowanie
Coll. Cardiol. , 2001, 38(4): 1083-1088. bathing in patients with chronic systolic
Sauna na podczerwień staje się w na-
7. Kasprzak W.: Kabina Infraredcabin jako heart failure: a preliminary report.  J. Card.
szym kraju coraz bardziej popularnym
forma ogólnoustrojowej stymulacji promie- Fail. , 2005, 11(6): 432-436.
zabiegiem z zakresu medycyny fizykalnej.
niowania w zakresie dalekiej podczerwieni 21. Oosterveld F., Rasker J., Floors M., Land-
Doceniana jest zarówno przez terapeutów,
(Far Infra Red). Materiały konferencyjne kroon R., van Rennes B., Zwijnenberg J.,
jak i pacjentów poddanych kompleksowe-
Polskiego Towarzystwa Balneologii i Medy- Laar M. van der, Koel G.: Infrared sauna
mu leczeniu w sanatoriach, gabinetach
cyny Fizykalnej.  Balneologia Pol. , 2005, in patients with rheumatoid arthritis and
fizjoterapeutycznych oraz placówkach
3(4): 112-151. ankylosing spondylitis.  Clin. Rheumatol. ,
odnowy biologicznej. Naukowcy na Å‚a-
8. Kihara T., Miyata M., Fukudome T., Ikeda Y., 2009, 28: 29-34.
mach renomowanych czasopism me-
Shinsato T., Kubozono T., Fujita S., Ku- 22. Straburzyńska-Lupa A., Straburzyński G.:
dycznych stale donoszÄ… o coraz szerszych
wahata S., Hamasaki S., Torii H., Lee S., Fizjoterapia z elementami klinicznymi,
możliwościach praktycznych aplikacji
Toda H., Tei C.: Waon therapy improves Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
omawianego zabiegu hipertermicznego.
the prognosis of patients with chronic 2008, s. 37-61, 250-256, 272-785.
Jego efektywność oraz bezpieczeństwo
heart failure.  J. Cardiol. , 2009, 53(2): 23. Sugahara Y., Ishii M., Muta H., Egami K.,
stosowania jest szczególnym przedmiotem
214-218. Matsuishi T.: Efficacy and safety of thermal
w obszarze badań klinicznych. W świetle
9. Kihara T., Biro S., Ikeda Y., Fukudome T., vasodilation therapy by sauna in infants with
przedstawionego przeglądu dostępnego Shinsato T., Masuda A., Miyata M., Hama- severe congestive heart failure secondary
piśmiennictwa oraz potwierdzonych zalet saki S., Otsuji Y., Minagoe S., Akiba S., Tei to ventricular septal defect.  Am. J. Cardiol. ,
C.: Effects of repeated sauna treatment 2003, 92: 109-113.
leczniczych, jakie niesie za sobÄ… kÄ…piel
on Ventricular arrhythmias in patients with 24. Tei C., Shinsato T., Myiata M., Kihara T.,
IR, wskazane jest baczne obserwowanie
chronic heart failure.  Circ. J. , 2004, 68: Hamasaki S.: Waon therapy improves pe-
dalszego progresu w odniesieniu do ba-
1146-1151. ripheral arterial disease.  J. Am. Coll.
dań naukowych dotyczących podstaw
10. Kiwerski J.: Rehabilitacja medyczna, Wy- Cardiol. , 2007, 50(22): 2169-2172.
teoretycznych i praktycznych zastosowań
dawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 25. Traczyk W.Z., Trzebski A.: Fizjologia czło-
sauny na podczerwieÅ„. qð
2006, s. 108-111. wieka z elementami fizjologii stosowanej
11. A
azowski J.: Podstawy fizykoterapii, Wy- i klinicznej. Wydawnictwo Lekarskie PZWL,
ROBERT DYMAREK, KAMILA PILOK,
dawnictwo AWF, Wrocław 2002, s. 63-65, Warszawa 2006, s. 916.
KUBA PTASZKOWSKI, LUCYNA SA
UPSKA,
93-135. 26. Umehara M., Yamaguchi A., Itakura S.,
JAKUB TARADAJ
12. Masuda A., Nakazato M., Kihara T., Mina- Suenega M., Sakaki Y., Nakashiki K.,
goe S., Tei C.: Repeated thermal therapy Myiata M., Tei C.: Repeated Waon therapy
Instytut Fizjoterapii Państwowej Medycznej Wyższej
diminishes appetite loss and subjective improves pulmonary hypertension during
Szkoły Zawodowej w Opolu
complains in mildly depressed patients. exercise in patients with severe chronic
 Psychosom. Med. , 2005, 67: 643-647. obstructive pulmonary disease.  J. Cardiol. ,
Piśmiennictwo 13. Masuda A., Kihara T., Fukudome T., Shin- 2008, 51(2): 106-113.
1. Beever R.: Far-infrared saunas for treatment sato T., Minagoe S., Tei C. : The effects 27. Wilson L.: Sauna therapy for detoxication
of cardiovascular risk factors: summary of repeated thermal therapy for two patients and healing. Prescot, Arizona 2006, s. 1-3.
56 REHABILITACJA W PRAKTYCE 1/2010