P R O J E K T Y C Z Y T E L N I K Ó W
Dział "Projekty Czytelników" zawiera opisy projektów nadesłanych do redakcji EP przez Czytelników. Redakcja nie ponosi
odpowiedzialności za poprawność tych projektów, gdyż nie testujemy ich laboratoryjnie.
Prosimy o nadsyłanie własnych projektów z modelami (do zwrotu). Do artykułu należy dołączyć podpisane oświadczenie,
że artykuł jest własnym opracowaniem autora i nie był dotychczas nigdzie publikowany. Honorarium za publikację
w tym dziale wynosi 200,- zł (brutto) za 1 stronę w EP. Przysyłanych tekstów nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie
prawo do dokonywania skrótów.
Wzmacniacz lampowy audio
Projekt
041
Rzut oka na zdjÍcie
ciem rÛwnieÅ‚ nie powinno
obok pozwoli doceniĘ
byĘ wiÍkszych trudnoÅ›ci.
kunszt wykonawcy tego
urządzenia. Opis działania
Autorowi projektu udało W przedstawionym
wzmacniaczu zastosowano
siÍ poÅ‚Ä…czyĘ prawdziwe
typowy układ przeciwsobny
ìlampoweî brzmienie
z triodowym stopniem we-
z dułą estetyką
jściowym oraz ultra-
wykonania urzÄ…dzenia co,
linearnym stopniem wyj-
zwÅ‚aszcza wÅ›rÛd
ściowym, wykonanym na
wspÛÅ‚czesnych
WiÍkszośĘ wspÛÅ‚czes- tak pomimo ich bardzo wy- pentodach mocy EL34.
elektronikÛw, jest dośĘ
nychelektronikÛw uwaÅ‚a,Å‚e sokich cen, ktÛre czÍsto Schemat jednego kanaÅ‚u
rzadko spotykane.
era lamp elektronowych juÅ‚ przekraczajÄ… kwotÍ kilku ty- wzmacniacza przedsta-
dawno siÍ skoÒczyÅ‚a. Z caÅ‚Ä… siÍcy dolarÛw. wiono narys.1. SygnaÅ‚ wej-
pewnością jest to słuszne Prezentowane w artykule ściowy, poprzez potencjo-
twierdzenie w wiÍkszoÅ›ci urzÄ…dzenie jest moÅ‚liwe do metr P1 (regulator siÅ‚y gÅ‚o-
zastosowaÒ, w ktÛrych lam- samodzielnego wykonania, su), trafia do wzmacniacza
py niegdyÅ› krÛlowaÅ‚y. a do tego jest kilkakrotnie wstÍpnego opartego o ele-
IstniejÄ…jednakaplikacje, taÒsze od konstrukcji fab- menty C1, R1, R2, R3 oraztrio-
gdzie ìÅ›wiecÄ…ce baÒkiî na- rycznych. dÍ I lampy V1. Kilkakrotnie
dal świetnie zdają egzamin. Aby zmniejszyĘ koszty wzmocniony sygnał zostaje
Do tych zastosowaÒ moÅ‚na konstrukcji, wzmacniacz podany do odwracacza fazy
zaliczyĘ wysokiej klasy zbudowano w oparciu o po- wykonanego na elementach
wzmacniacze audio, w ktÛ- pularne lampy, ktÛre moÅ‚na R4-R5 oraz triodzie II lampy
rych lampy sÄ… chÍtnie sto- zakupiĘ bez wiÍkszych prob- V1, gdzie zostaje rozbity na
sowane, a w ostatnich cza- lemÛw. Jedynie lampa 6H8C skÅ‚adowe przesuniÍte
sach zdobywajÄ… coraz wiÍk- jest mniej znana, choĘ czÍs- wzglÍdem siebie o 180o.
szÄ… popularnośĘ. Dzieje siÍ to spotykana i z jej zdoby- Stopnie te sÄ… ze sobÄ… sprzÍ-
Å‚one galwanicznie, poprzez
połączenie anody triody
wzmacniacza wstÍpnego
z siatkÄ… triody odwracacza
fazy. Wzmocniony i odwrÛ-
cony w fazie sygnał, po-
przez kondensatory C4 i C5,
trafia do stopnia sterujÄ…cego
opartego o podwÛjnÄ… triodÍ
V2 oraz elementy R6..R9 i
R22. Wzmacniacz wstÍpny,
odwracacz fazy, jak rÛwnieÅ‚
stopieÒ sterujÄ…cy zapewnia-
ją bardzo małe zniekształ-
ceniai szerokie pasmo prze-
noszenia, dziÍki lokalnym
sprzÍÅ‚eniom zwrotnym, po-
wstałym na opornikach ka-
todowych R2, R4, R22. Sygnał
z anod lampy V2, poprzez
kondensatory C6, C7, steruje
pentodowy stopieÒ koÒco-
wy, zbudowany na lampach
V3, V4, pracujących w ukła-
Rys. 1.
dzie ultraliniowym.
Elektronika Praktyczna 2/98
85
P R O J E K T Y C Z Y T E L N I K Ó W
sprzÍÅ‚enie zwrotne reduku-
WYKAZ ELEMENTÓW
jące zniekształcenia.
wzmacniacz
Rezystory R14, R15 sÄ…
opornikami katodowymi Rezystory
lamp V3 V4. SÄ… one nie- R1, R6, R7, R10, R11:
zbÍdne do odpowiedniej po- 470k&!
laryzacji i ustalajÄ… prÄ…d
R2: 470&!/0,5W
lamp koÒcowych na okoÅ‚o
R3: 47k&!
70mA. Kondensatory C10
R4, R5: 22k&!
Rys. 2.
i C11 likwidujÄ… lokalne
R8, R9: 4x47k&!/0,6W (patrz
sprzÍÅ‚enie zwrotne powsta-
schemat z rys. 1)
Jest to bardzo stabilny Å‚e na wspomnianych opor-
R12, R13: 2,2k&!
i czÍsto stosowany ukÅ‚ad
R14, R15: 4x470&!/1W
pracy dla pentod EL34. Za-
(patrz schemat z rys. 1)
stosowanie tego układu po-
R16, R17: 1k&!/1W
zwala na kilkakrotnÄ… reduk-
R18: 220&!/4W
cjÍ znieksztaÅ‚ceÒ wnoszo-
R19: 33k&!
nych przez lampy koÒcowe
R20: 5,6k&!/2W
oraz transformator wyjścio-
wy. Układ ultraliniowy zre- R21: 5,6k&!/4W
alizowany został poprzez
R22: 220&!/2W
poÅ‚Ä…czenie odczepÛw O1,
P1: 100k&!/B
O2 z drugimi siatkami lamp
Kondensatory
V3, V4, w silne lokalne nikach. Rezystor R18, po
C1, C4, C5: 100nF/630V
stronie wtÛrnej transforma-
C2, C8: 10nF/630V
Poniżej przedstawiono wypróbowany wielokrotnie sposób obliczania i wykonania tora, zabezpiecza wzmac-
C3, C9: 10µF/450V
transformatorów wyjściowych. Transformator, którego opis przedstawiono poniżej
niacz przed uszkodzeniem
nadaje się również do wzmacniacza opisanego w EP10/95. C6, C7: 220nF/630V
podczas załączenia nie ob-
C10, C11: 47µF/100V
ciÄ…Å‚onego urzÄ…dzenia. Syg-
Dane Techniczne:
C13: 220nF/630V
naÅ‚ z wtÛrnych uzwojeÒ
Moc użyteczna P=36W
transformatora jest podawa- Lampy
Oporność anoda Raa=6600&!
Prąd anodowy Jao=70mA ny bezpośrednio do wyjścia,
V1: ECC83
Oporność wyjściowa RL=8&!
oraz, poprzez rezystor R19,
V2: 6H8C
Dolna częstotliwość graniczna fg=40Hz
do katodytriody 1lampy V1
V3, V4; EL34
Odczepy ultraliniowe 43% od środka
tworzÄ…c pÍtlÍ ujemnego
1. Przekrój rdzenia
Różne
sprzÍÅ‚enia zwrotnego o gÅ‚Í-
Transformator głośnikowy
P 36
bokości około 10dB. Zasila-
Q = 20 Å" = 20 Å" = 19cm2
(wykonany zgodnie
fg 40
nie poszczegÛlnych stopni
z opisem w artykule)
Q = a Å"b odbywasiÍ poprzezrezysto-
rys. 3
ry redukujÄ…ce napiÍcie R20,
zasilacz
2. Skuteczna wartość napięcia uzwojenia pierwotnego
R21 i sÄ… odseparowane od
Uaa = P Å" R = 36 Å"6600 = 490V siebie kondensatorami C2,C3 Rezystory
aa
R23, R24: 220&!/5W
3. Liczba zwojów uzwojenia pierwotnego oraz C8,C9.
Kondensatory
Schemat zasilacza
Uaa 4900Å"10000
U1 = = = 2420
zwojów
przedstawiono na rys. 2. C14, C15, C16, C17, C18,
26640Å" fg Å"Q 2,664Å" 40 Å"19
,
Jest to bardzo prosty ukÅ‚ad C19, C20, C21: 470µF/
4. Wartość składowa zmiennej prądu anodowego
zawierajÄ…cy oddzielne pros- 350V
P 36
towniki i filtry dla lewego Półprzewodniki
Ia = = = 70mA
Raa 6600
i prawego kanału. Są one
D1, D2, D3, D4, D5, D6,
5. Całkowita wartość prądu anodowego
wykonane na elementach D7, D8: 1N4007
Iac = Ia + Iao = 70 + 70 = 140mA D1..D8, C14..C21. Przełącznik
Różne
6. Gęstość prądu S [A/mm2] w zależności od szerokości okna "c" rys. 3.
Prz1 to wyÅ‚Ä…cznik gÅ‚Ûwny
Prz1, Prz2: przełączniki
Gęstość prądu I[A] szerokość
wzmacniacza, natomiast
sieciowe
5-3 1
Pr2 to wÅ‚Ä…cznik napiÍcia
Tr: transfomator sieciowy
3,5-2 2
anodowego, ktÛry w celu
2,5-1,5 3 (patrz rys. 2)
przedłułenia trwałości
2-1 4
B1: bezpiecznik zwłoczny
7. Średnica drutu uzwojenia pierwotnego (np. dla c = 2cm czyli s = 3A/mm2) lamp naleły załączyĘ do-
2,5A/630V
piero po odpowiednim ich
31 314
,
B2, B3: bezpieczniki
d1 = 113 Å" = 113 Å" H" 0,25mm
, ,
nagrzaniu (około 45 sekund
s s
zwłoczne 500mA/630V
od chwili załączenia
8. Przekładnia transformatora i liczba zwojów uzwojenia wtórnego
µ2 Rc
p = =
µ1 Raa
Rc 8
µ2 = µ1 Å" = 2420 Å" = 84
zwoje
Raa 6600
9. Prąd uzwojenia wtórnego
P 36
IL = = = 22A
,
R 8
z
10. Średnica drutu uzwojenia wtórnego: y - ilość sekcji uzwojenia wtórnego
połączonego równolegle (np. y = 3)
IL 2,2
µ
3
dz = 113Å" = 113Å" = 055mm
, , ,
3 3
Elektronika Praktyczna 2/98
Elektronika Praktyczna 2/98
Elektronika Praktyczna 2/98
Elektronika Praktyczna 2/98
86
P R O J E K T Y C Z Y T E L N I K Ó W
nietransformatorÛw wyjÅ›cio- wlutowaĘ opornik R19 i za- nia uzwojeÒ. W celu odpo-
wych. NaleÅ‚y uwzglÍdniĘ Å‚Ä…czyĘ wzmacniacz. UkÅ‚ad wiedniego ich poÅ‚Ä…czenia,
transformatory zasilające - powinien pracowaĘ popra- najprościej pozostawiĘ wy-
powinny one byĘ ustawione wnie. Jełeli wystąpi wzbu- prowadzenie kolejnych
wzglÍdem siebie prostopad- dzenie, naleÅ‚y zmieniĘ uzwojeÒ i poÅ‚Ä…czyĘ je do-
le. wtÛrne wyprowadzenie piero po caÅ‚kowitym zmon-
transformatora wyjściowe- towaniu transformatora.
Uruchomienie go. W identyczny sposÛb PierwszÄ… czynnoÅ›ciÄ… jest
Uruchamianie najlepiej naleÅ‚y postÍpowaĘ z dru- poÅ‚Ä…czenie uzwojeÒ wtÛr-
Rys. 3.
przeprowadziĘ etapami. gim kanałem. Gdyby po- nych, z czym nie powinno
wÅ‚Ä…cznika gÅ‚Ûwnego). Na- Przy caÅ‚kowicie zmontowa- wstaÅ‚y jakiekolwiek trud- byĘ trudnoÅ›ci. NastÍpnie
piÍcie staÅ‚e +430V jest po- nym urzÄ…dzeniu sprawdza- noÅ›ci z wykonaniem lub podÅ‚Ä…czamy uzwojenie
dawane bezpoÅ›rednio do my poprawnośĘ poÅ‚Ä…czeÒ. uruchomieniem, proszÍ wtÛrne do napiÍcia zmien-
zasilania wzmacniaczy. JeÅ‚eli wszystko siÍ zgadza, o kontakt - chÍtnie udzie- nego 50Hz i napiÍcia okoÅ‚o
przystÍpujemy do urucha- lÍ pomocy. 5V. MierzÄ…c napiÍcie na
MontaÅ‚ miania poszczegÛlnych wyprowadzeniach, Å‚Ä…czymy
Wzmacniacz modelowy stopni. Przy wyjÍtych wszys- Transformatory je kolejno 1-2-3-4-5-6-7-8
został wykonany metodą tkich lampach sprawdzamy wyjściowe tak, aby uzyskaĘ maksymal-
montaÅ‚u przestrzennego. Je- dziaÅ‚aniezasilaczy- na wyj- W egzemplarzu modelo- nie duÅ‚e napiÍcie pomiÍ-
dynie zasilacz zostaÅ‚ wyko- Å›ciach powinno wystÍpowaĘ wym, nadesÅ‚anym do redak- dzy poczÄ…tkiem uzwojenia
nany na pÅ‚ytce drukowanej. napiÍcie okoÅ‚o +450V. cji, jako transformatory wyj- 1 a koÒcami kolejnych
SzczegÛlnÄ… uwagÍ naleÅ‚y NastÍpnie wkÅ‚adamy Å›ciowe sÄ… zastosowane uzwojeÒ.
zwrÛciĘ, w celu zapobieg- lampy V1 i V2. Uruchomie- transformatory toroidalne, Andrzej Piwowarczyk
niÍcia przydüwiÍkowi, na nie tych stopni przeprowa- wykonane na zamÛwienie.
sposÛb prowadzenia masy. dzamy przy wejÅ›ciu zwar- ZapewniajÄ… one doskonaÅ‚e Listy w sprawie wzmac-
Masa układu powinna byĘ tym do masy. Sprowadza parametry, lecz kosztują niacza prosimy kierowaĘ na
poÅ‚Ä…czonaz obudowÄ… w jed- siÍ ono do pomiaru napiÍĘ okoÅ‚o 140zÅ‚/szt. adres redakcji.
nym punkcie, mołliwie blis- w punktach podanych na Schemat budo-
ko transformatora sieciowe- schemacie z rys. 1. NastÍp- wytransformatora
go i prowadzona od zasila- nie, przy odÅ‚Ä…czonej pÍtli przedstawiono na
cza jednym wspÛlnym prze- sprzÍÅ‚eniazwrotnegoi wyj- rys. 4. Na rys. 5
wodem dla obu kanaÅ‚Ûw. Å›ciu obciÄ…Å‚onym oporni- przedstawiono
WaÅ‚nejestrÛwnieÅ‚ ustawie- kiem 8&!/15W (brak oporni- sposÛb uÅ‚oÅ‚enia
ka R14), wstawiamy uzwojenia na
lampy V3, V4. Na dzielonym karka-
opornikach katodo- sie. NaleÅ‚y zwrÛ-
wych R14, R15 po- ciĘ uwagÍ na
winno wystąpiĘ na- zmienny kierunek
piÍcie okoÅ‚o 30V. OstatniÄ… nawijania uzwo-
czynnoÅ›ciÄ… jest podÅ‚Ä…cze- jeÒ pierwotnych,
nie pÍtli sprzÍÅ‚enia zwrot- jak rÛwnieÅ‚ na
Rys. 5.
Rys. 4. nego. Naleły w tym celu właściwe połącze-
Elektronika Praktyczna 2/98
87