NEFROLOGIA
Rola pielęgniarki środowiskowej i jej współpraca
z rodziną pacjenta dializowanego
The role of a district nurse and the cooperation with a family of dialyzed patient
1
,
2
1
1
,
2
Donata Kurpas1,2, Bartosz Sapilak1, Andrzej Steciwko1,2
D
o
n
a
t
a
K
u
r
p
a
s
,
B
a
r
t
o
s
z
S
a
p
i
l
a
k
,
A
n
d
r
z
e
j
S
t
e
c
i
w
k
o
1
Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej Akademii Medycznej we Wrocławiu
2
Państwowa Medyczna Wyższa Szkoła Zawodowa w Opolu
Problemy Lekarskie 2006; 45, 3: 86 88
Streszczenie
Przedstawiono charakterystykę pielęgniarki środowiskowo-ro-
dzinnej, zakres jej odpowiedzialności, uprawnień oraz funkcje,
a także akty prawne regulujące pracę pielęgniarki środowisko-
wo-rodzinnej oraz wykaz świadczeń zdrowotnych wykonywa-
nych przez pielęgniarkę środowiskową-rodzinną, ze szczegól-
nym uwzględnieniem opieki nad chorym dializowanym.
Słowa kluczowe: dializoterapia, lekarz rodzinny, opieka podsta-
S
ł
o
w
a
k
l
u
c
z
o
w
e
:
wowa, pielęgniarka środowiskowa
Pielęgniarka ubezpieczenia zdrowotnego jest świadcze- odbywać się poprzez współpracę z lekarzem rodzinnym, ro-
niodawcą, z którym Narodowy Fundusz Zdrowia zawarł dziną chorego, specjalistami oraz przedstawicielami orga-
umowę (kontrakt) o udzielanie świadczeń zdrowotnych. Pie- nizacji i instytucji działających na rzecz przewlekle chorych.
lęgniarka środowiskowo-rodzinna to pielęgniarka pracują- Pielęgniarka środowiskowo-rodzinna powinna mieć pod-
ca w podstawowej opiece zdrowotnej, wypełniająca funk- stawową wiedzę na temat przewlekłej niewydolności ne-
cje pielęgniarskie wobec rodziny i jej członków, społeczno- rek (faza pierwsza, faza druga  po konsultacji z nefrolo-
ści lokalnej, w środowisku ich zamieszkania, w sytuacji giem), techniki hemodializy oraz techniki dializ otrzewno-
zdrowia, choroby i niepełnosprawności. Zgodnie ze specy- wych  CADO, PDI [4 8].
fiką miejsca świadczenia usług, pielęgniarka środowisko- Poniżej przedstawiono zakres kompetencji pielęgniarki
wo-rodzinna podejmuje działania z zakresu promocji zdro- środowiskowo-rodzinnej oraz akty prawne, na których kom-
wia, profilaktyki chorób, świadczeń pielęgnacyjnych, świad- petencje te się opierają.
Ś
w
i
a
d
c
z
e
n
i
a
d
i
a
g
n
o
s
t
y
c
z
n
e
r
e
a
l
i
z
o
w
a
n
e
w
r
a
m
a
c
h
o
p
i
e
-
czeń leczniczych, świadczeń diagnostycznych, świadczeń Świadczenia diagnostyczne realizowane w ramach opie-
k
i
n
a
d
c
h
o
r
y
m
d
i
a
l
i
z
o
w
a
n
y
m
p
r
z
e
z
p
i
e
l
ę
g
n
i
a
r
k
ę
ś
r
o
d
o
w
i
-
rehabilitacyjnych. Pielęgniarka środowiskowo-rodzinna re- ki nad chorym dializowanym przez pielęgniarkę środowi-
s
k
o
w
ą
w
p
r
a
k
t
y
c
e
l
e
k
a
r
z
a
r
o
d
z
i
n
n
e
g
o
(
p
l
r
)
:
alizuje więc holistyczną opiekę nad pacjentem, rodziną i po- skową w praktyce lekarza rodzinnego (plr):
pulacją lokalną w zakresie zgodnym z jej przygotowaniem " przeprowadza wywiady środowiskowo-rodzinne;
zawodowym, obejmującym ocenę stanu zdrowia i działania " wykonuje badanie fizykalne metodami: obserwacji, doty-
pielęgniarskie [1 3]. ku, opukiwania, osłuchiwania, pomiarów za pomocą apa-
Do kompetencji pielęgniarki środowiskowo-rodzinnej ratury i sprzętu;
w opiece nad osobami przewlekle chorymi, w tym podda- " wykonuje pomiary: ciśnienia, tętna, temperatury, masy
wanymi dializoterapii będzie należało: samodzielne diagno- ciała, obrzęków obwodowych;
zowanie, planowanie i realizowanie opieki pielęgniarskiej " ocenia odchylenia od normy;
zgodnie z wybranym modelem pielęgnowania, samodzielne " pobiera materiał do badań diagnostycznych;
ustalanie sposobów, form, metod realizacji kompleksowej " wykonuje testy diagnostyczne do oznaczenia ciał ketono-
opieki pielęgniarskiej zgodnie z wiedzą i standardami obo- wych i glukozy we krwi i moczu;
wiązującymi w medycynie i kodeksem etyki zawodowej [1 3]. " rozpoznaje problemy zdrowotne, psychosomatyczne i spo-
W sytuacji przekraczającej jej kompetencje pielęgniarka łeczne u podopiecznych;
powinna niezwłocznie skierować podopiecznego do lekarza. " ocenia i monitoruje ból, ogólny stan chorego, proces jego
Wypełnianie opieki nad chorym dializowanym powinno zdrowienia.
Adres do korespondencji:
A
d
r
e
s
d
o
k
o
r
e
s
p
o
n
d
e
n
c
j
i
:
dr n. med. Donata Kurpas, Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej Akademii Medycznej, ul. Syrokomli 1, 51-141 Wrocław,
tel./faks [phone], e-mail: [e-mail]
86 Problemy Lekarskie 2006; 45, 3
NEFROLOGIA
Świadczenia terapeutyczno-lecznicze realizowane w ra- Akty prawne
Ś
w
i
a
d
c
z
e
n
i
a
t
e
r
a
p
e
u
t
y
c
z
n
o
-
l
e
c
z
n
i
c
z
e
r
e
a
l
i
z
o
w
a
n
e
w
r
a
-
mach opieki nad chorym dializowanym przez pielęgniarkę
m
a
c
h
o
p
i
e
k
i
n
a
d
c
h
o
r
y
m
d
i
a
l
i
z
o
w
a
n
y
m
p
r
z
e
z
p
i
e
l
ę
g
n
i
a
r
k
ę
Pielęgniarka środowiskowo-rodzinna wykonuje swoje
środowiskową w plr:
ś
r
o
d
o
w
i
s
k
o
w
ą
w
p
l
r
:
obowiązki i zadania zgodnie z aktami prawnymi:
" ustala dietę przewlekle chorych;
" ustawa O zawodach pielęgniarki i położnej z 5 lipca 1996 r.
" dobiera techniki karmienia w zależności od stanu cho-
(DzU nr 91, poz. 410 z 30 lipca 1996 r. z póz
n. zm.);
rego;
" rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej
" wykonuje zabiegi z zastosowaniem ciepła i zimna;
z 2 września 1997 r. w sprawie zakresu i rodzaju świad-
" zakłada cewnik do pęcherza moczowego (cewnikuje);
czeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i re-
" wykonuje wlewy doodbytnicze (lewatywy, wlewki, kro-
habilitacyjnych wykonywanych przez pielęgniarkę samo-
plówki);
dzielnie, bez zlecenia lekarskiego oraz zakresu i rodzaju
" podaje leki różnymi drogami wg zleconych dawek;
takich świadczeń wykonywanych przez położną samo-
" wykonuje kaniulowanie żył obwodowych;
dzielnie (DzU nr 116, poz. 750);
" wykonuje iniekcje dożylne, domięśniowe, podskórne
" ustawa z 30 sierpnia 1991 r. O zakładach opieki zdrowot-
i śródskórne;
nej (DzU nr 91, poz. 408 z póz
n. zm.);
" wykonuje wlewy dożylne;
" ustawa z 19 kwietnia 1991 r. O samorządzie pielęgniarek
" opatruje rany, wykonuje opatrunki;
i położnych (DzU nr 41, poz. 178);
" zdejmuje szwy;
" rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej
" wykonuje inhalacje;
z 8 lipca 1997 r. w sprawie wymogów, jakim powinny od-
" stosuje tlenoterapię;
powiadać pod względem technicznym i sanitarnym urzą-
" udziela pierwszej pomocy w stanach zagrażających życiu,
dzenia i pomieszczenia, w których można wykonywać in-
w nagłych zachorowaniach;
dywidualną praktykę pielęgniarki i położnej (DzU nr 85,
" prowadzi bilans wodny  dobową zbiórkę moczu;
poz. 543);
" wykonuje EKG;
" Kodeks etyki zawodowej polskiej pielęgniarki i położnej
" stosuje farmakologiczne leczenie skóry (smarowanie,
 grudzień 1995 r.;
wcieranie, okłady).
" standardy praktyki zawodowej  zatwierdzone przez Mi-
nistra Zdrowia i Opieki Społecznej;
Świadczenia rehabilitacyjne realizowane w ramach opie-
Ś
w
i
a
d
c
z
e
n
i
a
r
e
h
a
b
i
l
i
t
a
c
y
j
n
e
r
e
a
l
i
z
o
w
a
n
e
w
r
a
m
a
c
h
o
p
i
e
-
" aktualnie obowiązujące programy rządowe, resortowe
ki nad chorym dializowanym przez pielęgniarkę środowi-
k
i
n
a
d
c
h
o
r
y
m
d
i
a
l
i
z
o
w
a
n
y
m
p
r
z
e
z
p
i
e
l
ę
g
n
i
a
r
k
ę
ś
r
o
d
o
w
i
-
i lokalne;
skową w plr:
s
k
o
w
ą
w
p
l
r
:
" inne akty prawne:
" koordynuje i współdziała w rehabilitacji przyłóżkowej w ce-
 ustawa O zwalczaniu chorób zakaz
nych z 13 listopa-
lu zapobiegania powikłaniom wynikającym z długotrwa-
da 1963 r. (DzU nr 50, poz. 279; zmiany: DzU z 1971 r.
łego unieruchomienia (choroby);
nr 12, poz. 115; z 1974 r. nr 47, poz. 280; z 1989 r. nr 53,
" prowadzi usprawnianie ruchowe (siadanie, pionizacja, na-
poz. 192; z 1990 r. nr 34, poz. 198; z 1997 r. nr 60,
uka chodzenia, nauka samoobsługi);
poz. 369);
" prowadzi aktywizację podopiecznych z wykorzystaniem
 ustawa O wychowaniu w trzez
wości i przeciwdziałaniu
terapii zajęciowej;
alkoholizmowi z 26 paz
dziernika 1982 r. (DzU nr 35,
" ćwiczy odruch ssania i połykania w porażeniach mózgo-
poz. 230; zmiany: DzU z 1984 r. nr 34, poz. 184; z 1987 r.
wo-rdzeniowych;
nr 33, poz. 180; z 1989 r. nr 35, poz. 192; z 1990 r. nr 34,
" stosuje drenaż ułożeniowy;
poz. 198 i nr 73, poz. 431; z 1991 r. nr 73, poz. 321 i nr 94,
" prowadzi gimnastykę oddechową i oklepywanie klatki
poz. 419 oraz z 1993 r. nr 40, poz. 184; DzU z 29 paz
-
piersiowej.
dziernika 1996 r. nr 127, poz. 593);
 ustawa O zapobieganiu narkomanii z 31 stycznia 1985 r.
Świadczenia pielęgnacyjno-higieniczne realizowane w ra-
Ś
w
i
a
d
c
z
e
n
i
a
p
i
e
l
ę
g
n
a
c
y
j
n
o
-
h
i
g
i
e
n
i
c
z
n
e
r
e
a
l
i
z
o
w
a
n
e
w
r
a
-
(DzU nr 4, poz. 15; zmiany: z 1987 r. nr 33, poz. 180; DzU
mach opieki nad chorym dializowanym przez pielęgniarkę
m
a
c
h
o
p
i
e
k
i
n
a
d
c
h
o
r
y
m
d
i
a
l
i
z
o
w
a
n
y
m
p
r
z
e
z
p
i
e
l
ę
g
n
i
a
r
k
ę
z 24 kwietnia 1997 r. nr 75, poz. 468).
środowiskową w plr:
ś
r
o
d
o
w
i
s
k
o
w
ą
w
p
l
r
:
" wykonuje usługi pielęgnacyjno-higieniczne wynikające
z procesu pielęgnowania i zapotrzebowania na świadcze-
Piśmiennictwo
nia zdrowotne;
1. Steciwko A. Wybrane problemy służby zdrowia w Polsce. W: Me-
" wykonuje toaletę ciała, kąpiele lecznicze;
dycyna rodzinna. Sloane PD, Slatt LM, Cutris P (red.). Wyd. pol.
" wykonuje czynności zapobiegające odleżynom;
Steciwko A. Wydawnictwo Urban & Partner, Wrocław 1998; 59-
64.
" wykonuje inne czynności wynikające z procesu leczenia.
2. Steciwko A. Rola lekarza rodzinnego w reformie poz. W: Prakty-
ka lekarza rodzinnego. Aspekty organizacyjne, prawne i finan-
Świadczenia socjalno-bytowe realizowane w ramach
Ś
w
i
a
d
c
z
e
n
i
a
s
o
c
j
a
l
n
o
-
b
y
t
o
w
e
r
e
a
l
i
z
o
w
a
n
e
w
r
a
m
a
c
h
sowe. Steciwko A (red.). Wyd. Akademia Medyczna, Wrocła-
opieki nad chorym dializowanym przez pielęgniarkę środo-
o
p
i
e
k
i
n
a
d
c
h
o
r
y
m
d
i
a
l
i
z
o
w
a
n
y
m
p
r
z
e
z
p
i
e
l
ę
g
n
i
a
r
k
ę
ś
r
o
d
o
-
w. 1998; 7-14.
3. Steciwko A. Zakres działań i najważniejszych kompetencji leka-
wiskową w plr:
w
i
s
k
o
w
ą
w
p
l
r
:
rza rodzinnego. W: Praktyka lekarza rodzinnego. Aspekty orga-
" koordynuje i organizuje działania na rzecz podopieczne-
nizacyjne, prawne i finansowe. Steciwko A (red.). Wyd. Akade-
go w zakresie spraw socjalnych poprzez instytucje, sto-
mia Medyczna, Wrocław 1998; 15-28.
warzyszenia, organizacje pozarządowe oraz placówki
4. Kuszewski K. Rola lekarza rodzinnego w realizacji Narodowego
ochrony zdrowia. Programu Zdrowia. Polska Medycyna Rodzinna 2, 3: 263-5.
Problemy Lekarskie 2006; 45, 3 87
NEFROLOGIA
5. Steciwko A. Praktyka lekarza rodzinnego. Warunki wymagane
do utworzenia praktyki lekarza rodzinnego. Polska Medycyna
Rodzinna 2, 3: 470-1.
6. Steciwko A, Drobnik J, Hełminiak I i wsp. Opieka lekarza rodzinne-
go nad pacjentem i jego rodziną w przypadku dializowania w sys-
temie ciągłej ambulatoryjnej dializy otrzewnowej. Wybrane zagad-
nienia z praktyki lekarza rodzinnego. Steciwko A (red.). Wydawnic-
two Continuo, Wrocław 1997; 1: 95-7.
7. Rutkowski B. Pacjent leczony nerkozastępczo w praktyce lekarza
rodzinnego. Polska Medycyna Rodzinna 2, 3: 345-7.
8. Steciwko A, Hełminiak I, Drobnik J. Zagadnienia psychospołecz-
ne opieki lekarza rodzinnego nad chorymi z przewlekłą niewy-
dolnością nerek. Wybrane zagadnienia z praktyki lekarza rodzin-
nego. Steciwko A (red.). Wydawnictwo Continuo, Wro-
cław 1997; 1: 99-103.
88 Problemy Lekarskie 2006; 45, 3