Somatoterapia a
inteligencja emocjonalna
Matylda Lempel-Charęza
XIII EUROPEJSKIE SYMPOZJUM SOMATOTERAPII, VI EUROPEJSKIE
SYMPOZJUM EDUKACJI PSYCHOSOMATYCZNEJ
1
1
KRAKÓW, 24  26 PAy
DZIERNIKA 2003
Motto:
 ... Kto szuka Prawdy, ten szuka Boga, czy jest
tego świadom, czy nie. [4]
Edyta Stein
2
2
1.Wstęp
Somatoterapia w szerokim ujęciu jest każdym oddziaływaniem na ciało.
Wszyscy lekarze mogą powiedzieć o sobie, że są somatoterapeutami.
Oddziaływanie na ciało może wpływać na nastrój. Jednakże nie jest to
psychoterapia.
Oddziaływanie na ciało oraz stworzenie możliwości (czasu, miejsca,
kadru strukturalnego) do osiągnięcia zrozumienia (wglądu) i zmiany
zachowania stanowią elementy postępowania somato-
psychoterapeutycznego.
Sam wgląd nie gwarantuje zmiany zachowań. Dopiero poznanie
własnych ukrytych emocji i powtórne ich przeżycie pozwala doświadczyć
wglÄ…du.
Wraz z uświadomieniem sobie emocji może nastąpić zmiana
zachowania oraz wglÄ…d.
W somato-psychoterapii fundamentalna zasada psychoanalizy by
 mówić wszystko zamienia się w  wyrażać wszystko , poprzez: ruch ciała,
terapeutyczny kontakt cielesny, emocjonalną ekspresję, krzyk, płacz, kreację
artystyczną (malarstwo, taniec, śpiew, ...).
 Wyrażać wszystko przechodzi w  rozumieć .  Rozumieć to co
3
dawniej i  rozumieć to co teraz.
2.Inteligencja emocjonalna jest pojęciem
określającym sprawność emocjonalną  mózgu
emocjonalnego . [1]
Na sprawność emocjonalną składają się następujące
umiejętności:
1. Rozpoznawanie i nazywanie uczuć
2. Wyrażanie uczuć
3. Ocenianie intensywności uczuć
4. Kierowanie uczuciami
5. Odkładanie zaspokojenia pragnień na póz
niej
6. Panowanie nad impulsami
7. Redukowanie stresu
8. Rozpoznawanie różnicy pomiędzy uczuciami, a działaniami [1]
4
3.MacLean
Ojcem wielu teorii dotyczących mózgu emocjonalnego jest
MacLean.
Jest również twórcą nazwy  klawiatura emocjonalna w teorii
mózgu wegetatywnego. ( Barbarella ?)
1949  pojęcie  mózgu wegetatywnego
1952  wprowadził termin  układ limbiczny zamiast  mózg
wegetatywny
 Układ limbiczny był pojmowany jako całość funkcjonalna:
emocje + ciało migdałowate + przegroda + kora
przedczołowa.
1970  teoria  mózgu trójjednego
5
4.Teoria  mózgu trójjednego
Teoria  mózgu trójjednego oznacza hierarchiczne
uporządkowanie 3 mózgów w jednym. Każdy z nich ma swój
rodzaj inteligencji, własną pamięć, własne poczucie czasu i
przestrzeni oraz własne funkcje motoryczne.
Mózg emocjonalny i mózg słowny mogą działać równolegle
używając różnych kodów, co nie oznacza, że mają zdolność do
komunikowania siÄ™ ze sobÄ….
Już w 1949 roku MacLean mówił:  (...) Na początku
psychoterapii nie należy oczekiwać, że osiągnie się wiele
słowami , i że terapeuta powinien odwoływać się do mózgu
wegetatywnego pacjenta.
6
5.Ważne postacie badań nad emocjami
Swój wkład w dziedzinie badań nad emocjami mieli,
między innymi:
" Sylvan Tomkins 1962
" Robert Plutchik 1980
" Jaak Pankseep 1982
" Paul Ekman 1984 [2]
7
6.Strach jako emocja kluczowa
Tomknis Plutchik Pankseep Ekman
1. Zdziwienie 1. Zdziwienie 1. Panika 1. Zdziwienie
2. Zainteresowanie 2. Szczęście 2. Wściekłość 2. Szczęście
3. Radość 3. Złość 3. Oczekiwanie 3. Złość
4. Wściekłość 4. Strach 4. Strach 4. Strach
5. Strach 5. Odraza 5. Odraza
6. Odraza 6. Smutek 6. Smutek
7. Wstyd 7. Akceptacja
8. Udręka 8. Antycypacja
8
7.Emocje i ciało
Emocje są funkcjami mózgu związanymi z zapewnieniem
przetrwania.
Emocje poznajemy dzięki ich wtargnięciu do świadomości.
Mechanizm biologiczny obejmuje emocje i ciało, według
schematu sprzężenia zwrotnego:
Bodziec Bodziec
Ocena Ocena
=
Skłonność do Działanie
działania
9
8.Model roboczy 1  proces przebiegu informacji
Bodziec
Ocena
Ukryta pamięć krótkotrwała Ukryta pamięć długotrwała o
emocjonalna sytuacji emocjonalnej
Ciało migdałowate
H i p o k a m p
Droga prekognitywna
Działanie
Pamięć operacyjna
Kora
Działanie oznacza
pobudzenie
autonomicznego układu
Bezpośrednie przeżycie emocjonalne
nerwowego  reakcje
fizjologiczne.
10
Działanie
9.Wybrane drogi pobudzenia ciała migdałowatego
Droga  krótsza Droga  dłuższa
Reakcja emocjonalna Reakcja emocjonalna
11
prekognitywna kognitywna
10.Model roboczy 2  większość etapów działania mózgu
odbywa się poza świadomością
bodziec
analiza właściwości fizycznych
znaczenie
bank pamięci długotrwałej
porównanie i kwalifikacja
nieświadome treści wspomnień
świadome treści wspomnień
Reakcja fizjologiczna Reakcja fizjologiczna
Działanie
Działanie
12
terapie werbalne terapie niewerbalne
11.Model roboczy 3  zastosowanie metod
terapeutycznych
Zjawisko społeczne
Werbalizacja
Ciało
świadome
terapie werbalne
treści
wspomnień
Emocja
nieświadome
terapie niewerbalne
treści
wspomnień
np. szkoła strasburska,
Zachowanie
modo meyery
13
12. Mózg słowny
Werbalizacja mobilizuje  mózg słowny .
Myślenie daje nam możliwość wyboru reakcji. Dzieje
się to poprzez następujące sprzężenie zwrotne:
bodziec -> mechanizm oceny -> zaprogramowanie i
uruchomienie zbioru odpowiednich reakcji -> doznania
fizjologiczne -> świadome przeżywanie emocji
14
13.Różne rodzaje somato-psychoterapii
15
y
ródÅ‚o: 1993, R. Meyer,  Études cliniques psychothérapiques et somatothérapiques
14.Zakończenie
Odkrywcze prace nad badaniem działania i funkcjonowania
ciała migdałowatego i hipokampa oraz nad powstawaniem i
warunkowaniem strachu prowadzili, między innymi, LeDoux i
Gazzaniga (od lat 70 ubiegłego stulecia).
Terapie niewerbalne wychodzÄ… naprzeciw najnowszym
osiągnięciom neuroanatomii i neurofizjologii.
Praca z ciałem oznacza pracę z emocjami. Strach stanowi
emocjÄ™ osiowÄ… w wielu psychopatologiach. Terapie niewerbalne
wspomagane terapiami werbalnymi stanowią narzędzie służące
do psychoterapii w zaburzeniach osobowości różnego rodzaju.
Praca technikami niewerbalnymi wymaga głębokiej dojrzałości i
samowiedzy ze strony terapeuty.
16
Wybrane pozycje bibliograficzne
1. Inteligencja emocjonalna, Daniel Goleman, przeł. Andrzej Jankowski, Media Rodzina, Poznań
1997.
2. Mózg emocjonalny. Tajemnicze podstawy życia emocjonalnego, Joseph LeDoux, przeł. Andrzej
Jankowski, Media Rodzina, Poznań 2000.
3. Études Cliniques Psychothérapiqes Et Somatothérapiques, R. Meyer, SIMEP, Paris 1993.
4. Z listu do S. A. Jaegerschmid z 23.03.1938. ESW IX, s. 102 z Tajemnica osoby ludzkiej,
antropologia Edyty Stein, opracowanie ks. Jerzy Machnacz, Wrocław 1999.
17