Ocena funkcjonalna chodu i
Ocena funkcjonalna chodu i
innych form lokomocji
innych form lokomocji
www.pandm.org
www.pandm.org
W analizie funkcji motorycznych osób
W analizie funkcji motorycznych osób
niepełnosprawnych szczególną rolę ma
niepełnosprawnych szczególną rolę ma
ocena możliwości ruchowych związanych z
ocena możliwości ruchowych związanych z
różnymi sposobami lokomocji.
różnymi sposobami lokomocji.
Choroby układu nerwowego i aparatu
Choroby układu nerwowego i aparatu
ruchu oraz dłuższa hipokinezja
ruchu oraz dłuższa hipokinezja
spowodowana innymi schorzeniami w
spowodowana innymi schorzeniami w
znaczny sposób upośledzają lokomocję.
znaczny sposób upośledzają lokomocję.
www.pandm.org
www.pandm.org
Znaczenie rehabilitacji w zakresie
Znaczenie rehabilitacji w zakresie
możliwości lokomocyjnych
możliwości lokomocyjnych
pacjenta:
pacjenta:
Chód i inne formy lokomocji są konieczne do
Chód i inne formy lokomocji są konieczne do
zaspokajania potrzeb życia codziennego.
zaspokajania potrzeb życia codziennego.
Większość chorób wpływa niekorzystnie na
Większość chorób wpływa niekorzystnie na
osobniczą lokomocję.
osobniczą lokomocję.
Wzorzec biomechaniczny chodu stanowi
Wzorzec biomechaniczny chodu stanowi
najbardziej wykształconą odruchowo funkcję
najbardziej wykształconą odruchowo funkcję
motoryczną człowieka w jego rozwoju
motoryczną człowieka w jego rozwoju
ontogenetycznym i filogenetycznym.
ontogenetycznym i filogenetycznym.
www.pandm.org
www.pandm.org
 Utrzymanie spionizowanej pozycji i
Utrzymanie spionizowanej pozycji i
wykonywanie ruchów lokomocyjnych
wykonywanie ruchów lokomocyjnych
stanowi dla wielu chorych po ciężkich
stanowi dla wielu chorych po ciężkich
urazach bardzo duży wysiłek fizyczny i
urazach bardzo duży wysiłek fizyczny i
wpływa znacząco na całościowy bilans
wpływa znacząco na całościowy bilans
energetyczny ustroju.
energetyczny ustroju.
Postęp w przywracaniu prawidłowej
Postęp w przywracaniu prawidłowej
lokomocji jest wyrazem skuteczności
lokomocji jest wyrazem skuteczności
procesu rehabilitacji.
procesu rehabilitacji.
www.pandm.org
www.pandm.org
 Poruszanie się, głównie w pozycji
Poruszanie się, głównie w pozycji
spionizowanej, jest zwykle dla osoby
spionizowanej, jest zwykle dla osoby
niepełnosprawnej najważniejszym celem
niepełnosprawnej najważniejszym celem
usprawniania.
usprawniania.
Osiągnięcie pełnej sprawności chodu
Osiągnięcie pełnej sprawności chodu
stanowi dla osoby dotąd niepełnosprawnej
stanowi dla osoby dotąd niepełnosprawnej
dowód skuteczności rehabilitacji.
dowód skuteczności rehabilitacji.
Intensywne ćwiczenia konieczne do
Intensywne ćwiczenia konieczne do
poprawy jakości chodu wpływają też
poprawy jakości chodu wpływają też
wyraz
nie na poprawę ogólnej sprawności i
wyraz
nie na poprawę ogólnej sprawności i
wydolności fizycznej chorego.
wydolności fizycznej chorego.
www.pandm.org
www.pandm.org
Kontrolę chodu można prowadzić w
Kontrolę chodu można prowadzić w
następujący sposób:
następujący sposób:
rejestrować czas pokonanego dystansu przez pacjenta,
rejestrować czas pokonanego dystansu przez pacjenta,
rejestrować czas chodu podczas pokonywania przez pacjenta
rejestrować czas chodu podczas pokonywania przez pacjenta
określonych przeszkód, np. stopni, wzniesienia itp.,
określonych przeszkód, np. stopni, wzniesienia itp.,
rejestrować szybkość chodu lub określić odległość przebytą w
rejestrować szybkość chodu lub określić odległość przebytą w
jednostce czasu,
jednostce czasu,
rejestrować długość i częstotliwość kroków,
rejestrować długość i częstotliwość kroków,
rejestrować, przy użyciu platformy tensometrycznej, siłę
rejestrować, przy użyciu platformy tensometrycznej, siłę
nacisku kończyn dolnych i długość poszczególnych cykli chodu,
nacisku kończyn dolnych i długość poszczególnych cykli chodu,
określić koszt energetyczny wysiłku fizycznego związanego z
określić koszt energetyczny wysiłku fizycznego związanego z
chodem.
chodem.
www.pandm.org
www.pandm.org
Wysiłek fizyczny związany z lokomocją,
Wysiłek fizyczny związany z lokomocją,
szczególnie u osób niepełnosprawnych,
szczególnie u osób niepełnosprawnych,
angażuje wiele grup mięśniowych i
angażuje wiele grup mięśniowych i
wymaga określonego nakładu energii.
wymaga określonego nakładu energii.
Chód osób zdrowych jest bardzo
Chód osób zdrowych jest bardzo
ekonomiczny, tzn. odznacza się niewielkim
ekonomiczny, tzn. odznacza się niewielkim
wydatkiem energetycznym i wysokim
wydatkiem energetycznym i wysokim
współczynnikiem pracy użytecznej, co
współczynnikiem pracy użytecznej, co
wskazuje na korzystne relacje pomiędzy
wskazuje na korzystne relacje pomiędzy
wykonaną pracą fizyczną a energią, która
wykonaną pracą fizyczną a energią, która
musi być wydatkowana na jej
musi być wydatkowana na jej
wykonanie.
wykonanie.
www.pandm.org
www.pandm.org
Wskutek zaburzonej koordynacji nerwowo-
Wskutek zaburzonej koordynacji nerwowo-
mięśniowej osoba niepełnosprawna angażuje
mięśniowej osoba niepełnosprawna angażuje
podczas chodu wiele dodatkowych mięśni, co
podczas chodu wiele dodatkowych mięśni, co
podwyższa koszt energetyczny tego wysiłku.
podwyższa koszt energetyczny tego wysiłku.
Chód osób po urazach rdzenia kręgowego,
Chód osób po urazach rdzenia kręgowego,
chodzących w pozycji pionowej wymaga
chodzących w pozycji pionowej wymaga
sześciokrotnie większego nakładu energii niż
sześciokrotnie większego nakładu energii niż
u osób zdrowych.
u osób zdrowych.
www.pandm.org
www.pandm.org
U osób zdrowych odnotowano pozytywną
U osób zdrowych odnotowano pozytywną
zależność pomiędzy szybkością chodu a
zależność pomiędzy szybkością chodu a
zużyciem tlenu, lecz tylko w zakresie
zużyciem tlenu, lecz tylko w zakresie
szybkości chodu 50-100 m/min.
szybkości chodu 50-100 m/min.
Istnieje zatem określona szybkość chodu,
Istnieje zatem określona szybkość chodu,
która jest energetycznie
która jest energetycznie
najoszczędniejsza (niskie zużycie tlenu) i
najoszczędniejsza (niskie zużycie tlenu) i
to kryterium metaboliczne może
to kryterium metaboliczne może
wskazywać na stopień fizjologicznej
wskazywać na stopień fizjologicznej
prawidłowości chodu.
prawidłowości chodu.
www.pandm.org
www.pandm.org
Charakterystyka lokomocji w
Charakterystyka lokomocji w
urazach rdzenia kręgowego
urazach rdzenia kręgowego
Możliwości lokomocyjne pacjentów po urazie rdzenia
Możliwości lokomocyjne pacjentów po urazie rdzenia
kręgowego uwarunkowane są:
kręgowego uwarunkowane są:
wysokością urazu rdzenia
wysokością urazu rdzenia
stopniem upośledzenia funkcji zespołów dynamicznych
stopniem upośledzenia funkcji zespołów dynamicznych
mięśni
mięśni
Podział pacjentów pod względem czynnościowym:
Podział pacjentów pod względem czynnościowym:
z uszkodzeniem rdzenia powyżej Th7
z uszkodzeniem rdzenia powyżej Th7
C1-C5  ciężki stan kliniczny
C1-C5  ciężki stan kliniczny
poniżej C5
poniżej C5
z uszkodzeniem rdzenia poniżej Th7
z uszkodzeniem rdzenia poniżej Th7
www.pandm.org
www.pandm.org
Jaki jest koszt fizjologiczny różnych
Jaki jest koszt fizjologiczny różnych
form lokomocji?
form lokomocji?
www.pandm.org
www.pandm.org
Koszt energetyczny fizjologicznego
Koszt energetyczny fizjologicznego
chodu z szybkością 5,5 km/godz.
chodu z szybkością 5,5 km/godz.
wynosi 5,5-7,5 kcal/min. w
wynosi 5,5-7,5 kcal/min. w
zależności od podłoża. Jest to
zależności od podłoża. Jest to
wysiłek, którego zapotrzebowanie
wysiłek, którego zapotrzebowanie
energetyczne trzykrotnie
energetyczne trzykrotnie
przekracza spoczynkową przemianę
przekracza spoczynkową przemianę
materii (lekka praca fizyczna).
materii (lekka praca fizyczna).
www.pandm.org
www.pandm.org
Uwarunkowania zmieniające wydatek
Uwarunkowania zmieniające wydatek
energetyczny lokomocji chorych z urazem
energetyczny lokomocji chorych z urazem
rdzenia kręgowego:
rdzenia kręgowego:
Poziom uszkodzenia rdzenia i wynikające z
Poziom uszkodzenia rdzenia i wynikające z
niego porażenia różnych grup
niego porażenia różnych grup
mięśniowych
mięśniowych
Rodzaj sprzętu ortopedycznego (wózek,
Rodzaj sprzętu ortopedycznego (wózek,
kula łokciowa, AFO, KAFO, poręcze itp.)
kula łokciowa, AFO, KAFO, poręcze itp.)
Stan funkcjonalny pacjenta (np. okres
Stan funkcjonalny pacjenta (np. okres
hipokinezji czy obniżonej wydolności
hipokinezji czy obniżonej wydolności
fizycznej)
fizycznej)
Paraplegicy uczą się na nowo sposobu
Paraplegicy uczą się na nowo sposobu
poruszania.
poruszania.
www.pandm.org
www.pandm.org
OEI (ang. orthopedic efficiency index)
OEI (ang. orthopedic efficiency index)
 wskaz
nik, wyrażony w ml
 wskaz
nik, wyrażony w ml
O2/kg/m, określający ilość tlenu
O2/kg/m, określający ilość tlenu
potrzebną paraplegikowi do
potrzebną paraplegikowi do
pokonania określonego dystansu
pokonania określonego dystansu
i pozwalający porównać koszt
i pozwalający porównać koszt
metaboliczny lokomocji
metaboliczny lokomocji
wykonanej odmiennymi
wykonanej odmiennymi
sposobami przez pacjentów o
sposobami przez pacjentów o
równym stopniu upośledzenia
równym stopniu upośledzenia
www.pandm.org
www.pandm.org
funkcji motorycznych.
funkcji motorycznych.
Wydatek energetyczny różnych rodzajów lokomocji
Wydatek energetyczny różnych rodzajów lokomocji
paraplegików w zależności od wysokości urazu
paraplegików w zależności od wysokości urazu
rdzenia kręgowego
rdzenia kręgowego
Wózek Chód Norma u
Wózek Chód Norma u
ludzi
ludzi
zdrowych
zdrowych
Poziom Th1-9 Th10 x Th1-9 Th10 x x
Poziom Th1-9 Th10 x Th1-9 Th10 x x
uszkodzenia
uszkodzenia
rdzenia
rdzenia
HR (ud/min) 133 115 123 120 142 138 100
HR (ud/min) 133 115 123 120 142 138 100
VO2 11,1 11,9 11,5 12,1 15,0 14,5 11,4
VO2 11,1 11,9 11,5 12,1 15,0 14,5 11,4
(ml/kg/min)
(ml/kg/min)
OEI 0,16 0,16 0,16 0,73 0,74 0,74 0,15
OEI 0,16 0,16 0,16 0,73 0,74 0,74 0,15
(ml/kg/m)
(ml/kg/m)
Szybkość 68 76 72 18 28 27 80
Szybkość 68 76 72 18 28 27 80
(m/min)
(m/min)
www.pandm.org
www.pandm.org
Poruszanie się paraplegika na
Poruszanie się paraplegika na
wózku bez względu na poziom
wózku bez względu na poziom
uszkodzenia rdzenia, zbliżone jest
uszkodzenia rdzenia, zbliżone jest
pod względem wydatku
pod względem wydatku
energetycznego do chodu osoby
energetycznego do chodu osoby
zdrowej, zaś chód w pozycji
zdrowej, zaś chód w pozycji
pionowej pięciokrotnie przewyższa
pionowej pięciokrotnie przewyższa
wydatek osoby zdrowej.
wydatek osoby zdrowej.
www.pandm.org
www.pandm.org
Różnica w zużyciu tlenu dla
Różnica w zużyciu tlenu dla
pokrycia potrzeb wysiłku lokomocji
pokrycia potrzeb wysiłku lokomocji
nie leży w przemianach tlenowych
nie leży w przemianach tlenowych
(MET), lecz w wydatku
(MET), lecz w wydatku
energetycznym potrzebnym do
energetycznym potrzebnym do
pokonania 1 m dystansu.
pokonania 1 m dystansu.
www.pandm.org
www.pandm.org
Wpływ rodzaju sprzętu ortopedycznego na
Wpływ rodzaju sprzętu ortopedycznego na
wydatek energetyczny chodu paraplegika:
wydatek energetyczny chodu paraplegika:
Pacjenci posługujący się AFO poruszają się
Pacjenci posługujący się AFO poruszają się
o 30% szybciej i zużywają 40% mniej
o 30% szybciej i zużywają 40% mniej
tlenu niż pacjenci używający KAFO.
tlenu niż pacjenci używający KAFO.
Poruszanie się przy poręczy jest wolniejsze
Poruszanie się przy poręczy jest wolniejsze
o 64% niż chód normalny (29 m/s i 80
o 64% niż chód normalny (29 m/s i 80
m/s), zużycie tlenu większe o 38% (16,5
m/s), zużycie tlenu większe o 38% (16,5
ml O2/kg/min i 12 ml O2/kg/min), a HR
ml O2/kg/min i 12 ml O2/kg/min), a HR
wzrasta do 145 ud./min.
wzrasta do 145 ud./min.
www.pandm.org
www.pandm.org
Intensywność wysiłku fizycznego chodu
Intensywność wysiłku fizycznego chodu
paraplegików w porównaniu do osób zdrowych.
paraplegików w porównaniu do osób zdrowych.
Przy szybkości poruszania ok. 2,5
Przy szybkości poruszania ok. 2,5
km/godz., wydatek energetyczny jazdy na
km/godz., wydatek energetyczny jazdy na
wózku jest niższy niż chodu osoby
wózku jest niższy niż chodu osoby
zdrowej.
zdrowej.
Przy szybkości powyżej 3,5 km/godz. Chód
Przy szybkości powyżej 3,5 km/godz. Chód
osoby zdrowej jest bardziej ekonomiczny 
osoby zdrowej jest bardziej ekonomiczny 
25% wyższe wartości HR u paraplegików
25% wyższe wartości HR u paraplegików
poruszających się na wózku w porównaniu
poruszających się na wózku w porównaniu
z chodem osoby zdrowej (stres i
z chodem osoby zdrowej (stres i
nadmierne wykorzystanie do pracy
nadmierne wykorzystanie do pracy
www.pandm.org
www.pandm.org
kończyn górnych).
kończyn górnych).
Pacjenci z urazem rdzenia
Pacjenci z urazem rdzenia
kręgowego pragnący
kręgowego pragnący
poruszać się w pozycji
poruszać się w pozycji
pionowej powinni
pionowej powinni
reprezentować bardzo
reprezentować bardzo
wysoki poziom wydolności
wysoki poziom wydolności
fizycznej.
fizycznej.
www.pandm.org
www.pandm.org
Możliwości poprawy wydolności
Możliwości poprawy wydolności
fizycznej paraplegików:
fizycznej paraplegików:
Chorzy z urazem rdzenia kręgowego w
Chorzy z urazem rdzenia kręgowego w
trakcie treningu rehabilitacyjnego mogą
trakcie treningu rehabilitacyjnego mogą
uzyskać wartość VO2max najwyżej 1,4 l
uzyskać wartość VO2max najwyżej 1,4 l
O2/min, w związku ze stopniem
O2/min, w związku ze stopniem
upośledzenia funkcji motorycznej.
upośledzenia funkcji motorycznej.
Osobnicze możliwości poprawy wydolności
Osobnicze możliwości poprawy wydolności
(do VO2max = 1,5 l O2/min) zależą od:
(do VO2max = 1,5 l O2/min) zależą od:
poziomu uszkodzenia rdzenia
poziomu uszkodzenia rdzenia
stanu ogólnego pacjenta
stanu ogólnego pacjenta
www.pandm.org
www.pandm.org
 Chód paraplegika w pozycji pionowej jest
Chód paraplegika w pozycji pionowej jest
wysiłkiem przekraczającym 30% maksymalnego
wysiłkiem przekraczającym 30% maksymalnego
zużycia tlenu (narastanie beztlenowych
zużycia tlenu (narastanie beztlenowych
procesów metabolicznych i nasilenie objawów
procesów metabolicznych i nasilenie objawów
zmęczenia, które wymuszają zaprzestanie
zmęczenia, które wymuszają zaprzestanie
wysiłku), stąd czas nauki chodu jest znacznie
wysiłku), stąd czas nauki chodu jest znacznie
ograniczony.
ograniczony.
Należy pamiętać o zaburzeniach układu krążenia
Należy pamiętać o zaburzeniach układu krążenia
i oddychania na skutek urazu, które ograniczają
i oddychania na skutek urazu, które ograniczają
wydolność osobniczą (spadek pojemności
wydolność osobniczą (spadek pojemności
życiowej płuc, ciśnienia, bradykardia i związana
życiowej płuc, ciśnienia, bradykardia i związana
z tym hipoksja)
z tym hipoksja)
www.pandm.org
www.pandm.org