Zrób sobie własnego Knoppix-a KNOW HOW Tworzenie własnej płyty CD z dystrybucją Knoppix Mistrz na diecie ystrybucja Knoppix, zwykle W dystrybucji Klausa Knoppera znajduje się duża ilość programów i ustaw- przygotowana do uruchamiania ień, z których większość to rzadko używane narzędzia i dodatki. W niniejszym Dbezpośrednio z płyty CD, ma ogromne możliwości rozpoznawania sprzę- artykule pokażemy, jak w oparciu o Knoppix-a stworzyć dystrybucję tu użytkownika, przyjazny pulpit oraz do- skonałe zaplecze programowe. Zastanów- odpowiadającą indywidualnym potrzebom użytkownika. ROLF WAGNER my się jednak, kto tak naprawdę potrzebu- je zestawu znaków japońskich, czy też dziesięciu różnych edytorów? Z drugiej miejsce dla własnych zastosowań. Wię- Przygotowanie strony zdarza się, że potrzebujemy jakie- cej nie zawsze oznacza lepiej . dysku twardego goś programu do prezentacji naszych da- Możliwości zastosowania specjalnie przy- Dla uproszczenia założyliśmy, że komputer nych. Jeśli pozbędziemy się programów, gotowanych na płytach CD dystrybucji jest wyposażony w osobny, pusty dysk EIDE z których nie korzystamy lub nie lubimy Knoppix są niezliczone: skromne stacje robo- (patrz ramka Wymagania). Jeżeli w naszych korzystać, przygotuje- cze w biurach, publiczne portale infor- systemach pracuje więcej niż jeden dysk, my w ten sposób macyjne, obsługa recepcji w ho- dyski inne niż EIDE lub dysk zawiera już telach, publiczne kawiarenki jakieś dane, należy pamiętać o odpowiedniej internetowe, prezentacja i re- zmianie podanych w tym artykule poleceń, klama, informacja o produk- dostosowując je do konkretnej konfiguracji tach, filmy wideo i rozrywka, komputera. Niezastosowanie się do tych za- wypożyczanie komputerów leceń może doprowadzić do utraty wszyst- przenośnych do szkół i szpi- kich danych! Jeżeli zatem nie masz pewno- tali, oprogramowanie edu- ści, co do wykonanych czynności, przed kacyjne i zawodowe, poka- przygotowaniem twardych dysków wykonaj zy na targach handlowych archiwizację wszystkich danych, które się i tym podobne. na nich znajdują. Płyty CD tego typu Uruchamiamy system z płyty Knoppix można też wykorzystać CD, następnie otwieramy powłokę (interpre- dla celów archiwizacji danych w instytucjach Wymagania rządowych i administra- Będziemy potrzebowali standardowego cji. Problem nie leży jed- komputera klasy PC o pojemności całkowi- nak w trwałości nośników tej 1 GB (256 MB pamięci RAM i plik wy- (specjalnie przygotowane do miany wielkości 750 MB). Dostosowana tego celu płyty CD mogą prze- do naszych potrzeb płyta CD z systemem Knoppix zawiera skompresowany system chowywać dane przez 300 lat), plików, który może zajmować około 700 lecz w oprogramowaniu czy MB pamięci jest to główny powód tak byłoby ono w stanie odczytać dane wysokich wymagań w stosunku do pamięci w przestarzałych formatach plików, systemu. Ponadto konieczne będą: które już dawno nie będą istnieć. 6 GB (lub więcej) wolnej pamięci na dysku Umieszczając dane, system opera- twardym. Dysk powinien być początkowo cyjny i odpowiednie oprogramowanie na pusty. Założymy na nim trzy partycje. jednym nośniku, tak jak w naszym przykła- Nagrywarka płyt CD oraz czyste nośniki dzie (lub w pliku), zwiększamy szanse od- CD/RW czytania tych danych w przyszłości. Może- System Knoppix CD, wersja 3.3 [1] my przypuszczać, że w przyszłości nadal Dodatkowo: system Debian CD, wersja będą istniały emulatory x86, na których 3.0r2 [2], [3] oraz dwie sformatowane możliwe będzie uruchomienie dzisiejszych dyskietki systemów operacyjnych Linux (lub Micro- soft Windows). 44 Kwiecień 2004 www.linux-magazine.pl Zrób sobie własnego Knoppix-a KNOW HOW ter poleceń) i wpisujemy sudo su dzięki te- mu uzyskujemy uprawnienia użytkownika głównego (root). Możemy teraz przystąpić do instalacji dystrybucji Knoppix na dysku twardym, czyli na /dev/hda2. Podczas na- szych działań będziemy starali się odchu- dzić instalowany system. Następnie, mając nadal przywileje użytkownika głównego, uruchamiany (nieoficjalny) skrypt instala- cyjny o nazwie knoppix-installer, co umożliwi nam z kolei uruchomienie programu instala- Rysunek 1: Skrypt knoppix-installer urucha- Rysunek 2: Podział dysku na partycje cyjnego graficznego interfejsu użytkownika mia instalatora opartego na interfejsie gra- sprawdzmy, czy ##1dysk jest wystarczają- (GUI) (Rysunek 1). ficznym (GUI), umożliwiając skopiowanie ory- co duży. ginalnego Knoppixa z płyty CD i zainstalowa- Instalacja Knoppix CD nie go na dysku twardym. tem tylko do odczytu ), użyjmy KDE desk- na dysku twardym top. Zapoznajmy się z ikonami, które znala- W tym momencie dobrze jest wykonać po- my spokojnie nadal używać istniejącego sys- zły się na pulpicie, kliknijmy je, a następnie dział dysku twardego na partycje (Rysunek temu. Pamiętajmy jednak o tym, że powinni- zamknijmy wszystkie otwarte okna. T eraz 2). Pozycja 3 programu instalacyjnego powo- śmy zostawić na tej partycji sporo wolnego kliknijmy prawym klawiszem myszy na iko- duje uruchomienie programu o nazwie qt- miejsca oraz o tym, że będziemy potrzebować nach i usuńmy znacznik z pola wyboru Pro- parted, służącego do podziału dysków na par- wolnego miejsca także na partycji hd2. Nie za- perties / Device / Read-only (patrz Rysunek 3), tycje. Wielkość pierwszej partycji powinna pomnijmy także zwiększyć pliku wymiany! a następnie kliknijmy prawym klawiszem wynosić co najmniej 3,5 GB. Będziemy także Bez względu na to, czy zachowamy po- myszy i zaznaczmy Change Read/Write mode, potrzebowali około 705 MB wolnej pamięci przednią wersję systemu, czy też wybierzemy co umożliwi nam zapis na tych partycjach. na dysku twardym, która będzie działać jako instalację systemu od podstaw, musimy Wywołujemy powłokę i wpisujemy sudo su. partycja wymiany danych. Dla dwóch pierw- sprawdzić, czy opcje lilo lub grub boot dla Aby zmienić katalog na pierwszą partycję, szych partycji określamy parametry ext3 oraz partycji hda1 (Debian) i hda2 (Knoppix) wpisujemy cd /mnt/hda1. Będziemy potrze- Primary Partition. Ostatnia, trzecia partycja działają prawidłowo. Aby spać spokojnie, po- bowali dwóch nowych katalogów: jest także partycją główną (ang. Primary winniśmy utworzyć dyskietki startowe dla Partition) typu linux-swap. obu systemów. Jeżeli jesteśmy zwolennikami mkdir custom Następnie wybieramy opcję 1. Configure nurtu minimalistów , nie będziemy w zasa- mkdir custom/KNOPPIX_CD Installation (konfiguracja instalacji). Kreator, dzie potrzebowali dystrybucji na partycji oferujący pomoc kontekstową, zada pytanie hda1 sformatowanie jej w systemie plików T eraz skopiujmy zawartość płyty CD Knop- o wymagany system operacyjny. Odpowiedzią Ext 3 lub innym, zrozumiałym dla Knoppi- pixa do katalogu custom/KNOPPIX_CD, na to pytanie jest knoppix. Pamiętaj, że party- xa, będzie wystarczające. wkładamy zatem płytę CD do napędu i wpi- cją docelową jest hda2. Druga opcja menu sujemy: uruchamia czasochłonną procedurę kopio- Przygotowanie wania plików. do odchudzania cd /mnt/cdrom płyty Knoppixa tar cpf . --exclude./KNOPPIXU Zadanie dodatkowe Czeka nas teraz rozruch Knoppixa z dysku /KNOPPIX | (cd /mnt/hda1/customU kopiowanie dystrybucji twardego, czyli z hda2. Aby mieć możliwość /KNOPPIX_CD; tar xpf -) Debian na dysk twardy zapisywania danych na obu partycjach Jeżeli będziemy wykorzystywać komputer (Knoppix zwykle instaluje partycje z atrybu- Odchudzanie do zadań innych niż korzystanie z Knoppixa, Zakładamy, że użytkownicy mają nadal możemy na pierwszej partycji /dev/hda1 za- uprawnienia użytkownika głównego instalować sobie aktualną dystrybucję De- i otworzyli powłokę w systemie Knoppix, biana. Umożliwi to normalne użytkowanie który został uruchomiony z partycji hda2. komputera do codziennej pracy. Bliskie po- Jest to dobra chwila na zastanowienie się, krewieństwo Debiana i Knoppixa powoduje, które programy chcemy zachować, a które że główna część dystrybucji doskonale nada- wyrzucić. Aby pomóc w wyborze powiemy je się do modyfikacji Knoppixa CD, prze- tylko, że warto odszukać katalog contrib, chowywania własnych plików skryptowych w którym znajdziemy minimalną dystry- (de-)instalacji, tworzenia nowych pakietów bucję Knoppixa zajmującą 240 MB. Z te- i tym podobnych. go katalogu potrzebujemy tylko pliku tek- Jeżeli dysponujemy już zainstalowaną dys- Rysunek 3: KDE desktop umożliwia uzyskanie stowego Packages.txt. Rozmiar tego pliku trybucję Linuksa na partycji hda1 (najlepiej dostępu do zapisu na obu partycjach, gdyż wynosi około 46 KB plik z płyty ze stan- gdyby była to dystrybucja Debiana), nie mu- Knoppix zwykle instaluje partycje w trybie dardową dystrybucją zajmuje około 110 simy jej usuwać i instalować ponownie. Może- tylko do odczytu . KB. Można porównać oba pliki (korzysta- www.linux-magazine.pl Kwiecień 2004 45 Zrób sobie własnego Knoppix-a KNOW HOW jąc chociażby z diff) i znalezć w ten sposób są bardzo przydatne, jeżeli chcemy rozpro- setki programów, które chcielibyśmy wy- wadzać naszą dystrybucję lub przechowywać rzucić. bazę danych naszych nośników. Czemu nie zacząć od kilku edytorów, z któ- Plik knoppix_custom.iso powinien znajdo- rych nigdy nie korzystamy? Do wyboru mamy: wać się teraz w katalogu /mnt/hda1/custom vim, hexedit, nedit, emacs21, netris, zile, joe, i jest w zasadzie gotowy do nagrania na pły- lde, mparted, gettext-el, vim-scripts i vim-gtk. tę CD. Jeżeli nagrywarka jest jedynym na- Jeżeli wystarczy nam KWriter, KSpread lub pędem CD w komputerze, będziemy mieli Abiword, możemy spokojnie wyrzucić Open kłopot. Obecny system operacyjny nie bę- Office, zaoszczędzając w ten sposób ponad 200 dzie w stanie nagrać płyty bez rozruchowe- MB nieskompresowanej pamięci na dysku. go/głównego systemu plików w napędzie. Pakiety usuwamy przy pomocy polecenia apt- Bez paniki system Knoppix należy uru- -get -u remove nazwapakietu w tym przypadku chomić w takim przypadku z partycji hda2. nazwa pakietu to openoffice-de-en. Rysunek 4: Wyrzucamy z płyty CD Knoppixa Jeżeli to konieczne, otwieramy ponownie Możemy także pozbyć się gier, których nie niepotrzebne gry dlaczego nie zacząć od systemowi dostęp do zapisu na dyskach (nie lubimy, np. Freeciv (Rysunek 4). Pakiety tej Freeciv? będzie to konieczne w następnym kroku gry to: freeciv-server, freeciv, freeciv-data oraz nagrywaniu płyty CD). T eraz jednak zmie- freeciv-client-gtk. Możemy także wpisać apt-c- przygotowywana dystrybucja Knoppixa niamy katalog na /mnt/hda1/custom. ache search game, dzięki czemu uzyskamy li- w tej chwili nie pracuje, możemy kontynu- Podczas naszych eksperymentów zalecamy stę zainstalowanych w systemie gier. ować nasze porządki i np. usunąć .bash_hi- użycie płyty CD wielokrotnego zapisu (CD- Aby zaoszczędzić kolejne 10 MB pamięci, story, wszystkie pliki tmp oraz pakiety znaj- RW). Jeżeli coś pójdzie nie tak, będziemy mo- możemy usunąć niektóre pliki języków, np. dujące się w katalogu /var/cache/apt/archi- gli ponownie wykorzystać tę samą płytę. kde-i18n-ru, kde-i18n-ja i podobne. Jeżeli ves. T eraz zajmijmy się płytą CD i przyj- Wkładamy zatem płytę CD-RW do napędu. chcemy dowiedzieć się, które pakiety języ- rzyjmy się wynikom naszej pracy. Szczegó- Możemy w tym momencie skorzystać z narzę- ków zainstalowano w systemie, wpiszmy po- ły będziemy jeszcze mogli dopracować dzia z interfejsem GUI, np. K3b, będącego lecenie apt-cache search kde-i18n. pózniej. częścią Knoppixa (konieczna będzie konfigu- Oczywiście mamy też możliwość zainstalo- Najpierw kompresujemy zawartość party- racja programu) lub wykonać polecenie cdre- wania nowych pakietów. Wpisujemy po pro- cji hda2 i zapisujemy ją na pierwszej partycji cord -v dev=0,0 knoppix_custom.iso. stu apt-get -u install nazwapakietu. Poniższe w pliku o nazwie KNOPPIX. T ak wię ponow- Musimy zmienić także parametr dev=, aby polecenie sortuje pakiety pod kątem ich nie uruchamiamy wersję tekstową powłoki odpowiadał on naszej konfiguracji. Warto wielkości: i wpisujemy: ponadto włączyć obsługę przepełnienia bufo- ra (tzw. BURN-PROOF). Możemy także wy- dpkg-query -W -showformat='${U mkisofs -R -L /mnt/hda2 | U korzystać potoki w celu połączenia polecenia Installed-Size} ${Package}\n'U create_compressed_fs 65536 > U mkisofs z odwołaniem do cdrecord. Czas na | sort -n /mnt/hda1/custom/KNOPPIX_CD/U rozruch systemu z nowo nagranej płyty CD- KNOPPIX/KNOPPIX RW i już możemy cieszyć się pięknem Wyposażeni w taką wiedzę, z pewną dozą en- i funkcjonalnością naszego własnego Knop- tuzjazmu możemy przygotować w ten spo- Utworzony plik będzie wykorzystywał naszą pixa. Gratulujemy! sób, pakiet po pakiecie, swoją własną dystry- dopieszczoną wersję Knoppixa jako głów- bucję Knoppixa. Kiedy skończymy, wycho- ny system plików. W zależności od szybkości Tworzenie ekranu powitalne- dzimy z terminala i powracamy do pulpitu naszego komputera oraz ilości wprowadzo- go przy pomocy GIMP-a KDE w systemie Knoppix. nych zmian zapisanie tego pliku może zająć Aby nadać bardziej indywidualny charakter Aby uwydatnić interesujący wygląd i nadać około pół godziny. naszej płycie CD z systemem Knoppix, mo- własnej dystrybucji Knoppixa cechy indywi- żemy zmienić standardowy ekran powitalny dualne, możemy zająć się także dodaniem, Tworzenie obrazu płyty ISO podczas rozruchu systemu z płyty CD. usunięciem, przegrupowaniem lub zmianą i nagranie płyty CD Przede wszystkim musimy ponownie uru- nazw systemu menu. Możemy także ponow- Aby przejść na partycję pierwszą, wpisujemy chomić system Knoppix z płyty CD (zaleca- nie uruchomić przycisk start K. Wykonujemy cd /mnt/hda1/custom. Polecenie my użycie oryginalnej dystrybucji systemu) zmiany w wyglądzie pulpitu zgodnie z naszy- lub z drugiej partycji dysku twardego. Upew- mi upodobaniami, a następnie wychodzimy mkisofs -J -T -v -r -c KNOPPIX/U niwszy się, że system ma możliwość zapisu z systemu i wyłączamy komputer. boot.cat -b KNOPPIX/boot.img -o U na obu partycjach, zakładamy dwa katalogi knoppix_custom.iso KNOPPIX_CD na partycji hda1: Tworzenie obrazu skompresowanego utworzy obraz ISO. Nie powinno to trwać mkdir /mnt/hda1/custom/U Tym razem uruchamiamy komputer i ła- dłużej niż kilka minut. Możemy oczywiście bootscreen dujemy system Knoppix ponownie z płyty określić dodatkowe opcje dla mkisofs, np. mkdir /mnt/hda1/custom/U CD, umożliwiając zapis na dyskach twar- nadać nazwę woluminu dyskowemu czy do- bootscreen/unpacked dych w opisany wcześniej sposób. Jako że pisać informacje o autorze. Dane tego typu cd /mnt/hda1/custom/bootscreen 46 Kwiecień 2004 www.linux-magazine.pl Zrób sobie własnego Knoppix-a KNOW HOW Kopiujemy plik boot.img do pierwszego kata- z którego nagrywaliśmy obraz płyty na naszą Katalog unpacked powinien teraz zawierać logu na każdym z nich lub z partycji hda1: płytę CD: plik o nazwie miniroot.gz: umount unpacked cp unpacked/miniroot.gz /mntU cp /mnt/hda1/custom/KNOPPIX_CDU cp boot.img /mnt/hda1/customU /hda1/custom/messages /KNOPPIX/boot.img. /KNOPPIX_CD/KNOPPIX cd /mnt/hda1/custom/messages gunzip miniroot.gz albo z płyty CD Knoppixa: To wszystko! T wystarczy postępować eraz zgodnie z procedurą opisaną w części Two- Montujemy teraz plik miniroot w następujący cp /cdrom/KNOPPIX/boot.img rzenie obrazu płyty ISO i nagranie płyty CD. sposób: Nie trzeba już tworzyć nowego głównego pozostaje zamontować teraz plik obrazu jako skompresowanego systemu plików. Zmiany mount -o loop miniroot unpacked interfejs sieciowy (zawiera on m.in. ekran dotyczą przecież tylko podstawowego dysku powitalny) i skopiować żądany plik, aby na- rozruchowego. Plikem ASCII, zarządzającym komunika- stępnie dokonać zmian: tami startowymi Knoppixa, jest plik Zmiana komunikatów unpacked/linuxrc. Można dokonać edycji mount -o loop boot.img unpacked startowych tego pliku, nie zapominając jednak o zapi- cp unpacked/logo.16. Komunikaty startowe mają postać teksto- saniu go po zakończeniu wprowadzania lss16toppm logo16.ppm wą i tworzone są podczas rozruchu syste- zmian. Podane poniżej polecenie umiesz- mu Knoppix z płyty CD. Nie należy ich cza plik na swoim miejscu na oryginalnej GIMPpotrafi otwierać i edytować pliki w for- jednak mylić z plikiem boot.msg, o którym płycie CD: macie PPM, ale nie potrafi ich zapisywać pisaliśmy wcześniej! Do standardowych ko- w formacie PPM. Na razie zachowajmy wy- munikatów, znajdujących się na dysku CD umount unpacked nik naszej pracy w pliku logo16.bmp w bieżą- Knoppixa, możemy dołożyć kilka kolej- gzip -9 miniroot cym katalogu. Wychodzimy z programu nych komunikatów lub zmienić kolor ich cp miniroot.gz /mnt/hda1/customU GIMP i dokonujemy konwersji pliku BMP wyświetlania. Możemy także zmienić kolej- /bootscreen/unpacked przy pomocy poleceń: ność uruchamiania systemu jest to przy- cd /mnt/hda1/custom/bootscreen datne, gdy chcemy np. zaprezentować wła- umount unpacked bmptoppm logo16.ppm sne oprogramowanie serwera. cp boot.img /mnt/hda1/customU ppmtolss16 logo.16 Była to ostatnia (lub przedostatnia) czynność, /KNOPPIX_CD/KNOPPIX którą trzeba było wykonać. Uruchamiamy Przy pomocy kolejnego polecenia kopiujemy system Knoppix z płyty CD lub dysku twar- Jak już opisaliśmy wcześniej, możemy te- plik obrazu do pliku graficznego: dego i włączamy dostęp do zapisu. Następnie raz utworzyć obraz płyty ISO i zapisać go należy wywołać powłokę i postępować podob- na płycie CD. cp logo.16 upacked nie do procedury przeprowadzonej wcześniej Na mniejszą skalę można także dostoso- przy zmianie ekranu powitalnego systemu: wać plik linuxrc, znajdujący się na dyskiet- Jeżeli mamy ochotę, możemy także przy ce startowej Knoppixa, zgodnie z własnymi pomocy ulubionego edytora dokonać mkdir /mnt/hda1/custom/messages upodobaniami. Jest to szczególnie przy- zmian w pliku boot.msg znajdującym się mkdir /mnt/hda1/custom/messagesU datne w systemach nie posiadających na- w katalogu unpacked. Pamiętajmy jednak, /unpacked pędów CD-ROM (komputery przenośne żeby nie dokonywać zmian w pierwszej li- cd /mnt/hda1/custom/bootscreen starszej generacji, pamięci USB). Postępu- nijce pliku boot.msg! cp /mnt/hda1/custom/KNOPPIX_CDU jemy podobnie do opisanych wcześniej Następnie należy odmontować plik obrazu /KNOPPIX/boot.img. procedur, z tym że musimy dokonać edycji i skopiować go z powrotem do katalogu, mount -o loop boot.img unpacked pliku miniroot.gz znajdującego się na dys- kietce startowej Knoppixa i zapisać go po- nownie na dyskietce, gdy zakończymy Knoppix na dysku twardym Windows wprowadzanie zmian. Knoppix jest systemem przychylnym dla użyt- utworzenie dyskietki rozruchowej systemu. kowników systemu Windows. Nie tylko insta- To wszystko! luje partycje w systemach FAT i NTFS, ale Przewagą takiego rozwiązania jest możli- INFO może być uruchamiany nawet z partycji FAT wość wykorzystywania napędu CD do innych 32. Żeby to umożliwić, należy skopiować zadań. Knoppix będzie działał bardziej płyn- [1] Knoppix: http://www.knopper.net przy pomocy programu Windows Explorer nie i będzie mógł tworzyć katalogi macierzy- [2] Debian GNU/Linux: całą zawartość płyty CD na dysk C: systemu ste. Jeżeli zamierzamy stworzyć własną dys- http://www.debian.org Windows. Knoppix będzie uruchamiał się trybucję Knoppixa przy pomocy MS Knoppix, [3] Aktualna dystrybucja Knoppix/Debian, z dyskietki. Trzeba jednak najpierw umieścić jak to opisano wcześniej, potrzebny będzie podwójne wydanie na DVD sformatowaną dyskietkę w stacji A: i kliknąć plik wymiany o wielkości około 750 MB Linux Magazine UK, numer 35, dwukrotnie na plik mkfloppy.bat znajdujący i przemyślany plan działania. pazdziernik 2003 się w katalogu C:\KNOPPIX spowoduje to www.linux-magazine.pl Kwiecień 2004 47