Rafał T. Kurek
Zakres i metodyka analiz faunistycznych
w procedurach OOS na podstawie obowiÄ…zujÄ…cych
wytycznych metodycznych i dobrych praktyk
fot. GDDKiA
2
Metodyka ocen oddziaływania na środowisko (1)
Metody wykorzystywane w ocenach
oddziaływania na środowisko wynikają z:
Przesłanek naukowych
Unormowań prawnych
Wpływów politycznych
(Knospe F., Handbuch zur argumentativen Bewertung)
3
Metodyka ocen oddziaływania na środowisko (2)
Metody opisowe
Metody argumentatywne
Metody matematyczne
(Scholles F., Abschätzen, Einschätzen und Bewerten in der UVP)
4
Metodyka ocen oddziaływania na środowisko (3)
Metody opisu stanu środowiska
Metody służące do prognozowania
wielkości oddziaływań
Metody pomocnicze do identyfikacji
i prezentacji informacji
5
Metody prognostyczne
Prognozowanie przez analogiÄ™
Modelowanie matematyczne (uogólnione sytuacyjne,
niezmienne czasowo zmienne czasowo, jednorodne 
niejednorodne, deterministyczne  stochastyczne)
Modelowanie fizyczne (wizualne, laboratoryjne)
Prognozowanie doświadczalne (wizualne, laboratoryjne)
Prognozowanie szacunkowe (opis liczbowy, mieszany)
Prognozowanie eksperckie
Porównanie z normami
Nakładanie map
6
Zakres merytoryczny OOS w odniesieniu do fauny (1)
Gdzie obecnie znajdują się ważne i przestrzennie spójne
obszary siedliskowe zwierzÄ…t?
Które z obszarów siedliskowych pełnią kluczowe
i szczególne funkcje dla fauny?
Jak przebiegają utrwalone, stałe kierunki i szlaki
przemieszczania siÄ™ zwierzÄ…t w skali lokalnej?
Jak przebiegajÄ… korytarze ekologiczne zwierzÄ…t o randze
lokalnej, regionalnej, krajowej?
7
Zakres merytoryczny OOS w odniesieniu do fauny (2)
Gdzie występują kolizje (konflikty) z przebiegiem szlaków
i korytarzy ekologicznych zwierzÄ…t?
Jakie gatunki zwierząt występują w zasięgu oddziaływania
inwestycji i jakim oddziaływaniom będą podlegały?
Jakie będą ekologiczne skutki drugorzędne i długofalowe
negatywnych oddziaływań?
Jakie działania organizacyjne, rozwiązania techniczne
należy wprowadzić dla minimalizacji skutków
ekologicznych i jaka będzie skuteczność tych działań?
8
Metoda argumentatywna
Najczęściej stosowaną metodą analiz
w procedurach OOS w starych państwach UE
jest metoda argumentatywna.
Polega ona na wytypowaniu szeregu argumentów
(atrybutów) opisujących cechy analizowanych
obszarów. Dla poszczególnych argumentów
ustala się ich wartość z użyciem skali liczbowej
lub opisowej.
9
Przebieg procedury OOS
1. Wyznaczenie obszaru analiz (najczęściej poligon 2 km)
2. Podział obszaru na powierzchnie
(najczęściej na podstawie cech fizyczno-geograficznych i ekologicznych)
3. Waloryzacja powierzchni analiz (uwzględnienie kilku / kilkunastu wskaz
ników)
4. Identyfikacja potencjalnych oddziaływań (na etapie realizacji i eksploatacji inwestycji)
5. Ocena wrażliwości przyrodniczej (podatność na degradację w wyniku potencjalnych oddziaływań)
6. Ocena ryzyka środowiskowego (iloczyn wrażliwości oraz siły oddziaływania wynikającej
z położenia oraz sposobu kontaktu walorów przrod. z inwestycją)
7. Identyfikacja istotnych oddziaływań (na etapie realizacji i eksploatacji inwestycji)
8. Szacowanie poziomu konfliktu przyrodniczego
(iloczyn stopnia ryzyka środowiskowego i wartości przyrodniczej biotopu)
9. Minimalizacja i kompensacja przyrodnicza
(propozycja działań ograniczających lub kompensujących skutki wpływu inwestycji)
10
Zakres analiz faunistycznych w procedurach OOS
a) identyfikacja i charakterystyka
oddziaływania na gatunki zwierząt
b) identyfikacja i charakterystyka oddziaływania
na obszary siedliskowe zwierzÄ…t
c) identyfikacja i charakterystyka oddziaływania
na korytarze ekologiczne zwierzÄ…t
11
Analiza oddziaływania na obszary siedliskowe (1)
StopieÅ„ wrażliwoÅ›ci obszaru × stopieÅ„ negatywnego oddziaÅ‚ywania
= ryzyko środowiskowe dla obszarów siedliskowych
Szacowanie stopnia wrażliwości obszarów
siedliskowych na negatywne oddziaływanie dróg 
oszacowany jako suma dwóch wskaz
ników:
Stabilność ekologiczna w oparciu o wielkość
powierzchni siedlisk oraz ich kompleksów
Stopień izolacji siedlisk
12
Analiza oddziaływania na obszary siedliskowe (2)
Stopień stabilności ekologicznej siedlisk w oparciu o wielkość powierzchni (wg Knospe 1998, zm. i uzup.)
Typ siedliska Powierzchnia (ha) Stopień stabilności ekologicznej
d" 10 Niestabilne (3)
Lasy 20 40 Stabilne (2)
> 40 Bardzo stabilne (1)
d" 1 Niestabilne (3)
Torfowiska 1 4 Stabilne (2)
> 4 Bardzo stabilne (1)
d" 2,5 Niestabilne (3)
A
Ä…ki, pastwiska, murawy,
2,5 10 Stabilne (2)
wrzosowiska
> 10 Bardzo stabilne (1)
d" 0,1 Niestabilne (3)
Zadrzewienia, zakrzaczenia 0,1 0,4 Stabilne (2)
> 0,4 Bardzo stabilne (1)
d" 0,5 Niestabilne (3)
Roślinność strefy brzegowej,
0,5  2 Stabilne (2)
trzcinowiska, okrajki
> 2 Bardzo stabilne (1)
13
Analiza oddziaływania na obszary siedliskowe (3)
Stopień izolacji siedlisk w zależności od ich rozmieszczenia i obecności barier ekologicznych
(wg Knospe 1998, zm. i uzup.)
Odległość Stopień izolacji siedliska
Odległość między podobnymi siedliskami < 200 m.
Istnieje co najmniej jedno połączenie (funkcjonujący korytarz) między sąsiadującymi
siedliskami.
Niski (1)
Brak barierowych oddziaływań ze strony dróg.
Brak bezpośredniego sąsiedztwa obszarów o niekorzystnych cechach siedliskowych.
Odległość między podobnymi siedliskami 200 500 m.
Istnieje co najmniej jedno połączenie (funkcjonujący korytarz) między sąsiadującymi
siedliskami.
Åšredni (2)
Możliwe barierowe oddziaływanie ze strony dróg w części obszaru.
Możliwe częściowe sąsiedztwo z obszarami o niekorzystnych cechach siedliskowych.
Odległość między podobnymi siedliskami > 500 m.
Istnieje co najmniej jedno połączenie (funkcjonujący korytarz) między sąsiadującymi
siedliskami.
Wysoki (3)
Barierowe oddziaływanie ze strony dróg wokół obszaru siedliskowego.
SÄ…siedztwo z obszarami o niekorzystnych cechach siedliskowych 
w przeważającej części.
14
Analiza oddziaływania na obszary siedliskowe (4)
Stopień oddziaływania na obszary siedliskowe w zależności od formy kontaktu i odległości od drogi
(wg Knospe 1998 zm. i uzup., Scholles 1997, zm. i uzup.)
Forma kontaktu i odległość Stopień negatywnego
od drogi [m] oddziaływania drogi (Os)
> 200 Niski (1)
50 200 Åšredni (2)
0 50
(w tym obszary siedliskowe Wysoki (3)
przylegajÄ…ce do drogi)
15
Analiza oddziaływania na obszary siedliskowe (5)
Waloryzacja przyrodnicza obszarów siedliskowych 
oszacowana jako suma dwóch poniższych wskaz
ników:
Aktualne i potencjalne znaczenie
obszaru dla dzikiej fauny
Występowanie gatunków prawnie
chronionych i zagrożonych wyginięciem
16
Analiza oddziaływania na obszary siedliskowe (6)
Podział siedlisk przyrodniczych w kontekście znaczenia dla dzikiej fauny (wg Knospe 1998, zm. i uzup., Scholles 1997, zm. i uzup.)
Typ siedliska Znaczenie dla fauny
Obszary zabudowy zwartej mieszkalnej i przemysłowej.
Obszary intensywnej gospodarki rolnej  grunty orne, użytki zielone wysokiej kultury.
Winnice, uprawy warzyw i roślin okopowych.
Niskie (1)
Obszary bezpośredniego sąsiedztwa zabudowy infrastrukturalnej.
Obszary zabudowy letniskowej, ogródków działkowych, cmentarzy etc. pozbawione starych zadrzewień.
Tereny sportowo-rekreacyjne.
Obszary roślinności ruderalnej.
Obszary starych zadrzewień i rozległych zakrzaczeń na obrzeżach pól i zabudowy rozproszonej.
Obszary monokultur leśnych.
Åšrednie (2)
Obszary użytkowanych pastwisk.
Zbiorniki i cieki wodne sztuczne oraz naturalne o silnie przekształconych i zabudowanych liniach
brzegowych.
Obszary leśne o cechach naturalnych.
Obszary leśne pochodzenia antropogenicznego o złożonej strukturze gatunkowej i wiekowej.
Obszary ekstensywnie użytkowanych łąk podmokłych i wilgotnych.
Obszary ekstensywnie użytkowanych świeżych łąk z zadrzewieniami i zakrzaczeniami. Wysokie (3)
Zbiorniki i cieki wodne z naturalną linią brzegową i zachowaną roślinnością.
Rozległe obszary roślinności ruderalnej, trwałe nieużytki rolne i leśne.
Obszary podmokłe o zachowanych naturalnych stosunkach wodnych  torfowiska, z
ródliska, mszary.
17
Analiza oddziaływania na obszary siedliskowe (7)
Wartość siedlisk fauny w zależności od występowania gatunków podlegających ochronie prawnej
i zagrożonych wyginięciem (wg Knospe 1998, zm. i uzup.)
Liczba gatunków Wartość siedliska
Brak stałego i okresowego występowania gatunków
podlegajÄ…cych ochronie prawnej.
Niska (1)
Występowanie pojedynczych gatunków pospolitych
niepodlegajÄ…cych ochronie prawnej.
Liczba oraz liczebność gatunków niepodlegających ochronie
prawnej wyróżniająca się na tle obszarów sąsiadujących.
Åšrednia (2)
Okresowe, pojedyncze obserwacje gatunków prawnie
chronionych i zagrożonych.
Stałe i okresowe występowanie co najmniej jednego
gatunku podlegajÄ…cego ochronie prawnej lub
uwzględnionego w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt.
Wysoka (3)
Liczba oraz liczebność gatunków niepodlegających ochronie
prawnej wyraz
nie przewyższająca obszary sąsiadujące.
18
Analiza oddziaływania na korytarze ekologiczne (1)
StopieÅ„ wartoÅ›ci korytarza ekologicznego × stopieÅ„ barierowego
oddziaływania drogi = poziom konfliktu ekologicznego dla korytarzy
Stopien wartosci przyrodniczej korytarza ekologicznego
Stopień wartości przyrodniczej
Status (ranga) korytarza
korytarza Wk
Lokalny 1
Regionalny 2
Krajowy / kontynentalny 3
19
Analiza oddziaływania na korytarze ekologiczne (2)
Stopień barierowego oddziaływania drogi dla oddziaływań kształtujących barierę fizyczną
Stopień Bd  bariera fizyczna
Drogi z ogrodzeniami Drogi z ogrodzeniami
Zmiany rzez
by terenu
Drogi bez ogrodzeń
ochronnymi dla ochronnymi dla
ochronnych
płazów ssaków
Nasypy o wysokości < 1,0 m
1 2 3
i nachyleniu skarp < 1:2
Wykopy o głębokości < 1,5 m
1 2 3
i nachyleniu stoków skarp < 1:2
Nasypy o wysokości > 1,0 m
2 3 4
i nachyleniu stoków skarp > 1:2
Wykopy o głębokości > 1,5 m
2 3 4
i nachyleniu stoków skarp > 1:2
Nasypy o wysokości > 2,0 m
3 4 5
i nachyleniu stoków skarp > 1:2
Wykopy o głębokości > 3,0 m
3 4 5
i nachyleniu stoków skarp > 1:2
20
Analiza oddziaływania na korytarze ekologiczne (3)
Stopień barierowego oddziaływania drogi dla oddziaływań kształtujących barierę psychofizyczną oraz śmiertelność w wyniku
kolizji / wypadków komunikacyjnych (na podstawie: Mueller & Berthoud 1994, Iuell i in. 2003)
Stopień Bd  bariera
Natężenie ruchu pojazdów
psychofizyczna / śmiertelność
< 1000 P/d 1
1000 2500 P/d 2
2500 10 000 P/d 3
> 10 000 P/d 4
21
Przedstawienie wyników analiz oddziaływania na obszary siedliskowe zwierząt
Dziękujemy
Pracownia na rzecz Wszystkich Istot
ul. Jasna 17 · 43-360 Bystra
tel/fax: o33 817 14 68
e-mail: [e-mail]
www.pracownia.org.pl