RZECZPOSPOLITA POLSKA SAUśBA CELNA STRATEGIA DZIAAANIA SAUśBY CELNEJ 2007+ Akceptował: Podsekretarz Stanu w MF Szef Słu\by Celnej, /-/ Marian Banaś Opracował: Zespół ds. Strategii przygotowania Strategii Słu\by Celnej WARSZAWA, STYCZEC 2007 r. Struktura dokumentu: str. 1. Wstęp. 3 2. Rola Słu\by Celnej. 4 3. Współczesne wyzwania. 6 4. Misja Słu\by Celnej. 7 5. Cele strategiczne. 8 6. Cele pośrednie środki realizacji celów strategicznych. 8 7. Ramy organizacyjne i wytyczne dla realizacji celów strategicznych. 13 8. Finansowanie Strategii. 13 9. Zagro\enia w realizacji Strategii. 14 10. Zasady wprowadzania zmian do Strategii. 14 2 1. Wstęp Niniejsza strategia wyznacza cele jakie są odpowiedzią na wyzwania stojące przed polską Słu\bą Celną w związku z zadaniami ustawowymi oraz wynikającymi z członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Zadania te dotyczą w szczególności kontroli obrotu towarowego z krajami trzecimi obrotu wyrobami akcyzowymi z państwami członkowskimi UE i na terytorium kraju oraz zwalczania przestępczości i ochrony przed zagro\eniem terrorystycznym, co wynika z udziału Słu\by Celnej w systemie zapewnienia bezpieczeństwa społeczeństwom państw Wspólnoty. Cele zapisane w Strategii określają kierunki działań słu\ące prawidłowemu i sprawnemu funkcjonowaniu Słu\by Celnej, a jednocześnie stanowią podstawę do planowania rozwoju odpowiadającego nowym wyzwaniom i oczekiwaniom. Strategia działania 2007+ jest kolejnym dokumentem w historii polskiej administracji celnej, który wytycza kierunki jej rozwoju. Pierwsza strategia powstała w pazdzierniku 1999 roku jako dokument rządowy określający cele konieczne do zrealizowania w latach 2000 2002 w ramach przygotowania do akcesji do Unii Europejskiej. Jej podstawowymi wyznacznikami były blueprint s wytyczne Komisji Europejskiej dla administracji celnych krajów kandydujących. Strategia była elementem realizacji Narodowego Programu Przygotowania do Członkostwa, a stan realizacji Strategii był przedmiotem systematycznej oceny Komisji Europejskiej. W roku 2002 w wyniku przesunięcia terminu akcesji Polski do Unii Europejskiej zaszła konieczność modyfikacji Strategii i uporządkowania jej wg metodologii strategicznej karty wyników i czterech perspektyw, tj. perspektywy rozwoju, klienta, finansowej i procesów wewnętrznych. Wydłu\enie do roku 2004 terminu realizacji zadań zapisanych w Strategii umo\liwiło lepsze wywiązanie się ze zobowiązań wobec UE i było równocześnie okazją do postawienia przed Słu\bą Celną nowych zadań, wynikających z potrzeb wewnętrznych i oczekiwań otoczenia. Kierunki działań wytyczone w Strategii i słu\ące ich realizacji, szczegółowo rozpisane zadania umo\liwiły Słu\bie Celnej zachowanie ciągłości realizacji celów w trakcie i po zakończeniu trudnego procesu przemian organizacyjnych związanych z procesem reorganizacji, jaki przeszła administracja celna w roku 2002 i 2003. Wynikało to m.in. z faktu, i\ dokument ten wyznaczał cele i zadania dla całej Słu\by Celnej na wszystkich jej poziomach organizacyjnych oraz był narzędziem wspomagającym zarządzanie. Tym samym mo\liwe było monitorowanie i mierzenie postępu w zakresie rozwoju i efektywności działania. Strategia działania Słu\by Celnej jest tak\e jednym z elementów wpływających na racjonalizację wydatków Państwa. Jej realizacja wymaga przeznaczenia określonych środków finansowych z bud\etu państwa na wydatki bie\ące i inwestycyjne, ale proces ten odbywa się przy pełnym rozpoznaniu potrzeb i celów oraz przewidywaniu efektów wydatkowania. Cele wyznaczone w Strategii i realizacja przyjętych działań mogą być tak\e podstawą do ubiegania się o współfinansowanie konkretnych przedsięwzięć ze środków Unii Europejskiej. 2. Rola Słu\by Celnej Słu\ba Celna na polskiej granicy wschodniej i północnej oraz w portach morskich i lotniczych jest wraz ze słu\bami celnymi innych państw członkowskich odpowiedzialna za system ochrony granicy zewnętrznej Unii Europejskiej. Tym samym jednym z podstawowych zadań jest zagwarantowanie nale\ytego poziomu ochrony obywateli państw członkowskich UE oraz ochrony terytorium Wspólnoty przed zagro\eniami. Oznacza to, \e pomimo zniesienia granic celnych pomiędzy państwami unijnymi, rola Słu\by Celnej wzrasta, a nie maleje. Słu\ba Celna odgrywa kluczową rolę w monitorowaniu i zarządzaniu międzynarodową wymianą towarową oraz w procesie zapewnienia bezpieczeństwa łańcucha dostaw. Poprzez kontrolę towarów pochodzących z krajów trzecich i wykrywanie nielegalnegoobrotu towarowego - działania Słu\by Celnej stanowią jeden z głównych elementów systemu ochrony społeczeństwa i rynku. Słu\ba Celna pobiera i odprowadza nale\ności, które w 2005 r. stanowiły ponad 30% dochodów bud\etu krajowego. Są to nale\ności z tytułu podatku akcyzowego pobieranego na granicach i wewnątrz kraju, podatku VAT od towarów przywo\onych spoza terytorium UE oraz wpływy z ceł. Do bud\etu unijnego przekazywanych jest 75% dochodów z ceł, jako tzw. tradycyjne środki własne UE. Wymienione funkcje nakładają na polską Słu\bę Celną szczególną odpowiedzialność za prawidłowy wymiar i skuteczny system poboru nale\ności bud\etowych Polski i Unii Europejskiej. Słu\ba Celna zwalcza przestępczość w sferze obrotu towarowego z zagranicą i w sferze obrotu wyrobami akcyzowymi oraz kontroluje przestrzeganie obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego. Potencjalnie du\e zyski jakie mogą osiągnąć grupy przestępcze z przemytu lub unikania opodatkowania akcyzą stwarzają zagro\enia zarówno dla bud\etu państwa, jak i dla bezpieczeństwa społecznego. Zyski transferowane z nielegalnego obrotu słu\ą bowiem często rozwijaniu działalności przestępczej, a jednocześnie towary wprowadzane nielegalnie na rynek zmniejszają wpływy do bud\etu z legalnego handlu oraz mogą stanowić zagro\enie dla zdrowia i \ycia obywateli. Funkcjonariusze i pracownicy Słu\by Celnej wykonują zadania wynikające ze sprawowania szczególnego nadzoru podatkowego nad wytwarzaniem i obrotem niektórymi wyrobami akcyzowymi. Zadanie to ma istotne znaczenie dla szczelności systemu podatkowego i przekłada się bezpośrednio na wielkość wpływów odprowadzanych do bud\etu z tytułu podatku akcyzowego. Szczególnym nadzorem podatkowym objęte są te\ gry urządzane w kasynach gry oraz gry na automatach i na automatach o niskich wygranych. Związane z tym obowiązki obejmują nadzór i kontrolę oraz organizację, urządzanie i prowadzenie gier losowych, zakładów wzajemnych i gier na automatach. Szczególny nadzór podatkowy kontroluje m.in. obszary o najwy\szym zagro\eniu w zakresie gier. Działania w tym obszarze mają ścisły związek z ograniczaniem szarej strefy i zwalczaniem przestępczości, szczególnie w sferze nielegalnych dochodów i prania brudnych pieniędzy . 4 Słu\ba Celna odpowiedzialna jest za kontrolę przywozu oraz kontrolę i potwierdzanie wywozu towarów objętych dopłatami w ramach Wspólnej Polityki Rolnej, a tak\e kontrolę zakładów produkcyjnych w zakresie przestrzegania zgłoszonej i zarejestrowanej receptury w trakcie procesu technologicznego. Funkcjonariusze Słu\by Celnej przeprowadzają tak\e czynności kontrolne (ex-post) mające na celu potwierdzenie celowości, prawidłowości oraz zgodności z prawem dofinansowania środkami pochodzącymi z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej w zakresie refundacji przy wywozie towarów do państw trzecich. Nie są to zadania bezpośrednio fiskalne, ale ich prawidłowa realizacja ma wpływ na wydatki z bud\etu Polski i UE. Wszelkie nieprawidłowości czy zaniedbania w tym obszarze kontroli mogą prowadzić do nakładania przez słu\by unijne kar, dotkliwych dla bud\etu krajowego. Słu\ba Celna realizuje zadania Słu\by Specjalnej, o której mowa w art. 11 rozporządzenia Rady (EWG) Nr 4045/89 z dnia 21 grudnia 1989 r. w sprawie kontroli przez Państwa Członkowskie transakcji stanowiących część systemu finansowania przez Sekcję Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej i uchylającego dyrektywę 77/435/EWG. Słu\ba Specjalna odpowiada m.in. za: koordynowanie i ogólny nadzór nad kontrolami finansowymi, przeprowadzanymi przez urzędników innych słu\b, np. kontroli skarbowej lub IJHARS. Zadania Słu\by Specjalnej obejmują te\ zarządzanie sprawozdaniami i innymi dokumentami dotyczącymi przeprowadzanych kontroli, współpracę z instytucjami Unii Europejskiej oraz Słu\bami Specjalnymi Państw Członkowskich Unii Europejskiej oraz koordynację przekazywania informacji pomiędzy odpowiednimi instytucjami i słu\bami kontrolnymi. Słu\ba Celna chroni prawa własności intelektualnej zgodnie ze wspólnotowymi i krajowymi regulacjami prawnymi. Działania Słu\by Celnej mają na celu niedopuszczanie na obszar wspólnotowy towarów podrabianych i towarów pirackich, stosownie do zło\onych przez właścicieli praw własności intelektualnej wniosków o ochronę tych praw. Ponadto wspólnie z właścicielami praw własności intelektualnej realizowane są działania na rzecz kształtowania w społeczeństwie świadomości w zakresie skutków i charakteru naruszeń praw własności intelektualnej. Słu\ba Celna jest odpowiedzialna za pobór opłaty paliwowej od wprowadzanych na rynek krajowy paliw silnikowych oraz gazu, wykorzystywanych do napędu pojazdów. Opłata paliwowa stanowi przychód Krajowego Funduszu Drogowego i Funduszu Kolejowego. Słu\ba Celna jest odpowiedzialna za przestrzeganie przepisów ustawy o transporcie drogowym. Poprzez kontrolę uprawnień w międzynarodowym transporcie drogowym chroniona jest prawidłowość funkcjonowania rynku przewozów drogowych na terenie Unii Europejskiej. Zadania te wykonywane są w przejściach drogowych na granicy zewnętrznej Unii Europejskiej oraz na drogach wewnątrz kraju. Słu\ba Celna przeprowadza kontrolę legalności zatrudnienia i pobytu cudzoziemców. Zadanie to ma przede wszystkim charakter ochrony przed nieuczciwą konkurencją, a tym samym skuteczna jego realizacja mo\e wpływać na kształtowanie się lokalnego rynku pracy. 5 Ze względu na skalę bezrobocia efekty w tym zakresie oczekiwane są tak przez władze lokalne jak i wojewódzkie. Jednocześnie nielegalni imigranci trudniący się nielegalnym obrotem towarowym często funkcjonują w otoczeniu lub w obszarze kontrolowanym przez grupy przestępcze. Przeciwdziałanie temu zjawisku wią\e się więc z ograniczaniem szarej strefy gospodarki i jednocześnie ze zwalczaniem przestępczości. Na administracji celnej spoczywają obowiązki związane z prowadzeniem bazy danych handlu zagranicznego, obejmującej całość obrotu towarowego zarówno z krajami Unii Europejskiej (Intrastat), jak i z krajami trzecimi. Gromadzenie i przetwarzanie danych, dotyczących obrotu towarowego z zagranicą wią\e się z odpowiedzialnością za ich rzetelność i wiarygodność. Udostępniane przez administrację celną dane dotyczące handlu zagranicznego są wykorzystywane m.in. przy prowadzeniu ró\nego rodzaju wyliczeń i rozliczeń finansowych oraz w procesie planistycznym. 3. Współczesne wyzwania Słu\ba Celna musi dą\yć do osiągnięcia takiego profesjonalizmu, sprawności i efektywności, które umo\liwią prawidłową i terminową realizację wszelkich zadań wynikających z decyzji Sejmu i Rządu RP, Parlamentu Europejskiego, Rady Europy oraz Komisji Europejskiej. Nie mniej istotne jest te\ sprostanie oczekiwaniom środowiska gospodarczego. W ramach polityki celnej Unii Europejskiej za priorytetowe zostały uznane następujące cele: - jednolite stosowanie przepisów i osiągnięcie jednolitej praktyki celnej w 27 administracjach celnych krajów Wspólnoty, - zachowanie równowagi pomiędzy kontrolą a wspieraniem legalnego handlu, - wdra\anie systemów informatycznych zapewniających automatyzację i uproszczenie procedur celnych, w związku z potrzebą wzmocnienia konkurencyjności gospodarki krajów UE. Kierunki działania administracji celnych, słu\ące m.in. osiągnięciu powy\szych celów zostały określone w programie e-Customs, obejmującym trzy filary, t.j.: - legislację związaną z wdra\aniem zmian Kodeksu Celnego UE oraz przepisów wykonawczych do tego Kodeksu, a tak\e z zakończeniem prac legislacyjnych i rozpoczęciem wdra\ania uregulowań zawartych w projekcie nowego Kodeksu Celnego. Istotą zmian legislacyjnych jest wzmocnienie bezpieczeństwa łańcucha dostaw z jednoczesnym uproszczeniem i racjonalizacją procedur stosowanych przy maksymalnym wykorzystaniu informacji i zarządzania ryzykiem - organizację mającą na celu ujednolicenie funkcjonowania administracji celnych we wszystkich krajach Wspólnoty, tak aby działały jak jedna administracja, a tak\e stworzenie warunków do szybkiej obsługi klienta poprzez wdro\enie koncepcji Single Window i One-Stop-Shop , zapewniających załatwianie wszystkich formalności dotyczących zgłoszenia celnego w jednym miejscu i przez jedną słu\bę/instytucję oraz przeprowadzanie kontroli towarów w jednym miejscu dostarczenia i w jednym czasie przez wszystkie słu\by kontrolujące; - informatyzację mającą na celu stworzenie bez-papierowego środowiska dla handlu i cła, a jednocześnie zapewniającą określenie warunków sprzęgalności i następnie budowę 6 (lub rozbudowę) wspólnotowych systemów informatycznych administracji celnych. Powstałe w ten sposób narzędzia informatyczne słu\yć będą realizacji przedsięwzięć legislacyjnych i organizacyjnych. Odpowiadając na postawione wyzwania i realizując wytyczone cele, Słu\ba Celna zawsze musi mieć na uwadze, i\ ułatwienia dla obrotu towarowego muszą być zrównowa\one efektywną i skuteczną kontrolą, eliminującą szkodliwe dla rynku zjawiska przestępcze, takie jak nieuczciwa konkurencja, oszustwa przy zgłoszeniach celnych, sprzeda\ wyrobów bez znaków akcyzy, naruszania praw własności intelektualnej, a tak\e urządzanie i prowadzenie gier losowych, zakładów wzajemnych czy gier na automatach wbrew przepisom ustawowym. Nie mniej istotna jest te\ kontrola skuteczności stosowania zakazów i ograniczeń chroniących zdrowie i bezpieczeństwo społeczeństwa, środowisko oraz dziedzictwo kulturowe. Tradycyjny imperatyw nowoczesnych słu\b celnych, jakim jest optymalne równowa\enie funkcji kontrolnych z ułatwieniami dla handlu, nabrał po 11 września 2001 szczególnego znaczenia, wobec niespotykanej dotychczas skali globalnego zagro\enia terrorystycznego. Zagro\enie to objęło bardzo wiele dziedzin i obszarów aktywności, wśród których handel międzynarodowy i globalny przepływ towarów zajmują jedno z kluczowych miejsc. Światowe, w tym europejskie słu\by celne podjęły wyzwanie zwalczania terroryzmu, przede wszystkim z racji szczególnych kompetencji, jakie posiadają w zakresie kontroli przepływu towarów. Unikalność tych kompetencji wynika zarówno z największego doświadczenia jak i z najwy\szych, spośród wszystkich innych słu\b, umiejętności wdro\enia skutecznej kontroli bez jednoczesnego utrudniania swobodnego przepływu towarów oraz legalnego i bezpiecznego obrotu towarowego. 4. Misja Słu\by Celnej Zadania Słu\by Celnej wynikają z ustawodawstwa i polityki celnej Unii Europejskiej oraz z prawa krajowego i roli jaką ta Słu\ba pełni w ramach realizacji polityki rządu Rzeczypospolitej Polskiej. Ich sentencja tworzy misję, która zawiera wszystko, co administracja celna stawia sobie za cel zarówno aktualnie jak i w przyszłości i co stanowi najbardziej ogólne kryterium oceny jej działalności. Misja jest prezentacją istoty działalności polskiej Słu\by Celnej i wyra\a się w sposób następujący: Słu\ba Celna Rzeczypospolitej Polskiej: " Zapewnia ochronę społeczeństwa przed zagro\eniami, " Chroni rynek wspólnotowy przed nieuczciwym i nielegalnym handlem, " Zabezpiecza interesy finansowe Wspólnoty i państw członkowskich, " Ułatwia legalną działalność gospodarczą i wspiera konkurencyjność gospodarki wspólnotowej, - zarządzając granicą zewnętrzną Unii Europejskiej, współpracując z innymi słu\bami w celu zwalczania nadu\yć, zorganizowanej przestępczości transgranicznej i terroryzmu oraz stosując prawo, w tym umowy międzynarodowe, przy zachowaniu zasad gospodarności, uczciwości, obiektywizmu, profesjonalizmu i etyki zawodowej. 7 5. Cele strategiczne Strategia działania polskiej Słu\by Celnej została sformułowana zgodnie z metodologią Strategicznej Karty Wyników (ang. Balanced Scorecard), co wyraziło się w ustaleniu czterech perspektyw, a mianowicie: perspektywy ochrony, perspektywy finansowej, perspektywy zorientowanej na klienta i perspektywy rozwoju. Cele strategiczne określają obszary, na których powinna się koncentrować działalność Słu\by Celnej w latach 2007 2013 i jednocześnie charakteryzują oczekiwane efekty realizacji zadań. Zakłada się realizację następujących celów strategicznych, będących kontynuacją celów określonych w strategii przedakcesyjnej: 1. Zabezpieczenie obszaru celnego UE przed nieuczciwym handlem i konkurencją, w szczególności w zakresie ochrony interesów gospodarczych, zdrowia publicznego, ochrony praw własności intelektualnej, dóbr kultury i środowiska oraz przed zagro\eniami zewnętrznymi w zakresie bezpieczeństwa. 2. Skuteczny i efektywny pobór nale\ności celnych i podatkowych oraz innych opłat stanowiących dochody bud\etu RP i UE. 3. Ułatwianie działalności gospodarczej i usuwanie barier biurokratycznych oraz wspieranie konkurencyjności gospodarki. 4. Doskonalenie standardów działania i rozwój infrastruktury odpowiadający współczesnym wyzwaniom i członkostwu Polski w Unii Europejskiej i Światowej organizacji Ceł.. 6. Cele pośrednie środki realizacji celów strategicznych Cel strategiczny I Zabezpieczenie obszaru celnego UE przed nieuczciwym handlem i konkurencją, w szczególności w zakresie ochrony interesów gospodarczych, zdrowia publicznego, ochrony praw własności intelektualnej, dóbr kultury i środowiska oraz przed zagro\eniami zewnętrznymi w zakresie bezpieczeństwa. Zapobieganie i zwalczanie przestępczości w sferze obrotu towarowego z zagranicą i obrotu wyrobami akcyzowymi oraz wzrastające zagro\enie terrorystyczne, wynikające z sytuacji międzynarodowej, wymagają od Słu\by Celnej skupienia szczególnej uwagi na obszarach kontroli. Wykonywana przez Słu\bę Celną kontrola ma za zadanie ochronę zewnętrznej granicy Unii Europejskiej oraz ochronę interesów Polski i Unii. Działania te Słu\ba Celna mo\e prowadzić samodzielnie lub we współpracy z innymi słu\bami, podejmując wszelkie prawnie dozwolone czynności. Skuteczność tych działań w znacznej mierze jest uzale\niona od wcześniejszego zidentyfikowania obszarów ryzyka w określonych obszarach kontroli. Takie działanie powoduje, \e siły i środki skoncentrowane są na faktycznych zagro\eniach. Kontrola sprawowana przez Słu\bę Celną musi uwzględniać tak\e zadania w zakresie kontroli produkcji, przemieszczania i obrotu wyrobami akcyzowymi, poboru i badania próbek towarów, urządzania gier w kasynach gry, na automatach i na automatach o niskich wygranych, wytwarzania i obrotu biokomponentami oraz prawidłowości i terminowości wpłat podatku akcyzowego od wyrobów akcyzowych, realizowane w ramach szczególnego nadzoru podatkowego. Kontrole wykonywane przez Słu\bę Celną obejmują równie\ nadzór nad 8 obrotem towarami rolnymi objętymi Wspólną Polityką Rolną, a tak\e zadania realizowane w związku z kontrolą legalności zatrudnienia i pobytu cudzoziemców. Kontrole obejmują równie\ ochronę zdrowia publicznego, dóbr kultury i dziedzictwa narodowego oraz środowiska. Ze względu na zakres i charakter prowadzonych przez Słu\bę Celną działań kontrolnych - powinny mieć one coraz częściej charakter działań mobilnych, wspartych kompleksową analizą ryzyka, przy wykorzystaniu zaplecza laboratoryjnego. Cele pośrednie środki realizacji celu Miernik osiągnięcia celu strategicznego 1.1 Rozwój ogólnopolskiego systemu zarządzania Funkcjonuje system zarządzania ryzykiem. ryzykiem zewnętrznym w Słu\bie Celnej. Wzrost efektywności kontroli 1.2 Doskonalenie i rozwój zintegrowanego sprawowanej przez Słu\bę Celną; Spadek systemu kontroli sprawowanej przez Słu\bę liczby naruszeń przepisów. Celną. 1.3. Doskonalenie procedur kontroli w ramach Zwiększenie skuteczności i szczególnego nadzoru podatkowego. efektywności kontroli wykonywanych w ramach szczególnego nadzoru podatkowego. 1.4 Doskonalenie procedur postępowania w Wdro\one procedury i wsparcie zakresie egzekwowania ograniczeń informatyczne. pozataryfowych, z uwzględnieniem wsparcia informatycznego. 1.5 Wzmocnienie działań skierowanych na Wdro\one szczegółowe instrukcje zwalczanie przemytu towarów o znaczeniu postępowania. strategicznym. 1.6 Optymalizacja realizacji działań kontrolnych i Minimalizacja nieprawidłowości procedur z zakresu Wspólnej Polityki Rolnej ujawnianych w trakcie kontroli i (WPR). audytów. 1.7 Rozwój laboratoriów celnych, odpowiadający Wzrost potencjału analitycznego potrzebom obszarów kontroli oraz ochrony laboratoriów celnych. zdrowia i środowiska. 1.9 Intensyfikacja współpracy międzynarodowej Wzrost liczby wspólnych operacji i na poziomie wspólnotowym i z państwami kontaktów roboczych. trzecimi. 1.10 Wzmocnienie bezpieczeństwa i ochrony Wdro\enie zmian do Wspólnotowego obszaru celnego Wspólnoty. Kodeksu Celnego i Rozporządzenia Wykonawczego. 1.11 Wzmocnienie działań w zakresie ochrony Wypracowanie efektywnych metod praw własności intelektualnej, ze szczególnym zwalczania naruszeń praw własności uwzględnieniem nowych kategorii praw intelektualnej z uwzględnieniem 9 (patenty, oznaczenia geograficzne). wsparcia informatycznego. Cel strategiczny II Skuteczny i efektywny pobór nale\ności celnych i podatkowych oraz innych opłat stanowiących dochody bud\etu RP i UE. Słu\ba Celna odpowiedzialna jest za pobór nale\ności celnych, podatku akcyzowego pobieranego na granicach i wewnątrz kraju, podatku VAT od towarów przywo\onych spoza Unii Europejskiej oraz opłaty paliwowej. Odprowadzane do polskiego bud\etu nale\ności stanowiły w 2005 r. ponad 32% dochodów bud\etowych. Do bud\etu UE przekazywanych jest 75 % dochodów z ceł, jako tradycyjne środki własne UE. Potrzeba uszczelnienia systemu poboru nale\ności bud\etu państwa oraz nale\ności bud\etu UE nakłada na polską Słu\bę Celną szczególną odpowiedzialność. Jednocześnie ograniczone mo\liwości bud\etu państwa w zakresie wydatków i rosnące oczekiwania społeczeństwa wymagają podejmowania przez Słu\bę Celną działań słu\ących racjonalizacji kosztów funkcjonowania i minimalizacji kwot zadłu\enia podmiotów wobec bud\etu. Prawidłowa realizacja działań w tym obszarze umo\liwi zapobieganie nieprawidłowościom, w efekcie których Polska zmuszona byłaby odprowadzać do bud\etu UE znaczne kwoty z tytułu nakładanych kar. Cele pośrednie środki realizacji celu Miernik osiągnięcia celu strategicznego 2.1 Doskonalenie procedur poboru, kontroli Wzrost efektywności poboru. rozliczania i prawidłowego wymiaru nale\ności z tytułu ceł, podatku akcyzowego, podatku VAT i innych opłat pobieranych przez Słu\bę Celną. 2.2 Kategoryzacja wiarygodności klientów na Funkcjonujący system oceny. podstawie wskazników oceny finansowej. Cel strategiczny III Ułatwianie działalności gospodarczej i usuwanie barier biurokratycznych oraz wspieranie konkurencyjności gospodarki. Liberalizacja warunków i wzrost wolumenu wymiany towarowej decydują o konieczności skracania czasu dokonywania odpraw celnych przy jednoczesnej potrzebie zapewnienia bezpieczeństwa i płynności dostaw. Otoczenie gospodarcze oczekuje uproszczenia i racjonalizacji procedur celnych i podatkowych, a tak\e stosowania nowoczesnych metod i narzędzi pracy. Stąd te\ niezbędna jest dalsza automatyzacja procesów pracy oparta na narzędziach informatycznych oraz dostosowanie do standardów wyznaczanych przez Komisję Europejską i WCO. Odpowiedzią na te oczekiwania jest m.in. upowszechnianie procedury dokonywania analizy zgłoszeń celnych przed dostawą towaru oraz dokonywanie odpraw celnych w procedurach uproszczonych. Jednocześnie niezbędne jest dą\enie do dalszego 10 upraszczania i usprawniania obsługi podmiotów gospodarczych oraz zapewnienie jednolitej interpretacji i stosowania przepisów prawa. Jednolitość standardów w zakresie obsługi podmiotów gospodarczych w ramach całej UE jest bowiem jednym z celów, do którego zmierzać będą administracje celne wszystkich państw unijnych. Właściwe zrozumienie potrzeb otoczenia gospodarczego wymaga te\ utrzymania partnerskich relacji opartych na zasadach jawności i uczciwości. Cele pośrednie środki realizacji celu Miernik osiągnięcia celu Strategicznego 3.1 Wdro\enie systemu obsługi klienta. Funkcjonuje jednolity system. 3.2 Rozwijanie elektronicznych form obsługi Pełna dostępność obsługi w formie klienta. elektronicznej. 3.3 Realizacja inicjatyw e-Customs. Nowe i znowelizowane procedury celne są powszechnie znane i prawidłowo stosowane. 3.4 Upraszczanie prawa krajowego. Wdro\one zmiany legislacyjne ułatwiające działalność podmiotom gospodarczym. 3.5 Ujednolicenie i uproszczenie czynności Opracowane i wdro\one szczegółowe wykonywanych przez funkcjonariuszy. instrukcje postępowania. 3.6 Rozwijanie partnerskich relacji pomiędzy Zapewniona dobra i pełna administracją celną a środowiskami komunikacja. gospodarczymi. Cel strategiczny IV Doskonalenie standardów działania i rozwój infrastruktury odpowiadający współczesnym wyzwaniom i członkostwu Polski w Unii Europejskiej i WCO. Polska Słu\ba Celna jest integralną częścią słu\b celnych UE i w związku z tym musi uwzględniać w swoich przedsięwzięciach planowane przez Komisję Europejską ujednolicenie funkcjonowania administracji celnych w 25 krajach członkowskich. Wymaga to m.in. budowy systemów informatycznych, które będą musiały się komunikować z systemami unijnymi. Funkcjonowanie w ramach unii celnej, w której obowiązują jednakowe dla wszystkich przepisy prawa celnego wymaga te\ szczególnej troski o jednolitość jego stosowania przez polskie organy celne. Aby temu sprostać niezbędne jest zapewnienie wysokiego poziomu doskonalenia zawodowego funkcjonariuszy i pracowników oraz podnoszenie standardów pracy odpowiadających nowym wyzwaniom. Stałym elementem powinno te\ być utrwalanie postaw etycznych i zapobieganie zjawiskom sprzyjającym korupcji w szeregach funkcjonariuszy i pracowników administracji celnej. Tak\e odpowiedzialność za rejestrację obrotu towarowego z 11 zagranicą nakładają na administrację celną nowe zadania w zakresie dostarczania właściwym organom rzetelnej informacji statystycznej i analiz handlu zagranicznego. Aby sprostać powy\szym oczekiwaniom kierownictwo Słu\by Celnej powinno mieć zapewnione odpowiednie narzędzia i dopływ informacji ułatwiający zarządzanie całą organizacją i poszczególnymi jednostkami. Cele pośrednie środki realizacji celu Miernik osiągnięcia celu Strategicznego 4.1 Opracowanie i wdro\enie jednolitego systemu Wdro\ony system. zarządzania kadrami w Słu\bie Celnej. 4.2 Doskonalenie systemu szkolenia kadr Słu\by System dostosowany do potrzeb. Celnej. 4.3 Wdro\enie polityki umacniania postaw Systematyczny spadek liczby etycznych oraz zapobiegania i zwalczania przypadków zachowań nieetycznych w zjawisk niepo\ądanych w Słu\bie Celnej. Słu\bie Celnej. 4.4 Zapewnienie mo\liwości komunikowania się Dostęp do krajowych baz danych. systemów informatycznych Słu\by Celnej z innymi systemami, tak resortowymi jak i krajowymi. 4.5 Aktywny udział polskiej Słu\by Celnej w Wysoka ocena polskiej Słu\by Celnej szczególności w pracach prowadzonych w na arenie międzynarodowej. ramach Unii Europejskiej. 4.6 Wdro\enie systemu zarządzania jakością w Funkcjonuje system zarządzania jednostkach organizacyjnych Słu\by Celnej. jakością. 4.7 Usprawnienie komunikacji wewnętrznej w Sprawnie działający system Słu\bie Celnej. komunikacji. 4.8 Budowa na szczeblu centralnym Zabezpieczone potrzeby odbiorców ogólnopolskiego centrum statystyki i analiz. wewnętrznych i zewnętrznych w zakresie sprawozdawczości statystycznej i analiz. 4.9 Optymalizacja infrastruktury Słu\by Celnej. Infrastruktura odpowiednia do zadań. 12 7. Ramy organizacyjne i wytyczne dla realizacji celów strategicznych Wyznaczone cele będą osiągane stopniowo poprzez realizację działań określonych w załączniku nr 1 do Strategii. Do końca listopada ka\dego roku poprzedzającego rok wykonania zadań, departamenty Ministerstwa Finansów zaanga\owane w realizację Strategii Słu\by Celnej będą w rocznych planach departamentów rozpisywały działania na etapy realizacyjne i działania elementarne. Z planów tych powinny wypływać zadania dla izb celnych. Realizacja działań dotyczących kilku obszarów będzie koordynowana przez wyznaczony właściwy merytorycznie - departament Ministerstwa Finansów. Działania w zale\ności od potrzeb i zło\oności mogą być realizowane samodzielnie lub wspólnie przez odpowiednie jednostki organizacyjne administracji celnej, właściwe ze względu na poziom zarządzania, lub te\ w ramach struktur projektowych. Realizacja działań będzie przebiegała w ustalonych indywidualnie ramach organizacyjnych i finansowych oraz zgodnie z przyjętym harmonogramem prac. Raporty z realizacji działań i wykonania planów będą sporządzane w okresach rocznych. W celu monitorowania postępów i zagro\eń w osiąganiu celów Strategii, a tak\e w związku z potrzebą weryfikowania planów wykonania działań, Szef Słu\by Celnej powołuje Komitet Sterujący, jako organ wspomagający zarządzanie Strategią. Bie\ącą ocenę realizacji działań i wdra\ania Strategii w izbach celnych będą przeprowadzali audytorzy wewnętrzni izb celnych. 8. Finansowanie Strategii Środki na finansowanie działalności Słu\by Celnej pochodzą głównie z bud\etu państwa. Działania objęte Strategią mogą być te\ finansowane z programów pomocowych Unii Europejskiej i państw Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) tj. Phare, Transition Facility, Schengen Facility, Norweskiego Mechanizmu Finansowego. Środki te mogą być przeznaczane m.in. na rozwój instytucjonalny, doposa\enie i inwestycje. Wymaga to jednak zabezpieczenia przez bud\et państwa wkładu finansowego w odpowiedniej wysokości. W przypadku zadań, których finansowanie nie zostało przewidziane w bud\ecie, bądz zostało uwzględnione w ograniczonym zakresie, podejmowane będą starania o pozyskanie środków z rezerwy bud\etu państwa. Koszty realizacji celów i działań określonych w Strategii obejmują zarówno wydatki bie\ące jak i prowadzone obecnie i planowane inwestycje. W szczególności będą to: " koszty tzw. bie\ącej działalności jednostek administracji celnej; " koszty szkoleń; " koszty działalności inwestycyjnej w zakresie: - gospodarki nieruchomościami; - infrastruktury technicznej; " koszty funkcjonowania i rozwoju infrastruktury teleinformatycznej. 13 Zapotrzebowanie na środki finansowe pochodzące z bud\etu zgłaszane jest do projektu bud\etu przygotowywanego na rok następny w okresie pomiędzy majem a sierpniem. Wyliczenie potrzeb przygotowywane jest przez komórkę organizacyjną odpowiedzialną za realizację działania i zgłaszane do planu na rok następny przez właściwy departament Ministerstwa Finansów, z zaznaczeniem, i\ jest to koszt realizacji Strategii. Nale\y przy tym podkreślić, \e ju\ w ciągu najbli\szych lat będzie następowała stopniowa zmiana proporcji pomiędzy poszczególnymi grupami kosztów. W miarę rozbudowy elementów technicznych infrastruktury i osiągania w tym zakresie stanu nasycenia cię\ar kosztów będzie się przenosił z inwestycji na wydatki bie\ące. Ograniczone środki bud\etu państwa wymagają pozyskiwania przez Słu\bę Celną pozabud\etowych zródeł finansowania zadań określonych w strategii. W tym kontekście istotna jest efektywność działania polskich przedstawicieli w instytucjach europejskich, odpowiedzialnych za funkcjonowanie i rozwój słu\b celnych państw członkowskich Unii Europejskiej. 9. Zagro\enia w realizacji Strategii Realizacja Strategii mo\e być zagro\ona ryzykiem mającym swe zródło w sferze finansowej, kadrowej, organizacyjnej i w otoczeniu zewnętrznym. Za potencjalnie najwa\niejsze zagro\enia, mogące wpłynąć na skuteczną realizację celów Strategii nale\y uznać: Brak wystarczających środków finansowych na realizację działań. Niedostateczne specjalistyczne przygotowanie kadry. Odpływ najlepszych specjalistów z powodu zbyt niskiego wynagrodzenia, nieadekwatnego do posiadanych umiejętności. Brak zrozumienia dla zarządzania strategicznego i zarządzania przez cele. Brak wsparcia kierownictwa i przeło\enia wniosków na decyzje. Wyhamowanie procesu podejmowania decyzji w MF i opóznienia w podejmowaniu decyzji wpływających na realizację działań zapisanych w Strategii. Niechęć do zmian organizacyjnych wewnątrz Słu\by Celnej. Brak przesądzeń co do uzyskania przez Słu\bę Celną uprawnień koniecznych do realizacji Strategii. Ograniczenia zewnętrzne. Zarządzanie ryzykiem na szczeblu strategicznym Słu\by Celnej powinno uwzględniać obszary ujęte w Strategii i identyfikować niebezpieczeństwa, jakie mo\e napotkać administracja celna podczas realizacji działań strategicznych. 10. Zasady wprowadzania zmian do Strategii Strategia działania wyznacza cele stojące przed Słu\bą Celną. które będą realizowane przez jednostki organizacyjne w latach 2007 - 2013. Dokument ten podlega zatwierdzeniu przez Ministra Finansów. 14 Celem skutecznej realizacji przedsięwzięć wynikających ze Strategii niezbędne jest określenie procedury modyfikacji celów i działań, uwzględniającej osiągnięte w międzyczasie rezultaty i zmiany warunków realizacji. Zmiany do Strategii powinny być wprowadzane według następującej procedury: " Formułowanie wniosków wynikających z bie\ącej analizy realizowanych zadań, zmian w otoczeniu zewnętrznym i potrzeb Słu\by Celnej. " Zatwierdzanie wniosków na szczeblu kierowniczym Słu\by Celnej. " Zatwierdzenie zmian przez Ministra Finansów. W celu zapewnienia skutecznej realizacji Strategii, plan działań powinien być modyfikowany w zale\ności od postępu realizacji poszczególnych działań, oczekiwań otoczenia oraz w zale\ności od potrzeb wynikających ze zmieniających się warunków. Propozycje modyfikacji zgłaszane są w terminie do końca pazdziernika ka\dego roku do komórki odpowiedzialnej za koordynację prac związanych z realizacją Strategii. 15