JONOFOREZA Transdermalny system terapeutyczny (TTS): - czynne: bierne metody wprowadzania leku, - czynne: jonoforeza (prąd), jonoforeza (ultradzwięki), - penetracja, - przenikanie, - absorpcja (pochłanianie). Zalety: - ominięcie przewodu pokarmowego (enzymy ograniczają działanie leku), - ominięcie układu \yły wrotnej i ograniczenie usuwania leku przez wątrobę, - aplikacja leku bezpośrednio w miejsce chorobowe. Wady: - wywołanie podra\nień skóry, - brak mo\liwości dokładnego określenia ilości leku, - niepewność co do głębokości penetracji. Podstawą jonoforezy jest zjawiska dysocjacji elektrolitycznej. Mo\na u\ywać tylko leków ulegających tej dysocjacji. Najczęściej u\ywa się prądu stałego lub zmiennych jednokierunkowych z katodą i anodą. Dysocjacja elektrolityczna Elektrolity substancje, które w roztworze wodnym ulegają dysocjacji elektrolitycznej. Nale\ą do nich kwasy, zasady i sole. Dzieli się je na mocne, które są prawie całkowicie zdysocjowane i słabe. Stopień dysocjacji elektrolitycznej to stosunek liczby moli cząsteczek danego związku chemicznego, które uległy rozpadowi na jony do łącznej liczby cząsteczek tego związku. Znajdą się w roztworze, fazie gazowej lub stopie, w którym zaszło zjawisko dysocjacji elektrolitycznej. Dotyczy słabych elektrolitów i zale\y od: - struktury związku, - rodzaju rozpuszczalnika, - obecności w roztworze innych związków zdolnych do dysocjacji, - stę\enia roztworu (wzrasta w miarę rozcieńczenia), - temperatury. Znaczna cześć leków ulega dysocjacji w rozworze o stę\eniu ok. 1%. W polu sił elektrycznych dodatnie cząsteczki leku odpychane są od bieguna dodatniego i dą\ą do ujemnego, a cząsteczki ujemne odpychane są od bieguna ujemnego i przemieszczają się do bieguna dodatniego. Jeśli jonem aktywnym jest anion (-) elektroda czynna katoda Jeśli jonem aktywnym jest kation (+) elektroda czynna anoda Dane do zabiegu powinny uwzględnić: - personalia pacjenta, - rozpoznanie i diagnozę, - rodzaj leku i dawkę, - miejsce aplikacji, - biegun, spod którego lek będzie wprowadzany, - natę\enie prądu, - czas zabiegu 10-20 minut, - ilość zabiegów w serii. JONOFOREZA - wykład 1 Wyposa\enie: - urządzenie wytwarzające prąd stały z kompletem kabli, - elektrody cynowe lub sylikonowo-węglowe, - podkłady (tak jak w galwanizacji), - podkład lekowy warstwa gazy, bibułę filtracyjną nasączoną lekiem umieszcza się bezpośrednio na skórze, na niej podkład pośredni, - woda destylowana do sporządzenia roztworu leku, - alkohol do odtłuszczenia i wyczyszczenia skóry. Elektrody rozmiary i kształt dobiera się w zale\ności od okolicy ciała i rodzaju schorzenia. Wykonane z czystej cyny, poniewa\ inne metale (ołów, miedz, cynk) mogą być wprowadzane wraz z lekiem lub wchodzić w reakcje z jonami znajdującymi się w roztworze stosowanym do jonoforezy. Jony paso\ytnicze konkurujące z jonami leku, zmieniające działanie leku, działające toksycznie na tkankę, narządy i szpik kostny Staramy się wykorzystać poprzeczny przepływ prądu uwzględniając działanie anody i katody. Elektroda czynna z podkładem lekowym układa się nad tkanką, do której ma być wprowadzony lek i jest nieco mniejsza od elektrody biernej. Elektroda bierna zamyka obwód, umieszcza się ją przeciwlegle do czynnej. W wyjątkowych sytuacjach stosuje się podłu\ny przepływ prądu. Na efektywność zabiegu ma wpływ stopień czystości stosowanego roztworu leku, skóry, podkładów i elektrod (jony konkurencyjne i paso\ytnicze). Pojemność jonowa skóry Tkankę \ywej skóry mają określoną i ograniczoną zdolność gromadzenia wprowadzanych do nich z zewnątrz jonów. Właściwość tę określa się jako tzw. pojemność jonową skóry. Oznacza, \e do skóry mo\na wprowadzić tylko pewną ilość jonów. Wydłu\anie czasu trwania jonoforezy przez zwiększanie natę\enia prądu jest skuteczna tylko w granicach, które określa pojemność jonowa skóry. Czas: 10-20 minut lek najefektywniej przenika w ciągu pierwszych minut, następnie maleje i po 15 minutach jonoforeza przestaje być skuteczna. W jonoforezie histaminowej: 3-5 minut. Natę\enie prądu: stosuje się dawki słabe 0,01-0,1 mA/cm2 lub średnie do 0,3 mA/cm2 na elektrodzie czynnej z podkładem lekowym. Ilość zabiegów w serii 10-15 zazwyczaj, co drugi dzień. Uzyskanie właściwego efektu uwarunkowane jest zastosowaniem odpowiedniego leku. Najczęściej zakładane cele przy planowaniu jonoforezy: - uzyskanie efektu przeciwzapalnego, - poprawa ukrwienia, - pobudzanie resorpcji płynów, - pobudzenie regeneracji tkanek, - przeciwdziałanie tworzeniu się zrostów i przykurczy. JONOFOREZA - wykład 2 Wskazania: - bolesne obrzęki stawów, pochewek ścięgnistych oraz przyczepów ścięgnistych i więzadłowych, - stłuczenia kończyn i tułowia, - zespoły krą\kowo-korzeniowe kręgosłupa, - zapalenie okołostawowe, - dermatozy bliznowe, - choroby gardła i krtani oraz zatok, - blizny i bliznowce jonoforeza jodowa, - na oczy dla zwiększenia ukrwienia gałki ocznej, - w stomatologii do miejscowego znieczulenia (ksylokaina z adrenaliną), inne leki o działaniu przeciwzapalnym, antyseptycznym w parodontozie i bezzębiu z zastosowaniem odpowiednio ukształtowanych elektrod, - w otologii w szumach usznych i niedosłuchu jonoforeza z niwaliną. Przeciwwskazania i ograniczenia: - nadwra\liwość, mo\liwość wystąpienia nadwra\liwości. Najczęściej występują uczulenia na salicylany, jod, antybiotyki. Przed wykonaniem zabiegu z u\yciem histaminy, lidokainy zalecane jest wykonanie próby uczuleniowej. Jonoforeza histaminowa powinna być przeprowadzona przy udziale lekarza. Przeciwwskazania wynikają równie\ z działania prądu. - uszkodzenia skóry, - metalowe implanty na drodze przepływu prądu, - rozrusznik serca, - endogenna pompa infuzyjna, - zakrzepowe zapalenie \ył, - ostre infekcje z gorączką, - niedowłady i pora\enia spastyczne, - cią\a, - niewyrównane ciśnienie (przed zabiegiem mierzymy ciśnienie krwi), - infekcje skóry i tkanki podskórnej, - zaburzenia pracy serca, - zaawansowana mia\d\yca zarostowa tętnic, - niewyrównane zaburzenia hormonalne, - \ylaki, - osobnicza nietolerancja prądu z występowaniem zmian skórnych. JONOFOREZA - wykład 3