Ferdydurke
streszczenie  w pigułce
Bohaterem Ferdydurke jest trzydziestoletni Józio,
początkujący pisarz. Utwór rozpoczyna scena, w
której Józio budzi się ze snu z poczuciem
wewnętrznego rozdarcia  wydaje mu się, że  mimo
swoich trzydziestu lat  ciągle jest  niewypierzonym
chłystkiem . Pojawia się wówczas profesor Pimko,
który siłą narzuca mu rolę dziecka i zaciąga
powtórnie do szkoły. Instytucja ta  jak się okazuje 
ma za zadanie wpychać młodzież w stan ponownego
zdziecinnienia, jej nadrzędną rolą jest  upupianie
uczniów, którym narzuca się  gębę skromności,
czystości i niewinności. Józio musi zmagać się z
absurdami staroświeckiego systemu wychowania, w
którym nie ma miejsca na samodzielne myślenie, a
tylko bezmyślne powtarzanie wyuczonych formułek.
Szkolne schematy i bezmyślność nauczycieli obnaża
zwłaszcza lekcja polskiego prowadzona przez
profesora Bladaczkę, który każe uczniom
bezsensownie, bo bez żadnych wyjaśnień, powtarzać
słowa:  Słowacki wielkim poetą był . Kolejna jest
lekcja łaciny  równie nudna i niewnosząca niczego
ważnego w życie uczniów, tak że klasie znów zaczęła
grozić  powszechna niemożność . Reakcją uczniów na
takie postępowanie pedagogów okazuje się podział
na dwa obozy:  chłopaków i  chłopiąt .  Chłopięta ,
których przywódcą jest Pylaszczkiewicz, zwany
Syfonem, podporządkowują się schematom
narzucanym przez szkołę,  chłopaki  przeciwnie 
buntują się pod wodzą Miętalskiego (Miętusa). Dalej
odbywa się  pojedynek na miny  szlachetne i
paskudne, dwóch przywódców, który kończy się
przymusowym uświadamianiem, czyli  gwałtem
przez uszy dokonanym przez Miętusa na Syfonie.
W tym momencie pojawia się pierwsza dygresja w
utworze. Pisarz wypowiada się w niej na tematy
związane z samą twórczością, powstawaniem dzieła i
odnoszeniem się przez pisarza do istniejących
wzorców, a także jej odbiorem. Interesuje go również
problem formy, zastanawia się, czy to my
stwarzamy formę, czy przeciwnie to ona stwarza
nas. Po tym wstępie rozpoczyna się opowiadanie
Filidor dzieckiem historia pojedynku dwóch
profesorów: syntetyka Filidora i analityka Anty-
Filidora, która kończy się stwierdzeniem, iżW
kolejnym rozdziale wracamy do głównego nurtu
narracji. Pimko zabiera Józia na stancję u państwa
Młodziaków. Ma to być dom nowoczesny, hołdujący
nowym prądom. Pimko uważa, że Młodziakowie
nauczą Józia naturalności, czyli, że przestanie on w
końcu udawać dorosłego. W młodość ma go ciągnąć
nowoczesna pensjonarka  Zuta, córka Młodziaków.
I początkowo  rzeczywiście  Józio jest dziewczyną
zafascynowany. Za wszelką cenę próbuje przyciągnąć
jej uwagę i przekonać Zutę, że on również jest
nowoczesny . Im zresztą dłużej przebywa u
Młodziaków przekonuje się czym tak naprawdę jest
owa  nowoczesność  najbardziej charakterystyczną
jej cechą okazuje się swoboda obyczajowa i
intelektualna ignorancja.
Józio zaczyna myśleć, że to wszystko, co widzi u
Młodziaków też z pewnoscią
jest jakąś pozą i że może rozbić tę przyjętą przez
Młodziaków maskę. Zaczyna ich podglądać, póz
niej
przeszukuje pokój Zuty. Kiedy znajduje w jej
szufladzie plik listów miłosnych, wśród których są
listy kolegi Józia ze szkoły Kopyrdy i profesora
Pimki, rodzi się w jego głowie sprytny plan. W
imieniu dziewczyny pisze dwa identyczne listy do
Kopyrdy i Pimki i zaprasza ich obu do pokoju Zuty.
Mają się tam dostać w nocy przez werandę.
Przychodzą obaj, najpierw Kopyrda, póz
niej Pimko.
Zaczajony za drzwiami Józio krzyczy, że w domu
jest złodziej, aby zwabić do pokoju rodziców Zuty.
Młodziakowie, widząc obu adoratorów (a szczególnie
jednego dużo starszego), wpadają w gniew, zaczyna
się bijatyka, w której stopniowo zaczynają brać
udział wszyscy obecni. Wszyscy z wyjątkiem Józia,
który wymyka się ukradkiem. Dołącza do niego
Miętus (uwiódł właśnie służącą Młodziaków). Udają się
na poszukiwanie prawdziwego parobka, którego
odnalezienie jest marzeniem Miętusa.
Zgodnie z prawem symetrii  druga dygresja. Tym
razem poświęcona oczekiwaniom pisarza wobec
literatury. Mówi tu przede wszystkim o mękach złej
formy, cierpieniach twórcy, wylicza powody tych
cierpień, a także możliwości genezy dzieła. Po
przedmowie następuje też drugie opowiadanie:
Filibert dzieckiem podszyty. To nieprawdopodobna
historia meczu tenisowego, w trakcie którego jeden
strzał z pistoletu powoduje całą lawinę wydarzeń. W
pewnym momencie mężczyz
ni zaczynają dosiadać
kobiet jak koni. Filibert pyta zgromadzonych o to,
czy ktoś chce obrazić jego żonę. Obrażana kobieta
rodzi nagle dziecko, a Filibert nieoczekiwanie
zostaje  podszyty dzieckiem . Józio i Miętus
opuszczają Warszawę i udają się na poszukiwanie
prawdziwego parobka. Spotykają chłopów
zachowujących się jak psy, przed którymi ratuje ich
ciotka Hurlecka. Zabiera chłopców do Bolimowa i
cały czas traktuje Józia tak, jakby był ciągle
dzieckiem. W Bolimowie spotykają jeszcze wuja
Konstantego, kuzyna Zygmunta oraz młodziutką
Zosię. Miętus widzi w końcu prawdziwego parobka o
imieniu Walek i postanawia się z nim  pobratać .
Skłania parobka, aby ten uderzył go w twarz.
Wujostwo zaczynają dostrzegać, że dzieją się u nich
jakieś dziwne rzeczy.
Chłopcy postanawiają uciec w nocy z Bolimowa,
Miętus upiera się jednak, aby koniecznie zabrać ze
sobą Walka. Józio uważa, że zgodnie z tradycją
powinien raczej porwać Zosię. Próba porwania
Walka kończy się jednak przyłapaniem. Walek
zostaje posądzony o kradzież i zdenerwowany wuj
zaczyna  tresować parobka w obronie  starego
porządku . Interwencja Miętusa przynosi
nieoczekiwany obrót (Walek przypadkowo uderza w
twarz Konstantego) i rozpoczyna się bunt chłopów 
kolejna w powieści bijatyka. Józio ucieka na oślep, po
drodze przyłącza się do niego ukryta w sadzie Zosia.
W ten sposób ucieczka przeistacza się w niby-
porwanie. Tak naprawdę to tylko pretekst, aby się
wydostać z Bolimowa, póz
niej bohater chce ją
porzucić. Ostatecznie jednak łączy ich pocałunek i
okazuje się, że nie ma ucieczki od narzucanej nam
formy  jak tylko w inną gębę .
W ten sposób powieść dobiega końca:
Koniec i bomba A kto czytał, ten trąba!
W. G.