P R O J E K T Y C Z Y T E L N I K Ó W
Dział  Projekty Czytelników zawiera opisy projektów nadesłanych do redakcji EP przez Czytelników. Redakcja nie bierze
odpowiedzialności za prawidłowe działanie opisywanych układów, gdyż nie testujemy ich laboratoryjnie, chociaż
sprawdzamy poprawność konstrukcji.
Prosimy o nadsyłanie własnych projektów z modelami (do zwrotu). Do artykułu należy dołączyć podpisane oświadczenie,
że artykuł jest własnym opracowaniem autora i nie był dotychczas nigdzie publikowany. Honorarium za publikację
w tym dziale wynosi 250,- zł (brutto) za 1 stronę w EP. Przysyłanych tekstów nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie
prawo do dokonywania skrótów.
Czasowy wyłącznik zasilania komputera
Urządzenie słuły, jak
siÍ Å‚atwo domyÅ›liĘ, do
wyłączania komputera po Projekt
upływie określonego czasu.
Mołna mieĘ wątpliwości
092
czy jest to komuÅ›
potrzebne. Czy tak trudno
jest wyłączyĘ komputer
ìnormalnieî?
StÄ…d wiÍc potrzeba, oprÛcz
programu, wykonania specjal-
nego urzÄ…dzenia.
SÄ…zadania, ktÛre na moim pojawia siÍ problem zamkniÍ- Opis dziaÅ‚ania
komputerze wykonujÄ… siÍ wo- cia systemu operacyjnego i od- Schemat elektryczny
lno (jest ich coraz wiÍcej), Å‚Ä…czenie zasilania. W przypad- urzÄ…dzenia pokazano na rys.
a ktÛre nie wymagajÄ… interak- ku wspÛÅ‚czesnych obudÛw ty- 1. CaÅ‚ośĘ wykonana jest
cji z ułytkownikiem, np.: pu ATX, to drugie jest wyko- w postaci przedłułacza z za-
kompresja plikÛw düwiÍko- nywaneautomatycznie, wystar- montowanym na kablu ma-
wych do formatu MP3, kom- czy napisaĘ odpowiedni pro- Å‚ym pudeÅ‚kiem (w ktÛrym
pilacja duÅ‚ych programÛw,sy- gram. Jednak mÛj sprzÍt jest znajduje siÍ elektronika)
mulacje, defragmentacja itp. dośĘ stary i nie zanosi siÍ na i wtyczki do portu rÛwnoleg-
CzÍsto zdarza siÍ nam sÅ‚u- jego wymianÍ w najbliÅ‚szym Å‚ego, przez ktÛry programste-
chaĘ muzyki z komputera czasie. Dobrze siÍ sprawuje ja- ruje urzÄ…dzeniem. Na ze-
przed snem, bo lubimy przy ko szafa grająca, ale sam sobie wnątrz pudełka wystają: dio-
muzyce zasypiaĘ. WÛwczas nie potrafi odciąĘ zasilania. da LED (sygnalizujÄ…ca obec-
Rys. 1.
Elektronika Praktyczna 11/2001
93
P R O J E K T Y C Z Y T E L N I K Ó W
Dioda D1 zabezpiecza ustalonych, wykorzystano
WYKAZ ELEMENTÓW
T1 przed zniszczeniem wejście zerujące U1 - połą-
Rezystory
przez impuls napiÍcia po- czone jest z wyprowadze-
R1: 100k&!
wstający na cewce przy niem nr 1 portu (sygnał
wyÅ‚Ä…czaniu przekaünika. STROBE - bit nr 0 rejestru R2: 1M&!
Aby opisywany układ sterującego). Sygnał wyj- R3, R4: 1k&!
Rys. 2. tak działał, to wystarczy ściowy STROBE jest zanego-
R5: 10k&!
doÅ‚Ä…czyĘ zaciski ì+î i ì-î wany, wiÍc po resecie kom-
Kondensatory
nośĘ napiÍcia sieci w gniaz- do portu rÛwnolegÅ‚ego i usta- putera przyjmuje poziom wy-
C1: 47nF
dkach przedłułacza) oraz wiĘ na jego liniach wyj- soki, wyjścieINIT- niski.Jeś-
C2: 1µF
przycisk SW1, ktÛry sÅ‚uÅ‚y do Å›ciowych odpowiedniÄ… kom- li ustawi siÍ bit INIT, gene-
Półprzewodniki
wÅ‚Ä…czania. Przewody biegnÄ…- binacjÍstanÛwlogicznych, by rator otrzymuje zasilanie, ale
D1: dowolna przełączająca
ce od wtyczki sieciowej pod- wyłączyĘ zasilanie. Jednak nie startuje, bo jest zerowany
D2: dowolna prostownicza
Å‚Ä…czonesÄ… dozaciskÛwìWeî. dzisiejszych komputerÛw nie przez sygnaÅ‚ STROBE. Dopie-
Zaciski ìWyî sÅ‚uÅ‚Ä… do przy- moÅ‚na tak po prostu wyÅ‚Ä…- ro po ustawieniu bitu nr 0 re- LED1: dowolna Å›wiecÄ…ca
Å‚Ä…czenia komputera z ewen- czyĘ bez zamkniÍcia systemu jestru sterujÄ…cego, STROBE T1: BC547 lub podobny
tualnym osprzÍtem. operacyjnego, a nie da siÍ nic przyjmuje poziom niski i ge- U1: 4060
Po naciÅ›niÍciu przycisku przesÅ‚aĘ do portu pozamkniÍ- nerator rozpoczyna pracÍ.
U2: CNY 17-3
SW1 przez uzwojenie pier- ciu systemu. Konieczne jest
Różne
wotne transformatora Tr1 po- zatem dodanie ukÅ‚adu opÛü- Oprogramowanie
Pk1: przekaz
nik - cewka:
płynie prąd. Spowodujeto po- niającego i uruchamianie go Jak wynika z powyłszych
12V/~30mA
jawienie siÍ na uzwojeniu przed rozpoczÍciem zamyka- uwag, aby rozpocząĘ ìodli-
SW1: przełącznik
wtÛrnym napiÍcia, ktÛre jest nia systemu. Eksperymental- czanieî naleÅ‚y w rejestrze
monostabilny (przycisk) na
prostowane przez diodÍ D2 nie wyznaczyÅ‚em czas opÛü- sterujÄ…cym ustawiĘ bit 2,
nap. 220V
i wygÅ‚adzane przez kondensa- nienia na jednÄ… minutÍ ze a nastÍpnie bit 0. Adres tego
J1: DB25M
tor C2. WygÅ‚adzone napiÍcie wzglÍdu na niestabilnośĘ sys- rejestru jest przesuniÍty
Tr1: TS 10/25
ma wartośĘ okoÅ‚o 12V. Za po- temu Windows. Standardowo o 2 wzglÍdem adresu bazo-
Przedłużacz
Å›rednictwem rezystora R5 po- system ten zamyka siÍ znacz- wego, czyli w przypadku
Zaciski śrubowe do druku
laryzowana jest baza tranzys- nieszybciej. Zazwyczaj 15se- LPT1 jest to 37Ah.
tora T1, co wywołuje prze- kund wystarcza, ale jeśli zo- Program sterujący został
pÅ‚yw prÄ…du przezcewkÍ prze- stawiĘ pracujÄ…cego np. Wi- napisany dla dwÛch syste- uruchamiaĘ z opcjÄ… ì-nî, ktÛ-
kaünika Pk1. NastÍpuje poÅ‚Ä…- nampa na piÍĘ godzin, to taki mÛw operacyjnych. Pierw- ra powoduje natychmiastowe
czenie stykÛw przekaünika czas okazuje siÍ za krÛtki, szym chronologicznie byÅ‚ zamkniÍcie systemu. Jest to
i rozwarcie SW1 nie spowo- sprawdziÅ‚em. W przypadku shut.exe uÅ‚ywany pod Win- szczegÛlnie przydatne przy
duje juÅ‚ przerwania obwodu. Linuksa problem nie istnieje. dows 95 (powinien teÅ‚ pra- pisaniu skryptÛw, ktÛre po
åwiecenie diody LED1 Å›wiad- UkÅ‚ad czasowy jest wyko- cowaĘ z nowszymi, ale nie wykonaniu jakiegoÅ› zadania
czy o obecności na zaciskach nany na układzie 4060.Jestto sprawdzałem). Korzysta mają wyłączyĘ komputer. Wy-
ìWyî napiÍcia sieci. generator z 14-bitowym licz- z funkcji API ExitWindows- korzystujÍ ìzamekî do kom-
JeÅ›li teraz do zaciskÛw nikiem. Elementy R1, R2, C1 Ex(), ktÛra zamyka system pilacji jÄ…dra (trwa ponad go-
ì-î i ì+î przyÅ‚oÅ‚y siÍ napiÍcie okreÅ›lajÄ… czÍstotliwośĘ gene- (i wyÅ‚Ä…cza zasilanie, jeÅ›li za- dzinÍ) podczas mojej nieobec-
5V, przez rezystor ogranicza- rowanego przebiegu. Wyko- silacz i pÅ‚yta gÅ‚Ûwna kompu- noÅ›ci. Oto zawartośĘ przykÅ‚a-
jÄ…cy R3 i diodÍ LED w struk- rzystane jest dziesiÄ…te wyjÅ›cie terajest wykonana w standar- dowego skryptu:
turze transoptora U2 popłynie licznika(nie wszystkiesą wy- dzie ATX). #! /bin/sh
prÄ…d o wartoÅ›ci ok. 5mA. Po- prowadzone), na ktÛrym dla Zrzut ekranu dziaÅ‚ajÄ…cego cd /usr/src/linux
woduje to zaÅ›wiecenie diody wartoÅ›ci elementÛw R1, R2, progamu shut.exe pokazano make dep clean bzImage
i nasycenie fototranzystora C1 podanych na schemacie, na rys. 2. Napisany jest modules modules_install
w U2 (z zachowaniem pojawiasiÍ przebieg o okresie w jÍzyku C++ z wykorzysta- zamek -n
wÅ‚aÅ›ciwej polaryzacji). Zwiera 2 minuty. Przez minutÍ trwa niem biblioteki OWL i wsta- Podczas korzystaniaz pro-
on wÛwczas bazÍ tranzystora poziom niski, po czym poja- wek assemblerowych. Zapew- gramu windowsowego istnie-
T1 z masÄ… pozornÄ…, co prowa- wia siÍ narastajÄ…ce zbocze niatylkoto,cojest niezbÍdne jeryzyko,Å‚e niezadziaÅ‚a,tzn.
dzi do jego zatkania. PrÄ…d i nastÍpuje przeÅ‚Ä…czenie tran- do pracy. Odlicza czas z do- system nie zostanie popra-
przestaje pÅ‚ynąĘ przez cewkÍ, soptora. kÅ‚adnoÅ›ciÄ… minuty, adres por- wnie zamkniÍty. Nie jest to
styki przekaünika rozwierajÄ… Zasilanie ukÅ‚adu U1 po- tu drukarkowego domyÅ›lnie jednak wina tego programu
siÍ, LED1 gaÅ›nie i komputer Å‚Ä…czone jest ze stykiem nr 16 przyjmuje jako 378h. tylko nie najlepszej konstruk-
zostaje wyłączony. Aby po- portu LPT (sygnał INIT - bit O wiele bardziej funkcjo- cji systemu Windows. Kałdy
nownie uruchomiĘ komputer nr 2 rejestru sterującego). nalny jest program dla syste- ułytkownik z pewnością spo-
trzeba nacisnąĘ SW1. Aby ustrzec siÍ stanÛw nie- mu Linux. Nazywa siÍ zamek tkaÅ‚ siÍ z sytuacjÄ…, kiedy mu-
i jest napisany w C z wyko- siaÅ‚ ìpoczekaĘ na zamkniÍcie
rzystaniem biblioteki Ncurses systemuî i owego zamkniÍcia
i programu shutdown. DziaÅ‚a siÍ nie doczekaÅ‚. Dzieje siÍ
na konsoli oraz pod X-win- tak, bo system Windows pod-
dow w oknie terminala. Mołe czas zamykania czeka ał
zamykaĘ system po upływie wszystkie pracujące programy
okreÅ›lonego czasu lub zakoÒczÄ… dziaÅ‚anie i wystar-
o określonej godzinie. Zrzut czy, by tylko jeden nie oddał
ekranu pokazano na rys. 3. kontroli,a system bÍdzieìwi-
W programie moÅ‚na zmieniaĘ siaÅ‚î nieskoÒczenie dÅ‚ugo.
adres portu i zapisaĘ ustawie- Natomiast w przypadku
nia w pliku konfiguracyjnym. Linuksa (i jemu podobnych
Na etapie instalacji trzeba za- systemÛw operacyjnych) prob-
decydowaĘ czy z programu lemu nie ma, bo system za-
mołe korzystaĘ tylko ułyt- myka wszystkie programy, od-
kownik uprzywilejowany, czy biera im zasoby, a niepokorni
kaÅ‚dy. Dodatkowo moÅ‚na go sÄ… ìzabijaniî.
Rys. 3.
Elektronika Praktyczna 11/2001
Elektronika Praktyczna 2/98
94
P R O J E K T Y C Z Y T E L N I K Ó W
umocowaĘ diodÍ LED1, Å‚Ä…czyĘzasilanie, naleÅ‚y utrzy-
i przycisk SW1. Początkowo maĘ odpowiednie stany na
zamiast Tr1 miał byĘ ułyty wyjściach portu przez całą
rezystor, ale takie rozwiÄ…za- minutÍ (celowo nie wstawi-
nie marnotrawiÅ‚oby okoÅ‚o 10 Å‚em kondensatorÛw). Jakakol-
watÛw mocy. Transformator wiek chwilowa zmiana stanu
jest niewiele drołszy, ale to liniiINITlub STROBE, powo-
rozwiÄ…zanie jest oszczÍdniej- duje przerwanie odliczania.
sze energetycznie i nie bÍdzie SygnaÅ‚ STROBE jest, jak na-
siÍ on nagrzewaÅ‚. Zastosowa- zwa wskazuje, uÅ‚ywany do
ny TS10/25 jest trochÍ ìnad- strobowania danychi zmienia
miarowymî, gdyÅ‚ jego wydaj- siÍ podczas drukowania wiele
nośĘ prÄ…dowa to ok. 150mA, razy w ciÄ…gu sekundy, wiÍc
a powinno w zupełności wy- transfer danych do drukarki
starczyĘ 50mA (~30mA na nie mołe spowodowaĘ wyłą-
Rys. 4.
przekaünik, 15mA dla LED). czenia zasilania. Natomiast
Montał wano na płytce drukowanej Mołna zastosowaĘ dowolny jeśli drukarka jest wyłączona,
PoskÅ‚adanie caÅ‚oÅ›ci nie pasujÄ…cej do obudowy Z6. inny o napiÍciu wtÛrnym ok. to obojÍtne jest dla niej, na
wymagaspecjalnychzabiegÛw MoÅ‚e byĘ jednak kÅ‚opot z za- 10V. Przekaünik zastosowany ktÛrych liniach stany siÍ
i nie powinno nikomu spra- montowaniem wysokiego w modelu jest dośĘ nietypo- zmieniają. Są to jednak roz-
wiĘ trudnoÅ›ci. NaleÅ‚y jednak przekaünika. PÅ‚ytka zostaÅ‚a wy (z demobilu), wiÍc pÅ‚ytkÍ waÅ‚ania tylko teoretyczne, bo
pamiÍtaĘ, Å‚e urzÄ…dzenie pra- przyklejona do obudowy, drukowanÄ… raczej trzeba bÍ- nie posiadam drukarki i nie
cowaĘ bÍdzie pod napiÍciem a wiÍc unikasiÍ wiercenia ot- dzie przerobiĘ. mogÅ‚em tego sprawdziĘ.
sieci energetycznej. worÛw i zminimalizowane WadÄ… opisanego urzÄ…dze- Opisane urzÄ…dzeniejestin-
Najwygodniej jest przero- jest niebezpieczeÒstwo pora- nia wydaje siÍ byĘ zajmowa- tensywnie uÅ‚ytkowane od pra-
biĘ gotowy przedÅ‚uÅ‚acz. Ele- Å‚enia prÄ…dem, poniewaÅ‚ nie nie portu LPT, szczegÛlnie wie pÛÅ‚ roku i pracuje bez za-
menty U1, R1, R2, C2, J1 zo- wystajÄ… na zewnÄ…trz Å‚adne jeÅ›li posiada siÍ drukarkÍ. rzutu, choĘ poczÄ…tkowo trud-
staÅ‚y zalutowane ìna pajÄ…kaî metalowe elementy. Kable Teoretycznie jednak, bo gdy- no mi byÅ‚o przyzwyczaiĘ siÍ
wewnątrz obudowy wtyczki przedłułacza nalełyzabezpie- by podłączyĘ obydwa urzą- do włączania komputera nogą.
DB25Mi zalane klejemtermo- czyĘ przed wyrwaniemz obu- dzenia do LPT, to nie powin- Sławomir Jeliński
plastycznym. ResztÍ zmonto- dowy. Na obudowie naleÅ‚y ny siÍ one ìgryüĘî. Aby wy- [e-mail]
Elektronika Praktyczna 11/2001
95