DŁWIóK DOOKÓLNY łTekst: Filip Kulpa AV TECHNIKA Dolby Digital Plus, Dolby TrueHD i DTS-HD REWOLUCJA W DŁWIóKU SURROUND olby Digital i DTS są dalece niedoskona"ymi metodami kodowania przep"ywnoĘci bitowej (448 kb/s) jakoĘ dęwiku bdzie bardziej zbliŻona dęwiku wielokana"owego, zw"aszcza ten pierwszy. Nowsze od- do studyjnego mastera. Po drugie, zwikszono maksymalny bitrate do 6 Mb/s, Dmiany EX/ES oraz system ProLogic IIx zwikszy"y co prawda liczb co stanowi prawie 10-krotny wzrost w porównaniu do teoretycznego maksi- kana"ów, ale nadal pozostają systemami wykorzystującymi stratną kompresj mum dla Dolby Digital (640 kb/s). Po trzecie, przewidziano moŻliwoĘ kodowa- danych, co znaczy, Że usuwają z sygna"u muzycznego znaczną czĘ (w przy- nia ĘcieŻek nawet 14-kana"owych (13.1)! Nie jest jasne, czemu ma s"uŻy padku DD blisko 90%!) informacji. W systemie Dolby Digital przep"ywnoĘ Dolby Digital Plus, skoro jest systemem w za"oŻeniu gorszym niŻ TrueHD. Czas strumienia danych (bitrate) w praktyce jest ograni- zapewne rozstrzygnie t kwesti. czona do zaledwie 448 kb/s. W doskonalszym syste- Odtwarzacze standardu HD DVD (na rynku amery- mie DTS bitrate siga 1536 kb/s. Tymczasem fonia kałskim juŻ w marcu br. pojawi si odtwarzacz tego 6-kana"owa w formacie PCM 16 b / 44,1 kHz (CD) standardu firmy Toshiba za 999 dolarów) bdą za- wymaga 4 Mb/s, nie wspominając juŻ o wielokana- wiera uk"ad konwertujący w dó" sygna" Dolby Di- "owym sygnale DVD-Audio. gital Plus do zwyk"ego Dolby Digital i bdzie on wysy- W tej sytuacji jakoĘ dęwiku wielokana"owego nie "any na wyjĘcie cyfrowe w formacie kompatybilnym moŻe spe"nia kryteriów audiofilskich, bez wzgldu z kaŻdym wspó"czesnym amplitunerem A/V. Nawet na klas urządzeł odtwarzających. Dziwi moŻe to, iŻ wówczas jakoĘ brzmienia ulegnie poprawie, albo- po rozum do g"owy inŻynierowie z Dolby Labs poszli wiem skonwertowany sygna" bdzie mia" bitrate dopiero teraz, i to zapewne dziki intensywnej pro- 640 kb/s, a wic o po"ow wyŻszy niŻ obecnie dla p"yt Nowe formaty mocji telewizji High Definition, jak równieŻ nowych DVD. RównieŻ odtwarzacze Blu-ray bdą udostp- dęwiku surround, formatów gstych dysków optycznych, które od ja- nia na wyjĘciach cyfrowych sygna" DD 5.1, z tym Że kiegoĘ czasu czają si na horyzoncie wideosfery. To w ich przypadku nie przewiduje si obwodów kon- Dolby TrueHD i DTS-HD, w"aĘnie one mają stanowi platform dla trzech no- wersji (zapis ĘcieŻki DD Plus jest hybrydowy: sk"ada si umoŻliwią ca"kowicie wych formatów dęwiku dookólnego. ona ze ĘcieŻki bazowej 5.1 oraz dodatkowej dla po- bezstratne kodowanie zosta"ych kana"ów). fonii 8-kana"owej Dolby TrueHD Niezwyk"ą cechą obydwu nowych systemów Dolby w rozdzielczoĘci System ten stanowi de facto ewolucj metody bez- jest moŻliwoĘ "ączenia si poprzez Internet z witry- stratnej kompresji danych MLP (Meridian Lossless ną, na której znajdują si np. dodatkowe informacje odpowiadającej Packing), opracowaną przez Meridiana (i licencjono- audio (np. komentarz reŻysera), i wmiksowania ich przynamniej p"ycie CD. waną przez Dolby) na potrzeby formatu DVD-Audio do odtwarzanej z p"yty ĘcieŻki dęwikowej. Jak poda- Bdzie to oznacza (5.1 kana"ów, 24 b / 96 kHz). Przy kompresji ĘcieŻek je amerykałski miesicznik AVguide, operacja odby- zupe"nie nową jakoĘ filmowych algorytm MLP staje si jeszcze efektywniej- wa si na sygnale PCM (do którego odtwarzacz kon- ĘcieŻek dęwikowych szy, albowiem gros informacji przekazuje kana" cen- wertuje odtwarzaną ĘcieŻk wielokana"ową) i w tej tralny, podczas gdy np. kana"y tylne są przez wik- postaci bdzie on przesy"any do wyjĘ analogowych i koncertów szoĘ czasu nieaktywne. Dziki tej metodzie, 6 kana- odtwarzacza lub do wyjĘcia HDMI (v. 1.3). A to ozna- wydawanych "ów w specyfikacji 16 b / 48 kHz mieĘci si w stru- cza, Że wspó"pracujący z odtwarzaczem HD procesor w formatach mieniu 1,4 Mb/s, i to bez jakiejkolwiek utraty danych. A/V nie musi mie nowych dekoderów. Co najwyŻej HD DVD i Blue-ray. Maksymalny bitrate danych zwikszono jednak aŻ do przyda si wejĘcie HDMI. 18 Mb/s, co z zapasem wystarczy do obs"uŻenia na- wet 10 kana"ów w rozdzielczoĘci 24 b / 96 kHz. Specyfikacja Dolby TrueHD DTS HD MASTER AUDIO przewiduje zapis tylu w"aĘnie ĘcieŻek dęwikowych, przy czym nie chodzi Konkurencyjne rozwiązanie przygotowa" DTS. Nowy format DTS HD Master o stworzenie systemu 9.1, lecz o moŻliwoĘ jednoczesnego pomieszczenia na Audio, podobnie jak Dolby TrueHD, wykorzystuje kodowanie bezstratne oraz noĘniku ĘcieŻek 5.1 i 7.1. Kana"y przednie, centralny i LFE by"yby wspólne dla gsty strumieł danych, a ponadto jest wstecznie kompatybilny z dotychczaso- obydwu wersji, przy czym odtwarzacz pracujący w systemie 5.1 (opcja ustawia- wymi dekoderami DTS. Podobnie jak to ma miejsce w przypadku rozszerzenia na w menu) automatycznie dodawa"by kana"y tylne lewy i prawy (czyli odtwa- DTS-ES, w którym siódmy kana" jest rozkodowywany przez nowsze dekodery, rza"by dęwik 5.1), zaĘ odtwarzacz pracujący w konfiguracji 7.1 tylne i efek- a ignorowany przez starsze, tak samo nowe ĘcieŻki dęwikowe DTS HD bdą towe. Dziki temu odpadną komplikacje z wyborem odpowiedniego dekodera zrozumia"e przez istniejące dekodery DTS i DTS-ES i odtwarzane tak, jakby p"y- na poziomie procesora A/V. ta by"a nagrana w zwyk"ym DTS-ie. W"aĘciwa ĘcieŻka 7.1 z sygna"em kodowa- nym bezstratnie bdzie rozkodowywana przez docelowe urządzenia, tj. od- DOLBY DIGITAL PLUS twarzacze HD oraz nową generacj procesorów A/V, jaka zapewne jeszcze tym Zupe"nie innym rozwiązaniem jest unowoczeĘniona wersja systemu Dolby Di- roku pojawi si na rynku. Oficjalna premiera DTS HD Master Audio ma mie gital. Ulepszono algorytm kompresji, dziki czemu przy obecnie stosowanej miejsce podczas targów WCES w Las Vegas (5-8 stycznia). 14 AUDIOVIDEO