MATERIAA
Y DYDAKTYCZNE
J
ZYK POLSKI
AKADEMIA MATURALNA WSAP 2013
Maria Bartnicka
1
I Ogólne założenia programu.
Program: Jak przygotować uczniów do egzaminu maturalnego z języka polskiego? powstał na
potrzeby Akademii maturalnej i w zamyśle autorki ma stanowić pomoc dla młodych ludzi, chcących
przygotować się do egzaminu maturalnego na poziomie podstawowym. Uwzględnia więc ważne rady i
wskazówki, mające pomóc uczestnikom zajęć we właściwej organizacji własnej pracy podczas
egzaminu maturalnego. Autorka programu zwraca uwagę uczestników na efektywne formy i metody
przy pracy nad zadaniem badającym rozumienie czytanego tekstu. Omawia zasady pracy analitycznej
zmierzającej do redagowania własnego tekstu w oparciu o fragment tekstu literackiego. Przedstawia
też typowe błędy uczniowskie i radzi, jak uniknąć ich na egzaminie.
Najobszerniejszą część programu stanowi rekapitulacja treści literackich i
historycznoliterackich. Obejmuje więc ona materiał historycznoliteracki i literacki zgodny ze
wskazówkami zawartymi w obowiązującym Informatorze maturalnym wydanym przez CKE. Historia
literatury stanowi w programie nieodzowny kontekst, natomiast wnikliwej rekapitulacji poddane będą
dzieła literackie ze ścisłego maturalnego kanonu dostępnego na liście Informatora maturalnego. Taka
hierarchia treści wydaje się być konieczna właśnie dlatego iż uczeń otrzyma do analizy podczas
egzaminu fragment jednego z tekstów podanych na wspomnianej wyżej liście. Przypomnienie
problematyki lektury, omówienie ważnych zawartych w niej kwestii, podanie istotnych informacji
poprzez towarzyszącą programowi prezentację multimedialną pozwoli uczestnikom na
usystematyzowanie podstawowych wiadomości i sporządzenie notatek stanowiących doskonały
materiał do samodzielnych powtórek przed egzaminem pisemnym.
Podawane i omawiane treści ułożone są w porządku chronologicznym, ma on bowiem przede
wszystkim walor porządkujący i ułatwia poznanie tradycji oraz daje nieodzowne poczucie
zakorzenienia w kulturze i umożliwia odbiór dziedzictwa literackiego, które narasta w czasie. Historia
literatury, będąca tu koniecznym kontekstem interpretacyjnym, zaistnieje na zajęciach w funkcji
służebnej wobec dzieła literackiego, by uświadomić młodym ludziom związki między czasem, epoką,
prądami, czy wydarzeniami historycznymi a tekstem literackim. Poznanie więc elementów historii
literatury ma wpłynąć na lepsze zrozumienie objętych egzaminem tekstów literackich i skuteczniejsze
ich zapamiętanie.
Program zakłada więc rekapitulację takich dzieł literackich jak:
Literatura polska:
1. Bogurodzica w kontekście poezji średniowiecznej
2. Jan Kochanowski  fraszki, pieśni, treny ( wybór)
3. Jan Andrzej Morsztyn  wybór wierszy
4. Daniel Naborowski  wybór wierszy
5. Wacław Potocki  wybór wierszy
6. Ignacy Krasicki  bajki, satyry ( wybór); Hymn do miłości ojczyzny
7. Adam Mickiewicz  wybór wierszy, Romantyczność, Pan Tadeusz, III cz. Dziadów
8. Juliusz Słowacki  Kordian, wybór wierszy
9. Cyprian Kamil Norwid  wybór wierszy
10. Bolesław Prus  Lalka, Kamizelka
11. Eliza Orzeszkowa  Nad Niemnem, Gloria victis
12. Maria Konopnicka  Mendel Gdański
13. H. Sienkiewicz  Quo vadis?, Potop
14. K. Przerwa- Tetmajer, J. Kasprowicz, L. Staff  wybór wierszy
15. Stanisław Wyspiański  Wesele
16. Władysław S. Reymont  Chłopi, t. I
17. Stefan Żeromski  Ludzie bezdomni, Przedwiośnie
18. Witold Gombrowicz  Ferdydurke
Maria Bartnicka
2
19. Zofia Nałkowska  Granica
20. Tadeusz Borowski  Opowiadania
21. Gustaw Herling  Gruziński  Inny świat
22. Sławomir Mrożek  Tango
23. Hanna Krall  Zdążyć przed Panem Bogiem
Literatura powszechna
1. Sofokles  Król Edyp
2. Horacy  wybór pieśni
3. W. Szekspir  Makbet
4. Molier  Świętoszek
5. J.W. Goethe  Cierpienia młodego Wertera
6. F. Dostojewski  Zbrodnia i kara
7. J. Conrad  Jądro ciemności
8. A. Camus  Dżuma
Prezentacja problematyki lektur, omówienie sylwetek ważnych bohaterów literackich,
motywów i idei w kontekście ważnych zdarzeń historycznoliterackich pozwoli uczestnikom na
usystematyzowane zapamiętanie najistotniejszych treści, będących przedmiotem maturalnej analizy.
Zajęcia realizujące niniejszy program poświęcone będą też kształtowaniu umiejętności
poprawnego budowania odpowiedzi w zadaniach badających rozumienie czytanego tekstu. Autorka
programu przygotowała więc i dołączyła do niego zadania badające umiejętność rozumienia czytanego
tekstu. Przygotowane teksty dotyczą objętych powtórzeniem maturalnym lektur ze ścisłego kanonu i
podstawowych wiadomości z historii literatury. Związane z tekstami zadania są typowe i
charakterystyczne dla pojawiających się na maturze zadań tego typu. Są to:
1. Zygmunt Kubiak, Polska śródziemnomorska
2. Franciszek Ziejka, Faraon w kręgu spraw polskich
3. Stanisław Falkowski, Zagadka religijności Chłopów Reymonta
4. Małgorzata Lubelska, Przedwiośnie. Lektura polityczna i powieść na długie lata
5. Anna Pawełczyńska, Przeszłość to dziś.
Rozwiązywanie, pod kierunkiem osoby prowadzącej zajęcia, zadań badających rozumienie
czytanego tekstu pozwoli uczestnikom poznać zadania typowe i kształcić umiejętność rozumienia
czytanego tekstu, a więc ważną umiejętność sprawdzaną na egzaminie maturalnym.
Poznanie podstawowych zasad analizy fragmentu tekstu literackiego pozwoli na kształcenie tej
ważnej umiejętności sprawdzanej przez maturę zewnętrzną. Autorka programu przewiduje takie
ćwiczenia z wykorzystaniem zadań egzaminacyjnych z lat ubiegłych czyli:
1. Na podstawie analizy podanego fragmentu i znajomości całego utworu scharakteryzuj Wertera.
Zwróć uwagę na rolę miłości i literatury w życiu bohatera oraz jego stosunek do natury
(Cierpienia młodego Wertera ).
2. Analizując wypowiedzi bohaterów romantycznych, porównaj postawę Kordiana i Męża. W
interpretacyjnych wnioskach wykorzystaj wiedzę o utworach, z których pochodzą fragmenty.(
Kordian; Nie-Boska komedia).
3. Jaki obraz Polaków XVII wieku wyłania się z Potopu Henryka Sienkiewicza? Punktem wyjścia
swoich rozważań uczyń wnioski z analizy podanych fragmentów powieści. Zwróć uwagę na ich
znaczenie dla całości utworu.
Zajęcia realizowane w oparciu o powyższy program adresowane są przede wszystkim do
młodzieży o trudnej sytuacji materialnej, młodzieży z obszarów wiejskich oraz tych abiturientów szkół
ponadgimnazjalnych, którzy nie złożyli egzaminu w latach minionych.
Na realizację programu potrzeba 20 godzin lekcyjnych.
Maria Bartnicka
3
II Cele edukacyjne zajęć
Aktywne uczestnictwo w zajęciach pozwoli uczestnikom na realizację następujących celów
edukacyjnych:
1. Poznanie zasad właściwej organizacji pracy podczas egzaminu maturalnego z języka
polskiego.
2. Poznanie różnych metod pracy z tekstem publicystycznym czyli zadaniem pierwszym w
arkuszu maturalnym.
3. Poznanie metod i form analizy fragmentów tekstów literackich.
4. Poznanie zasad budowy własnego tekstu na podstawie fragmentu tekstu literackiego.
5. Poznanie typowych błędów pojawiających się w arkuszach maturalnych; sposoby uniknięcia
błędów.
6. Powtórzenie podstawowych wiadomości z historii literatury polskiej i powszechnej.
7. Przypomnienie chronologicznego usytuowania epok literackich i zjawisk kulturowych od
antyku do współczesności.
8. Przypomnienie twórczości ważnych pisarzy polskich i obcych ( zgodnie z wymogami
egzaminu maturalnego ).
9. Rekapitulacja wiadomości o ważnych problemach, motywach i bohaterach dzieł literackich
ujętych w Informatorze maturalnym.
10. Zrozumienie związków między historią i kulturą różnych czasów.
11. Kształcenie umiejętności analizy tekstu publicystycznego z uwzględnieniem zadań typowych.
12. Kształcenie umiejętności analizy fragmentu tekstu literackiego.
13. Kształcenie umiejętności redagowania własnego tekstu na podstawie fragmentu tekstu
literackiego.
14. Kształcenie umiejętności efektywnego notowania ważnych wiadomości.
15. Wyjaśnienie wszystkich wątpliwości związanych z egzaminem maturalnym.
III Metody:
1. Wykład + prezentacja multimedialna
2. Dyskusja
3. Ćwiczenia w rozwiązywaniu zadań badających rozumienie czytanego tekstu
4. Ćwiczenia analityczne: praca z fragmentem tekstu literackiego
IV Środki dydaktyczne
1. Prezentacja multimedialna
2. Teksty publicystyczne rozdawane uczestnikom
3. Teksty zadań maturalnych z części II.
Planowany tok zajęć:
1. Ważne rady i wskazówki związane z maturą zewnętrzną. Analiza tekstu publicystycznego (tekst
2. Ziejka) Analiza fragmentu tekstu literackiego
( zadanie 1. Werter).
2. Piśmiennictwo antyczne. Ćwiczenia w rozumieniu czytanego tekstu ( tekst 1. Kubiak)
3. Literatura polskiego średniowiecza. Bogurodzica w kontekście literatury średniowiecza.
4. Renesansowy światopogląd, renesansowy humanizm. Twórczość Jana Kochanowskiego.
Mikołaj Sęp  Szarzyński  poeta okresu przełomu.
5. Makbet Szekspira i jego bohaterowie. Literatura polskiego baroku: J.A. Morsztyn, D.
Naborowski, W. Potocki.
Maria Bartnicka
4
6. Klasycyzm francuski i Świętoszek Moliera. Oświecenie w Polsce. Ważne inicjatywy kulturalne.
7. Twórczość Ignacego Krasickiego: bajki, satyry, Hymn do miłości ojczyzny.
8. Sentymentalizm u schyłku Oświecenia. Twórczość Franciszka Karpińskiego. Cierpienia
młodego Wertera  sentymentalna powieść epistolarna.
9. Romantyzm polski  ważne idee. Twórczość Adama Mickiewicza: Romantyczność. Dziady cz.
III, Pan Tadeusz.
10. Kordian Słowackiego i Nie-Boska komedia Krasińskiego  dramaty romantyczne. Analiza
fragmentów tekstów literackich ( zadanie 2. Kordian)
11. Cyprian Kamil Norwid  nietypowy romantyk. Pozytywizm  światopogląd, ważne idee i
kierunki. Realizm i realiści. Ważne nowele pozytywistyczne: Kamizelka B. Prus, Mendel
Gdański M. Konopnicka, Gloria victis E. Orzeszkowa.
12. Lalka Bolesława Prusa i Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej  ważne dzieła polskiego realizmu.
13. Potop i Quo vadis H. Sienkiewicza  powieści historyczne; bohaterowie, świat przedstawiony.
Zadanie maturalne: Jaki obraz Polaków XVII wieku wyłania się z Potopu H. Sienkiewicza?(
zadanie 3. Potop)
14. Zbrodnia i kara  F. Dostojewskiego  powieść psychologiczna: bohaterowie, świat
przedstawiony. Filozofia Schopenhauera i Nietschego  początki Młodej Polski. Poezja
młodopolska.
15. Wesele S. Wyspiańskiego  dramat symboliczny. Inteligenci i chłopi w Weselu. Funkcje
postaci symbolicznych Ludzie bezdomni S. Żeromskiego  powieść młodopolska.
16. Chłopi W. S. Reymonta  powieść nagrodzona Nagrodą Nobla  oryginalność powieści.
Ćwiczenia w rozumieniu czytanego tekstu ( tekst 3. Falkowski ).
17. Jądro ciemności Josepha Conrada  opowieść o tych, którzy oswajają mrok. Dwudziestolecie
międzywojenne. Ważne ugrupowania poetyckie i ich twórcy.
18. Przedwiośnie S. Żeromskiego i Granica Z. Nałkowskiej  ważne powieści międzywojenne.
Ćwiczenia w rozumieniu czytanego tekstu ( tekst 4. Lubelska).
19. Gombrowiczowskie myśli o człowieku. Analiza Ferdydurke. Poezja K.K. Baczyńskiego 
tragizm młodych ludzi uwikłanych w wojnę ( tekst 5. Pawełczyńska).
20. Tadeusz Borowski i Gustaw Herling- Gruziński  dwie wizje wojennych światów. Analiza
opowiadań Borowskiego i Innego świata Gruzińskiego.
Maria Bartnicka
5
V Szczegółowy harmonogram zajęć.
Lekcja nr 1
Ważne rady i wskazówki związane z maturą zewnętrzną. Analiza tekstu publicystycznego. Analiza
fragmentu tekstu literackiego.
Treści zajęć:
1. Prowadzący omawia zasady rozwiązywania części I egzaminu zewnętrznego; zwracając uwagę
na:
dokładne przeczytanie tekstu publicystycznego i próba odpowiedzi na pytanie: o czym
pisze autor?
bardzo dokładne czytanie poleceń do tekstu
wracanie do tekstu zgodnie z sugestiami zawartymi w każdym poleceniu
opuszczanie zagadnień trudnych, by powrócić do nich pod koniec rozwiązywania
precyzowanie jasnych, krótkich, precyzyjnych odpowiedzi
odpowiedzi formułować trzeba własnym słowami, z wyjątkiem tych, w których
polecenie brzmi: zacytuj
2. Prowadzący rozdaje uczestnikom tekst publicystyczny: Faraon w kręgu spraw polskich i
zadania do tekstu. Prosi o przeczytanie tekstu. Rozpoczyna rozmowę o tekście, pytając: O czym
mówi autor tekstu?
3. Uczestnicy rozwiązują cztery pierwsze zadania. Prowadzący sprawdza poprawność rozwiązań.
Sugeruje zwrócenie uwagi na pytania typowe.
4. Prowadzący omawia zasady rozwiązywania zadań z części II egzaminu zewnętrznego,
zwracając uwagę na:
konieczność dokładnego przeczytania dwóch zawartych w arkuszu tematów i dwóch
fragmentów tekstów
wybranie tematu, który jest wg nas łatwiejszy, gdyż lepiej pamiętamy lekturę i więcej
możemy na ten temat napisać; ( fragment jest bardziej komunikatywny)
analizę fragmentu rozpoczynany od dokładnego przeczytania; wyczytujemy też z tekstu
ważne informacje, umieszczając je na marginesie tekstu; można, a nawet trzeba
podkreślać, pisać po tekście
budując pracę musimy pamiętać, że musi mieć wstęp, rozwinięcie i wnioski;
poszczególne części wyodrębnione są poprzez akapity
wstęp do wypracowania tego typu może być krótki, rozwinięcie obszerne i logiczne
ważne wnioski
przed napisaniem wniosków trzeba jeszcze raz przeczytać temat pracy
po napisaniu pracy warto ją jeszcze powoli przeczytać, sprawdzając komunikatywność
tekstu, wstawiając brakujące przecinki.
5. Prowadzący rozdaje zadanie maturalne: Na podstawie analizy fragmentu i znajomości całego
utworu scharakteryzuj Wertera. Zwróć uwagę na rolę miłości i literatury w życiu bohatera oraz
jego stosunek do natury.
6. Prowadzący kieruje analizą fragmentu.
Cele:
1. Poznanie ważnych etapów pracy nad arkuszem maturalnym.
2. Kształcenie umiejętności analizy treści tekstu publicystycznego i formułowania
komunikatywnych odpowiedzi.
Maria Bartnicka
6
3. Poznanie pytań typowych dla tekstów publicystycznych.
4. Kształcenie umiejętności analizy fragmentu tekstu literackiego.
5. Kształcenie umiejętności budowania koncepcji własnego tekstu w oparciu o analizę tekstu
literackiego.
6. Kształcenie umiejętności redagowania własnego tekstu.
Metody:
1. wykład + prezentacja multimedialna
2. ćwiczenia analityczne
Materiały pomocnicze: slajdy z prezentacji multimedialnej
tekst: F. Ziejka  Faraon w kręgu spraw polskich
fragment Cierpień młodego Wertera.
Oczekiwane osiągnięcia. Uczeń potrafi:
1. Zaplanować własną pracę podczas matury zewnętrznej.
2. Dokonać analizy tekstu publicystycznego i fragmentu tekstu literackiego.
3. Umiejętnie wybrać zadanie w II części matury zewnętrznej.
4. Precyzować krótkie i komunikatywne odpowiedzi do zadań tekstu.
5. Zredagować własny tekst w oparciu o fragment tekstu literackiego.
Maria Bartnicka
7
Lekcja nr 2
Piśmiennictwo antyczne. Ćwiczenia w rozumieniu czytanego tekstu.
Treści zajęć:
1. Prowadzący przedstawia krótką charakterystykę piśmiennictwa antycznego, uwzględniającą
twórczość Homera ( epika ), Tyrteusza, Safony, Anakreonta, Simonidesa ( liryka ) oraz
Ajschylosa, Sofoklesa, Eurypidesa ( dramat ).
2. Szczegółowo przypomina problematykę Króla Edypa Sofoklesa.
3. Charakteryzuje Edypa jako bohatera tragicznego, zwracając uwagę na rolę fatum, winę
tragiczną& ; podaje cechy gatunkowe tragedii greckiej.
4. Prowadzący przedstawia twórczość Horacego  przedstawiciela liryki rzymskiej.
5. Prowadzący rozdaje uczestnikom zadanie maturalne: Polska śródziemnomorska i poleca
uważną lekturę tekstu.
6. Po lekturze tekstu uczestnicy odpowiadają na kilka pytań zawartych w otrzymanym
zadaniu. Wspólnie sprawdzają poprawność odpowiedzi.
Cele:
1. Poznanie ważnych dzieł literatury greckiej i rzymskiej.
2. Przypomnienie problematyki Króla Edypa Sofoklesa.
3. Przypomnienie postawy typowego antycznego bohatera tragicznego.
4. Przypomnienie cech gatunkowych tragedii greckiej.
5. Przypomnienie twórczości Horacego.
6. Kształcenie umiejętności rozumienia czytanego tekstu.
Metody:
1. wykład + prezentacja multimedialna
2. ćwiczenia w rozumieniu czytanego tekstu
Materiały pomocnicze:
1. Tekst: Zygmunt Kubiak, Polska śródziemnomorska
2. Zadania do tekstu.
3. slajdy z prezentacji multimedialnej
Oczekiwane osiągnięcia. Uczeń potrafi:
1. Zaprezentować sylwetki twórcze ważnych pisarzy antycznych.
2. Przedstawić problematykę Króla Edypa Sofoklesa.
3. Scharakteryzować Edypa jako bohatera tragicznego.
4. Podać cechy gatunkowe tragedii greckiej.
5. Scharakteryzować dokonania twórcze Horacego.
6. Umiejętnie analizować tekst popularnonaukowy.
7. Komunikatywnie formułować odpowiedzi na pytania do tekstu.
Maria Bartnicka
8
Lekcja nr 3
Literatura polskiego średniowiecza. Bogurodzica w kontekście literatury średniowiecznej.
Treści zajęć:
1. Prowadzący charakteryzuje literaturę średniowiecza, zwracając uwagę na średniowieczny
teocentryzm, uniwersalizm. Mówi o stylu romańskim i gotyckim w architekturze; filozofii
idealistycznej czyli myślach św. Augustyna, Tomasza i Franciszka; wskazuje też na motywy
biblijne i problemy obyczajowe w literaturze i sztuce epoki.
2. Prowadzący przedstawia ważne gatunki literatury średniowiecza, ilustrując je konkretnymi
przykładami dzieł epoki, a więc:
pieśni religijne  Bogurodzica
plankty  Lament świętokrzyski
żywoty świętych  Legenda o świętym Aleksym
dialogi  Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią
eposy rycerskie  Pieśń o Rolandzie
poematy miłosne  Dzieje Tristana i Izoldy
opowieści bretońskie  Percewal na zamku Graala
ballady  Wielki Testament Villona
kroniki  Kronika polska Galla Anonima
wiersze okolicznościowe  O zachowaniu się przy stole
apokryfy
modlitwy
dramaty liturgiczne
3. Prowadzący omawia problematykę i kształt literacki Bogurodzicy; mówi o funkcjach tekstu w
czasach średniowiecza, idei pośrednictwa i motywie Deesis.
4. Prowadzący przypomina problematykę Lamentu świętokrzyskiego, zwraca uwagę na kreację
Matki Boskiej, mówi o języku utworu.
5. Prowadzący przypomina problematykę i funkcje Rozmowy Mistrza Polikarpa ze Śmiercią i
Legendy o świętym Aleksym. Zwraca uwagę na dydaktyzm i parenezę.
6. Omówione zostają średniowieczne ideały w literaturze: ideał ascety, rycerza i władcy.
Cele:
1. Przypomnienie podstawowych wiadomości o epoce średniowiecza.
2. Podanie ważnych gatunków literackich epoki średniowiecza.
3. Przypomnienie problematyki Bogurodzicy i innych ważnych tekstów literatury wieków
średnich.
4. Przypomnienie kształtu literackiego i walorów językowych tekstów literatury średniowiecza.
5. Przypomnienie i scharakteryzowanie postaw średniowiecznych wzorców osobowych.
6. Uświadomienie dydaktyzmu właściwego literaturze średniowiecza.
Metody:
1. wykład + prezentacja multimedialna
Materiały pomocnicze:
1. slajdy z prezentacji multimedialnej
Oczekiwane osiągnięcia. Uczeń potrafi:
1. Scharakteryzować epokę średniowiecza.
2. Omówić na przykładach konkretnych tekstów literackich ważne gatunki literatury
średniowiecznej.
Maria Bartnicka
9
3. Przedstawić problematykę i kształt językowy Bogurodzicy; omówić ideę pośrednictwa i motyw
Deesis.
4. Przybliżyć treść i kształt literacki innych ważnych tekstów średniowiecznych.
5. Zaprezentować na podstawie konkretnych utworów średniowieczne ideały.
Lekcja nr 4
Renesansowy światopogląd, renesansowy humanizm. Twórczość Jana Kochanowskiego. Mikołaj Sęp
 Szarzyński  poeta przełomu epok.
Treści zajęć:
1. Prowadzący charakteryzuje epokę renesansu, zwracając uwagę na antropocentryzm, humanizm
( wybitni humaniści europejscy), odkrycia geograficzne.
2. Omówione zostają związki renesansu z antykiem:
sięganie do filozofii starożytnej: stoicyzm, epikureizm, neoplatonizm
inspiracje antyczne w literaturze i sztuce
horacjanizm
klasycyzm renesansowy
3. Zaprezentowana zostaje twórczość Jana Kochanowskiego  rys ogólny.
4. Prowadzący omawia cechy gatunkowe i problematykę fraszek, pieśni i trenów poety,
zwracając uwagę na ich różnorodność tematyczną.
5. Zaprezentowana zostaje kreacja Boga w utworach Kochanowskiego.
6. Prowadzący omawia poglądy Kochanowskiego na świat i życie przekazane w pieśniach, mówi
też o kryzysie światopoglądowym, którego świadectwem są treny.
7. Zaprezentowana zostaje poezja Mikołaja Sępa- Szarzyńskiego, będąca zapowiedzią czasów
baroku.
Cele:
1. Przypomnienie ważnych idei i prądów czasów renesansu.
2. Uświadomienie związków kultury renesansu z antykiem i płaszczyzn realizacji owych
związków.
3. Przypomnienie sylwetki twórczej Jana Kochanowskiego.
4. Przypomnienie ważnych gatunków literackich w twórczości Jana z Czarnolasu.
5. Przypomnienie istotnych idei w utworach Jana Kochanowskiego i jego poglądów na świat i
życie.
6. Omówienie kreacji Boga w tekstach Kochanowskiego.
7. Przypomnienie istoty kryzysu światopoglądowego w trenach.
8. Omówienie problematyki wierszy Szarzyńskiego: wizja człowieka i Boga.
Metody:
1. wykład + prezentacja multimedialna
Materiały pomocnicze:
1. slajdy z prezentacji multimedialnej
Oczekiwane osiągnięcia. Uczeń potrafi:
1. Scharakteryzować czasy renesansu.
2. Omówić różnorodne związki renesansu z antykiem.
3. Scharakteryzować klasycyzm renesansowy.
4. Przybliżyć sylwetkę twórczą Jana Kochanowskiego.
Maria Bartnicka
10
5. Wymienić i scharakteryzować ważne gatunki literackie w twórczości Jana Kochanowskiego.
6. Przybliżyć problematykę fraszek, pieśni i trenów Jana Kochanowskiego.
7. Omówić poglądy Kochanowskiego na świat i życie w pieśniach i istotę kryzysu
światopoglądowego w trenach.
8. Zaprezentować wizję Boga i człowieka w lirykach Mikołaja Sępa  Szarzyńskiego.
Lekcja nr 5
Makbet Szekspira i jego bohaterowie. Literatura polskiego baroku: J.A. Morsztyn, D. Naborowski, W.
Potocki.
Treści zajęć:
1. Prowadząca przedstawia sylwetkę twórczą W. Szekspira.
2. Zaprezentowany zostaje Szekspir jako twórca tragedii nowożytnej, a więc pisarz, który:
zrywa z zasadą trzech jedności
rezygnuje z chóru
zrywa z zasadą decorum
łączy realizm z fantastyką
wprowadza inną kategorię tragizmu
prezentuje złożoność natury ludzkiej
inaczej konstruuje dramat: akty i sceny
3. Prowadząca przypomina treść Makbeta Szekspira.
4. Makbet zostaje scharakteryzowany jako bohater tragiczny.
5. Prowadząca omawia epokę baroku jako czas licznych wojen, kontrreformacji, ale też okres
rozkwitu sztuki, mającej olśnić i zadziwić czytelnika; czasy literackiego antyestetyzmu,
konceptualizmu i manieryzmu.
6. Przybliżona zostaje poezja Jana Andrzeja Morsztyna i jej związki z marinizmem.
7. Omówiony zostaje manieryzm w twórczości Daniela Naborowskiego.
8. Prowadząca prezentuje sylwetkę twórczą Wacława Potockiego.
Cele:
1. Przypomnienie twórczości W. Szekspira.
2. Uświadomienie różnic między tragedią grecką a dramatem szekspirowskim.
3. Przypomnienie problematyki Makbeta i istoty tragizmu bohatera szekspirowskiego.
4. Przypomnienie czasów baroku w kulturze polskiej.
5. Przypomnienie problematyki i oryginalnej formy wierszy polskich poetów barokowych.
6. Uświadomienie istoty takich pojęć jak: manieryzm, marynizm, konceptualizm, antyestetyzm.
Metody:
1. wykład + prezentacja multimedialna
Materiały pomocnicze:
1. slajdy z prezentacji multimedialnej
Oczekiwane osiągnięcia. Uczeń potrafi:
1. Przedstawić sylwetkę twórczą W. Szekspira.
2. Podać cechy charakterystyczne tragedii szekspirowskiej.
3. Przypomnieć problematykę Makbeta Szekspira.
4. Scharakteryzować bohaterów dramatu. Zaprezentować Makbeta jako bohatera tragicznego.
5. Przybliżyć czasy polskiego baroku.
6. Scharakteryzować twórczość Morsztyna, Naborowskiego i Potockiego.
Maria Bartnicka
11
7. Wyjaśnić pojęcia związane z kulturą baroku: konceptualizm, manieryzm, marynizm,
antyestetyzm
Lekcja nr 6
Klasycyzm francuski i Świętoszek Moliera. Oświecenie w Polsce. Ważne inicjatywy kulturalne.
Treści zajęć:
1. Prowadząca podaje istotę klasycyzmu XVII/ XVIII wiecznego: literatura ma uczyć bawiąc.
2. Przypomniana zostaje treść komedii Moliera, scharakteryzowani jej bohaterowie oraz
sentencjonalny język tekstu. Omówiony zostaje dydaktyzm i komizm utworu Moliera.
3. Prowadząca prezentuje epokę oświecenia jako wiek filozofów.
4. Omówione zostają istotne inicjatywy kulturalne w oświeceniowej Polsce za panowania
Stanisława Augusta Poniatowskiego:
obiady czwartkowe i mecenat królewski
powstanie KEN i szkół świeckich
Collegium Nobillium i Szkoła Rycerska
Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych
Pierwsze czasopisma i gazety
Biblioteki i czytelnie
Pierwszy teatr jako instytucja  Wojciech Bogusławski
5. Omówione zostają zasady klasycyzmu oświeceniowego w literaturze.
Cele:
1. Przypomnienie założeń klasycyzmu francuskiego i polskiego jako podstawowego kierunku w
literaturze w sztuce czasów XVII/XVIII wieku.
2. Przypomnienie treści i problematyki Świętoszka Moliera jako komedii klasycystycznej.
3. Omówienie postaw bohaterów komedii; wyeksponowanie hipokryzji i naiwności.
4. Uświadomienie dydaktycznej funkcji literatury klasycyzmu.
5. Przypomnienie wiadomości o czasach oświecenia w Polsce. Podanie ważnych kierunków
ówczesnej filozofii: racjonalizm, empiryzm, sensualizm.
6. Przypomnienie ważnych inicjatyw kulturalnych w oświeceniowej Polsce.
Metody:
1. wykład + prezentacja multimedialna
Materiały pomocnicze:
1. slajdy z prezentacji multimedialnej
Oczekiwane osiągnięcia. Uczeń potrafi:
1. Przedstawić podstawowe założenia klasycyzmu w literaturze.
2. Scharakteryzować bohaterów Świętoszka Moliera.
3. Wykazać dydaktyczny charakter komedii Moliera.
4. Omówić istotę komizmu w utworze Moliera.
5. Scharakteryzować czasy oświecenia w Polsce.
6. Zaprezentować idee filozoficzne racjonalistów, empiryków empiryków sensualistów.
7. Podać i omówić ważne instytucje kulturalne w czasach stanisławowskich.
Maria Bartnicka
12
Lekcja nr 7
Twórczość Ignacego Krasickiego: bajki, satyry, Hymn do miłości ojczyzny.
Treści zajęć:
1. Prowadząca podaje ważne fakty związane z twórczością księcia poetów.
2. Szczegółowo zostają omówione bajki Krasickiego, m.in. Malarze, Ptaszki w klatce, Wstęp do
bajek, Dewotka, Wół minister.
3. Prowadząca podaje rysy wspólne bajek Krasickiego:
gatunek wywodzący się z antyku  Ezop
cechy gatunkowe bajki
przewaga bajek epigramatycznych
często pod postaciami zwierząt ukryte są ludzkie wady i słabości
bajki prezentują smutny obraz rzeczywistości: triumfuje w niej podłość, zło i przemoc
4. Szczegółowo zostają omówione satyry Krasickiego, m.in. Do króla, Żona modna, Świat
zepsuty, Pijaństwo.
5. Podane zostają rysy wspólne satyr Krasickiego:
gatunek o rodowodzie antycznym  Pindar, Horacy
cechy gatunkowe satyry
prezentuje świat w krzywym zwierciadle, rzeczywistość zdeformowaną
7. Przeczytany przez prowadzącą i omówiony zostaje Hymn do miłości ojczyzny Ignacego
Krasickiego.
8. Omówione zostają realizowane przez Krasickiego założenie klasycyzmu w literaturze.
Cele:
1. Przypomnienie sylwetki twórczej Ignacego Krasickiego.
2. Poznanie cech gatunkowych bajki, satyry, hymnu.
3. Przypomnienie treści i problematyki wybranych bajek i satyr Krasickiego oraz Hymnu do
miłości ojczyzny.
4. Uświadomienie założeń klasycyzmu w twórczości Krasickiego.
Metody:
1. wykład + prezentacja multimedialna
Materiały pomocnicze:
1. slajdy z prezentacji multimedialnej
Oczekiwane osiągnięcia. Uczeń potrafi:
1. Krótko scharakteryzować twórczość Krasickiego i jego rolę w Polsce stanisławowskiej.
2. Podać cechy gatunkowe bajki, satyry i hymnu.
3. Zaprezentować problematykę wybranych bajek i satyr poety.
4. Przedstawić treść i idee Hymnu do miłości ojczyzny.
5. Omówić założenia klasycyzmu widoczne w utworach Ignacego Krasickiego.
Maria Bartnicka
13
Lekcja nr 8
Sentymentalizm u schyłku oświecenia. Twórczość Franciszka Karpińskiego. Cierpienia młodego
Wertera  sentymentalna powieść epistolarna.
Treści zajęć:
1. Prowadząca omawia założenia sentymentalizmu w literaturze schyłku oświecenia:
opozycja wobec klasycyzmu
idee filozofii J. J. Rousseau
pochwała czułości i prostoty
zamiast zachwytu kulturą  piękno natury
eksponowanie wewnętrznych przeżyć człowieka
2. Omówiona zostaje twórczość Franciszka Karpińskiego  autora sielanek i wierszy
sentymentalnych.
3. Prowadząca podaje fakty z życia J. W. Goethego związane z genezą Cierpień młodego
Wertera.
4. Przypomniana zostaje fabuła powieści epistolarnej Goethego i cechy gatunkowe powieści
epistolarnej.
5. Zaprezentowana zostaje postawa Wertera wobec życia: Weltzschmerz, nadwrażliwość,
alienacja, kontemplacja natury& .
6. Omówiony zostaje werteryzm jako postawa wobec świata.
Cele:
1. Przypomnienie założeń sentymentalizmu jako nurtu w literaturze.
2. Przypomnienie twórczości Francuszka Karpińskiego.
3. Wskazanie związków biografii Goethego z jego utworem i przypomnienie fabuły powieści
sentymentalnej Goethego.
4. Scharakteryzowanie Wertera jako szczególnej odmiany bohatera literackiego.
5. Podanie cech gatunkowych powieści epistolarnej.
6. Przypomnienie werteryzmu jako specyficznej postawy wobec świata.
Metody:
1. wykład + prezentacja multimedialna
Materiały pomocnicze:
1. slajdy z prezentacji multimedialnej
Oczekiwane osiągnięcia. Uczeń potrafi:
1. Podać ważne założenia sentymentalizmu jako kierunku w literaturze schyłku oświecenia.
2. Krótko scharakteryzować twórczość sentymentalną Franciszka Karpińskiego.
3. Przedstawić fabułę Cierpień młodego Wertera.
4. Scharakteryzować bohatera utworu Goethego.
5. Wyjaśnić pojęcie werteryzmu jako postawy wobec świata.
6. Wymienić i omówić cechy gatunkowe powieści epistolarnej.
Maria Bartnicka
14
Lekcja nr 9
Romantyzm polski  ważne idee. Twórczość Adama Mickiewicza.
Treści zajęć:
1. Prowadząca podaje ważne idee czasów romantyzmu, m.in.
bunt przeciwko klasycznemu uporządkowaniu ( synkretyzm)
czas walk i rewolucji
odrzucenie oświeceniowego racjonalizmu i empiryzmu  irracjonalizm
świat postrzegany jako kosmos złożony z ziemi i sfery ducha ( niepoznawalność;
tajemniczość )
zwrot ku folklorowi jako z
ródłu inspiracji twórczych
2. Prowadząca przypomina problematykę Romantyczności Adama Mickiewicza.
3. Omówione zostają cechy ballady romantycznej jako gatunku synkretycznego.
4. Przypomniana zostaje geneza III części Dziadów.
5. Prowadząca analizuje scenę I dramatu Mickiewicza i omawia wszystkie sytuacje
martyrologiczne w III części Dziadów.
6. Przypomniana zostaje Wielka Improwizacja i scharakteryzowany Konrad jako bohater
romantyczny.
7. Omówiona zostaje scena: Widzenie księdza Piotra i przypomniane zostają idee mesjanizmu
zawartego w Dziadach.
8. Prowadząca przypomina Ustęp do III cz. Dziadów i wiersz Do przyjaciół Moskali.
9. Podane zostają fakty związane z genezą Pana Tadeusza.
10. Świat Soplicowski zostaje przedstawiony jako Biblia polskości.
11. Scharakteryzowany zostaje Jacek Soplica jako nowy typ bohatera romantycznego.
12. Prowadząca omawia walory artystyczne Pana Tadeusza.
Cele:
1. Przypomnienie najważniejszych idei czasów romantyzmu i romantycznego światopoglądu.
2. Przypomnienie problematyki dzieł Mickiewicza ujętych w kanonie maturalnym.
3. Wyeksponowanie postaw bohaterów romantycznych: Konrad, Jacek Soplica.
4. Przypomnienie idei polskiego mesjanizmu.
5. Przypomnienie cech gatunkowych ballady romantycznej.
6. Przypomnienie walorów artystycznych Pana Tadeusza.
Metody:
1. wykład + prezentacja multimedialna
Materiały pomocnicze:
1. slajdy z prezentacji multimedialnej
Oczekiwane osiągnięcia. Uczeń potrafi:
1. Podać ważne idee romantyczne i przybliżyć czasy romantyzmu polskiego.
2. Podać fakty związane z genezą III cz. Dziadów i Pana Tadeusza.
3. Przedstawić problematykę ważnych utworów A. Mickiewicza: Romantyczność, Dziady cz. III,
Pan Tadeusz.
4. Scharakteryzować bohaterów romantycznych: Konrad, Jacek Soplica.
5. Omówić mesjanizm polski, sięgając do III cz. Dziadów.
6. Zaprezentować świat zwyczajów polskich w Panu Tadeuszu.
7. Omówić walory artystyczne epopei Mickiewicza.
Maria Bartnicka
15
Lekcja nr 10
Kordian Słowackiego i Nie-Boska komedia Krasińskiego  dramaty romantyczne. Analiza fragmentów
tekstów literackich.
Treści zajęć:
1. Prowadząca przypomina problematykę i genezę Kordiana J. Słowackiego.
2. Omówione zostaje Przygotowanie czyli pierwsza część dramatu.
3. Zaprezentowany zostaje Kordian w akcie I, następnie podróże Kordiana i Kordian jako
Podchorąży w akcie III.
4. Prowadząca inicjuje dyskusję: Kordian  bohater narodowy czy dandys?
5. Przedstawiona zostaje geneza i problematyka Nie-Boskiej komedii Krasińskiego.
6. Przypomniane zostają dwa obozy, ich reprezentanci i żądania.
7. Zinterpretowane zostaje zakończenie dramatu Krasińskiego.
8. Przypomniana zostają cechy gatunkowe dramatu romantycznego.
9. Rozdane zostaje zadanie maturalne ( cz. II ): Analizując wypowiedzi bohaterów
romantycznych, porównaj postawę Kordiana i Męża. W interpretowanych wnioskach
wykorzystaj wiedzę o utworach, z których pochodzą fragmenty.
10. Uczniowie pod kierunkiem prowadzącej analizują zadanie. Prowadząca omawia model
odpowiedzi.
Cele:
1. Przypomnienie problematyki dwóch dramatów romantycznych.
2. Scharakteryzowanie Kordiana jako bohatera romantycznego.
3. Wykazanie odmienności dramatu Krasińskiego i związku tego faktu z biografią autora.
4. Kształcenie umiejętności dyskusji w oparciu o tekst literacki.
5. Przypomnienie ważnych cech gatunkowych dramatu romantycznego.
6. Kształcenie umiejętności analizy fragmentu utworu literackiego zgodnie z wymogami
egzaminu maturalnego  cz. II.
Metody:
1. wykład + prezentacja multimedialna
2. dyskusja
3. ćwiczenia analityczne
Materiały pomocnicze:
1. slajdy z prezentacji multimedialnej
2. testy zadań z II części egzaminu maturalnego: fragmenty Kordiana i Nie-Boskiej komedii.
Oczekiwane osiągnięcia. Uczeń potrafi:
1. Przedstawić problematykę dwóch dramatów romantycznych.
2. Scharakteryzować bohaterów romantycznych w kontekście Kordiana i Nie-Boskiej komedii.
3. Zabrać głos w dyskusji.
4. Wymienić i omówić istotne cechy dramatu romantycznego jako gatunku literackiego.
5. Dokonać analizy tematu maturalnego związanego z częścią II egzaminu.
6. Dokonać analizy fragmentu tekstu literackiego zgodnie z wymogami egzaminu maturalnego.
Maria Bartnicka
16
Lekcja nr 11
Cyprian Kamil Norwid  nietypowy romantyk. Pozytywizm  światopogląd, ważne idee i kierunki.
Realizm i realiści. Ważne nowele pozytywistyczne.
Treści zajęć:
1. Prowadząca przypomina ważne tytuły wierszy C.K. Norwida oraz krótko omawia biografię
twórczą poety. Zwraca uwagę na nietypowość poglądów Norwida i inność formalną jego
utworów.
2. Prowadząca przedstawia czasy polskiego pozytywizmu i sylwetki polskich twórców tej epoki.
3. Omówiony zostaje ewolucjonizm, scjentyzm, utylitaryzm i organicyzm jako wyznaczniki
pozytywistycznego światopoglądu.
4. Zaprezentowane zostają ważne idee polskich pozytywistów.
5. Prowadząca omawia ważne kierunki literackie tych czasów: realizm i naturalizm, a także
prezentuje sylwetki wielkich realistów: Balzak, Stendhal, Dickens, Tołstoj, Gogol, Turgieniew,
Czechow, Prus, Orzeszkowa.
6. Przypomniana zostaje problematyka występujących na liście Informatora maturalnego nowel
pozytywistycznych: Kamizelka, Gloria victis, Mendel Gdański.
Cele:
1. Przypomnienie biografii twórczej i oryginalności poezji C. K. Norwida.
2. Wyeksponowanie ważnych składników światopoglądu, idei pozytywistycznych oraz pisarzy
polskich na tle historii epoki.
3. Zrozumienie założeń twórczych realizmu i naturalizmu.
4. Przypomnienie sylwetek twórczych realistów europejskich.
5. Przypomnienie problematyki ważnych nowel pozytywistycznych.
Metody:
1. wykład + prezentacja multimedialna
Materiały pomocnicze:
1. slajdy z prezentacji multimedialnej
Oczekiwane osiągnięcia. Uczeń potrafi:
1. Przedstawić sylwetkę twórczą C. K. Norwida i sięgając do jego wierszy wykazać oryginalność
twórczą poety.
2. Scharakteryzować czasy pozytywizmu polskiego i zaprezentować sylwetki polskich
pozytywistów.
3. Omówić wyznaczniki pozytywistycznego światopoglądu i ważne idee polskich pozytywistów.
4. Scharakteryzować założenia realizmu i naturalizmu.
5. Zaprezentować sylwetki wybitnych realistów europejskich.
6. Omówić problematykę nowel pozytywistycznych: Kamizelka, Gloria victis, Mendel Gdański.
Maria Bartnicka
17
Lekcja nr 12
Lalka Bolesława Prusa i Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej  ważne dzieła polskiego realizmu.
Treści zajęć:
1. Prowadząca przedstawia poetykę powieści realistycznej, zwracając szczególną uwagę na:
trzecioosobowego, najczęściej wszechwiedzącego narratora
dążenie do obiektywnej, panoramicznej wizji świata
opowiadanie i opis jako podstawowe formy narracji ( elementy mowy pozornie
zależnej)
autentyczny czas w układzie chronologicznym ( zdarzają się retrospekcje)
bohaterowie typowi dla swoich środowisk, motywowani socjologicznie i
psychologicznie
wielowątkowa fabuła.
2. Przedstawiony zostaje czas powstania Lalki Prusa, czas akcji właściwej powieści i daty
wydarzeń przywołanych z przeszłości.
3. Scharakteryzowane zostają środowiska przedstawione w Lalce Prusa i ważne miejsca w
powieści: sklep Wokulskiego, Warszawa, Paryż, Zastawek&
4. Przypomniane zostają chronologicznie losy Stanisława Wokulskiego i scharakteryzowana jego
postawa.
5. Przypomniane zostają sylwetki ważnych bohaterów Lalki: Izabela A
ęcka, Ignacy Rzecki&
6. Poddana dyskusji zostaje hipoteza interpretacyjna dzieła Prusa: Lalka jest więc powieścią
o& &
7. Przypomniana zostaje problematyka Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej, wskazane aluzje do
Pana Tadeusza Adama Mickiewicza.
8. Omówiona zostaje symbolika dwóch Mogił w powieści.
9. Przypomniane zostają spory pokoleniowe w Nad Niemnem: Benedykt  Witold; Andrzejowa 
Zygmunt.
Cele:
1. Wyjaśnienie założeń powieści realistycznej.
2. Przypomnienie problematyki dwóch ważnych polskich powieści realistycznych.
3. Przypomnienie losów bohaterów powieści i ich literackich kreacji.
4. Przypomnienie ważnych miejsc w powieściach realistycznych i sposobu ich opisu.
5. Przedyskutowanie idei głównych Lalki B. Prusa.
6. Przypomnienie symboliki dwóch Mogił w powieści Orzeszkowej.
7. Wyjaśnienie istoty sporów pokoleniowych w Nad Niemnem Orzeszkowej.
Metody:
1. wykład + prezentacja multimedialna
2. dyskusja
Materiały pomocnicze:
1. slajdy z prezentacji multimedialnej
Oczekiwane osiągnięcia. Uczeń potrafi:
1. Podać ważne cechy gatunkowe powieści realistycznej.
2. Przedstawić problematykę Lalki i Nad Niemnem.
3. Scharakteryzować środowiska i bohaterów powieści realistycznych.
4. Przedstawić ważne miejsca w powieściach i ich znaczenie dla interpretacji utworów.
Maria Bartnicka
18
5. Określić hipotezę interpretacyjną Lalki B. Prusa.
6. Omówić istotę sporu pokoleniowego w powieści Orzeszkowej.
Maria Bartnicka
19
Lekcja nr 13
Potop i Quo vadis? H. Sienkiewicza  powieści historyczne: bohaterowie, świat przedstawiony.
Zadanie maturalne: Jaki obraz Polaków wyłania się z Potopu H. Sienkiewicza?
Treści zajęć:
1. Prowadząca przypomina genezę i problematykę Potopu, zwraca uwagę na współistnienie w
utworze elementów powieści płaszcza i szpady, baśni, a nawet westernu.
2. Przypomniane zostają wydarzenia historyczne opisane w dziele Sienkiewicza.
3. Scharakteryzowany zostaje Andrzej Kmicic i przybliżone jego losy.
4. Prowadząca przypomina problematykę Quo vadis? Prezentuje postaci głównych bohaterów.
5. Prowadząca rozdaje uczestnikom zadanie maturalne: Jaki obraz Polaków wyłania się z Potopu
H. Sienkiewicza?
6. Omówione zostają zasady analizy fragmentu powieści. Analizie poddaje się najpierw fragment
I.
7. Po analizie uczestnicy podają wyczytane z fragmentu informacje; prowadząca porównuje je z
zapisami modelu odpowiedzi.
8. Analizie poddany zostaje fragment II i sprawdzony z zapisami modelu odpowiedzi.
9. Prowadząca omawia zasady redagowania własnego tekstu na podstawie fragmentu tekstu
literackiego.
Cele:
1. Przypomnienie treści i problematyki powieści historycznych h. Sienkiewicza.
2. Scharakteryzowanie ważnych postaci sienkiewiczowskich powieści.
3. Poznanie zasad analizy fragmentu tekstu literackiego.
4. Kształcenie umiejętności analizy fragmentu tekstu literackiego.
5. Poznanie zasad konstrukcji tekstu własnego na podstawie analizy fragmentu tekstu
literackiego.
Metody:
1. wykład + prezentacja multimedialna
2. ćwiczenia w analizie fragmentu tekstu literackiego
Materiały pomocnicze:
1. slajdy z prezentacji multimedialnej
2. kserokopie zadania maturalnego
Oczekiwane osiągnięcia. Uczeń potrafi:
1. Przedstawić problematykę powieści Sienkiewicza.
2. Scharakteryzować głównych bohaterów Potopu i Quo vadis?
3. Wymienić ważne wydarzenia historyczne przedstawione w powieściach.
4. Dokonać właściwej analizy fragmentu tekstu literackiego zgodnie z wymogami egzaminu
maturalnego.
5. Właściwie rozplanować własną pracę podczas analizy fragmentu tekstu literackiego.
6. Zredagować własny tekst w oparciu o fragment utworu literackiego.
Maria Bartnicka
20
Lekcja nr 14
Zbrodnia i kara Fiodora Dostojewskiego  powieść psychologiczna: bohaterowie, świat
przedstawiony. Filozofia Schopenhauera i Nietschego  początki Młodej Polski. Poezja młodopolska.
Treści zajęć:
1. Prowadząca przypomina problematykę Zbrodni i kary Dostojewskiego jako psychologicznej
powieści polifonicznej. Zwraca uwagę na miejsce i czas akcji oraz formy narracji.
2. Przypomniana zostaje sylwetka Rodiona Raskolnikowi: jego życie, plany i ich motywacja oraz
specyficzny sposób oceny własnych czynów.
3. Omówiona zostaje postawa Soni Marmieładow i jej rola w życiu Raskolnikowa.
4. Przedstawiona zostaje specyfika kreacji bohaterów Dostojewskiego:
postaci niejednoznaczne, skomplikowane wewnętrznie
biedni, głodni, cierpiący
zdolni do wielkich, dobrych czynów, ale też do największego zła  zbrodni
pełni pychy, ale też przekonani, że pycha jest z
ródłem wszelkiego bezprawia
wierzący w Boga i zbawienie dzięki cierpieniu, modlitwie i pokorze.
5. Prowadząca omawia tło epoki Młodej Polski, prezentuje dekadentyzm i różne propozycje nazw
epoki.
6. Przedstawione zostają główne myśli filozoficzne Schopenhauera i Nietschego oraz główne
kierunki w sztuce: impresjonizm, ekspresjonizm, secesja.
7. Scharakteryzowana zostaje poezja młodopolska: Staff, Tetmajer, Kasprowicz.
Cele:
1. Przypomnienie problematyki i formy powieści F. Dostojewskiego.
2. Scharakteryzowanie postaw głównych bohaterów powieści.
3. Uświadomienie specyfiki kreacji bohaterów prozy F. Dostojewskiego.
4. Przypomnienie czasów końca wieku  kształtowanie się literatury Młodej Polski.
5. Przypomnienie ważnych myśli filozoficznych i kierunków artystycznych mających wpływ na
literaturę.
6. Utrwalenie wiadomości o liryce Młodej Polski.
Metody:
1. wykład + prezentacja multimedialna
Materiały pomocnicze:
1. slajdy z prezentacji multimedialnej
Oczekiwane osiągnięcia. Uczeń potrafi:
1. Przedstawić problematykę powieści Dostojewskiego.
2. Scharakteryzować postaci bohaterów z powieści Dostojewskiego.
3. Uogólnić wiadomości i zaprezentować specyficzne cechy postawy typowego bohatera w prozie
F. Dostojewskiego.
4. Przedstawić tło ogólne czasów Młodej Polski.
5. Zaprezentować problematykę i kształt literacki ważnych wierszy młodopolskich.
Maria Bartnicka
21
Lekcja nr 15
Wesele Stanisława Wyspiańskiego  dramat symboliczny. Inteligenci i chłopi w Weselu. Funkcje
postaci symbolicznych. Ludzie bezdomni S. Żeromskiego  powieść młodopolska.
Treści zajęć:
1. Przedstawiona zostaje geneza Wesela i młodopolska ludomania jako zjawisko społeczne.
2. Zaprezentowane zostają postaci realne i symboliczne.
3. Prowadząca charakteryzuje inteligentów i chłopów w akcie I dramatu. Przedstawia zasadę
pojawiania się widm: Co się komu w duszy gra, co kto w swoich widzi snach, czy to kapcan czy
to pan, na wesele przyjdzie w tan
4. Przypomniane zostają funkcje postaci symbolicznych, symboliczne rekwizyty i sceny.
5. Przypomniana zostaje interpretacja ostatniej sceny dramatu i diagnoza społecznej sytuacji
wpisana w tekst dramatu.
6. Prowadząca przypomina genezę, problematykę i ważne miejsca w Ludziach bezdomnych
Żeromskiego, omawiając losy doktora Judyma.
7. Charakteryzując postawę Judyma, prowadząca mówi o wpisanym w tekst powieści archetypie
polskiego inteligenta.
8. Przypomniana zostaje postać Joanny Podborskiej i jej rola w życiu Judyma.
9. Prowadząca wskazuje na cechy formalne powieści młodopolskiej.
Cele:
1. Przypomnienie problematyki Wesela Wyspiańskiego i Ludzi bezdomnych Żeromskiego.
2. Scharakteryzowanie oraz określenie funkcji postaci realnych i symbolicznych w dramacie
Wyspiańskiego.
3. Wyeksponowanie diagnozy sytuacji społecznej wpisanej w dramat Wyspiańskiego.
4. Przypomnienie losów Judyma, postaci Joasi i ethosu polskiego inteligenta stworzonego przez
Żeromskiego.
5. Uświadomienie inności formalnej powieści modernistycznej.
Metody:
1. wykład + prezentacja multimedialna
Materiały pomocnicze:
1. slajdy z prezentacji multimedialnej
Oczekiwane osiągnięcia. Uczeń potrafi:
1. Przedstawić genezę i problematykę Wesela i Ludzi bezdomnych.
2. Scharakteryzować i określić funkcje postaci realnych i symbolicznych w Weselu.
3. Zinterpretować ostatnią scenę dramatu, omawiając diagnozę, jaką prezentuje autor.
4. Omówić i ocenić losy doktora Judyma, analizując motywy jego postępowania.
5. Zaprezentować archetyp polskiego inteligenta na podstawie powieści.
6. Przedstawić zmiany formalne w powieści Żeromskiego w konfrontacji z powieścią
realistyczną.
Maria Bartnicka
22
Lekcja nr 16
Chłopi W. S. Reymonta  powieść nagrodzona Nagrodą Nobla  oryginalność powieści. Ćwiczenia w
rozumieniu czytanego tekstu.
Treści zajęć:
1. Prowadząca omawia kształt formalny Chłopów, m.in. kompozycję powieści, kreację narratora,
czas, zróżnicowanie języka&
2. Przypomniana zostaje problematyka tomu I., ważne zdarzenia i bohaterowie powieści.
3. Omówione zostają występujące w tomie I. święta, zwyczaje i obrzędy.
4. Uczestnicy otrzymują tekst: Zagadka religijności Chłopów Reymonta i polecenie, by uważnie
przeczytać tekst.
5. Prowadząca inicjuje rozmowę o tekście, prosząc o interpretację tytułu tekstu i motta.
6. Rozdane zostają zadania do tekstu, uczestnicy analizują tekst i wpisują odpowiedzi, które
zostają na bieżąco sprawdzane przez prowadzącą.
Cele:
1. Przypomnienie problematyki powieści Reymonta.
2. Uświadomienie oryginalności powieści nagrodzonej najwyższą literacką nagrodą.
3. Kształcenie umiejętności rozumienia i analizowania czytanego tekstu.
4. Kształcenie umiejętności precyzyjnego formułowania odpowiedzi na pytania do tekstu.
Metody:
1. wykład + prezentacja multimedialna
2. ćwiczenia w rozumieniu czytanego tekstu
Materiały pomocnicze:
1. slajdy z prezentacji multimedialnej
2. teksty zadań maturalnych
Oczekiwane osiągnięcia. Uczeń potrafi:
1. Zaprezentować problematykę tomu I. powieści Reymonta.
2. Uzasadnić fakt przyznania Reymontowi Nagrody Nobla za Chłopów.
3. Przedstawić opisane w powieści święta, zwyczaje o obrzędy.
4. Wnikliwie przeczytać tekst związany z powieścią.
5. Zinterpretować tytuł czytanego tekstu.
6. Komunikatywnie formułować odpowiedzi na pytania do tekstu.
Maria Bartnicka
23
Lekcja nr 17
Jądro ciemności Josepha Conrada  powieść o tych, którzy oswajają mrok. Dwudziestolecie
międzywojenne. Ważne ugrupowania poetyckie i ich twórcy.
Treści zajęć:
1. Prowadząca przybliża sylwetkę twórczą J. Conrada  pisarza polskiego pochodzenia.
2. Omówione zostają specyficzne cechy narracji utworu: narracyjna technika punktów widzenia.
3. Zaprezentowana zostaje sylwetka Kurtza: w opiniach różnych postaci utworu oraz w ocenie
Marlowa.
4. Prowadząca zwraca się do uczestników z pytaniem: Dlaczego Kurtz tak się zmienił? Dlaczego
przeszedł na stronę zła? ( mini dyskusja)
5. Scharakteryzowane zostają czasy dwudziestolecia międzywojennego w Polsce.
6. Omówione zostają powstałe wówczas grupy poetyckie i ich reprezentanci.
Cele:
1. Przypomnienie biografii twórczej Josepha Conrada i problematyki Jądra ciemności.
2. Uświadomienie inności narracyjnej utworu Conrada.
3. Przedstawienie moralnych wartości pisarstwa Conrada.
4. Rozwijanie umiejętności dyskutowania o problemach na podstawie lektury.
5. Przypomnienie czasów 1918  1939 w historii Polski.
6. Zaprezentowanie ważnych twórców poezji polskiej w dwudziestoleciu międzywojennym i ich
dokonań.
Metody:
1. wykład + prezentacja multimedialna
2. elementy dyskusji
Materiały pomocnicze:
1. slajdy z prezentacji multimedialnej
Oczekiwane osiągnięcia. Uczeń potrafi:
1. Przedstawić treść i problematykę utworu Conrada.
2. Omówić specyfikę narracyjną Jądra ciemności.
3. Scharakteryzować Kurtza i ocenić jego postawę.
4. Uzasadnić twierdzenie, że Conrad jest pisarzem moralistą.
5. Przybliżyć sytuację Polski lat 1918  1939.
6. Wymienić istniejące w dwudziestoleciu ugrupowania poetyckie i zaprezentować ich twórców.
Maria Bartnicka
24
Lekcja nr 18
Przedwiośnie S. Żeromskiego i Granica Z. Nałkowskiej  ważne powieści międzywojenne. Ćwiczenia
w rozumieniu czytanego tekstu.
Treści zajęć:
1. Prowadząca przybliża problematykę Przedwiośnia S. Żeromskiego, wskazując na polityczny
charakter powieści i realia historyczne wpisane w utwór: 1914, 1917, 1918, 1920.
2. Omówione zostają ważne cechy formalne utworu: polifoniczność części III., narracja
auktorialna i personalna.
3. Przypomnienie losów głównego bohatera staje się okazją do ukazania dyskusji o losach
powojennej Polski.
4. Omówiony zostaje problem rewolucji, wizja szklanych domów oraz reformatorskie plany
Gajowca.
5. Uczestnicy otrzymują tekst M. Lubelskiej Przedwiośnie lektura polityczna i powieść na długie
lata i zadania do tekstu; pod kierunkiem prowadzącej rozwiązują zadania; odpowiedzi zostają
sprawdzone z kluczem odpowiedzi.
6. Prowadząca przypomina problematykę Granicy Z. Nałkowskiej.
7. Omówione zostają losy Zenona Ziembiewicza i przypomniana zawarta w powieści konkluzja:
Jesteśmy tacy, jak myślą o nas ludzie, nie tacy jak myślimy o sobie my. Jest się takim, jak
miejsce, w którym się jest.
8. Wykazany zostaje psychologiczny i społeczny wymiar powieści Nałkowskiej.
Cele:
1. Przypomnienie problematyki dwóch ważnych powieści dwudziestolecia międzywojennego.
2. Uświadomienie formalnych aspektów powieści dwudziestowiecznych.
3. Wyeksponowanie istotnych problemów politycznych, moralnych i społecznych wpisanych w
utwór Żeromskiego i Nałkowskiej.
4. Kształcenie umiejętności rozumienia czytanego tekstu i komunikatywnego budowania
odpowiedzi na pytania do tekstu.
Metody:
1. wykład + prezentacja multimedialna
2. ćwiczenia w rozumieniu czytanego tekstu
Materiały pomocnicze:
1. slajdy z prezentacji multimedialnej
2. tekst i zadania do tekstu
Oczekiwane osiągnięcia. Uczeń potrafi:
1. Zaprezentować problematykę dwóch polskich powieści dwudziestolecia międzywojennego.
2. Przedstawić walory formalne powieści Żeromskiego i Nałkowskiej.
3. Omówić związek powieści z rzeczywistością Polski międzywojennej.
4. Analizować tekst popularnonaukowy.
5. Precyzyjnie formułować odpowiedzi na pytania do tekstu.
Maria Bartnicka
25
Lekcja nr 19
Gombrowiczowskie myśli o człowieku. Analiza Ferdydurke. Poezja K.K. Baczyńskiego  tragizm
młodych ludzi uwikłanych w wojnę. Ćwiczenia w rozumieniu czytanego tekstu.
Treści zajęć:
1. Prowadząca zwraca uwagę na specyfikę powieści Gombrowicza, mówiąc o:
niejednorodnej kreacji narratora
braku typowej wyrazistej akcji
słowach kluczach: forma, gęba, pupa
grotesce jako nadrzędnej kategorii estetycznej
2. Zaprezentowane zostają Gombrowiczowskie myśli o człowieku wpisane w powieść:
człowiek jest wiecznie niedojrzały, wiecznie się staje
kształtuje człowieka kultura, środowisko, drugi człowiek
człowiek zawsze istnieje w jakiejś formie; od formy nie ma ucieczki
ucieczka od formy jest wpadaniem w drugą formę
tworzenie form  to porządkowanie świata i możliwość kontaktów międzyludzkich;
forma wiąże się nierozłącznie z każdą percepcją, każdym ujęciem świata
3. Wyjaśniony zostaje tytuł powieści Gombrowicza.
4. Prowadząca mówi o biografii K. K. Baczyńskiego i jej związku z utworami poety.
5. Scharakteryzowana zostaje poezja Baczyńskiego od strony formalnej ( związki z liryką
romantyczną ) i znaczeniowej ( tragizm młodych ludzi uwikłanych w wojnę).
6. Uczestnicy otrzymują tekst A. Pawełczyńskiej Przeszłość to dziś i zadania do tekstu.
7. Czytają, analizują tekst i pod kierunkiem prowadzącej rozwiązują zadania do tekstu.
Cele:
1. Zrozumienie specyfiki pisarstwa Gombrowicza.
2. Przypomnienie Gombrowiczowskiej filozofii czyli spojrzenia na człowieka.
3. Uświadomienie związków biografii i twórczości młodych poetów czasów II wojny światowej.
4. Przypomnienie formalnych i znaczeniowych wartości poezji K. K. Baczyńskiego.
5. Kształcenie umiejętności rozumienia czytanego tekstu.
6. Kształcenie umiejętności precyzyjnego formułowania odpowiedzi na pytania do tekstu.
Metody:
1. wykład + prezentacja multimedialna
2. ćwiczenia w rozumieniu czytanego tekstu
Materiały pomocnicze:
1. slajdy z prezentacji multimedialnej
2. tekst i zadania do tekstu
Oczekiwane osiągnięcia. Uczeń potrafi:
1. Przedstawić specyfikę pisarstwa W. Gombrowicza.
2. Omówić Gombrowiczowskie spojrzenie na człowieka.
3. Wykazać związki biografii Baczyńskiego z problemami jego liryki.
4. Dokonać interpretacji ważnych wierszy Baczyńskiego.
5. Analizować treść tekstu popularnonaukowego.
6. Komunikatywnie formułować odpowiedzi do tekstu.
Maria Bartnicka
26
Lekcja nr 20
Tadeusz Borowski i Gustaw Herling  Grudziński  dwie wizje wojennych światów. Analiza
opowiadań Borowskiego i Innego świata Gruzińskiego.
Treści zajęć:
1. Prowadząca przedstawia związki biografii Borowskiego ze światem jego opowiadań.
2. Podane zostają formalne aspekty prozy Borowskiego; behawioryzm, kreacja narratora.
3. Wyeksponowane zostają kwestie kontrowersyjne w kreowaniu obozowej rzeczywistości:
nihilistyczna wizja świata, zlagrowanie.
4. Omówione zostają idee przekazane przez Borowskiego:
człowiek zdeterminowany przez historię i biologię nie jest w stanie ocalić żadnych
wartości etycznych
w czasach ekstremalnych panuje całkowity relatywizm
etyka, religia i kultura nie są ostoją w czasach ekstremalnych
system obozów i totalitaryzm to efekt rozkładu kultury europejskiej
5. Przedstawiona zostaje struktura i problematyka Innego świata Grudzińskiego oraz związki
powieści z utworem Dostojewskiego Wspomnienia z domu umarłych.
6. Omówione zostają wartości Innego świata w konfrontacji z prozą Borowskiego:
Grudziński w przeciwieństwie do Borowskiego patrzy na obóz przez pryzmat
pojedynczego człowieka, rozumie ludzki ból i dostrzega godność człowieka
Grudziński wie, że w obozie panują nieludzkie prawa, jednak twierdzi, że można
uratować człowieczeństwo i godność ludzką
Prawa obozowe nie mogą funkcjonować w świecie ludzi wolnych.
Cele:
1. Przypomnienie problematyki i kształtu literackiego literatury obozowej.
2. Ukazanie związków biografii twórców i historii z treściami prozy obozowej.
3. Ukazanie obozu niemieckiego i sowieckiego na kartach literatury.
4. Skonfrontowanie dwóch różnych wizji obozowej rzeczywistości i dwóch różnych sposobów jej
przedstawienia.
Metody:
1. wykład + prezentacja multimedialna
Materiały pomocnicze:
1. slajdy z prezentacji multimedialnej
Oczekiwane osiągnięcia. Uczeń potrafi:
1. Zaprezentować istotne problemy występujące w utworach obozowych.
2. Omówić związki biografii autorów z treścią ich utworów.
3. Ukazać kontrowersyjne aspekty prozy Borowskiego.
4. Skonfrontować dwie wizje obozowej rzeczywistości: Borowski  Grudziński.
Literatura:
1. Informator maturalny CKE
2. Antologia literatury powszechnej, Warszawa 1968.
3. J. Starnawski, Średniowiecze, Warszawa 1989.
4. J. Snopek, Oświecenie. Szkic do portretu epoki, Warszawa 1999.
Maria Bartnicka
27
5. Historia literatury i kultury polskiej t. I  IV, Warszawa 2007.
6. Prozaicy dwudziestolecia międzywojennego, Warszawa 1974.
7. D. Siwicka, Romantyzm 1822-1863, Warszawa 1999.
8. A. Witkowska, Wielcy romantycy polscy. Sylwetki, Warszawa 1980.
9. J. Tomkowski, Mój pozytywizm, Warszawa 1993.
10. A. Nasiłowska, Trzydziestolecie 1914  1944, Warszawa 1995.
11. A. Hutnikiewicz, Stefan Żeromski, Warszawa 1991.
12. Z. Jarosiński, Literatura lat 1945  1975, Warszawa 1996.
13. S. Falkowski, Rządcy dusz. Od Mickiewicza do Herberta. Przewodnik po arcydziełach,
Warszawa 2005.
14. Etos i artyzm. Rzecz o Herlingu  Grudzińskim, Poznań 1991.
15. Literackie wizje i re-wizje, Warszawa 1980.
16. Zbliżenia:literatura, historia, obraz, mit& , Warszawa 1998.
17. S. Burkot, Literatura polska w latach 1986  1995, Warszawa 1996.
Tekst 2.
Część I - rozumienie czytanego tekstu
Przeczytaj uważnie tekst, a następnie odpowiedz na pytania. Odpowiadaj tylko na podstawie tekstu i
tylko własnymi słowami. Przepisać fragment tekstu możesz tylko wówczas, gdy polecenie brzmi:
Zacytuj. Udzielaj tylu odpowiedzi, o ile jesteś proszony.
Zygmunt Kubiak
Polska śródziemnomorska
1. Już nieraz o tym mówiłem i pisałem, że ilekroć ktoś mnie pyta, jakie jest moje miejsce na mapie
różnych podziałów i sporów w moim kraju i w świecie współczesnym, odpowiadam, że moją Polską
jest Polska śródziemnomorska, która pod względem duchowym leży nad Morzem Śródziemnym,
oparta na wielkiej, klasycznej tradycji intelektualnej i broniąca mądrego ładu, jaki z tej tradycji
wynika. W tej Polsce żyję. Bynajmniej nie jestem odosobniony. Spotykam wielu współczesnych
współobywateli tej Polski. Wprawdzie idąc wieczorem przez ulice mego rodzinnego miasta,
Warszawy, czuję się obco, gdy widzę rozbite budki telefoniczne i słyszę pijacką wrzawę. Ale gdy
rozmawiam na przykład z młodymi polonistami na Uniwersytecie Warszawskim, krzepi mnie
poważna treść ich zainteresowań. Nie ścigają płytkich nowinek i sensacji, nie ustawiają się w
orszaku skandalizującej pseudoliteratury wyłącznie nowoczesnej, interesują się dziedzictwem
polskim i rzeczywistymi problemami dzisiejszej kultury europejskiej i amerykańskiej. Nie usiłują być
błyskotliwi, nie krzyczą: My też jesteśmy Europejczykami. Oni po prostu są Europejczykami, jak
nasi przodkowie w XVI wieku, z kręgu wawelskiego dworu. Rozpoznaję w ich postawie naszą
prawdziwą, starą tradycję.
Maria Bartnicka
28
2. Bo ta Polska renesansowa wcale nie umarła. Ona ciągle istnieje, ciągle trwa w duszach wielu,
wielu ludzi w Polsce. Jeśli więc nieraz powiadam, że do niej wyemigrowałem i poprosiłem o azyl, to
nie chcę wcale powiedzieć, że uciekłem w przeszłość. Chcę tylko określić, jaka jest ta moja Polska.
Jeśli zaś ciągle krążę myślami po komnatach wawelskiego dworu, to dlatego, że w słońcu
renesansu lubię się pokrzepić, lubię się wpatrywać w tamten wzór, który mnie umacnia do życia w
trudnym świecie dzisiejszym.
3. Ach, Europa Wschodnia, ciężko jest żyć w Europie Wschodniej  tak nieraz słyszę w różnych
krajach. Nikt z nas nie ma co do tego wątpliwości. To była w XX wieku strefa potwornej zagłady.
Potem zaś dziesięcioleci totalitaryzmu. Gdy totalitaryzm się rozpadł, rozżarzają się tu tragiczne
waśnie. I myślę sobie, jak wspaniałą u nas  kiedyś, kiedyś  zbudowano cywilizację, właśnie w tej
tragicznej Europie Wschodniej, na tym pograniczu Zachodu i Wschodu, cywilizację polską. Tu, w
Europie Wschodniej, kraj śródziemnomorski. Piastowie zmierzali ku temu całą swoja siłą i
przemyślnością, potem zaś mądra warstwa rządząca w Polsce XV wieku konstruowała państwo
jagiellońskie, tak niezwykłe na tle świata, jak u schyłku XIX wieku niezwykłe będzie cesarstwo
Habsburgów. Państwo racjonalne, nieugięcie obronne, ale przedkładające rozumne układy nad
orężne rozprawy. Grzeję się w cieple tego kraju. Myślę tez o dziejach Klemensa Janicjusza,
chłopskiego dziecka z Wielkopolski, poety polsko  A
acińskiego, którego zdrowiem w Krakowie
opiekuje się nie kto inny, lecz lekarz królewski, lekarz wawelskiego dworu, Węgier Jan Antonin.
4. Typowych elementów Europy Wschodniej, strasznego potencjału chaosu i destrukcji, w tamtej
renesansowej Polsce w ogóle nie widzę. To byli Latynosie nad Wisłą, do głębi polscy, bo taka
właśnie jest tradycja polska w swej istocie. Przemyślni, ach, po śródziemnomorsku ironiczni i
przebiegli, według słów Biblii, że trzeba być prostym jak gołębica i mądrym jak wąż. Pewni swojej
siły i otwarci na świat, gościnni wobec wszystkich jego różnorodnych, od różnych ludów
pochodzących bogactw. Czuję także w tej Polsce świadomość prawdziwej hierarchii społecznej:
śródziemnomorską, stoicką i chrześcijańską świadomość, że jeśli ktoś góruje swoim umysłem, to z
tego wynika, ze powinien innym ludziom służyć. Cokolwiek potem się u nas stało, tamta Polska nie
umarła: w wielkiej tradycji naszej literatury, u Jana Kochanowskiego, u poetów stanisławowskich, u
Mickiewicza, Słowackiego, Norwida ciągle przemawia jej czysty, trwały głos.
5. Ponieważ tak myślę o Polsce i Europie, i o roli Polski w Europie, jestem wdzięczny Ojcu
Świętemu, ze niestrudzenie przypomina: nie musimy wchodzić do Europy, bo już w niej jesteśmy,
jesteśmy w jej trudnych, dramatycznych, często tragicznych dziejach.
6. Rozpadły się mury, które do niedawna oddzielały od wolnego świata i zachodniej części naszego
kontynentu te właśnie społeczeństwa i narody  mówił Papież w czerwcu 1991 roku.  Narody,
które w swym samotnym nieraz podążaniu drogą ku wolności ożywiała świadomość, że ich
zbiorowe biografie, tak okrutnie naznaczone piętnem historii, stanowią drugą stronę tej samej
europejskiej kultury. (& )
7. Wybór Papieża Słowianina sprawił, że Kościoły i narody środkowej i wschodniej Europy stały się
jeszcze bardziej przedmiotem stałej troski i odpowiedzialności Stolicy Apostolskiej. Nic więc
dziwnego, ze zwłaszcza teraz, kiedy zasadnicze zmiany polityczne w tej części kontynentu budzą
nadzieję na budowanie  Europy ducha także przy udziale i pomocy ze strony zniewolonych do
niedawna narodów, Kościół jest w sposób szczególny świadom miejsca, które mu przypada w
duchowej i ludzkiej odnowie  starego kontynentu . Pragnie być świadkiem nadziei, ale i
nieustępliwym rzecznikiem tych wartości i tradycji, które ukształtowały kiedyś Europę i które zdolne
są ją dziś jednoczyć.
8. I wreszcie rzecz szczególnie doniosła ( z homilii papieskiej we Włocławku, 7 czerwca 1991 roku):
Oczywiście Europa to są także dzieje wielkich kryzysów, dzieje kryzysu europejskiego, który ma
wiele korzeni, który trwa i rozwija się w naszych czasach. Ma także swój dalszy ciąg, niestety w tym
stuleciu tragiczny. To przecież w tym stuleciu stworzono ten światopogląd, w imię którego człowiek
może odbierać życie drugiemu człowiekowi, ponieważ jest innej rasy, ponieważ jest w innej grupie
etnicznej, ponieważ jest Żydem, Cyganem, Polakiem. Rasa panów i rasa niewolników. A potem
znowu mit klasy. To wszystko jest także dziedzictwo europejskie. Ale z tego mamy się wyzwalać
Europa potrzebuje odkupienia. (& ) Świat potrzebuje Europy odkupionej.
9. To są zasady niewzruszone, ważne dla całej ludzkości. Także ludzie innych, dalekich nam
cywilizacji mają do nich znalez
ć dostęp. Ale w umęczonej Europie  nikt się chyba nie będzie temu
dziwił  troszczę się zwłaszcza o moją własną europejską drogę: o drogę Żydów, Cyganów,
Polaków, Francuzów& Troszcząc się konkretnie, z niepokojem obserwuję (& ) ( może to tylko
przejściowy kryzys), kryzys intelektualnej esencji wieków. Także pewien rodzaj znieczulenia na
piękno, na bezsłowny uśmiech aniołów Leonarda. Nieraz też w Rzymie, stojąc przed bazyliką
Świętego Piotra, pomiędzy kolumnami Berniniego, myślę sobie o tym, że o każdej porze dnia i nocy
kopuła jest piękna, lecz najpiękniejsza wieczorem, gdy powoli, powoli wtapia się w niebo.
Maria Bartnicka
29
( Tekst wybrany ze zbioru esejów Zygmunta Kubiaka, Przestrzeń dzieł wiecznych. Eseje o tradycji
kultury śródziemnomorskiej, Warszawa 1993, s. 184  187.)
Zadanie 1. ( 2 pkt.)
Podaj dwa argumenty uzasadniające stwierdzenie autora tekstu:  moją Polską jest Polska śródziemnomorska
( akapit 1).
Zadanie 2. ( 2 pkt.)
Dlaczego młodzi poloniści z Uniwersytetu Warszawskiego są, zdaniem autora tekstu, Europejczykami jak nasi
przodkowie w XVI wieku? Sformułuj dwa argumenty. ( akapit 1).
Zadanie 3. ( 1 pkt.)
Jakie zjawisko ze współczesnego życia Warszawy niszczy wizerunek Polski śródziemnomorskiej? Podaj jedno.
( akapit 1).
Zadanie 4. ( 1 pkt.)
W eseju Z. Kubiaka spotkamy wiele metafor. Z akapitu 2 zacytuj jedną z nich.
Zadanie 5. ( 1 pkt.)
Czemu służy autorowi jego obecny podziw dla kultury renesansu i częste myślenie o renesansowej Polsce?
Odpowiedz w formie jednego zdania.(akapit 2.)
Zadanie 6. ( 2 pkt.)
O jakich faktach z historii Europy Wschodniej XX wieku mówi autor w akapicie 3.? Wymień dwa.
Zadanie7. ( 1 pkt.)
Charakteryzując Polskę dawną, autor mówi o ważnej zasadzie funkcjonującej w państwie Piastów i Jagiellonów.
Przedstaw ją na podstawie akapitu 3.
Maria Bartnicka
30
Zadanie 8. ( 1 pkt.)
Jaką funkcję pełni w akapicie 3 zdanie:  Grzeję się w cieple tego kraju . Wybierz poprawną odpowiedz
.
A. wskazuje na pozytywy państwa przeszłości
B. oddaje sympatię autora dla państwa przeszłości
C. mówi o innym klimacie państwa przeszłości
D. oddaje wiedzę o tamtym państwie przeszłości
Zadanie 9. ( 2 pkt.)
Na jakie dwie cechy postaw Latynosów znad Wisły zwraca uwagę autor tekstu w akapicie 4.
Zadanie 10. ( 1 pkt.)
Jakie środki stylistyczne występują w przywołanej w akapicie 4. parafrazie biblijnego stwierdzenia:  trzeba być
prostym jak gołębica i mądrym jak wąż
Zadanie 11. ( 1 pkt.)
Jaką rolę wyznacza ludziom mądrym tradycja śródziemnomorska? Odpowiedz w formie jednego zdania ( akapit
4).
Zadanie 12. ( pkt.)
Gdzie, zdaniem autora tekstu, przechowana jest wiedza o wartościach dawnej polskiej tradycji? Odpowiedz w
formie jednego zdania. ( akapit 4. ).
Zadanie 13. ( 1 pkt. )
Jaką rolę we współczesnej Europie przypisuje Papież kościołowi? Odpowiedz w formie jednego zdania. ( akapit
7.)
Zadanie 14. ( 1 pkt.)
O jakich negatywnych zjawiskach w dwudziestowiecznej Europie mówi Papież w homilii z 7. 06. 1991 roku?
Wybierz wszystkie prawidłowe odpowiedzi. ( akapit 8.)
A. słaby rozwój gospodarczy
B. brak tolerancji
C. nierówność społeczna
D. komunizm
Zadanie 15. ( 1 pkt.)
Jaka funkcję w kontekście wypowiedzi Papieża pełni zdanie autora tekstu:  To są zasady niewzruszone .
Wybierz poprawną odpowiedz
. ( akapit 9. )
A. stanowi posumowanie tej wypowiedzi
B. podkreśla ważność wcześniejszych słów
C. zawiera element polemiczny
D. zatrzymuje tok rozumowania
Maria Bartnicka
31
Zadanie 16. ( 1 pkt.)
W ostatnim akapicie tekstu autor daje wyraz swojej troski o współczesną Europę. Jakie kwestie stają się
przedmiotem jego niepokoju? Wybierz wszystkie prawidłowe odpowiedzi.
A. problemy tolerancji
B. niszczenie zabytków
C. zanik poczucia piękna
D. zapominanie o tradycji intelektualnej.
Czytanie ze zrozumieniem stanowi podstawę zdobywania informacji. Ta umiejętność jest
sprawdzana na maturze przy pomocy odpowiednio skonstruowanego testu, którego przykład
znajduje się poniżej. Zanim przystąpisz do rozwiązywania tego typu zadania, pamiętaj o
zapoznaniu się z instrukcją. Ten test składa się z zadań wielokrotnego wyboru, w których tylko
jedna z proponowanych odpowiedzi jest poprawna oraz z zadań krótkiej odpowiedzi. Pamiętaj,
by odpowiadać zgodnie z poleceniem. Cytuj tylko wtedy, gdy ono tego wymaga.
Franciszek Ziejka
 Faraon w kręgu spraw polskich
1. Trudno jest pisać o dziełach literackich uznanych powszechnie za arcydzieła. Kolejne pokolenia
krytyków zadbały o to, by systematycznie wzbogacać  stan badań nad tymi utworami, zaś czytelnicy
przyjmują opinie o nich ze szkolnych podręczników. Dzieła wybitne weszły w ten sposób w krwiobieg
narodowej kultury, tracąc po drodze swoje życie, a poniekąd i piękno. Dlatego wydaje mi się, że trzeba
od czasu do czasu powracać do lektury arcydzieł, zdmuchiwać kurz z bibliotecznych półek i próbować
od nowa dostrzec w tych utworach soki żywotne, utajone piękno i radość twórczej inwencji pisarza.
2. Stan badań nad Faraonem jest bogaty. Dzieło, które zaczął Prus publikować w 1895 roku w  Tygodniku
Ilustrowanym wzbudziło natychmiast żywą reakcję krytyki literackiej. Kolejne  rocznice Prusa
przynosiły coraz nowe próby rozwiązania zagadnień tego utworu. Szczególnie wszakże
zainteresowanie wzbudził Faraon tuż po II wojnie światowej (& ), z tego okresu pochodzi próba zarysu
monograficznego Faraona pióra J. Kulczyckiej-Saloni, podjęta przez Markiewicza próba
marksistowskiej interpretacji dzieła, wreszcie historyczno-literacko-psychologiczne studium o Faraonie
pióra Z. Szweykowskiego. Każdy z przypomnianych badaczy wniósł do naszej wiedzy o Faraonie nową
perspektywę, każdy usiłował oświetlić dzieło możliwie całościowo. A przecież bylibyśmy w niezgodzie z
prawdą, gdybyśmy stwierdzili, że w ten sposób powieść Prusa zyskała egzegezę całościową.
Przeciwnie. Faraon, jak każde wielkie dzieło literackie, wciąż stanowi nieodgadnioną zagadkę. Ciągle
też aktualne są pytania podstawowe w sprawie tego utworu: przede wszystkim o ideologię powieści i jej
genezę.
3. Dotychczasowi badacze Faraona ustalili niemałą bibliografię egiptologiczną, z której mógł skorzystać
Prus (& ). A może miał Prus w swej bibliotece książkę egiptologa światowej sławy, A. Mariette a, pt.
Zarys starożytnej historii Egiptu, pracę wielokrotnie wznawianą dla jej ścisłości i jasności wykładu? (& )
A. Mariette w roku 1864 opublikował zwięzły zarys historii starożytnego Egiptu. W przejrzystej i
ciekawej pracy znajdujemy jeden spory rozdział całkowicie poświęcony upadkowi XX dynastii
faraonów. (& ) W Faraonie Prusa znajdziemy bodaj wszystkie elementy wykładu Mariette a. (& ) Czy ta
zbieżność stanowi o naszym przekonaniu, iż to właśnie Mariette był ojcem duchowym Faraona? Dla
rozważań naszych zbieżność ta jest bardzo ważna, ale wcale nie pierwszoplanowa. Ważniejsza o wiele
jest inna sprawa. Oto pisze Mariette o przyczynach upadku Egiptu za XX dynastii co najmniej w taki
sposób, jakby pisał o przyczynach upadku& Polski w końcu XVIII wieku! Jakże mocno język Mariette a
przypomina nam wywody pozytywistycznych historyków polskich, krakowskich i warszawskich
zarazem, o przyczynach rozbiorów Polski. (& )
4. Przyjmijmy, że istotnie tak było, że na egipskie drogi sprowadziła Prusa zbieżność między poglądami
na przyczyny upadku dynastii XX i poglądami pokolenia pozytywistów polskich na przyczyny upadku
ojczyzny. Jaki stąd wniosek? Pierwszy rodzi się spontanicznie: w przedstawionej sytuacji racje mieli ci,
Maria Bartnicka
32
którzy dowodzili, że Faraon jest powieścią alegoryczną. Nie jest powieścią o Polsce z końca XIX wieku,
jest wszakże powieścią o Polsce wieku XVIII. To głos Prusa w dyskusji na temat przyczyn upadku
Polski, próba przyobleczenia w kostium literacki wywodów historyków pozytywistycznych o czasach
Stanisława Augusta. Trudno nie przyznać, że hipoteza taka jest kusząca. Znajdowałaby w ten sposób
uzasadnienie teza o Prusie  pisarzu żywo zainteresowanym życiem współczesnego sobie
społeczeństwa, jego problemami. Przyjęcie tej hipotezy wyjaśniłoby zapewne ostatecznie słynną
sfinksową odpowiedz
pisarza na pytanie jednego z krytyków, czy Faraon jest polską alegorią? Prus
miał wówczas odpowiedzieć:  Jak pan wie, to czego się pan pyta .
5. Jest Faraon powieścią o Egipcie z czasów Ramzesa XII i Ramzesa XIII. Jest powieścią o państwie i
władzy. Jest dogłębną analizą struktury władzy, praw społecznych i politycznych. Wsparty na tym
rusztowaniu gmach powieściowy zaskakuje solidnością wykonania. Pogłębiona lektura prac
egiptologicznych pozwoliła Prusowi uniknąć rażących pomyłek w warstwie fabularnej. Niejeden raz
pisarz wprowadza nawet do tekstu swej powieści fragmenty oryginalnych zabytków piśmiennictwa
egipskiego, zagęszczając w ten sposób koloryt lokalny utworu. Z drugiej strony wiemy, że w tkankę
Faraona wtargnęły współczesne pisarzowi teorie moralne i społeczne, by wspomnieć choćby o silnie
akcentowanym tutaj kulcie nauki  wiedzy, o pochwałach Prusowych idei użyteczności, czy też o jego
rozważaniach o szczęściu. Przedstawione wyżej przypuszczenia co do genezy Faraona pozwalają
znacznie rozszerzyć zakres poszukiwań składników tworzywa Faraona. Prus, kreśląc obraz
upadającego Egiptu, korzystał obficie z prac archeologicznych, wprowadzał do powieści aktualne
koncepcje moralne i społeczne, ale podstawową wiedzę o państwie, o prawach rządzących
społeczeństwem, o strukturze władzy, jej urokach i niebezpieczeństwach, zaczerpnął z prac polskich
historyków zajmujących się epoką stanisławowską. (& ) Podziwiamy u Prusa znakomitą znajomość
tajników politycznych i społecznych. Nauka o państwie, jaką znajdujemy w Faraonie, nie jest utopią,
jest bardzo konkretną wiedzą o systemie władzy i strukturze państwa. Wiedzy tej nie zdobył Prus na
warszawskim uniwersytecie, ani też w czasie swej długoletniej praktyki dziennikarskiej. Wiedzę tę
odnalazł pisarz w pracach pozytywistycznych współczesnych sobie historyków (& ).
6. Na tym polu nieocenione zasługi oddał nauce polskiej Tadeusz Korzon, autor monumentalnego dzieła
pt. Wewnętrzne dzieje Polski za Stanisława Augusta (1764  1794). Wznowiona w latach
dziewięćdziesiątych praca Korzona stała się wydarzeniem pierwszoplanowym dla pokolenia Prusa.(& )
7. Pisali historycy literatury, wspomniałem i ja w niniejszym artykule o przeprowadzonej przez Prusa
znakomitej analizie struktury państwa egipskiego. Sądzę, ze Faraon mógłby być wcale pouczającą
lekturą dla prawników w ogólności, a przede wszystkim dla historyków i teoretyków państwowości.
Otrzymaliśmy w powieści Prusa obraz możliwie pełny państwa egipskiego: umiejętnie dokonany
przekrój społeczny narodu, pogłębioną analizę działalności aparatu administracyjnego,
prawodawczego i sądowniczego, precyzyjne uwagi o roli handlu w życiu organizmu państwowego,
nade wszystko zaś celne rozważania o władzy. Prus dowodzi: władzę dzierży ten, kto posiada
pieniądze i wiedzę, kto talenty bankierskie umie pogodzić z nauką. (& )
8. Jestem przekonany, że wizja państwa egipskiego z Faraona bardzo wiele zawdzięcza badaniom
historycznym Korzona. To właśnie Korzon ukazał całą złożoność struktury państwa, on odkrył przed
społeczeństwem polskim tajniki władzy, system praw politycznych i społecznych. Potężne, wspaniałe w
swej mikroanalizie dzieło Korzona stało się prawdopodobnie dla Prusa nie elementarzem, ale
uniwersyteckim wykładem wiedzy o państwie. (& )
9. Czas na wnioski końcowe. Powieść Prusa jest powieścią historyczną o Egipcie XX dynastii. Nie znaczy
to jednak, że w tkankę powieści nie weszły obce dla świata egipskiego elementy składowe. Jeśli nasze
przypuszczenia w sprawie genezy Faraona są słuszne (a nie ma możliwości ich ostatecznego
potwierdzenia), miałaby także zapewne słuszność teza o związkach tej powieści z pracami historyków
pozytywistycznych zajmujących się badaniem upadku Polski w końcu XVIII wieku. Nie zamierzałem na
tym miejscu dawać ostatecznych rozstrzygnięć. Pragnąłem jedynie wskazać na możliwość spojrzenia
na dzieło Prusa także od tej, nieznanej dotychczas strony. (& ) Bo oto ukazuje nam się Prus nie tylko
jako pisarz historyczny, ale jako autor przekonany o istnieniu w historii praw obiektywnych,
sprawdzalnych w każdej epoce, w każdym państwie. (& )
10. Prawdopodobnie w zamyśle miał być Faraon książką alegoryczną o Polsce. W wykonaniu stał się
jednak nie tylko wyborną powieścią polityczną, ale przede wszystkim ciekawą powieścią historyczną o
Egipcie. To, że odnalez
ć w niej można tak wiele i tak różnych elementów przetworzonego artystycznie
tworzywa historycznego, świadczy tylko dobrze o wielkości talentu tego pisarza. (& )
F. Ziejka,  Faraon" w kręgu spraw polskich,
[w:] Literackie wizje i re-wizje, pod red. M. Stępnia, W. Waleckiego,
Warszawa 1980
Maria Bartnicka
33
Zadania do tekstu
1. Dlaczego autor tekstu stwierdza: trzeba (& ) zdmuchiwać kurz z bibliotecznych półek? Wybierz
poprawną odpowiedz
po lekturze akapitu 1.
A. warto sprzątać w bibliotece
B. warto poznawać opinie o dziełach w podręcznikach
C. warto na nowo badać dawne dzieła
D. warto poznawać stan badań nad dziełami
2. W sformułowaniu trzeba (& ) zdmuchiwać kurz z bibliotecznych półek dostrzec można ( wybierz
poprawną odpowiedz
)
A. porównanie
B. metaforę
C. oksymoron
D. hiperbolę
3. Który z wymienionych w akapicie 2. historyków literatury badał Faraona, szukając w nim prawd
psychologicznych. Podaj jego nazwisko.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
4. Dlaczego autor tekstu przypuszcza, że Prus, pisząc Faraona, sięgał do pracy A. Mariett a? Podaj
dwa argumenty na podstawie akapitu 3.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & & & ..
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..& & & & .
5. Na podstawie akapitu 4. uzasadnij za pomocą jednego argumentu, że Faraon jest powieścią
alegoryczną.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & & & & & ..
6. Jaki zastosowany przez Prusa w Faraonie zabieg literacki wprowadza czytelnika w atmosferę
starożytnego Egiptu? ( akapit 5.)
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
7. Jakie idee pozytywistyczne wprowadził Prus do Faraona? Wymień dwie ( akapit 5.)
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & & & & & & & & & ..
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..& & & & & & & & & & & & & & .
8. Jaką wiedzę z prac polskich historyków zajmujących się XVIII wiekiem wykorzystał Prus w
Faraonie? Podaj dwie dziedziny ( akapit 5.)
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
9. Dlaczego autor tekstu twierdzi, że Prus sięgał do dzieła T. Korzona? Podaj dwa argumenty na
podstawie akapitów 6. i 8.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Maria Bartnicka
34
10. W tekście autor niejednokrotnie wyraża swoje własne opinie i poglądy. Z akapitu 7. zacytuj
zdanie będące autorską opinią.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..& & & & & & & & & & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
11. Jaką funkcję pełni zawarte w akapicie 9. wyrażenie w nawiasach. Wybierz poprawną odpowiedz
.
A nie jest związane akapicie istotą rozważań
B czyni hipotezę autora bardziej wiarygodną
C czyni hipotezę autora mniej wiarygodną
D zawiera nową ważną myśl
12. Do jakiej ważnej konkluzji na temat pisarskiego spojrzenia Prusa na historię dochodzi autor
artykułu akapicie 9. Sformułuj ją w jednym zdaniu.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & & & & ..
& ................................................................................................................................................................
13. Na podstawie analizy całego tekstu podaj cztery argumenty uzasadniające tezę, że Faraon Prusa
to wielkie dzieło literackie.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & & & & & & & & & & & & & ...& & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
opracowała: Maria Bartnicka
Stanisław Falkowski
Zagadka religijności Chłopów W. S. Reymonta
Pacierz pomaga, ale i zamawianie nie zaszkodzi ( Chłopi S. W. Reymont)
1. Zajmiemy się tu przed wszystkim stosunkiem Chłopów do chrześcijaństwa. Można by wysunąć co najmniej
trzy argumenty przemawiające przeciwko uznaniu świata pojęć bohaterów za jednoznacznie
chrześcijański. Argument pierwszy: czas cykliczny i związane z nim  pogańskie i biologiczne motywy ładu
świata. Życie ludzkie w świadomości bohaterów (& ) jest rzeczywiście niemal bez przerwy
podporządkowane tyranii tak rozumianego czasu: & dnie przechodziły niepowstrzymanie, narastały kiej te
wody płynące z morza wielgachnego, że ani początku, ni końca nie wymiarkować, szły i szły, iż ledwie
człowiek rozwar oczy, ledwie się obejrzał, ledwie coś niecoś wyrozumiał, a już nowy zmrok, już noc, już
nowe świtanie i dzień nowy, i turbacje nowe& ( II 266). Argument drugi: bohaterowie i narrator wielokrotnie
wypowiadają przekonanie o wszechwładności fatum: - Jezu!.. (& )  lamentowała Hanka, tłukąc głową o
ścianę, a dzieci też w płaczliwy wtór biły. Ale po próżnicy lamenty, a płacze, na darmo, bo musu,
człowiecze, nie przeprzesz, doli nie przemożesz, ni tego, co być ma& (II 21). Argument trzeci: świadomość
bohaterów powieści jest zabarwiona elementami myślenia magicznego. Ujawnia się ono na przykład w
podzielanej przez całą wieś obawie przed złymi ślepiami rzucającej uroki Jagustynki ( III 75).
Maria Bartnicka
35
2. Cykliczność czasu, fatalizm i myślenie magiczne  czy wobec obecności tych trzech czynników wolno
uznać, że religię Ewangelii reprezentuje w Chłopach coś więcej niż półbaśniowa opowieść Rocha o Matce
Boskiej ratującej duszę grzesznika zaprzedanego diabłu, franciszkańska łagodność samego Rocha, Kuby i
pana Jacka, widowiskowa obrzędowość świąteczna i indywidualna pobożność sytuująca się między
biegunami nawyku i dramatu (& )? Zwłaszcza jeśli pamiętamy, że przecież świat powieści wypełniają
dziesiątki postaci ulegających popędom chciwości, lęku, zazdrości, miłosnych namiętności, zemsty, tak że
trudno byłoby mówić o reymontowskich Lipcach jako o społeczności rządzącej się ewangelicznymi
nakazami moralnymi?
3. Sądzę, że można mimo wszystko wskazać niejeden argument na rzecz odpowiedzi twierdzącej.
4. Zacytowany przed chwilą akapit mówiący o niewstrzymanym wirze czasu kończy się następująco: już nowy
zmrok, już noc, już nowe świtanie i dzień nowy, i turbacje nowe, i tak samo w kółko, bych się jeno woli
Boskiej stało zadość! Po śmierci zaś Boryny mieszkancy Lipiec do cna struchleli z onej Bożej przemocy
nad człowieczym żywotem. A zatem dla bohaterów powieści fatum ma jednak rysy potężnej Bożej woli, dla
człowieka wprawdzie niepojętej, lecz przecież  choćby sam nie całkiem sobie z tego zdawał sprawę 
będącej zupełnie czym innym niż ślepa konieczność (& ).
5. Gdy w wieczór wigilijny dzieci próbują w oborze Boryny usłyszeć mowę zwierząt, możemy na to spojrzeć
jako na przejaw baśniowo  magicznego traktowania wydarzeń ewangelicznych. Już jednak wyjaśnienie
Witka: Grzeszniśmy pewnie, to nie usłyszymy wykracza poza myślenie magiczne ku  dziecięco naiwnemu
co prawda  rozumieniu osobistej odpowiedzialności człowieka; z kolei zdanie Rocha: wszystko dzisiaj
czuje, wszystko wie, że Pan się narodził, kieruje naszą uwagę w stronę chrześcijańskiej koncepcji
uobecnienia czasu świętego (& ). A także  ku myśli, że dla bohaterów powieści cały świat jest wypełniony
żywą obecnością Boga  Stwórcy, Odkupiciela, Gospodarza i Sędziego(& ). Człowiek zaś żyje i umiera w
poczuciu, że jest Bożą własnością (& ). Czas sakralny przenika całe życie Lipiec także jako oczywisty
czynnik nadający ład jego świeckim aspektom(& )
6. Tak więc pojęcia bohaterów o mechanizmie świata, własnym miejscu w świecie i w szczególności o
czasie, choć silnie nacechowane elementami myślenia pierwotnego, okazują się równocześnie
przesiąknięte pierwiastkiem chrześcijańskim. (& ) Cała powieść rozwija się bowiem w jakby w monotonnym
rytmie pielgrzymki, mijającej niezliczone szeregi pejzaży, ludzi, zapachów i barw& Ale bieg owej
pielgrzymki jest zorientowany ku wyraz
nemu celowi w postaci miejsca świętego  mianowicie koło pór roku
nie domyka się, lecz zostaje w powieści zwieńczone dosłowną pielgrzymką mieszkańców Lipiec do
Częstochowy.
7. Ważnym probierzem religijności jest stosunek bohaterów Chłopów do śmierci. Przeplatanie się w powieści
motywów śmierci i narodzin przejrzyście ilustruje myśl o nieskończonym kole przemian, powstawania i
ginięcia, podobnie jak regularny akcent czyjejś śmierci przypadający na granice reymontowskich pór roku.
Ale główny wariant tego ostatniego motywu: zapowiedziana na początku tomu pierwszego i spełniona na
końcu czwartego śmierć Agaty, spinająca utwór niby klamrą, niesie również inne znaczenie: oto człowiek,
który przez całe życie orientuje się ku temu przełomowemu momentowi, kiedy przyjdzie mu stanąć twarzą
w twarz z Niewidzialnym. A zatem i w tym wypadku powieściowy świat wyłamuje się spod władzy czasu
cyklicznego; a postawę Agaty można scharakteryzować jako świadectwo konsekwentnie chrześcijańskiego
stosunku do śmierci.
8. Śmierć rzadko kogoś w Chłopach dziwi lub specjalnie porusza, co narrator również obejmuje rozumiejącym
komentarzem (& ). W motywacji owej obojętności trudno wprawdzie od oddzielić dwa czynniki: znużenie
codziennością i pierwotne poczucie przynależności do natury od chrześcijańskiej wiary w rzeczywistość
nadprzyrodzoną; ale rozstrzygającej wskazówki dostarczają chyba losy dwóch postaci: Agaty i Kuby.
Gospodarska troska, z jaką pierwsza opracowuje swój scenariusz własnego odejścia z tego świata: Miała
ci już u Kłębów na górze skrzynię, a w niej pierzynę sporą, poduszki i prześcieradła, i wsypki nowe, a
wszystkie czyste, nie używane zgoła, by nie marać, zawsze mieć gotowe.., i pokorna determinacja, z jaką
drugi mimowolnie przyspiesza swój makabryczny zgon, mogą szokować współczesnego młodego
czytelnika, wyrosłego w kulturze, która myśl o śmierci odsuwa często między tabu. Postawy obojga są
jednak zrozumiałe, gdy uwzględnimy ich niezachwianą wiarę w pozaziemskie wyrównanie doczesnych
krzywd ( w wizji Agaty Matka Boska pogładziła (ją) (& ) po głowie i rzekła: Nie bój się sieroto, gospodynią
se będziesz pierwszą na niebieskim dworze, panią se będziesz, dziedziczką). Wiara ta wyjaśnia również,
dlaczego żadna z nich w ziemskim życiu o własne krzywdy się nie upomina.
9. Podobną postawę reprezentuje Hanka, która nawet wobec własnej rywalki Jagny objawia daleko posuniętą
lojalność, ewangeliczną łagodność i miłosierdzie; na wiadomość o wykryciu zdrady Antka żali się, ale nie
przed ludz
mi, tylko& u świętych nóżek Pocieszycielki w kościele, interpretując przy tym zdarzenia na
własna niekorzyść& juścić grzeszną była, skoro ją tak Pan Jezus pokarał, grzeszną! W przekonaniu samej
Jagny - Hanka jedna zaopiekowała się nią poczciwie, nie cofając ręki pomocnej i jeszcze broniąc przed
ludz
mi, a na ataki skierowane przeciw Jagnie po śmierci Boryny odpowiadała  łagodnie :& niech ją Pan
Jezus sądzi.
Maria Bartnicka
36
10. Na fatum w Chłopach można spojrzeć jako na motyw typowo modernistyczny. Odniesienie powieści do
kontekstu epoki pozwoli do motywów tego rodzaju zaliczyć również osobowość człowieka przełomu
wieków  zdezorientowanego co do własnych popędów i powinności ( Jagna) oraz wątek samotności, w
różny sposób przenikającej życie całej galerii postaci ( Jagna, Kuba, Agata, ale także Boryna, Antek,,
Hanka i inni). Lecz z drugiej strony, niezależnie od fatum, dezorientacji i samotności, Chłopi reprezentują
świat, w którym istnienie ponadludzkich racji zjawisk i indywidualnych losów jest dla człowieka
oczywistością, a pamięć o ostatecznym końcu własnego ziemskiego życia bywa czynnikiem kształtującym
codzienne postępowanie. Jeśli więc bohaterowie ( z Jagną wypędzoną ze wsi włącznie) nie tylko nie
buntują się przeciwko własnemu losowi, to można w ich postawie dostrzec nie tylko przejaw fatalizmu, ale
również milczącej akceptacji powszechnych norm moralnych oraz wiary w istnienie rozrachunku w świecie
nadprzyrodzonym i związanej z nią nadziei. Ta postawa jednoczy niemal wszystkich bohaterów powieści 
ponad licznymi konfliktami  w zbiorowość wyraz
nie różną od współczesnego typu społeczności rozdartych
pomiędzy sprzeczne systemy wartości i skłonnych pobłażać zbłąkanym na ich manowcach. (Wyjątek
stanowi Jagustynka, głosząca rozpaczliwą negację wiary w moralny ład świata). (..)
11. Dzisiejsza lektura Chłopów pozwala czytelnikowi, wydziedziczonemu z obszarów czasu świętego,
zachwianemu w wierze i przywykłemu do pokus moralnego eklektyzmu i relatywizmu, obcować z
wizerunkiem społeczności tylko na pozór prymitywnej, podporządkowującej swoje życie rytmowi czasu
pojmowanego religijnie, w której chrześcijańska nadzieja równoważy lęk przed śmiercią, a fundamentem
ludzkiej świadomości moralnej są chrześcijańskie normy wartości. (& )
12. Takiemu sądowi można by przeciwstawić jeden ważny argument: sławny finał powieści. Okrucieństwo, z
jakim wieś wymierza odpłatę naruszającej ustalony ład moralny i społeczny Jagnie, przeczy przecież myśli,
że dla lipieckiej społeczności decydującym drogowskazem jest (& ) Ewangelia. W dodatku o wyroku na
jawnogrzesznicę decyduje intryga organiściny, działającej w znacznej mierze z pobudek osobistych. (& ). A
zatem w chwili próby drogowskaz ewangeliczny w życiu lipieckiej gromady zawodzi.
13. A jednak argument ten nie wystarczy, by orzec, że musi zawsze zawieść. Warto bowiem zwrócić uwagę,
że samosąd dokonuje się pod nieobecność tych mieszkańców Lipiec, którzy cztery dni wcześniej wyruszyli
na pielgrzymkę do Częstochowy, a więc tych właśnie dla których wiara stanowi wartość najgłębiej osobistą.
Wiemy, że są wśród nich tacy, którzy własnymi postępkami dowiedli, iż umieją zdobyć się na przebaczenie
i bronić ewangelicznego nakazu przebaczania (& ). Nie będzie więc bezsensowne przypuszczenie, że
gdyby nieobecni byli na miejscu, potrafiliby zapewne stawić czoła nieubłaganej większości i los Jagny
potoczyłby się wręcz inaczej. Ciekawe, że także co do oceny jej postaci ostatnie słowo nie należy ani do
gromady dokonującej samosądu, ani do małodusznego Antka, ani do bezradnego Mateusza, ani nawet do
współczującego narratora, ale do dziada, który przypomina, że dobra była dla biednych jak mało kto drugi
na świecie, poczciwa. Owszem więc: w Chłopach bynajmniej nie mamy do czynienia ze światem, w którym
by chrześcijańskie zasady moralne miały zawsze zapewniony tryumf.
14. Ale misternie skonstruowany finał powieści oznacza, że w przedstawionej zbiorowości, choć chwieje się
ona między posłuszeństwem duchowi Ewangelii a pierwotnym i ślepym odruchem  i choć ten ostatni
właśnie wziął górę, nie są bynajmniej wykluczone lub skazane zawsze na przegraną ani postawa
przebaczającej miłości, ani właściwa chrześcijaninowi świadomość, że rzeczywistym sędzią człowieka jest
tylko Bóg.
Zadania do tekstu
1. W akapicie 1. autor wymienia trzy argumenty przemawiające przeciwko uznaniu świata Chłopów za
chrześcijański. Wybierz je spośród wymienionych.
A. czas płynie zgodnie z prawami biologii
B. bohaterowie wierzą w przeznaczenie
C. bohaterowie rzadko się modlą
D. bohaterowie wierzą w zabobony
2. Jaką funkcję pełni zacytowany w akapicie 1. lament Hanki. Wybierz poprawną odpowiedz
.
A. przybliża postać bohaterki
B. ilustruje wewnętrzne przeżycia Hanki
C. dokumentuje przekonanie o wierze w fatum
D. wzbogaca stylistykę tekstu
3. Na podstawie akapitu 2. podaj dwa elementy świata przedstawionego Chłopów świadczące o
religijności tekstu powieści.
Maria Bartnicka
37
& & & & & & & & & & & & ..& .& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
4. Na jaki związek między wiarą bohaterów powieści w istnienie fatum a wiarą w Boga wskazuje autor w
akapicie 4.? Odpowiedz jednym zdaniem.
& & & & & & & & .& & & & .& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
5. Dlaczego autor tekstu w akapicie 5. stwierdza, że myślenie Witka wykracza poza myślenie magiczne?
Odpowiedz jednym zdaniem.
& & & & & & .& & & & & ...& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
6. W dalszej części akapitu 5. autor wymienia kilka argumentów świadczących o wartościach
chrześcijańskich w świecie powieści. Podaj dwa z nich.
& & & & & & & & & & & .& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
& & & & & & & & & ..& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
7. Do czego w akapicie 6. porównuje autor rytm zdarzeń w powieści Reymonta? Podaj jedno słowo.
& & & & & & & & .& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ...
8. Dlaczego autor tekstu twierdzi, że ważnym probierzem religijności bohaterów jest ich stosunek do
śmierci? Podaj dwa argumenty na podstawie akapitów 7 i 8.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & .& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
9. W akapitach 8., 10., 11. pojawiają się opinie autora dotyczące ludzi współczesnych. Przedstaw w trzech
zdaniach ważne rysy ich postaw.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & ..& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
& & & & & & & & & .& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
10. Jakie cechy postawy Hanki ( akapit 9.) pozwalają nazwać ją kobietą religijną. Podaj trzy cechy.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & ..& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
& & & & & & & ...& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
11. Które z cech bohaterów powieści można uznać za modernistyczne. Wymień dwie (akapit 10.)
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
12. Jaką funkcję pełni użyte w ostatnim zdaniu akapitu 12. wyrażenie : A zatem? Wybierz poprawną
odpowiedz
.
A. zmienia dotychczasowy tok myślenia
B. podtrzymuje dotychczasowy tok myślenia
C. sygnalizuje powtórzenie myśli
D. sygnalizuje czynność wnioskowania
Maria Bartnicka
38
13. Dlaczego autor tekstu przypuszcza w akapicie 13., że losy Jagny mogły potoczyć się inaczej?
Odpowiedz w formie dwóch zdań.
& & & & & & & & & & & & & .& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
14. Na podstawie treści całego tekstu wymień pięć uniwersalnych cech postawy człowieka religijnego.
& & & & & & ..& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
& & & & & & & & & & & & .& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ...
& & & & & & & & & & & & & .& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ...
Małgorzata Lubelska
Przedwiośnie. Lektura polityczna i powieść na długie lata
1. Przedwiośnie ( 1924  bo w tym właśnie roku się ukazało mimo że z datą 1925 ) nie było jedynym w
latach dwudziestych głosem na temat swej współczesności. Jeszcze przed ukazaniem się utworu
Żeromskiego wiele wrzawy narobiła książka Juliusza Kadena  Bandrowskiego Generał Barcz (1923) 
tzw. powieść polityczna z kluczem. Kaden, pokazując zasadniczo mechanizmy władzy, sprawia to, że
czytelnik zaczyna traktować Generała Barcza jako pikantną relację na temat kulis ówczesnego życia
politycznego. Powieść bowiem pełna jest aluzji do osób i wydarzeń autentycznych. (& )
2. Odmienny stosunek do rzeczywistości prezentuje Zofia Nałkowska. Jej Romans Teresy Hennert (1924)
niepokoi obrazem kontrastów społecznych, krętych dróg awansu, fanatycznych postaw. Podobny jest
nastrój powieści Pokolenie Marka Świdy Andrzeja Struga, który tworzy portret człowieka boleśnie
przeżywającego utratę złudzeń patriotycznej młodości.
3. Książki te przyjęto różnie. Kaden naraził się stworzeniem wielkiej plotki na temat aparatu politycznego
Rzeczypospolitej.. U Struga raziła totalność oskarżenia rzeczywistości. Nałkowskiej wytykano
tendencyjność psychologiczną i naiwność. Miały również te książki swoich zwolenników, którzy bronili je
za to, za co ganili je inni (& ). Spory te  jak zwykle w takim wypadku  prędko się wypaliły. Spośród
pisarzy, którzy podjęli temat pierwszych lat niepodległości, najdłużej w centrum uwagi krytyki i
czytelników pozostali Kaden i Żeromski. A spory o Przedwiośnie przeciągnęły się długo poza datę
śmierci autora. Przypomnijmy pokrótce, czego one dotyczyły.
4. Na początku książkę przyjęto życzliwie, wypowiadając takie zdawkowe komplementy, że bardzo polska,
że obiektywna, ale dla odbiorców wyrobionych politycznie, że pokazuje otwarcie polskie konieczności
życiowe. Chwalono za odwagę sięgnięcia za tematy współczesne i wytykano, ale na razie bardzo
taktownie, uchybienia artystyczne, takie na przykład jak przewaga opowiadania nad przedstawianiem,
nadmierne rozbudowanie drugiej części powieści. Zwrócono także uwagę na nieprawdziwy obraz
środowiska komunistów, wśród których dominowała litość.
5. Prawdziwa burza rozpętała się, gdy zaczęto interpretować ideologię powieści. Oskarżano Żeromskiego
o apoteozowanie komunizmu, szerzenie demoralizacji, zepsucia. Trochę przyczyniły się do tych ataków
informacje na temat przyjęcia Przedwiośnia w Związku Radzieckim, gdzie popularyzowano opinię o
prokomunistycznym wygłosie książki.
6. Żeromski próbował odżegnywać się od wszelkich uproszczeń. Jego artykuł W odpowiedzi
Arcybaszewowi i innym tłumaczył, że krytyka nie dostrzegła istoty finału powieści, nie zrozumiała
ostrzeżenia przed groz
bą wojny domowej, przed okrucieństwem rewolucji.
7. Następny etap zainteresowań Przedwiośniem to już okres po II wojnie światowej. Warto zaznaczyć, że
nawet po tylu latach i doświadczeniach Przedwiośnie potraktowano nie jako obiekt analizy filologicznej,
ale poddano je ocenie jako jedno z dzieł drążących świadomość. Krytycy ( Jan Kott, Andrzej Stawar)
nie odmawiali powieści wielkości. Dążyli jednak do skatalogowania niedostatków obserwacji
Żeromskiego. Wymieniano w tym rejestrze nieprawdziwy obraz wsi i komunistów, pełnego
Maria Bartnicka
39
inteligenckich złudzeń bohatera, brak świadomości walki klasowej. Rozważania te były dość dalekie od
precyzyjnej interpretacji ideologii powieści.
8. Taką pełną interpretację przynosi studium Henryka Markiewicza. Od razu w punkcie wyjścia zostaje tu
zakwestionowana możliwość mówienia o jakimś zdecydowanym światopoglądzie Żeromskiego na
podstawie Przedwiośnia, powieści, w której sympatie i antypatie są bardzo różnorodne i nie zawsze
konsekwentne. Przykład pierwszy lepszy z brzegu: epizod z księżną Szczerbatow  Mamajew czy
kradzież walizki Seweryna mają właściwie znaczyć grozę i chaos rewolucji  a w gruncie rzeczy, wbrew
intencjom pisarza, są tragikomiczne. Powieść więc nie jest ideowo  artystycznie zwarta na tyle, aby
była zupełnie jednoznaczna. Markiewicz powiada, że ponad wszelką wątpliwość, pisarz chce wzruszyć
swego czytelnika i osiąga to sposobami dość konwencjonalnymi. Natomiast zasadniczy wątek
ideologiczny w postaci dyskusji z racjami obydwu stron skłania do wniosku, że Przedwiośnie jest
pytaniem o drogę rozwojową dla Polski. Jednak pisarz nie faworyzuje żadnej z trzech dostrzeganych
możliwości  podważa zarówno utopię, jak program Gajowca i rewolucję proletariacką. Historia o
szklanych domach ma być historią o klęsce złudzeń utopisty, propozycje Gajowca pokazuje jako
dyskusyjne, a właściwie oportunistyczne, a przed rewolucją ostrzega zarówno scenami pogromu w
Baku, jak i finałem powieści  czyli wizją wojny bratobójczej.(& )
9. Rezerwa Żeromskiego wobec rewolucji proletariackiej ujawniła się nie tylko w scenach okrucieństw i
chaosu, ale również w opisie polskiego środowiska komunistycznego. Wielu krytyków mówiło o tonie
wręcz pamfletowym. Te przerysowania agresywności i woli anarchii istotnie były ostrzem wymierzonym
przeciw popularności programu komunistycznego. (& )
10. Kiedy się pokazuje drogę Cezarego Baryki, zwykle zwraca się uwagę na fakty  wydarzenia
rewolucyjne w Baku, śmierć rodziców, przyjazd do Polski, wojnę polsko  radziecką, doświadczenia i
romanse nawłockie; uparte poszukiwania idei pomiędzy myślami Gajowca i komunistów, wreszcie 
pochód. W tej biografii jest wiele miejsc sprzecznych, można mówić o Baryce, że czuły i nieszczęśliwy,
można, że brutalny i prymitywny. Wielokrotnie również pokazywano, że Baryka w dyskusjach z
Gajowcem przybiera punkt widzenia komunistyczny i analogicznie  przed komunistami zachowuje się
jak ich zdecydowany przeciwnik.(& )
11. Spróbujmy popatrzeć na biografię wewnętrzną Cezarego Baryki. Jednym z najbardziej dramatycznych
miejsc w tej biografii wewnętrznej jest sekwencja przeżyć Cezarego, gdy oczekuje z ojcem w
Charkowie na transport do Polski: Nieraz w głębi siebie Cezary żałował, iż go ten tajemniczy człowiek,
gnany niewygasłą miłością swoją, odszukał w Baku, chwycił w swe sieci uczuć i zabrał stamtąd. Byłby
tam został Barynczyszką, samym sobą.. Rozkazywałby sam sobie i szedł obraną drogą.Byłby skończył
roboty grabarskie, rzucił łopatę i stanął między ludz
mi tworzącymi. Teraz szedł na postronku swojej dla
ojca miłości w stronę Polski, której ani znał, ani pragnął. Ojciec narzucił mu ideał obcy duszy i
niezrozumiały, niepożądany i trudny, ckliwy i bezbarwny.
12. Cała droga do Polski jest dla Cezarego Baryki dramatyczna potrójnie  doświadcza gehenny poróży, po
drugie  czuje odpowiedzialność za ojca, a po trzecie i najważniejsze  cała podróż ta jest pierwszą
uświadomioną sobie uległością, świadomym kompromisem, powolnym i automatycznym oddalaniem
się od swojej własnej drogi. Odtąd już, w ważniejszych momentach swego życia, Cezary będzie
powtarzał ten błąd niezgody z sobą. Jakże dziwne jest bowiem jego uczestnictwo ( jako ochotnika!) w
wojnie polsko  radzieckiej. Baryka czuje, że znowu idzie wbrew sobie: Nie pałał on ci entuzjazmem do
wojaczki, ani myślowo i przekonaniowo pragnął wojować z Sowietami, ale musiał iść w obawie
niesławy. A kiedy po wojnie przyjmuje zaproszenie przyjaciela  wstydzi się, trwoży i lęka  po raz
któryś daje sobą rozporządzać komuś.
13. Żeromski pozwala na domysły, skąd bierze się taka  często nawet maskowana gruboskórnością czy
wręcz chamstwem  miękkość, niewierność wobec siebie. Konstruuje swego bohatera tak, że pokazuje
nie tylko owe miękkie postawy duszy, ale również najbardziej natrętne myśli i doznania. Cezary Baryka
czuje się wszędzie obcy, samotny. Farbowany lis  powiada o sobie. Obcość, samotność prześladują
go od pierwszych chwil świadomości. (& )
14. Ten smutek obcości prześladował go również w stosunku do Polski. Polacy dla Cezarego to albo 
obcy, dziwni, nieszczerzy, albo  entuzjaści, zawsze jednak byli to jacyś oni. (& ) Nie rozumiał tradycji
polskiej  uświadomił sobie, że nie posiada żadnej tradycji i choć z Polską wiązały go rycerskie
wzruszenia, to i ona  ta Polska  odrzuciła go. (& ) Obcość, samotność, cudzoziemskość, osobność 
oto jak doznaje siebie Baryka.
15. A czy podejmuje próby znalezienia sobie celu? Żeromski pokazuje takie próby zapanowania nad sobą,
wyjścia z psychicznego impasu. I to jest najciekawsze. Baryka cały czas szuka sposobu na życie, szuka
prawdy, idei, która by go pociągnęła. Na moment olśniewa go kobieta, ale propozycja, jaką mu życie
czyni ( zostanie kochankiem Laury), upokarza go i przygoda kończy się klęską. Potem w Warszawie
Cezary usiłuje znalez
ć jakąś perspektywę działania (& ).Dobrą drogą wydaje mu się dyskusja. Cezary
pieni się przed Gajowcem, spala przed komunistami. Ale zaprzeczył jednym i drugim.(& ). Żeromski
Maria Bartnicka
40
pokazuje, jak w poczuciu pustki, ale jednocześnie i jakiejś pasji  człowiek wyładowuje się, sięgając na
oślep, aby wreszcie pokonać w sobie obcość, własną obojętność i obojętność świata wobec siebie.
Nieustannie przekonując się o własnej uległości, w końcu wykorzystuje Baryka każdą okazję, aby
zamanifestować niezależność.(& ) W kołowrocie myśli Baryka zatraca zdolność racjonalnej oceny
rzeczy: Nawet miejsca z pozoru zdrowe, kwitnące zaczął podejrzewać o wewnętrzną kiłę.
16. Cały ten proces  jego nieustanne wzbogacanie się  jest dobrze znany literaturze. Zarówno ci
najwybitniejsi: Fiodor Dostojewski, Franz Kafka, Tomasz Mann, Lew Tołstoj, Joseph Conrad, Maksym
Gorki, Michał Szołochow  i wielu (& )  tworzą postacie literackie poszukujące drogi godnej człowieka.
Dzieje tych postaci  ich przygody, tragedie, śmierci, obłędy  stanowią swoisty cennik tych
poszukiwań. Jednym z tych poszukujących  i jak oni nie dochodzącym do ostatniej stacji  jest
Cezary Baryka.
Imię i nazwisko& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Część I
Zadania do tekstu
Przeczytaj uważnie tekst i zadania, które powinieneś wykonać. Odpowiedzi formułuj starannie, własnymi
słowami, dbając o ich komunikatywność. Fragmenty tekstu możesz przywołać tylko wówczas, gdy polecenie
brzmi:  Zacytuj.
Powodzenia!!!
1. Wymień autorów i tytuły dwóch powieści politycznych powstałych w tym samym czasie co
Przedwiośnie? ( akapit 1. , 2.)
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ...& & & & & & & & & .
2. Dlaczego, pisząc o Przedwiośniu, autorka omawia też inne powieści polityczne tych samych
czasów? ( akapit 1.). Odpowiedz jednym zdaniem.
& & & & & & & ..& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
3. Uzupełnij, wpisując odpowiednie tytuły powieści politycznych:
A. problemy nierówności społecznej& & & & & & & & & & & & ...& & & & & & & & & & .
B. rozrachunek z młodością& & & & & & & & & & & .& & & & & & & & & & & & & & & .
C. działania elit rządzących& & & & & & & & & & & & & & & & ..& & & & & & & & & &
4. Jakie zarzuty stawiano powieściom politycznym? Podaj dwa. (akapit 3.)
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ...& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
5. Jaką funkcję dla treści akapitu 4. ma ostatnie zdanie akapitu 3.: Przypomnijmy pokrótce, czego
one dotyczyły.
A. zmienia dotychczasowy tok myślenia
B. sygnalizuje powtórzenie myśli
C. zapowiada treść następnego akapitu
D. sygnalizuje czynność wnioskowania
6. Spośród podanych zalet Przedwiośnia wybierz te, które są prawdziwe (akapit 4.)
A. odwaga w poruszaniu współczesnych tematów
B. bardzo wartka akcja
C. obiektywny obraz polskich problemów
D. prawdziwy obraz środowiska komuni stów
7. Jakie zarzuty stawiano powieści Żeromskiego, interpretując ideologię utworu? Podaj dwa
(akapit 5. )
Maria Bartnicka
41
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
8. Jaką rolę miało spełnić Przedwiośnie w zamiarze autora? Odpowiedz jednym zdaniem. 9 akapit
6.)
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
9. Jakie zarzuty stawiano powieści Żeromskiego po II wojnie światowej? Podaj dwa. (akapit 7.)
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ...& & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
10. Podaj nazwisko historyka literatury, który poddał Przedwiośnie pełnej interpretacji po II wojnie
światowej.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ...& & & & & & & & & & & & & & & & & & &
11. Jaką funkcję pełnią przywołane w akapicie 8. dwa epizody z treści Przedwiośnia? Wybierz
poprawną odpowiedz
.
A. ich interpretacja oddaje sens powieści
B. ich interpretacja jest sprzeczna z intencją autora
C. ich interpretacja potwierdza tezę autora
D. ich interpretacja nie wpływa na odbiór powieści
12. Z akapitu 8. zacytuj fragment oddający, zdaniem H. Markiewicza, najistotniejszy temat powieści.
& & & & & & & & & & .& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
13. Jaki jest, zdaniem Markiewicza, wyrażony w Przedwiośniu, stosunek Żeromskiego do rewolucji?
Odpowiedz jednym zdaniem. ( akapity 8. i 9.)
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & & & ..
& & & & & & & ..& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
14. Dlaczego trzeba stwierdzić, że Cezary Baryka nie ma jednoznacznych poglądów politycznych?
Odpowiedz jednym zdaniem. ( akapit 10.)
& & & & & & & & & .& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
& & & & & & ..& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
15. Jaką funkcję pełni zamieszczony w akapicie 11. cytat z Przedwiośnia? Wybierz poprawną
odpowiedz
.
A. wzbogaca stylistykę tekstu
B. ilustruje przeżycia wewnętrzne Baryki
C. ilustruje wydarzenia powieści
D. jest opisem wyjazdu z Charkowa
16. Dlaczego autorka stwierdza, że podróż Baryki do Polski była dramatyczna? Podaj trzy
argumenty. (akapit 12.)
& & & & & & & & & & & & & ..& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
& & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ...
17. Podaj trzy ważne rysy postawy Cezarego Baryki. (akapity 13. i 15.)
Maria Bartnicka
42
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
18. Określ w formie jednego zdania stosunek Cezarego do Polaków. (akapit 14.)
& & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
19. Dlaczego Cezary Baryka w finale powieści idzie na czele manifestacji robotników? Odpowiedz
jednym zdaniem. (akapit 15.)
& & & & & & & & & & & & & .& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
20. Jakich ważnych informacji o Przedwiośniu dostarczył Ci ten artykuł? Podaj trzy wybrane.
(całość tekstu)
& & & & & & & & & & & & & & & ..& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
& & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
& & & & & & & & & & & & & & & ..& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
Opracowała: Maria Bartnicka
Maria Bartnicka
43
Anna Pawełczyńska
Przeszłość jest dziś&
1. Wiele książek cieszy i bawi czytelnika, są miłe i łatwe w odbiorze, stanowią rozrywkę. Wybór
książek zależy od tego, jakie funkcje lektura spełnia w naszym życiu. Jedni szukają oderwania od
własnej codzienności przez włączenie się w życie innych ludzi: ich myśli, uczucia,
doświadczenia i przygody. Wtedy literatura urozmaica monotonię naszego życia, dodaje mu
barwy i przenosi w świat wyobraz
ni. Inni, zależnie od swoich zainteresowań, szukają książki,
która pogłębia i poszerza wiedzę w pasjonującej ich dziedzinie. Dzięki wybranym starannie
lekturom lepiej poznają zjawiska otaczającego nas współczesnego świata, historię Polski, historię
ludzkości, różnorodność obyczajów, sztukę, przyrodę i krajobrazy. Niektórzy koncentrują swoją
lekturę na książkach umożliwiających im lepsze poznanie i zrozumienie psychiki człowieka. Takie
poznanie, które pozwala poszerzyć własną osobowość, wrażliwość i zdolność odczuwania
innych, a także lepszego rozumienia siebie, własnych cierpień, radości i pragnień. Wreszcie
niektórzy poszukują w literaturze takiego bohatera, który może stanowić wzór postaw
wobec życia: sposób postępowania wobec ludzi, przykład zmagania się z sytuacjami trudnymi,
rozwiązywania konfliktów moralnych. Żarliwego i względnie doświadczonego czytelnika nie trzeba
zachęcać do czytania. Wystarczą rzetelne informacje, aby sięgnął po książkę, która trafia w jego
uświadamiane potrzeby i zainteresowania, taką, która przynajmniej przybliża do odpowiedzi na
stawiane przez czytelnika pytania.
2. Ale na liście lektur szkolnych są również książki, po które sięgamy niechętnie. Więcej nawet 
one nas tak silnie odrzucają, że do ich przeczytania wielu uczniów nie zmusi nawet obowiązek
szkolny. Chodzi mi o książki opisujące życie w sowieckich i hitlerowskich obozach
koncentracyjnych. A więc książki takich autorów, jak na przykład Gustaw Herling  Gruziński,
Tadeusz Borowski, Aleksander Sołżenicyn, Warłam Szarłamow. Są to tylko niektórzy spośród
pisarzy XX wieku, którzy podjęli wielkie wyzwanie moralne i zmagają się z problemem
totalitaryzmu w taki sposób, aby dotrzeć do małego człowieka gwałconego przez potężne
systemy przemocy.
3. Czytanie obozowej literatury wielu ludziom wydaje się bezcelowe. Uważają, że jest to tylko
niepotrzebne przeżywanie cudzej męki: babranie się w minionej historii, która nie ma nic
wspólnego z życiem ludzi współczesnych. Sprawy dzieją się w obcym świecie, do którego trudno
znalez
ć analogię w naszym współczesnym życiu. Ten obcy świat wzbudza wstręt, odrzuca,
wyzwala chęć samoobrony przed jakąkolwiek formą uczestnictwa w cierpieniu innych ludzi  w
ich nędzy, upodleniu lub okrucieństwie (& )
4. Niechętny czytelnik mówi sobie: wierzę, że obozy koncentracyjne, ludzkie nieszczęścia, czasy
przemocy, pogardy i upodlenia stanowią bezpowrotną przeszłość. Człowiek współczesny nie ma
z tą przeszłością żadnego związku. Ale chyba ten niechętny czytelnik pragnie przede wszystkim
uniknąć przykrości. Broni się przed wymową brutalnych i nieznanych faktów. Broni się przed
zjawiskami, których nie można zrozumieć ani wyjaśnić w znanych kategoriach społecznych,
filozoficznych, psychologicznych i moralnych. Broni się jako przedstawiciel tego samego
ludzkiego gatunku, do którego należą mordercy i ich ofiary, przed utożsamieniem się z katem lub
ofiarą. Broni wreszcie swego światopoglądu i wiary w życie przed skutkami zrozumienia obozu
koncentracyjnego jako bezmiaru zła, które może wyrządzić człowiek, a także dna pogardy i
nieszczęścia, na którym człowiek może się znalez
ć.
5. Ale nie mają racji ci, którzy uciekają przed poznaniem i zrozumieniem niemieckich i sowieckich
obozów koncentracyjnych(& ) Obóz koncentracyjny to trochę jak kropla wody pod mikroskopem.
Wady i zalety człowieka, jego egoizm i jego dobroć w warunkach krańcowo trudnych ukazują się
w powiększeniu. Również zbrodniczy charakter sowieckiego komunizmu i niemieckiego rasizmu
można zobaczyć w jeszcze większym powiększeniu. Dzięki temu można lepiej zrozumieć, w jaki
sposób działania rządów tych totalitarnych państw oraz działanie stworzonych przez nie partii
politycznych wpływały na życie milionów ludzi.
6. Czytając książki przedstawiające ludzkie zmagania w obozach koncentracyjnych, można
dowiedzieć się bardzo dużo o człowieku i o społeczeństwie (& ). Można przybliżyć i
pogłębić wiedzę o naturze człowieka, lecz także o zagrożeniach, jakie człowiekowi stwarza
przemoc zorganizowana świadomie przez totalitarne państwo. A może lektura taka skłania
również do refleksji nad rolą każdego państwa, skutkami jego błędów lub zaniedbań dla ludzi
żyjących w różnych miejscach na ziemi i w różnych epokach? Także dziś.
Maria Bartnicka
44
7. Inaczej czytamy literaturę piękną i pamiętniki, inaczej książki historyczne. Żeby zrozumieć
opisane w pamiętniku losy więz
nia, a także, żeby zrozumieć zamiar literacki autora zmagającego
się z problemem obozów koncentracyjnych  trzeba znać przynajmniej w głównym zarysie fakty
historyczne (& ).Bez znajomości stosunków polsko  rosyjskich, bez wiedzy, jaką funkcję pełniła
komunistyczna ideologia w imperialistycznych dążeniach ZSRR, nie można zrozumieć
prześladowań i wywózek ludzi różnych narodowości  w tym paru milionów Polaków.(& ). Bez
wiedzy o niemieckich planach podporządkowania sobie, jako narodowi panów, całej Europy i
pozostawienia przy życiu tylko takiej części narodów słowiańskich, którą można by racjonalnie
wykorzystać jako niewykwalifikowaną siłę roboczą  nie można zrozumieć naszych losów w
czasie wojny.(& )
8. Obozy koncentracyjne stanowiły więc logiczną konsekwencję polityki ZSRR i polityki
hitlerowskich Niemiec wobec narodów, grup religijnych i warstw społecznych skazanych przez
rządy tych państw na całkowitą zagładę. (& ). W pamięci historycznej obozy zagłady
przetrwały przede wszystkim jako dowód ogromu zła, do jakiego człowiek jest zdolny. Znacznie
mniej ludzi uświadamia sobie, że tam również toczyła się uporczywa walka ze złem. W
niemieckim obozie koncentracyjnym czy w sowieckim łagrze  podobnie jak w normalnym życiu 
zło jest brutalne, hałaśliwe, ordynarne i bardzo łatwo je zauważyć. A dobro  przeciwnie.
Prawie go nie widać, jest zwykle ciche, łagodne, nie szuka rozgłosu.(& ) W obozie dobroć trzeba
było ukrywać. Najwięcej dobrych uczynków świadczono pod osłoną nocy, kiedy nie mogły tego
dostrzec władze obozowe.(& )
9. Człowiek współczesny, czytając literaturę obozową z czasów stalinowskiego i hitlerowskiego
totalitaryzmu musi zdobyć się na śmiałą wyobraz
nię i duży wysiłek umysłowy, żeby
przekazywane mu fakty zrozumieć i uporządkować. Pisarze podejmujący ten temat mówią nie
tylko o ciężkim okresie ludzkiej historii, ale próbują nam pokazać, jak zachowuje się człowiek w
sytuacjach krańcowych. W takich sytuacjach, w których został schwytany w pułapkę przez
zewnętrzne siły i nie ma już żadnego marginesu swobody, żadnych możliwości, aby się bronić,
aby mieć jakikolwiek wpływ na los własny i na los innych schwytanych w tę samą pułapkę ludzi.
10. Taką pułapką bez wyjścia mogą zgotować ludziom siły przyrody, powodując trzęsienie ziemi,
powodzie, pożary czy epidemie, wobec których żywe istoty bywają niemal bezbronne wtedy, gdy
te kataklizmy nastąpią. Natomiast przed skutkiem niektórych katastrof ludzie przewidujący mogą
wspólnym wysiłkiem częściowo się zabezpieczyć, mogą bronić się przed całkowitą zagładą.
W każdym mądrze rządzonym społeczeństwie ludzka wspólnota organizuje się między innymi po
to, żeby przewidywać różnorodne zagrożenia oraz planować i organizować sposoby niezbędne
do tego, aby solidarnie bronić ludzi znajdujących się w niebezpieczeństwie. Są pewne analogie
między zagrożeniami, jakie mogą spowodować kataklizmy przyrody, a tymi, które niesie historia
społeczeństw i sposób rządzenia państwem. (& )
11. I tu warto zastanowić się nad istotą państwa. Współczesne państwo powinno stanowić
reprezentację swoich obywateli. Z pojęciem tym kojarzy się na ogół taki porządek prawny, który
jest przestrzegany dla dobra wszystkich obywateli. Gwarantuje im przede wszystkim
bezpieczeństwo oraz takie swobody osobiste, które nie zakłócają swobód innych ludzi.. (& ). Jeśli
cel i sposób działania państwa narusza podstawowe normy moralne i zasady ludzkiego
współżycia, wówczas duża społeczność może stać się zgrają bandytów uczestniczących w
terrorze i stosujących  w różny sposób i w różnym zakresie  przemoc wobec innych ludzi.
12. Niezależnie od tego, jakie miejsce zajmuje obywatel takiego państwa w strukturze
przemocy  czy jest członkiem rządu, czy strażnikiem więziennym; czy jest dziennikarzem
upowszechniającym kłamstwa, czy wydającym niesprawiedliwe wyroki sędzią  każdy z nich ma
swój udział w przestępstwach i staje się za nie współodpowiedzialny. Niestety nie należy się
uspokajać, że państwa o charakterze przestępczym należą do przeszłości. Takie państwa mogą
się kształtować w różnym czasie i w różnych miejscach.
13. Jeśli czytać będziemy uważnie książki Herlinga  Gruzińskiego, Borowskiego i niektórych
pisarzy ZSRR, musi dotrzeć do nas twarda prawda, że człowiek współczesny ma obowiązek
patrzeć uważnie na otaczające go życie społeczne. Jeśli po lekturze dotarły do niego objawy
społecznego zła w jego najbardziej brutalnych formach i wielkich rozmiarach, wówczas stanie się
bardziej spostrzegawczy i zdolny do tego, aby zauważyć zło wokół siebie wtedy, gdy nie zdążyło
się jeszcze rozrosnąć i gdy można skutecznie z nim walczyć. Stąd moja prośba do czytelnika
obozowej literatury, aby szukał w niej odpowiedzi na pytania: jak powstaje i rozrasta się zło
społeczne? Jakie mechanizmy sprzyjają jego upowszechnianiu? Jak szukać przed nim obrony
dziś?(& )
14. W normalnie działającej społeczności swoboda ludzkich zachowań jest na ogół ograniczona ze
względu na dobro innych. Te granice określają zasady moralne człowieka, mówiące, że nie
Maria Bartnicka
45
powinien wyrządzać krzywdy, a nawet sprawiać innym przykrości. Wobec kogoś, kto w jaskrawy
sposób wykracza przeciwko zasadom regulującym współżycie, stosowane są środki przymusu. W
ten sposób zbiorowość normalnych ludzi broni się przed człowiekiem wyrządzającym szkodę.
Zasady moralne stawiają na ogół wyższe wymagania, niż przepisy prawa. Prawo wyznacza karę
za niewłaściwe czyny. Moralność i dobre obyczaje nakazują, aby się troszczyć o innych,
przezwyciężając własny egoizm. Człowieka kulturalnego poznaje się przede wszystkim po
uprzejmym i życzliwym stosunku do otoczenia, po formach okazywanej grzeczności
i gotowości świadczenia pomocy.(& )
15. Wartości moralne, jeśli są głęboko wpojone, stanowią o sile oporu wobec każdego obcego
systemu, który tym wartościom zaprzecza. W warunkach obozów sowieckich i hitlerowskich
wartości tych nie można było realizować w taki sam sposób jak na wolności. One jednak
określały w obozowej codzienności pole indywidualnej walki każdego więz
nia. I każdy więzień w
tej walce zarówno ponosił klęski, jak też odnosił zwycięstwa.(& )
16. Czytelnik, który przebrnął przez niektóre przynajmniej książki z tak zwanej literatury obozowej, a
także zadał sobie trud, by te książki zrozumieć i przemyśleć  staje się chyba
człowiekiem mądrzejszym (& ) wzbogaci się nie tylko o wiedzę historyczną. A
atwiej mu również
obserwować i rozumieć współczesność. Może uda mu się wyrobić w sobie spostrzegawczość
pozwalającą zauważyć, czy świat, kraj rozwijają się prawidłowo, czy też narasta w nich zło
społeczne. A także uzyskać samodzielność w myśleniu, pozwalającą odróżniać w przyszłości
takie zjawiska, które mogą stać się groz
ne dla życia i rozwoju człowieka. (& )
17. W życiu każdego człowieka mogą zdarzyć się sytuacje trudne, a nawet bardzo trudne. Może nie
tak drastyczne jak te, które stwarzał obóz koncentracyjny, ale wymagające mobilizacji siły
fizycznej i psychicznej. Czasami chodzi o jedno krótkotrwałe zdarzenie, któremu musimy stawić
czoło; czasem o nieszczęście, z którym trzeba współżyć i borykać się dzień po dniu nieraz
przez długie lata. I bywa tak, że zdarzające się w normalnym życiu nieszczęście da się porównać
z walką o przetrwanie, jaka toczyła się w obozach koncentracyjnych. Na ogół żaden człowiek nie
jest przygotowany na nieszczęście. Ale kiedy przyjdzie musi mu stawić czoło.(& ) Zło i dobro,
radość i cierpienie, szczęście i nieszczęście towarzyszą zwykłemu życiu. Czasem to, co się
zdarza, zależy od naszych działań i wytrwałych wysiłków albo też przez nas zawinionych
zaniedbań. Czasem jednak losowe zdarzenie trafia w człowieka  jak grom z jasnego nieba , na
zasadzie niedającego się przewidzieć przypadku. I chociaż instytut meteorologiczny prognozuje
burzę, człowiek nie wie o tym, iż piorun uderzy w drzewo, pod którym się schronił.
18. W kolejnych epokach historycznych zmieniają się warunki, sytuacje i rodzaje zagrożeń. Pewne
sprawy pozostają niezmienne. Niezależnie od tego, jakie nieszczęście spada na ludzkie istoty,
niezależnie od tego, czy stało się to wczoraj, dziś czy stanie jutro  zawsze można i
trzeba budować wały obronne przeciw złu. Tworzą je przede wszystkim troskliwie pielęgnowane
więzi ludzkiej solidarności. Każde zbiorowe nieszczęście powinno jednak stanowić również
przedmiot wnikliwej refleksji: jakie były jego przyczyny? Czy można go było uniknąć? Czy można
było ograniczyć jego rozmiary? A także: czy każdy człowiek  niezależnie od tego, czy był
strażakiem, ministrem lub robotnikiem  rzetelnie i skutecznie spełnił swój obowiązek.
Imię i nazwisko .......................................................................................................
Zadania do tekstu
1. W akapicie 1. autor mówi o funkcjach, jakie spełnia literatura w życiu człowieka. Wymień trzy
różne funkcje literatury.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
&
Maria Bartnicka
46
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
&
& & & & & & & & .& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& ..
2. Dlaczego, zdaniem autora tekstu, ludzie nie chcą czytać literatury obozowej? Podaj trzy
argumenty na podstawie akapitów 3. i 4.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
&
& & & & & & & & & & & & ...& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& .
& & & & & & & & & & & & ...& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& .
3. W akapicie 4. autor powtarza kilkakrotnie czasownik broni się, w jakim celu to robi? Wybierz
poprawną odpowiedz
.
A. nie umie znalez
ć innego czasownika
B. ten czasownik najlepiej oddaje treść
C. chce pokazać postawę obrony
D. chce mocno zaakcentować postawę czytelnika
4. Jaki środek stylistyczny dostrzegasz w zdaniu z akapitu 5. Obóz koncentracyjny to trochę jak
kropla wody pod mikroskopem? Wybierz poprawną odpowiedz
.
A. epitet
B. porównanie
C. pytanie retoryczne
D. metafora
5. Zrozumienie jakich współczesnych kwestii ułatwia zdaniem autora lektura książek obozowych?
Podaj dwa argumenty na podstawie akapitu 6.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
&
& & & & & & & & & & & & & ..& & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& ..
6. W akapicie 7. autor mówi, że aby dobrze zrozumieć książki o obozach, trzeba& Wybierz
poprawną odpowiedz
.
A. znać obóz z własnych doświadczeń
B. poznać biografię autora książki
C. znać fakty historyczne związane z obozami
D. znać inne książki o tej tematyce
Maria Bartnicka
47
7. Jakie zamiary polityczne Niemiec i ZSRR miały wpływ na powstanie obozów koncentracyjnych?
Uzupełnij tabelkę, podając po jednym założeniu na podstawie akapitu 7.
Niemcy ZSRR
8. Akapit 8. rozpoczyna zdanie: Obozy koncentracyjne stanowiły więc logiczną konsekwencję
polityki ZSRR i polityki hitlerowskich Niemiec& Jaką funkcję pełni to zdanie w stosunku do
treści akapitu 7? Wybierz poprawną odpowiedz
.
A. jest podsumowaniem treści akapitu 7.
B. nie ma związku z akapitem 7.
C. jest zaprzeczeniem treści akapitu 7.
D. jest polemiką z treścią akapitu 7.
9. Na jakie sytuacje z życia człowieka próbują, zdaniem autora, zwrócić uwagę twórcy literatury
obozowej? Odpowiedz w formie jednego zdania na podstawie akapitu 9.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
&
& & & & & & & & & & & & & ...& & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& .
10. Jakie zdarzenia ze współczesnego życia można porównać do sytuacji obozowych? Odpowiedz
jednym wyrazem na podstawie akapitu 10.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
.
11. W akapicie 11. autor zastanawia się nad istotą państwa. Podaj dwa zadania, jakie powinno
realizować państwo w stosunku do obywatela.
& & & & & & & & & & & & & & ..& & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& .
12. W akapicie 12. autor mówi o udziale ludzi różnych zawodów w przestępczych działaniach
współczesnych państw. Podaj dwa przykłady takich negatywnych działań, uzupełniając tabelkę.
Zawód Działania
Maria Bartnicka
48
13. O jakim obowiązku, zdaniem autora, powinien pamiętać współczesny czytelnik literatury
obozowej? Odpowiedz w formie jednego zdania na podstawie akapitu 13.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
&
& & & & & & & & & & & ...& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& .
14. W akapicie 14. autor mówi o dwóch czynnikach, które zawsze regulują ludzkie zachowania.
Wymień te dwa czynniki.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
&
15. Podaj trzy cechy postawy człowieka kulturalnego, o których pisze autor w akapicie 14.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..& & & & & & & & & & &
& ..
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..& & & & & & & & & & & & &
& ..
16. W akapicie 16. autor mówi, że czytelnik literatury obozowej stanie się po jej lekturze człowiekiem
mądrzejszym. Uzasadnij to, uzupełniając zdanie.
Czytelnik literatury obozowej stanie się człowiekiem mądrzejszym,
gdyż& & & & & & & & & & & & & & & & ........& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
17. W akapicie 17. autor mówi o nieszczęściach, jakie mogą nas spotkać w normalnym życiu. Jaką
funkcję pełni ten akapit dla rozważań całego artykułu? Wybierz wszystkie poprawne odpowiedzi.
A. mówi, że nie ominą nas nieszczęścia
B. sugeruje, że zło jest wieczne
C. mówi, że literatura obozowa jest zawsze aktualna
D. nie ma związku z całością tekstu
Opracowała: Maria Bartnicka
Maria Bartnicka
49