I. Temat: Przedsiębiorstwo w systemie gospodarczym
społeczeństwa. Nauka o przedsiębiorstwie w systemie nauk
ekonomicznych.
1. Przedsiębiorstwo w systemie gospodarczym człowieka
Popytowa i podażowa strona rynku:
·ð Przed wiekiem XVII  w okresie rozwoju stosunków gospodarczych nazywanych
epoką preindustrialną pod względem organizacyjnym strona popytowa i podażowa
rynku nie różniły się od siebie. Wytwarzanie i konsumowanie odbywało się w sferze
osadnictwa, a zatem istotą przedsiębiorstwa jeszcze się nie ujawniła.
·ð Po XVII wieku  w okresie industrializacji pod wpÅ‚ywem celów gospodarczych jakim
była ekspansja i intensyfikacja produkcji zmianie organizacyjnej podległa podażowa
strona rynku. Powstają manufaktury czyli miejsca nakładania pracy ludzkiej , które
umożliwimy realizację celów opisanych wyżej.
Przedsiębiorstwo  forma społecznego zorganizowania podażowej strony rynku.
(definicja podstawowa)
2. Współczesność
Rodzaj koniecznej
aktywności
Sposób Sposób gospodarowania Sposób zachowania
wyodrębniania
z otoczenia
Ekonomika Diagnozowanie
Osobowość ekonomiczna
przedsiębiorstwa przedsiębiorstw
ZarzÄ…dzanie Funkcjonowanie
Osobowość prawna
przedsiębiorstwami przedsiębiorstw
Osobowość prawna  to zdolność i umiejętność do samodzielnego podejmowania decyzji,
przy czym ryzykiem zwiÄ…zanym z tymi decyzjami jest dobre imiÄ™ podejmujÄ…cego decyzje.
Osobowość ekonomiczna  to zdolność i umiejętność do samodzielnego podejmowania
decyzji, przy czym ryzykiem jest wartość skoncentrowanego w danym przedsiębiorstwie
majÄ…tku.
Osobowość ekonomiczną kształtuje właściciel (założyciel) przedsiębiorstwa, angażują
tzw. kapitał początkowy przedsiębiorstwa.
Sposób gospodarowania  przedsiębiorstwo to zbiór oryginalnie dobranych metod, za
pomocą których dana jednostka wytarza bądz
wymienia posiadane zasoby.
Sposób zachowywania się  przedsiębiorstwo to zbiór oryginalnie dobranych reakcji, za
pomocą których dana jednostka zachęca lub zniechęca swoje otoczenie rynkowe do
współpracy.
Przedsiębiorstwo  każda społecznie zorganizowana forma podażowej strony rynku
posiadająca niezbędne osobowość ekonomiczną i prawną, charakteryzująca się swoistym dla
siebie sposobem gospodarowania i sposobem zachowywania się, której podstawowym,
wiodącym celem jest maksymalizacja własnej wartości rynkowej.
Wyróżnione w tabeli dyscypliny wiedzy o przedsiębiorstwie stanowią współczesny
kształt nauki o przedsiębiorstwie
Ekonomika przedsiębiorstwa  dyscyplina NOP-u, która zajmuje się ilościowym wymiarem
działania przedsiębiorstw. Jako główny cel wskazuje liczenie efektywności własnego
działania.
Zarządzanie przedsiębiorstwami  wiedza z zakresu NOP-u o kształtowaniu struktur
kierowniczych i wykonawczych przedsiębiorstwa. Głównym problemem tej dyscypliny jest
osiąganie sprawnego działania przez przedsiębiorstwa.
Funkcjonowanie przedsiębiorstw  dyscyplina NOP-u zajmująca się sposobami
samodzielnego działania tych jednostek na rynkach. Głównym zagadnieniem poznawczym
jest regulowanie działalności przedsiębiorstwa.
Diagnozowanie przedsiębiorstw  wiedza o poznawaniu i ocenianiu działalności
przedsiębiorstwa bez konieczności uczestnictwa w jego życiu. Głównym zadaniem tej
dyscypliny jest poznawanie kondycji każdego z przedsiębiorstw z osobna.
II. Temat: Typologia i formy występowania przedsiębiorstw.
Typologia przedsiębiorstw pozwala uszczegóławiać wiedzę o przedsiębiorstwach, dzieląc je
na grupy według wybranych kryteriów. Podstawowymi podziałami przedsiębiorstw,
stosowanymi w gospodarce globalnej sÄ…:
·ð podziaÅ‚ przedsiÄ™biorstw ze wzglÄ™du na formalne (prawne) wymogi w klasyfikowaniu
·ð podziaÅ‚ ze wzglÄ™du na uwarunkowanie wÅ‚asnoÅ›ciowe
·ð podziaÅ‚ ze wzglÄ™du na dziedziny gospodarki jakie reprezentujÄ… przedsiÄ™biorstwa
·ð podziaÅ‚ ze wzglÄ™du na funkcje jakie peÅ‚niÄ… w życiu spoÅ‚eczno-gospodarczym
Kryterium
klasyfikacji Liczba Obrót gospodarczy Suma bilansowa
Rodzaj zatrudnionych (roczny)
przedsiębiorstwa
Mikro <10 <Ź 2 mln <Ź 2 mln
Małe <50 <Ź 10 mln <Ź 10 mln
Średnie <250 <Ź 50 mln <Ź 43 mln
Duże e"250 e"Ź 50 mln e"Ź 43 mln
Obrót gospodarczy  łączny przepływ przychodów w przeciągu roku w euro
Suma bilansowa  wartość bilansowa aktywów
Klasyfikacja prawno własnościowa:
·ð przedsiÄ™biorstwo cywilno-osobowe
·ð przedsiÄ™biorstwo kapitaÅ‚owe
·ð przedsiÄ™biorstwo samorzÄ…dowe
1. Przedsiębiorstwa grupy cywilno-osobowej
Są zakładane i prowadzone przez osoby fizyczne albo prawne poprzez spełnienie
następujących założeń wstępnych:
·ð osobowość ekonomiczna  do samodzielnego ksztaÅ‚towania
·ð osobowość prawna  do uksztaÅ‚towania w ramach zindywidualizowanych zasad
(każdy typ spółki wedle innych zasad)
·ð zasady gospodarowania  wolne, ale w ramach systemu prawa
·ð zasady zachowania  swobodne, ale w ramach zasad rynkowych
·ð formy wystÄ™powania:
o jednostki rejestrowe przedsiębiorców
Powstają w oparciu o zasady ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.
Osobowość prawną jednostki rejestrowej kształtuje bezpośrednio przedsiębiorca
poprzez nadanie jej osobistego imienia (imienia założyciela) lub swoistej nazwy.
Jednostka rejestrowa obiektywizuje się na rynku, gdyż od tego momentu występuje
pod  firmą czyli ukształtowaną nazwą. Poprzez to rozpoczyna się proces
kształtowania zobiektywizowanej wartości rynkowej (goodwill u) np. A. Nowak
 Super .
Goodwill  wartość firmy (suma wartości elementów poza majątkowych,
pozamaterialnych przedsiębiorstwa)
o spółka cywilne
Spółka cywilna kształtuje swoją osobowość poprzez nadanie (zawarcie umowy
cywilnej) firmy, którą współtworzą wszyscy wspólnicy oraz swoistą nazwę, którą
przyjmujÄ… np. Nowak Kowalski  Super S.C.
Zasady te obowiÄ…zujÄ… poprzez regulacjÄ™ kodeksu cywilnego, zaÅ› miejscem
rejestrowania spółki (zawarcia rzeczowej umowy) jest notariusz.
W stosunku do pozostałych spółek cywilno-prawnych podstawą a dla
uksztaltowania ich osobowości prawnej jest kodeks spółek handlowych.
o spółka jawna
Powstaje poprzez regulacje o prawie spółek handlowych.
Wszyscy wspólnicy muszą znalez
ć się w nazwie, reszta zasad tak jak w spółce
cywilnej, z tym, że wpisywana jest ona do rejestru handlowego, do części  spółki
jawne .
Spółka jawna zakłada, że osobowość prawną tworzą wszyscy wspólnicy oraz
ewentualna nazwa własna, a rejestr tego faktu następuje poprzez wpis do rejestru
spółek handlowych.
o spółka komandytowa
Powstaje poprzez regulacje o prawie spółek handlowych.
Spółki komandytowe to przedsiębiorstwa, w których tylko część wspólników
ujawnia się do firmy  to komplementariusze, pozostali założyciele to
komandytariusze, którzy współtworzą osobowość ekonomiczną poprzez wkłady
umownej wartości (wkład kapitałowy, nie finansowy).
o spółka komandytowo-akcyjna
Powstaje poprzez regulacje o prawie spółek handlowych.
W przypadku ,gdy w spółce komandytowej wydawane są świadectwa
potwierdzające udział wspólników (akcje) wówczas przedsiębiorstwo takie
przyjmuje formę spółki komandytowo-akcyjnej.
Akcje są świadectwem (papierem wartościowym) za pomocą których udowadnia
się wkład i partnerstwo oraz sprawuje się zarząd nad przedsiębiorstwem.
o spółka partnerska
Powstaje poprzez regulacje o prawie spółek handlowych.
W art. 28 wymienia się 20 zawodów, których uczestnicy mogą założyć spółkę
partnerskÄ….
Spółka taka w sposób swobodny pozwala prowadzić działalność wszystkim jej
uczestnikom nakładając jednak obowiązek indywidualnego rozliczania się
każdego z nich.
Przykłady: Lekarze, tłumacz przysięgli, notariuszowie
2. Przedsiębiorstwa grupy kapitałowej
Przedsiębiorstwa kapitałowe mają z góry określone minima wartości oraz konieczną formę
zorganizowania, a zatem właściciel założyciel wybiera tylko wariant działania,
podporządkowując się obowiązującym regułom.
Przedsiębiorstwa grupy kapitałowej:
·ð osobowość ekonomiczna  częściowo sformalizowana, gdyż kodeks spółek wyznacza
minimum wartości (kapitału zakładowego), którą musi posiadać spółka:
o Sp. Z.o.o.  5 tysięcy zł
o SA  100 tysięcy zł
·ð osobowość prawna  do uksztaÅ‚towania przez wÅ‚aÅ›ciciela wedle staÅ‚ych zasad (firma +
rodzaj spółki np.  Sukces SA ) (obowiązek wpisu do sądowego rejestru spółek)
·ð zasady gospodarowania  wolne, wynikajÄ…ce z przepisów szczególnych (np. przepisy
antykartelowe)
·ð zasady zachowania  częściowo sformalizowane w ramach reguÅ‚ rynkowych
·ð formy wystÄ™powania:
o spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
o spółka akcyjna
3. Przedsiębiorstwa samorządowe
Przedsiębiorstwa samorządowe to te z wszystkich jednostek gospodarczych, które mają z
góry mają określony profil swojej działalności i z góry określoną formę występowania.
Właściciel, założyciel musi więc, jednoznacznie decydować się o profilu działania i skojarzyć z
nią formę występowania.
Przedsiębiorstwa samorządowe:
·ð osobowość ekonomiczna  w peÅ‚ni sformalizowana, co oznacza, że trzeba speÅ‚nić
ustawowe wymagania co do wkładów
·ð osobowość prawna  wyznaczone wedle zasad normatywnych
·ð zasady gospodarowania  wyznaczone ustawami i wskazane w normach pranych
·ð zasady zachowania  silnie sformalizowane, w ramach reguÅ‚ rynkowych
·ð formy wystÄ™powania:
o jednoosobowe spółki skarbu państwa
o jednoosobowe spółki skarbu gminy
o przedsiębiorstwa państwowe
o spółdzielnie
o fundacje
o stowarzyszenia
o Joint venture
Klasyfikacja sektorowa  przedsiębiorstwa:
·ð gospodarki wypoczynkowej
·ð handlowe
·ð turystyczne
·ð bankowe
·ð obrotu nieruchomoÅ›ciami
Klasyfikacja funkcjonalna:
·ð przedsiÄ™biorstwa dziaÅ‚ajÄ…ce na zasadach ogólnych (biznesowych/rynkowych)
·ð przedsiÄ™biorstwa użytecznoÅ›ci publicznej
III. Gospodarowanie w przedsiębiorstwie,
1. Gospodarowanie
Najbardziej powszechnym procesem występującym w przedsiębiorstwie jest
gospodarowanie, czyli umiejętność tworzenia i wykorzystywania tzw. czynników produkcji
(wszystkich zasobów) przedsiębiorstwa, które przedsiębiorstwo zdołało skoncentrować,
żeby działać rynkowo.
środki pracy
aktywa trwałe
(narzędzia)
Ziemia majÄ…tek
przedmioty pracy aktywa obrotowe
Praca
kapitały pasywa własne
z
ródła
Kapitał finansowania
(własnośd)
zobowiÄ…zania pasywa obce
Gospodarowanie w przedsiębiorstwie rozpoczyna się od procesu ustrukturalizowania
aktywów oraz pasywów. Proces ustrukturalizowania sprowadza się do konieczności
kształtowania tzw. kapitału pracującego przedsiębiorstwa.
2. Kapitał pracujący
Kapitał pracujący przedsiębiorstwa jest wartością i sytuacją, która ma zapewnić temu
podmiotowi równowagę, czyli pewien stan aktywnie pasywny, który umożliwia długofalowe
istnienie przedsiębiorstwa.
Równowaga strukturalna
Równowaga strukturalna przedsiębiorstwa następuje, gdy aktywa trwałe w całości i tylko
finansowane są z pasywów własnych, czyli własnościowo są majątkiem przedsiębiorstwa
oraz aktywa obrotowe, są w całości i tylko finansowane z pasywów obcych, co własnościowo
oznacza, że ich właścicielem jest dostawca.
Równowaga strukturalna oznacza jednak, że kapitał pracujący przedsiębiorstwa jest równy
0, czyli nie występuje.
Kapitał pracujący dodatni
Dodatni kapitał pracujący przedsiębiorstwa jest sytuacją, kiedy w strukturze pasywów
zaczynają dominować własne z
ródła finansowania, na tyle, że określona część majątku
obrotowego, jest przez nie finansowana.
Gospodarowanie w przedsiębiorstwie:
Czynniki wytwórcze:
·ð majÄ…tek
·ð praca
·ð z
ródła finansowania
Równowaga strukturalna jest najbardziej pożądanym stanem, ale tylko z punktu
widzenia gospodarowania.
W praktyce działalności przedsiębiorstw stany równowagi strukturalnej nie
zdarzają się, dlatego że, proces gospodarowania (dostosowywanie się aktywów i
pasywów) jest dynamiczny (zmienny). Z punktu widzenia efektywności
gospodarowania sytuację sprzyjającą dalszemu działaniu przedsiębiorstwa jest stan
dodatniego kapitału pracującego
Dodatni kapitał pracujący zaistnieje wówczas gdy, obok całości aktywów trwałych
pasywa własne będą także finansować aktywa obrotowe. Sytuacja taka oznacza
sprzyjajÄ…ce warunki do osiÄ…gania wyniku finansowego.
Kapitał pracujący ujemny
Drugim stanem nierównowagi strukturalnej przedsiębiorstwa jest sytuacja w której
pojawi się ujemny kapitał pracujący. Oznacza to, że pasywa obce finansują nie tylko
majątek obrotowy w całości, lecz także określoną część majątku trwałego. Podważa to
cały system gospodarowania i powoduje, że kształtują się sprzyjające warunki do
osiągnięcia ujemnego wyniku finansowego.
Nierównowagi te stwarzają pole do rentowności lub deficytu.
3. System wynagradzania przedsiębiorstwa
Proces pracy:
·ð zatrudnianie ·ð wynagradzanie
o umowa o pracÄ™ o zasadnicze
o umowa zlecenie o dodatkowe
o umowa o dzieło o uzupełniające
o umowa agencyjna o bezosobowe
Umowa o pracÄ™  wynika z regulacji kodeksu pracy, jest zawsze umowÄ… imiennÄ…, oznacza to,
że określony jest z góry pracodawca i pracobiorca umowy i oznacza to, że są to osoby
fizyczne. Przedsiębiorstwo może reprezentować osoba wskazana w umowie, lecz zawsze
musi to być osoba fizyczna.
W umowie o pracę sprecyzowany zostaje zakres obowiązków stron, zaś pracownik nie może
przekazać umownego zakresu swoich obowiązków.
Kodeks pracy w szczegółowy sposób precyzuje zasady zawierania oraz odstępowania
(zamykania) konkretnej umowy o pracÄ™.
Umowa zlecenie wynika z regulacji kodeksu cywilnego, określana jest mianem umowy
czynnościowej, oznacza to, że zleceniodawca powierza wykonanie określonych prac
(czynności) zleceniobiorcy dbając przede wszystkim o ilość i jakość tej pracy.
Kwestią drugorzędną pozostaje podmiot (osoba), która ma ostatecznie wykonać zawarty w
umowie zbiór czynności.
Umowa zlecenie ulega zamknięciu (zakończeniu) wraz z procesem wykonania i zapłacenia za
wykonanÄ… pracÄ™.
Umowa o dzieło nosi nazwę tak zwanej umowy rezultatowej co oznacza, że efektem jej
zawarcia jest konieczność powstania niepowtarzalnego procesu (dzieła/usługi), która
zaspokajać ma indywidualne potrzeby społeczne.
wykonawcą dzieła jest jego twórca, który może zagwarantować w sobie w umowie prawa
autorskie go stworzonego działa.
Umowa o dzieło zostaje zamknięta, gdy atrybuty dzieła zostaną uznane (skwitowane) przez
zamawiajÄ…cego.
Cechą charakterystyczną dzieła jest wysoka wartość jednostkowa takiej pracy.
Ostatnią umową wyróżnioną kodeksem cywilnym jest umowa agencyjna za pomocą której
można wykonać procesy pośrednictwa, następstwa, oznacza to, że powierzając daje agentowi
prawo do reprezentowania własnych interesów wobec osób trzecich (rynkowych), za co
strony ustalają określone wynagrodzenie.
Umowy agencyjne przejmują różne formy, w zależności od celu pośrednictwa, jakie zawierają.
Każda wykonana praca powinna być wartościowana i ekwiwalentnie zapłacona.
Wynagrodzenie jest więc formą zapłaty za wykonaną pracę. We współczesnej gospodarce
ekwiwalentność wynagrodzenia polega na zapłacie środkami pieniężnymi.
Wynagrodzenie zasadnicze jest ekwiwalentem za wykonaną prace, którą obie strony
stosunku pracy uważają za stalą i niepodlegającą zmienia, nawet pod wpływem odmiany
warunków pracy.
Wynagrodzenie dodatkowe to te wszystkie elementy płacowe, które uwzględniają warunki
pracy, albo też mają skłaniać pracującego do intensywnej pracy.
Podstawowymi dodatkami są premia, zapłata za nadgodziny, dodatek funkcyjny, dodatek za
lata pracy oraz nagrody, które pracodawca przyznaje uznaniowo.
Wynagrodzenie uzupełniające jest to wynagrodzenie, płaca, którą otrzymuje pracownik za
okres w którym nie świadczy pracy. Z reguły liczy się je ze średniego wynagrodzenia
otrzymywanego przez pracownika w poprzednich okresach.
Wynagrodzenie zasadnicze, dodatkowe i uzupełniające liczne jest wyłącznie wówczas,
gdy pracownik zawarł umowę o pracę, gdy wynagrodzenie liczne jest na podstawie umów
cywilnych nazywane jest wynagrodzeniem bezosobowym. Powodem tego jest fakt, że
kryterium obliczania wynagrodzenia są odpowiednio wykonywane czynności, dostarczone
dzieło albo wykonane pośrednictwo.
Otrzymanie wynagrodzenie osobowego nie sprawia, że nie możemy otrzymać
wynagrodzenia bezosobowego np. wynagrodzenie zasadnicze z a8h pracy + umowa
zlecenia za nadgodziny.
Formy wynagrodzeń (sposób szczegółowy za pomocą którego rozlicza się
wynagrodzenie zasadnicze każdego pracownika, jak również wynagrodzenie w
umowach zlecenia):
·ð czasowa (najpopularniejsza, rozliczana co okreÅ›lony czas, np. co miesiÄ…c, rok)
·ð akordowa
·ð prowizyjna
·ð ryczaÅ‚towa
Forma czasowa oznacza, że wynagrodzenie zasadnicze zostało przyznane za dobraną
jednostkę czasu (np. stawka godzinowa, tygodniowa, czy miesięczna).
Forma ta jest najczęściej spotykaną i pracodawcy stosują w jej ramach tzw. widełki
uznaniowe, co oznacza, że na tym samym stanowisku można otrzymywać rożną stawkę
wynagrodzeniowÄ….
Forma akordowa oznacza, że wynagrodzenie jest określone w stosunku do produktu, detalu
bÄ…dz
też usługi, które to wytwarzane są bądz
dostarczone przez określonego pracownika.
Akord może mieć formę progresywną, lub degresywną co oznacza, że za każdy następny
element aktywności otrzymuje się odpowiednio wyższą albo niższą stawkę wynagrodzenia.
Prowizja to ten sposób wynagradzania, w którym płaca pracownika powiązana jest z efektem
wartości jego pracy(z reguły sprzedaż rynkowa). Występuje więc tzw. stopa prowizji np. 3%,
co oznacza, że tę cześć wartości sprzedaży otrzyma pracownik.
Wynagrodzenie ryczałtowe oznacza, że strony umówiły się z góry na kwotę wynagrodzenia
niezależnie od tego jak intensywna okaże się praca.
Funkcje wynagrodzeń:
·ð dochodowa
·ð motywacyjna
·ð spoÅ‚eczna
·ð kosztowa
Każde wynagrodzenie jest kosztem działalności przedsiębiorstwa.
Warunki wynagradzania oraz postanowienia związane z procesami zapłaty za pracę powinny
mieć formę pisemną, stąd też, przyjmują formę zbiorowych układów pracy.
Zbiorowy układ pracy w przedsiębiorstwie jest porozumieniem społecznym pomiędzy
pracodawcą a pracownikami, wynika to z faktu konieczności podpisania takiego dokumentu
przez obie strony, zasadniczo przez ich reprezentantów.
Zbiorowe układy pracy wymagają opublikowania i stają się obowiązującym prawem
lokalnym co w praktyce oznacza, że konflikty społeczne stąd wynikające rozstrzyga sąd (sąd
pracy). Podstawową częścią układu zbiorowego pracy jest tzw. system wynagradzania pracy,
czyli zbiór zasad parametrów i stawek, które regulują sposób wyliczania wynagrodzenia
każdego pracownika.
IV. Podstawy ekonomiki przedsiębiorstw
1. Koszty własne i rachunek kosztów w działalności gospodarczej
przedsiębiorstw
Koszty własne
wydatki
nakłady
koszty
koszty własne
Powyższy porządek gospodarczy występuje tylko w przedsiębiorstwie
Wydatek to każde pomniejszenie zasobów gospodarczych, które przedsiębiorstwo
skoncentrowało na etapie swojego powstawania i istnienia (aktywa, które ulegają zużyciu na
skutek prowadzenia działalności)
Wszystkie wydatki przedsiębiorstwa muszą być w procesie gospodarowania rejestrowane,
pomniejszone i zaewidencjonowane.
Do zużycia dochodzi n e tylko w skutek użytkowania, ale również istnienia.
Wydatki: Nakłady:
·ð rejestrowanie ·ð rzeczowe
·ð pomiarownie ·ð pracy
·ð ewidencjonowanie ·ð pieniężne
Nakłady gospodarcze to wszystkie te z wydatków, które spełnią warunki opisane wyżej
Koszty własne przedsiębiorstwa
koszty  wszystkie nakłady ponoszone przez przedsiębiorstwo, które przyjmą postać
wartościową (zostaną wycenione przez przedsiębiorstwo) i zostaną w nim uporządkowane
według następującego ich grupowania i podzielone na koszty własne oraz obce.
Koszty: Koszty własne:
·ð wartoÅ›ciowanie ·ð weryfikowanie
·ð grupowanie ·ð dekretowanie
o własne
·ð uzasadnienie
o obce
Aby grupowanie kosztów na koszty własne i obce w odpowiedni sposób charakteryzowało
działalność gospodarczą każdego przedsiębiorstwa przedmiotami ewidencji będą wyłącznie
koszty własne, zaś przedmiotem rozliczenia i obciążenia nimi innych przedsiębiorstw będą
koszty obce. Aby koszty własne były rzeczywistymi charakterystykami działalności muszą być
w sposób ciągły poddawane ocenie (weryfikacji), przypisaniu ich do miejsc powstawania
(dekretacji) oraz uzasadniania, czyli udowadniania, że ich wydatkowanie było związane z
rzeczywiście prowadzoną działalnością gospodarczą.
Dyscyplinę kosztów własnych wyprowadzoną z poszerzonych wydatków osiąga
przedsiębiorstwo prowadząc tzw. rachunek kosztów własnych.
Rachunek kosztów własnych przedsiębiorstwa  zbiór zasad według których
ewidencjonuje się i rozlicza wszystkie ponoszone koszty własne.
W przedsiębiorstwach obowiązują 2 rachunki wywodzące się z ogólnego rachunku
kosztów własnych. Rachunek kosztów w układzie rodzajowym i rachunek kosztów w
układzie kalkulacyjnym.
2. Rachunek kosztów własnych w układzie rodzajowym
Zadania:
·ð zaewidencjonowanie wszystkich kosztów wÅ‚asnych
o koszty materialne
o koszty niematerialne
o koszty finansowe
·ð obliczanie
o K  całkowity koszt własny
cw
3. Rachunek kosztów własnych w układzie kalkulacyjnym
Rozliczanie całkowitych kosztów własnych na tzw. miejsca powstawania kosztów. to
rozliczanie kosztów własnych za pomocą grupowania kosztów na bezpośrednie, pośrednie i
sprzedaży każdego wyróżnionego miejsca powstawania kosztów.
Zadania:
·ð rozliczanie (podziaÅ‚ na miejsca powstawania kosztów)
o koszty bezpośrednie (K )
b
o koszty pośrednie (K )
p
o koszty sprzedaży (K )
s
·ð obliczanie
o K  jednostkowy koszt własny
jw
o Metody:
żð podziaÅ‚owa (P - produkcja) (używana pod warunkiem, że
prowadzona działalność gospodarcza jest jednorodna)
żð doliczeniowa
V. Ceny, przychody ze sprzedaży oraz rachunek przychodów ze
sprzedaży w działalności gospodarczej przedsiębiorstw.
1. Ceny w przedsiębiorstwie
Kalkulowanie ceny wewnętrznej (C ):
w
jednostkowy koszt własny
+ zysk postulowany
= cena fabryczna
+VAT
=cena zbytu
+marża hurtowa
= cena hurtowa
+ marża detaliczna
= cena detaliczna
Po cenie zbytu producenci sprzedają handlowcom (pośrednikom).
Marża handlowa (hurtowa, detaliczna)  specyficzna cena jaką za swoje usługi żąda strefa
obrotu towarowego (handel). Marża handlowa zawiera w sobie zarówno koszt jednostkowy
działalności handlowej jak i jego zysk i VAT handlowy, jednak nie jest on ujawniony jako
poszczególne elementy, lecz w postaci całkowitego narzutu marży hurtowej bądz
detalicznej.
Metody kalkulacji ceny wewnętrznej:
·ð procesowa
·ð zleceniowa
Metodę procesową cen stosują sami producenci i handlowcy wychodząc z założenia, że ich
działalność jest kontinuum zdarzeń gospodarczych. W związku z tym do kalkulacji cen pod
uwagę można wziąć tylko pewną wartość zdarzeń, a resztę odrzucić lub przenieść do innej
kalkulacji.
Metodę zleceniową kalkulacji cen stosują przedsiębiorstwa na wyraz
ne żądanie kupującego,
o tym jakie koszty zostaną zaliczone w poczet kalkulacji decyduje specyfika zamówienia, czyli
zlecenia.
Kształtowanie marży:
·ð struktura marży (koszt + zysk + VAT) - proporcje w tej strukturze nie zależą od woli
handlowca, lecz od ostatecznego wyniku sprzedaży
·ð granica marży (elastyczność)  marzÄ™ ostatecznie wyznacza rynek (konsumenci), a nie
planujÄ…ce jÄ… podmioty gospodarcze
2. Ceny zewnętrzne Cz i mechanizm ich kształtowania. Równowaga cenowa i
skutki ekonomiczne jej zniekształcenia
1) Cw = Cz
Cw ----------- RÓWNOWAGA ----------- Cz
W rzeczywistości rynkowej ceny wewnętrzne konfrontowane są z cenami rynkowymi,
które z punktu widzenia każdego przedsiębiorstwa są cenami zewnętrznymi.
Wzorową sytuacją rynkową jest tzw. równowaga cenowa, czyli sytuacji w której
przedsiębiorstwa sprzedają po cenie oczekiwanej zaś konsumenci kupują po cenie uznanej
przez nich za sprawiedliwÄ….
2) Cw < Cz
Cw ----------- RENTOWNOŚĆ ----------- Cz
Zniekształcenie mechanizmu cenowego w stronę przewagi cen zewnętrznych oznacza
pojawienie się z punktu widzenia przedsiębiorstw rentowności, oznacza to, że korzyści ze
sprzedaży pokryją wszystkie koszty, zapewnią osiągnięcie zysków oraz opłacenie VAT,
ponadto pojawić się może sytuacja podatkowego wzrostu zysku.
3) Cw > Cz
Cw ----------- DEFICYTOWOŚĆ ----------- Cz
Sytuacja w której ceny wewnętrzne przewyższają nominałem ceny zewnętrzne, doprowadza
do efektu deficytowości, czyli sytuacji, w której korzyści są niższe od oczekiwanych, a zatem
nie zostaną pokryte koszty, nie zostanie zapłacony podatek VAT albo zyski zamienią się w
stratÄ™.
Schemat ogólny:
Cw ----------- RENTOWNOŚĆ/DEFICYTOWOŚĆ ----------- Cz
Cw >/=/< Cz
Ostatecznym celem kształtowania cen tak zewnętrznych jak i wewnętrznych jest fakt
sprzedawania prowadzonej działalności gospodarczej, w związku z tym każdemu
przedsiębiorstwu zależy na tym, aby doprowadzić do największej ilości aktów kupna
sprzedaży własnej działalności, efektem czego są przychody ze sprzedaży działalności
przedsiębiorstwa.
Przychody ze sprzedaży działalności przedsiębiorstwa wymagają prowadzenia przez każde
przedsiębiorstwo rachunku przychodów ze sprzedaży.
Przychody ze sprzedaży działalności przedsiębiorstwa  każde zwiększenie wartości tego
podmiotu poprzez procesy sprzedawania prowadzonej działalności gospodarczej.
Rachunek przychodów ze sprzedaży działalności przedsiębiorstwa jest to zbiór zasad
według których:
·ð ewidencjonuje siÄ™
·ð rozlicza siÄ™ sprzedaż prowadzonej dziaÅ‚alnoÅ›ci
3. Ewidencjonowanie przychodów ze sprzedaży działalności przedsiębiorstwa
Ewidencja przychodów ze sprzedaży każdej wartości gospodarczej polega na zaliczeniu
określonej transakcji (każdego aktu kupna-sprzedaży) do jednej z 3 możliwych
wymiarów przychodów ze sprzedaży:
·ð Pso  przechód ze sprzedaży dziaÅ‚alnoÅ›ci operacyjnej
·ð Pspo  przechód ze sprzedaży pozostaÅ‚ej dziaÅ‚alnoÅ›ci operacyjnej
·ð Psf  przechód ze sprzedaży dziaÅ‚alnoÅ›ci finansowej
Przy czym bezwzględnie musi być zachowany warunek w którym:
Pso + Pspo + Psf = Psc
Psc = całkowity przychód ze sprzedaży
(każdy przychód trafia tylko do jednego miejsca)
Przez przychody ze sprzedaży działalności operacyjnej należy rozumieć wszystkie
wpływy finansowe, które przedsiębiorstwo otrzymuje sprzedając (po określonych cenach)
podstawową (statutową) prowadzoną przez siebie działalność.
Z reguły jest to sprzedaż zakontraktowana.
Pozostała działalność operacyjna i związane z nią przychody ze sprzedaży to sprzedaż
majątku przedsiębiorstwa albo też dyspozycji do wykorzystywania tego majątku. Przychody
te uzupełniają przychody ze sprzedaży działalności operacyjnej.
Przychody ze sprzedaży działalności finansowej to korzyści ze sprzedaży zasobów
pieniężnych które posiada w danym okresie przedsiębiorstwo.
4. Rozliczanie przychodów ze sprzedaży
Rozliczanie przychodów ze sprzedaży polega na przypisaniu każdej grupie przychodów
odpowiedniej wielkości kosztów własnych, które niezbędnie trzeba było ponieść, aby
przychody te osiągnąć.
+
Pso  Kupo = Wso
+
Pspo  Kuppo = Wspo
Psf  Kupf = Wsf
+
Psc  Kwc = Wfb =
Psf  przychód z działalności finansowej
Kupf  koszty uzyskania przychodów z działalności finansowej
Wsf  wynik ze sprzedaży
Wfb  wynik finansowy brutto
Każde przedsiębiorstwo uzyskuje określoną strukturę przychodów:
Pso, Pspo i Psf mają swój procentowy udział w całkowitych przychodach (Psc)
Koszty uzyskania przychodów z którejkolwiek działalności przedsiębiorstwa to te z
całkowitych kosztów własnych, które poprzez procesy kalkulowania jednostkowych kosztów
własnych i kalkulowania cen wewnętrznych znalazły swój związek z osiągniętymi
przychodami ze sprzedaży którejkolwiek z prowadzonej działalności.
Przychody ze sprzedaży którejkolwiek działalności przedsiębiorstwa pomniejszone o koszty
uzyskania przychodów tej działalności pozwalają obliczać wynik ze sprzedaży: odpowiednio
działalności operacyjnej, pozostałej działalności operacyjnej i działalności finansowej.
Sumka wyników ze sprzedaży, które mogą być ujemne lub dodatnie raz w miesiącu pozwala
obliczyć Wfb.
5. Wyniki finansowe przedsiębiorstw i ich rachunek
Ostatecznym celem działalności przedsiębiorstwa w jego warstwie ewidencjonowania i
rozliczania jest kwantyfikowanie i obliczanie wyników finansowych.
Służy temu rachunek wyników finansowych każdego przedsiębiorstwa, który jest zbiorem
zasad za pomocą których rozlicza się osiągnięte wyniki finansowe.
Obecnie rachunek wyników finansowych przedsiębiorstwa sporządzony według
następującego algorytmu:
Rozliczenie wyników finansowych:
wynik finansowy brutto
+ zyski nadzwyczajne
- straty nadzwyczajne
- podatek dochodowy od osób prawnych (CIT)
+/- inne rozliczenia finansowe
= wynik finansowy netto (Wfn)
Gdy Wfn jest dodatni rozdzielamy go na:
·ð dywidendÄ™ dla wÅ‚aÅ›ciciela
·ð kapitaÅ‚ zapasowy
·ð kapitaÅ‚ rozwojowy
·ð zakÅ‚adowy fundusz nagród
Z rachunku wyników finansowych przedsiębiorstwa wyróżnić należy 2 etapy ich
rozliczania:
·ð I etap  rozliczanie wyników ze sprzedaży poprzez wyliczenie wyniku finansowego
brutto
·ð II etap  rozliczenie wyniku finansowego brutto i wyliczenie wyniku finansowego netto
(Przyp. autor : Zysk jest zawsze finansowy, natomiast  strata nie, dlatego zawsze należy
dodać, że mówimy o  stracie finansowej )
Wynik finansowy brutto będący różnicą pomiędzy Psc a Kwc albo sumą Ws może
wystąpić w 2 postaciach:
·ð zysku brutto przedsiÄ™biorstwa (jeżeli wynik finansowy brutto jest dodatni)
·ð starty finansowej brutto (jeżeli wynik finansowy brutto jest ujemny)
Wynik finansowy brutto obligatoryjnie rozliczany jest z uwzględnieniem:
·ð wartoÅ›ci zdarzeÅ„ losowych (zysk/straty nadzwyczajne)
Na zdarzenia losowe przedsiębiorstwo nie ma wpływu (na. pożar hali).
·ð wartość podatku dochodowego od osób pranych stanowiÄ…cy 19% zysku brutto +
stary/zyski nadzwyczajne
·ð wartość pozostaÅ‚ych rozliczeÅ„ finansowych, które pochodzÄ… przede wszystkim z
wydzielonych finansowo programów (nie podlegają opodatkowaniu) (np. dotacje
unijne)
Wyliczony w ten sposób wynik finansowy brutto staje się wynikiem finansowym netto,
który może przyjmować:
·ð wartość dodatniÄ…  zysk netto przedsiÄ™biorstwa
·ð wartość ujemnÄ…  stratÄ™ finansowÄ… netto
Co okres sprawozdawczy przedsiębiorstwo rozlicza zysk netto na:
·ð dywidendÄ™  zysk przekazany wÅ‚aÅ›cicielowi przedsiÄ™biorstwa
·ð wpÅ‚atÄ™ na kapitaÅ‚ zakÅ‚adowy, którego celem jest rozwój dziaÅ‚alnoÅ›ci przedsiÄ™biorstwa
(w znaczeniu powiększania jego majątku)
·ð wpÅ‚aty na kapitaÅ‚ rozwojowy, którego celem jest doÅ‚ożenie Å›rodków na przyszÅ‚y, nie
określony jeszcze rozwój
·ð odpis na zakÅ‚adowy fundusz nagród, którego celem jest zgromadzenie Å›rodków dla
zatrudnionych