Projekty AVT
P
r
o
j
e
k
t
y
A
V
T
Miniaturowy
2330
odbiornik
FM stereo
W moich artykułach zamieszczanych
na Å‚amach Elektroniki dla Wszystkich za-
wsze odżegnywałem się od jakichkolwiek
kontaktów z radiotechniką. Bałem się jak
diabeł święconej wody nawijania cewek,
strojenia obwodów w.cz. i p.cz., dopaso- nych czynności i obecnie wykonanie pro- nej głowicy w.cz. Cisnąłem ten  odbiornik
wywania anten i innych czynności po- stego odbiornika radiowego o przyzwoi- FM do kosza i nie dotarłem nawet do
wszechnie nielubianych przez elektroni- tych parametrach technicznych jest krytycznego momentu strojenia dekode-
ków. Niestety, było to trochę chowanie sprawą dziecinnie prostą. Pamiętam je- ra stereo. Tylko z relacji kolegów wiem,że
głowy w piasek, które spowodowało szcze moje pierwsze, oczywiście nieuda- była to ongiś czynność bardzo skompliko-
przegapienie oczywistego faktu: przy o- ne próby wykonania odbiornika FM: za- wana i rzadko w warunkach amatorskich
becnym stanie rozwoju technologii pół- kończyły się one totalną klęską już na eta- uwieńczana sukcesem.
przewodnikowej nie ma już potrzeby wy- pie stopnia pośredniej częstotliwości, po- Obecnie wszystko się zmieniło, przy-
konywania tych wszystkich niecierpia- mimo zastosowania fabrycznej, zestrojo- najmniej w przypadku budowy prostych
Rys. 1 Schemat ideowy
R
y
s
.
1
S
c
h
e
m
a
t
i
d
e
o
w
y
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 2/99 9
Projekty AVT
P
r
o
j
e
k
t
y
A
V
T
odbiorników radiowych o niezbyt Każdy nowoczesny tuner (odbiornik ra- strajania odbiornika, który w momencie
 wyśrubowanych parametrach. Propo- diowy pozbawiony układów wyjścio- odebrania sygnału stacji jest przerywany
nowany dzisiaj układ będzie zawierał wych) musi składać się z następu przez sygnały pochodzące z układu
tylko jedną strojoną indukcyjność: fabry- jących elementów: wyciszania -  mute . Następnie jest uru-
cznie wykonaną cewkę, którą zestroić 1. Układu wejściowego zawierającego chamiany układ ARCz, utrzymujący war-
będziemy mogli  na słuch , starając się obwód antenowy i wzmacniacz w.cz. tość napięcia przestrajającego na poziomie
uzyskać maksymalną liczbę odbieranych 2. Układu generatora lokalnego (hete- odpowiadającym dostrojeniu do tej właś-
stacji. Drugim elementem strojeniowym rodyny) generującego częstotliwość nie stacji. Stan ten trwa do momentu po-
będzie potencjometr montażowy służący równą częstotliwości fali nośnej odbiera- nownego naciśnięcia przełącznika urucha-
do wyregulowania dekodera stereo. Tak- nej stacji radiowej powiększoną lub pom- miającego układ poszukiwania stacji. Po-
że tę czynność będziemy mogli z powo- niejszoną o wartość częstotliwości poś- ziom napięcia na kondensatorze ograniczo-
dzeniem wykonać bez jakichkolwiek ko- redniej. ny jest do zakresu 0...1,8V, co jest wartoś-
sztownych przyrządów pomiarowych, 3. Układu mieszacza i wzmacniacza cią znacznie niższą od minimalnego napię-
kierując się jedynie oceną jakości odbie- p.cz. (pośredniej częstotliwości), którego cia zasilania całego układu. Dioda pojem-
ranego sygnału stereofonicznego. zadaniem jest zmieszanie ze sobą prze- nościowa powinna być tak dobrana, by u-
A teraz wielka prośba do moich Czytel- biegu pochodzącego z radiostacji z prze- możliwiała przestrojenie całego zakresu
ników: nie patrzcie jeszcze na rysunek biegiem tworzonym przez generator lo- VHF przy zmianie napięcia w przedziale
przedstawiający płytkę obwodu drukowa- kalny, a następnie wzmocnienie sygnału 0...1,8V. Naciśnięcie przełącznika zerujące-
nego naszego odbiornika FM stereo i cier- będącego efektem zdudnienia dwóch go układ poszukiwania stacji powoduje roz-
pliwie wysłuchajcie, co mam Wam do po- częstotliwości. ładowanie kondensatora i rozpoczęcie
wiedzenia. Proponowany układ wykonany 4. Mniej lub bardziej skomplikowane- przeszukiwania od dołu pasma. Pewnym
jest z wykorzystaniem trzech układów go układu przestrajania generatora lokal- mankamentem układu TDA7088 jest fakt,
scalonych, w tym z dwóch zrealizowa- nego. że nie jest on w stanie zapamiętać częstot-
nych w technologii SMD! Wiem, że nie- 5. ARCz (automatycznej regulacji liwości odebranych stacji i każde przeszuki-
których z Was ogarnęło przerażenie, ale częstotliwości), którego zadaniem jest wanie zakresu UKF rozpoczyna się od po-
zupełnie niesłusznie. Z pewnością każdy z stabilizacja częstotliwości pracy genera- czątku. Jednak ta wada może być także i
Was poradzi sobie z przylutowaniem tych tora lokalnego. zaletą, np. w przypadku kiedy często zmie-
dwóch układów, oczywiście pod warun- 6. Demodulatora, którego zadaniem niamy miejsce pobytu, a tym samym prze-
kiem przestrzegania zawartych w dalszej jest odtworzenie z sygnału p.cz. sygnału mieszczamy się pomiędzy obszarami za-
części artykułu wskazówek. Nie odwróci- o częstotliwościach akustycznych sięgu różnych stacji nadawczych. Za każ-
my biegu czasu i postępu w technologii W  klasycznych konstrukcjach radio- dym razem nasz odbiornik będzie odnajdy-
budowy układów elektronicznych: mon- odbiorników do zrealizowania wszystkich wał stacje możliwe do odebrania, bez kło-
taż w technice SMD istnieje, staje się co- tych funkcji stosowano kilka układów potliwego ich programowania.
raz bardziej popularny i prędzej czy póz
niej scalonych, wiele strojonych indukcyjnoś- W naszym układzie wykorzystujemy
musimy się nim zająć! Starałem się ci i pojemności oraz dużą liczbę elemen- wszystkie możliwości oferowane przez
zresztą za pierwszym razem  oszczędzić tów dyskretnych. W naszym układzie TDA7088. Cewka L2 wraz z kondensato-
moich Czytelników i zastosowałem tylko wszystkie wymienione wyżej funkcje rem C14 i diodą pojemnościową D1
te dwa układy scalone w technologii realizuje jeden, wyspecjalizowany układ tworzą obwód strojony generatora lokal-
SMD. Pozostała część układu będzie scalony - kostka TDA 7088 nego. Obwód wejściowy został zbudowa-
montowana tradycyjnie, pomimo że spo- Zdemodulowany sygnał akustyczny ny z pojemności C21, C11, C10 i C23 oraz
wodowało to znaczne zwiększenie wy- przechodzący przez układ automaty- indukcyjności L1 (cewka utworzona ze
miarów płytki obwodu drukowanego. cznego wyciszania, przy braku sygnału ścieżek na płytce obwodu drukowanego).
Opracowany przeze mnie układ odbior- trafia do wyprowadzenia 2 układu Istotną rolę podczas użytkowania na-
nika FM jest, poza wspomnianymi wyżej TDA7088. szego odbiornika pełnią dwa przyciski:
elementami SMD, bardzo łatwy w monta- Cechę szczególną układu TDA7O88T RESET i SEARCH. Naciśnięcie przycisku
żu i nie wymaga jakiegokolwiek urucha- stanowi wygodne przestrajanie. Układ po- RESET powoduje rozładowanie konden-
miania. Dlatego też jego wykonanie mogę szukiwania stacji z automatyczną regulacją satora C8 i automatyczne rozpoczęcie
z czystym sumieniem polecić nawet zu- częstotliwości (ARCz) jest uruchamiany przeszukiwania zakresu. Po odebraniu
pełnie początkującym elektronikom, któ- przez naciśnięcie przełącznika SEARCH, wystarczająco silnego sygnału FM prze-
rzy powinni być dumni z pierwszego włas- połączonego z wyprowadzeniem 15 ukła- szukiwanie zostaje wstrzymane aż do
noręcznie wykonanego radioodbiornika. du. Powoduje to podanie dodatniego im- momentu naciśnięcia przycisku
pulsu na wejście ustawiające układu po- SEARCH, które spowoduje ponowne roz-
Opis szukiwania. Rozpoczyna się ładowanie poczęcie przeszukiwania  w górę pas-
Schemat elektryczny układu odbiorni- kondensatora dołączonego do wyprowa- ma UKF.
r
y
s
u
n
k
u
ka FM stereo został pokazany na rysunku dzenia 16 układu. Narastające powoli na- Przejdz
my teraz do opisu kolejnego blo-
1. Możemy podzielić go, podobnie jak pięcie na kondensatorze jest podawane na ku funkcjonalnego odbiornika FM - deko-
1
schematy większości odbiorników radio- diodę pojem-
Tabela 1
T
a
b
e
l
a
1
wych, na trzy bloki funkcjonalne: blok tu- noÅ› c i owÄ…
nera UKF zrealizowany na układzie scalo- wchodzącą w
Parametr Wartość
nym TDA7088, blok dekodera sygnału skład genera-
Min Typ Maks
stereo wykonany w oparciu o układ tora sterowa-
Napięcie zasilania 1,8V 6V
TDA7040 i wzmacniacz wyjściowy, które- nego napię-
PrÄ…d zasilania 3mA
go rolę pełni podwójny scalony wzmac- ciem (VCO).
Współczynnik zawartości harmonicznych 0,3%
niacz mocy TDA7050. Omówimy teraz W ten sposób
Stosunek sygnału do szumu 70dB
kolejno działanie poszczególnych bloków, odbywa się
Separacja kanałów 40dB
rozpoczynajÄ…c od tunera. proces prze-
10 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 2/99
Projekty AVT
P
r
o
j
e
k
t
y
A
V
T
Tabela 2 ponieważ bu-
T
a
b
e
l
a
2
dowÄ™ naszego
Parametr Wartość
odbiornikatrzeba
Min Typ Max
rozpocząć od wy-
Napięcie zasilania 1,6V 6V
konania nietypo-
Całkowity prąd spoczynkowy (3V) 3,2mA
wej dotÄ…d czyn-
Moc wyjściowa dla Robc = 32W
ności: przylutowa-
przy zasilaniu 3V (na kanał) 35mW
nia dwóch ukła-
Moc wyjściowa dla Robc = 32W
dów scalonych
przy zasilaniu 4,5V (na kanał) 75mW
SMD do spodniej
Separacja kanałów 40dB
strony płytki. Po-
Napięcie szumów na wyjściu 100mV
została część
montażu jest już
dera sygnału stereo. Ten skomplikowany i  typowa i wielokrotnie opisywana .
przysparzający niegdyś konstruktorom Zmontowany układ nie wymaga jakie-
Rys. 2 Schemat montażowy
R
y
s
.
2
S
c
h
e
m
a
t
m
o
n
t
a
ż
o
w
y
wielu kłopotów układ został zrealizowany gokolwiek uruchamiania, ale jedynie pro-
z wykorzystaniem zaledwie jednego oś- stej regulacji. Do układu dołączamy słu-
miokońcówkowego układu scalonego, kil- chawki, a także wskazane jest podłącze- wy, który nie bardzo mieścił się w obudo-
ku elementów dyskretnych i jednego ele- nie napięcia zasilania o wartości 3 ... 6V wie. Dlatego też w kicie dostarczany będzie
mentu regulacyjnego - potencjometru Procedura strojenia jest prosta i nie wy- miniaturowy podwójny potencjometr su-
montażowego PR1. W tabeli 1 zebrano maga specjalnych narzędzi ani przyrządów wakowy, który należy zamocować na je-
podstawowe dane techniczne tej kostki. pomiarowych. Tylko dwa elementy wyma- dnej z bocznych ścianek obudowy.
Zbigniew Raabe
Z
b
i
g
n
i
e
w
R
a
a
b
e
Jak widać, układ TDA7040 charaktery- gają regulacji - L2 i PR1. Strojenie należy roz-
zuje się całkiem przyzwoitymi parametra- począć od cewki, pamiętając, że każde uru-
Wykaz elementów:
W
y
k
a
z
e
l
e
m
e
n
t
ó
w
:
mi, nie kwalifikującymi go wprawdzie do chomienie układu poszukiwania stacji po-
klasy Top HiFi, ale zupełnie wystarcza- woduje przestrojenie odbiornika na wyższą
Kondensatory
K
o
n
d
e
n
s
a
t
o
r
y
jącymi do zastosowania go w amator- częstotliwość, a wyzerowanie - powrót do
C1, C7, C8, C17, C27 100nF
C2, C15 22nF
skim odbiorniczku radiowym. dolnej części pasma. Rdzeń L2 należy po-
C3 180pF
Ostatnim blokiem funkcjonalnym ukła- czątkowo ustawić pośrodku karkasu.
C4 3,3nF
du naszego radioodbiornika jest stopień Włączyć odbiornik - po kilkakrotnym urucho-
C5 3,9nF
C6 330pF
wyjściowy mocy zrealizowany na ukła- mieniu układu poszukiwania (przycisk
C9 470pF
dzie TDA7050. Z tÄ…  mocÄ… to trochÄ™ SEARCH) zostanie odebranych kilka stacji
C10 68pF
przesadziłem, układ może dostarczyć jej FM. Jeśli tak nie jest, należy dokładnie
C11 82pF
do obciążenia 32&! zaledwie 35mW, co sprawdzić montaż i usunąć wszelkie błędy. C12 150pF
C13, C18, C19 220nF
jednak w zupełności wystarcza do zasila- Jeśli odbiornik działa, należy wyzerować u-
C14 680pF
nia typowych słuchawek stosowanych w kład poszukiwania stacji (przycisk RESET) i
C16 47nF
przenoÅ›nym sprzÄ™cie audio. W tabeli 2 tak dostroić (przy pomocy narzÄ™dzia z two- C20 100µF
C21 220pF
zamieszczono wybrane parametry układu rzywa sztucznego) indukcyjność L2, by ode-
C23 10pF
TDA7050, a konstruktorów zaintereso- brać sygnał stacji, której częstotliwość leży
C24, C25 8,2nF
wanych poznaniem budowy we- pomiędzy 87MHz a 88MHz. Strojenie to u-
C26 220µF
wnętrznej tego układu odsyłam do biule- stala początek zakresu. Regulacja PR1, czy-
Rezystory 0,125W
R
e
z
y
s
t
o
r
y
0
,
1
2
5
W
tynu USKA. li dekodowania sygnału stereo jest jeszcze
PR1 100k&!
Sygnał stereo pobierany z wyjść deko- prostsza: po dostrojeniu odbiornika do stacji
P1, P2 potencjometr obrotowy 2x47k&!/B
dera IC2 przekazywany jest na wejścia u- emitującej program stereofoniczny należy
R1 10k&!
R2 18k&!
kładu TDA7050, wzmacniany i następnie regulować PR1 do momentu usłyszenia w
R3, R6 120k&!
kierowany do słuchawek stereofoni- słuchawkach efektu stereofonicznego. W
R4 5,6k&!
cznych dołączonych do wyjścia PHONE. przypadku słabiej słyszalnych stacji może to
R5 4,7k&!
Indukcyjności L3, L4 i L15 umożliwiają sprawiać kłopoty, a jedynym efektem może R7, R8 30&!
wykorzystanie słuchawek jako anteny. być wzrost poziomu szumu w słuchaw-
Półprzewodniki
P
ó
Å‚
p
r
z
e
w
o
d
n
i
k
i
Jeden z kontaktów gniazda PHONE jest kach. Procedurę strojenia dekodera stereo
D1 dioda pojemnościowa BB105 (z
połączony za pośrednictwem kondensa- należy powtórzyć dla kilku stacji.
zielonÄ… kropkÄ…)
tora C23 z wejściem antenowym układu Płytka obwodu drukowanego została IC1 TDA7088T (SMD)
IC2 TDA7040 T (SMD)
TDA7O88. DÅ‚awiki zapobiegajÄ… zwarciu zwymiarowana pod obudowÄ™ typu KM 22,
IC3 TDA7050 (DIL)
sygnału wysokiej częstotliwości przez w której mieszczą się doskonale także dwie
wyjście układu IC3 lub do masy przez baterie (akumulatory) R6. Jedyny problem
Pozostałe
P
o
z
o
s
t
a
Å‚
e
kondensator C20, kierując sygnał poprzez powstanie z regulacją siły głosu. Można L1 wykonana na płytce obwodu dru-
kowanego
kondensator C23 na wejście układu IC1. zastosować potencjometr obrotowy lub
L2 filtr 216
suwakowy - zależności od obudowy.
L3, L4, L5 dławik 10uH
Montaż i uruchomienie Można też, posiadając słuchawki z wbu- S1, S2 przycisk typu RESET
r
y
s
u
n
k
u
2
Na rysunku 2 została przedstawiona mo- dowaną regulacją siły głosu, zrezygnować z
PÅ‚ytka AVT-2330 (w kicie 2330/B z przylu-
P
Å‚
y
t
k
a
A
V
T
2
3
3
0
(
w
k
i
c
i
e
2
3
3
0
/
B
z
p
r
z
y
l
u
zaika ścieżek płytki obwodu drukowanego jakiegokolwiek potencjometru. Wtedy w
towanymi układami scalonymi)
t
o
w
a
n
y
m
i
u
k
Å‚
a
d
a
m
i
s
c
a
l
o
n
y
m
i
)
wykonanego na laminacie jednowarstwo- miejsce P1, P2 wlutowujemy dwa rezysto-
wym oraz rozmieszczenie na niej elemen- ry 47k&! a wejście TDA7050 dołączamy do
Komplet podzespołów z płytką jest
K
o
m
p
l
e
t
p
o
d
z
e
s
p
o
Å‚
ó
w
z
p
Å‚
y
t
k
Ä…
j
e
s
t
tów. Tym razem nie użyję stereotypowej kondensatorów C18/C19 (pin 2 TDA7050
d
o
s
t
Ä™
p
n
y
w
s
i
e
c
i
h
a
n
d
l
o
w
e
j
A
V
T
formuły, że montaż przeprowadzamy w do C18, pin 3 do C19). W układzie modelo- dostępny w sieci handlowej AVT
jako kit AVT-2330
j
a
k
o
k
i
t
A
V
T
2
3
3
0
 typowy i wielokrotnie opisywany sposób wym zastosowałem potencjometr obroto-
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 2/99 11
Projekty AVT
P
r
o
j
e
k
t
y
A
V
T
Radiowy pilot
2328N/O/B
do sterowania
15 urzÄ…dzeniami
Całe nasze dotychczasowe doświad-
czenie mówi, że wszelkiego typu układy
zdalnego sterowania, a w szczególności
zdalnego sterowania wykorzystujÄ…cego
jako nośnik informacji fale radiowe, za-
wsze cieszyły się znacznym zaintereso-
waniem Czytelników Elektroniki dla
Wszystkich. Nic w tym zresztÄ… dziwnego,
są to bowiem układy nie tylko bardzo uży-
teczne w codziennym życia, ale i nie-
zwykle efektowne w działaniu.
Jak dotÄ…d temat wykorzystywania do
zdalnego sterowania łączności radiowej deli, a ja nawet wykonałem prototyp ta- fal radiowych do zdalnego sterowania
nie był zbyt często obecny na łamach kiego układu. Jednak jego uruchomienie wydaje się być wykorzystywanie goto-
EdW, a prawdę mówić pojawił się tam okazało się niezwykle pracochłonne i bar- wych, nie wymagających strojenia ani re-
dopiero jeden raz. O powodzie takiego dzo trudne nawet w doskonale wyposa- gulacji, modułów nadawczo - odbior-
stanu rzeczy pisałem już nieraz: brak opi- żonej Pracowni Konstrukcyjnej AVT. czych, produkowanych przez kilka firm. Z
sów takich urządzeń w naszym piśmie Proszę, nie traktujcie tego jako lekcewa- modułami takimi mieliśmy już okazję się
spowodowany jest nie tym, że konstruk- żenie Waszych umiejętności, ale nie zetknąć: wykorzystane były w projekcie
torzy AVT nie potrafią czy nie chcą zapro- sądzę, aby wielu hobbystom udało się u- prostego pilota przeznaczonego do stero-
jektować układów zdalnego sterowania ruchomić w amatorskich warunkach taką wania jednym urządzeniem (EdW 11/98).
pracującego na falach radiowych. Zapro- aparaturę. Natomiast tym z Was, którzy Dzisiaj rozwiniemy ten temat i skonstruu-
jektować i wykonać jednostkowy model posiadają zarówno kwalifikacje jak i jemy nadajnik i odbiornik umożliwiający
takiego układu nie jest bynajmniej sprzęt niezbędny do wykonania takiego sterowanie aż piętnastoma dowolnymi u-
sprawą trudną. Kłopot z tym, jak zape- zadania, mój projekt nie byłby do niczego rządzeniami elektronicznymi lub elektry-
wnić powtarzalność jego wykonania w potrzebny: sami potrafiliby dać sobie cznymi. Obok właściwych układów na-
najczęściej ubogich, amatorskich war- radę! dajnika i odbiornika przygotowane zostały
sztatach. Wielokrotnie już mówiliśmy o W obecnej chwili jedynym rozwiąza- dwa moduły wykonawcze: jeden wyko-
aparaturze do zdalnego sterowania mo- niem umożliwiającym wykorzystywanie rzystujący do włączania sterowanego u-
rzÄ…dzenia przekaz
nik, a drugi przeznaczo-
ny do włączania urządzeń zasilanych z
sieci energetycznej za pomocÄ… triaka o
praktycznie dowolnej mocy.
Układ, z którego budową zapoznamy
siÄ™ za chwilÄ™ jest urzÄ…dzeniem wyjÄ…tko-
wo prostym w montażu i nie wymaga
jÄ…cym jakiegokolwiek uruchamiania ani
regulacji. Jego budowę mogę polecić
mało zaawansowanym konstruktorom, a
nawet zupełnie początkującym adeptom
pięknej sztuki konstruowania urządzeń e-
lektronicznych.
Opis układu
r
y
s
u
n
k
u
1
Na rysunku 1 został pokazany sche-
mat elektryczny układu nadajnika - pilota,
a na rysunku 2 układ 15-kanałowego od-
biornika. Obydwa te układy zawierają no-
we, rzadko lub jeszcze nigdy nie stoso-
Rys. 1 Schemat ideowy nadajnika
R
y
s
.
1
S
c
h
e
m
a
t
i
d
e
o
w
y
n
a
d
a
j
n
i
k
a
12 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 2/99
Projekty AVT
P
r
o
j
e
k
t
y
A
V
T
Tab. 1. Opis wyprowadzeń układu kodera HT12E one szeregową transmisję danych
T
a
b
.
1
.
O
p
i
s
w
y
p
r
o
w
a
d
z
e
Å„
u
k
Å‚
a
d
u
k
o
d
e
r
a
H
T
1
2
E
cyfrowych z maksymalną częstot-
Pin Nazwa Funkcja Uwagi
liwością 2kHz. Podczas testów o-
kazało się, że umożliwiają one
1 A0 Wejście adresowe 1 Wejście dwustanowe (nie podłączone - "1")
łączność nawet do 100 i więcej
2 A1 Wejście adresowe 2 Wejście dwustanowe (nie podłączone - "1")
metrów, ale pod warunkiem, że
3 A2 Wejście adresowe 3 Wejście dwustanowe (nie podłączone - "1") pomiędzy nadajnikiem i odbiorni-
kiem nie znajdują się żadne prze-
4 A3 Wejście adresowe 4 Wejście dwustanowe (nie podłączone - "1")
szkody, mogÄ…ce w znaczÄ…cym
5 A4 Wejście adresowe 5 Wejście dwustanowe (nie podłączone - "1")
stopniu tłumić fale radiowe. W te-
6 A5 Wejście adresowe 6 Wejście dwustanowe (nie podłączone - "1")
renie zabudowanym oraz
7 A6 Wejście adresowe 7 Wejście dwustanowe (nie podłączone - "1")
wewnątrz pomieszczeń zasięg
8 A7 Wejście adresowe 8 Wejście dwustanowe (nie podłączone - "1")
jest trudny do przewidzenia, ale
9 GND Masa zasilania
można przyjąć, iż nie okaże się
10 D1 Wejście danych A (LSB) Wejście dwustanowe (nie podłączone - "1")
mniejszy niż 10 ... 15m.
11 D2 Wejście danych B Wejście dwustanowe (nie podłączone - "1")
Moduły te były już opisywane
12 D3 Wejście danych C Wejście dwustanowe (nie podłączone - "1")
w EP i EdW (11/98 str. 7, 8).
13 D4 Wejście danych D(MSB) Wejście dwustanowe (nie podłączone - "1")
Elementami będącymi zupełną
14 !TE Wejście zezwolenia na pracę Aktywne przy zwarciu do masy nowością w naszych konstruk-
15 OSC2 Wejście rezystora Rezystor zewnętrzny określający cjach są układy scalone HT12E i
zewnętrznego oscylatora częstotliwość pracy oscylatora (1,5M) HT12D produkcji firmy HOLTEK.
Układy HT12E i HT12D przypomi-
16 OSC1 Wejście rezystora Rezystor zewnętrzny określający
nają nieco znane nam już kodery i
zewnętrznego oscylatora częstotliwość pracy oscylatora (1,5M)
dekodery UM3758. Podobnie jak
17 DOUT Wyjście Wyjście do sterowania nadajnikiem (radio, IR)
one umożliwiają, niezależnie od
18 UCC Dodatni biegun zasilania +3 ... +12VDC
sprawdzenia kodu transmisji i za-
sygnalizowania jego zgodności w
Tab. 2. Opis wyprowadzeń dekodera HT12D
T
a
b
.
2
.
O
p
i
s
w
y
p
r
o
w
a
d
z
e
Å„
d
e
k
o
d
e
r
a
H
T
1
2
D
nadajniku i odbiorniku, przekaza-
nie czterech bitów dowolnych da-
Pin Nazwa Funkcja Uwagi
nych.
Na rysunku 5 i 6 zostało poka-
1 A0 Wejście adresowe 1 Wejście dwustanowe (nie podłączone -  1 )
zane rozmieszczenie wyprowa-
2 A1 Wejście adresowe 2 Wejście dwustanowe (nie podłączone -  1 )
dzeń tych układów, a poniżej po-
3 A2 Wejście adresowe 3 Wejście dwustanowe (nie podłączone -  1 )
dajemy ich opis.
4 A3 Wejście adresowe 4 Wejście dwustanowe (nie podłączone -  1 )
Działanie kodera i dekodera
5 A4 Wejście adresowe 5 Wejście dwustanowe (nie podłączone -  1 )
wygląda następująco: nadajnik
6 A5 Wejście adresowe 6 Wejście dwustanowe (nie podłączone -  1 )
(koder) wysyła kody adresowe
7 A6 Wejście adresowe 7 Wejście dwustanowe (nie podłączone -  1 )
(A0...A7), a odbiornik porównuje
8 A7 Wejście adresowe 8 Wejście dwustanowe (nie podłączone -  1 )
je z własnymi i jeżeli dwa kolejne
9 GND Masa zasilania
porównania wypadają pozyty-
10 D1 Wyjście danych A (LSB) Poziomy TTL wnie, to na wyjściu TX/RX po-
wstaje stan niski. Wysłane przez
11 D2 Wyjście danych B Poziomy TTL
nadajnik słowo czterobitowe
12 D3 Wyjście danych C Poziomy TTL
(D1...D4) zostaje przekazane na
13 D4 Wyjście danych D(MSB) Poziomy TTL
wyjścia danych dekodera i utrzy-
14 DIN Wejście danych
muje siÄ™ tam (zostaje  zatrza-
(kodu transmisji) Poziomy TTL
śnięte w buforze wyjściowym)
15 OSC2 Wejście rezystora Rezystor zewnętrzny określający
do czasu odebrania nowej, waż-
zewnętrznego oscylatora częstotliwość pracy oscylatora (430k)
nej transmisji z nowymi danymi.
16 OSC1 Wejście rezystora Rezystor zewnętrzny określający
Układ nadajnika został zrealizo-
zewnętrznego oscylatora częstotliwość pracy oscylatora (430k)
wany w najprostszy z możliwych
17 VT Wyjście sygnału
sposobów, co nieco utrudnia
o odebraniu poprawnej
obsługę. Do sterowania pracą na-
transmisji kodu Aktywne w stanie wysokim
dajnika służą cztery przyciski o-
18 UCC Dodatni biegun zasilania +3 ... +12VDC
znaczone jako S1 ... S4. Naciśnię-
cie jednego lub kilku z nich powo-
wane w naszych konstrukcjach elementy prościło konstrukcję nadajnika i odbiorni- duje zarówno włączenie zasilania jak i u-
elektroniczne, od omówienia których roz- ka - pilota i spowodowało, że jest on moż- stawienie wymaganego stanu wejść da-
poczniemy analizę schematów. liwy do wykonania nawet dla zupełnie nie nych. Do każdego z przycisków dołączo-
Z jednym z tych elementów, a właści- obeznanych z radiotechniką elektroni- ne są dwie diody. Jedna z nich połączona
wie z parą podzespołów mieliśmy już o- ków. jest z masą układu i niezależnie od tego,
kazję się spotkać. Mam tu na myśli mo- Obydwa moduły wykonane zostały w który przycisk naciśniemy, dołącza do
duły nadawczo - odbiorcze włoskiej firmy cienkowarstwowej technologii hybrydo- masy ujemny biegun baterii zasilającej
TELECONTROLLI, wykorzystane już w wej i dostrojone są do obowiązującej (w nadajnik. Pozostałe diody dołączone zo-
konstrukcji prostego pilota AVT-2299. Za- Polsce) dla tego rodzaju urządzeń stały do kolejnych wejść danych, zwie-
stosowanie tych modułów radykalnie u- częstotliwości 433,92MHz. Umożliwiają rając je po naciśnięciu przycisków do ma-
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 2/99 13
Projekty AVT
P
r
o
j
e
k
t
y
A
V
T
wego RR4 - Q1. Za po-
mocą przełącznika S1 usta-
wiamy adres odbiornika i
jeżeli okaże się on zgodny z
nadesłanym adresem, u-
stawionym w nadajniku, to
zajdą następujące zjawis-
ka:
1. Na wyjściu VT (Valid
Transmission) układu deko-
dera pojawi siÄ™ stan wyso-
ki, sygnalizujÄ…c odebranie
poprawnej transmisji. W
naszym urzÄ…dzeniu spowo-
duje włączenie diody syg-
nalizacyjnej LED - D1.
2. Przy dwukrotnym
sprawdzeniu poprawności
kodu dekoder, także dwu-
krotnie sprawdza wartość
przesłanych danych. Jeżeli
i to porównanie da wynik
pozytywny, to odebrane
dane zostanÄ… przekazane
do rejestru wyjściowego
dekodera i tam  zatrza-
śnięte aż do czasu ode-
brania kolejnej, poprawnej
transmisji.
Na wyjściach danych
odbiornika HT12D pojawiła
siÄ™ teraz czterobitowa li-
czba binarna, zgodna z ko-
dem wybranym za pomocÄ…
przycisków w nadajniku. W
zasadzie osiągnęliśmy już
sporo: od tego momentu
moglibyśmy sterować za
pomocą naszego układy
Rys. 2 Schemat ideowy odbiornika
R
y
s
.
2
S
c
h
e
m
a
t
i
d
e
o
w
y
o
d
b
i
o
r
n
i
k
a
pracą czterech urządzeń
wykonawczych, które mog-
sy. Jeżeli więc naciśniemy przycisk S1 to cisków -  0000 . Niestety, nie jest możli- łyby być włączane i wyłączane w dowol-
na wejściach danych zostanie ustawione we uzyskanie na wejściach adresowych nej kombinacji (z wyjątkiem włączenia
następujące słowo czterobitowe: stanu  1111 , tak więc  tracimy jeden wszystkich czterech urządzeń jednocześ-
 0111 . Naciśnięcie przycisku S2 spowo- z szesnastu kanałów sterowania. nie, ponieważ pamiętamy, że stan
duje wysłanie słowa danych  1011 , Taki sposób włączania i wyłączania  1111 w koderze jest w naszym przy-
przycisku S3 -  1101 i tak dalej. Zauważ- sterowanych urządzeń nie należy z pe- padku nieosiągalny). Jednak naszym ce-
my, np. że naciśnięcie przycisków S2 i S3 wnością do najwygodniejszych. Aż się lem jest zbudowanie układu sterującego
spowoduje ustawienie na wejściach da- prosi o zastosowania szesnastkowej kla- piętnastoma urządzeniami i dlatego do
nych słowa  1001 , a wszystkich przy- wiatury i odpowiedniego enkodera na wyjść IC1 dołączyliśmy dekoder kodu bi-
kod binarny. Jednakże podczas narnego na 1 z 15 zbudowany z dwóch u-
projektowania układu celem kładów scalonych IC2 i IC3. Właściwie
nadrzędnym było zbudowanie mogliśmy zastosować tylko jeden układ
pilota o możliwie małych wy- dekodera kodu binarnego na 1 z 16, ale
miarach, możliwego do zreali-
zowania za pomocą najtań-
szych elementów. Tak więc
będziecie musieli trochę po-
gimnastykować sobie palce ...
Popatrzmy teraz na układ
r
y
odbiorczy przedstawiony na ry-
sunku 2. Centralnym punktem
s
u
n
k
u
2
układu jest dekoder IC1 -
HT12D, którego zadaniem jest
zbadanie ciągu impulsów nad-
Rys. 4. Moduł z triakiem
R
y
s
.
4
.
M
o
d
u
Å‚
z
t
r
i
a
k
i
e
m
Rys. 3 Schemat modułu z przekaz
nikiem
R
y
s
.
3
S
c
h
e
m
a
t
m
o
d
u
Å‚
u
z
p
r
z
e
k
a
z

n
i
k
i
e
m
chodzÄ…cych z odbiornika radio-
14 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 2/99
Projekty AVT
P
r
o
j
e
k
t
y
A
V
T
łem dwa moduły wyjściowe, umożliwia-
Wykaz elementów:
W
y
k
a
z
e
l
e
m
e
n
t
ó
w
:
jące sterowanie  nieco większymi ob-
ciążeniami. Pierwszy z tych modułów,
Nadajnik pilota PÅ‚ytka AVT-2328 N
N
a
d
a
j
n
i
k
p
i
l
o
t
a
P
Å‚
y
t
k
a
A
V
T
2
3
2
8
N
którego schemat elektryczny został poka-
Kondensatory
K
o
n
d
e
n
s
a
t
o
r
y
r
y
s
u
n
k
u
3
zany na rysunku 3, ma charakter uniwer-
C1 100nF
salny, ponieważ możemy za jego pomocą
przełączać zarówno obwody prądu stałe-
Rezystory 0,125W
R
e
z
y
s
t
o
r
y
0
,
1
2
5
W
go jak i przemiennego. Schemat tego u- R1 1,5M&!
kładu nie wymaga chyba komentarza, po-
Półprzewodniki
P
ó
Å‚
p
r
z
e
w
o
d
n
i
k
i
dobnie jak schemat drugiego modułu wy-
D1, D2, D3, D4, D5, D6, D7, D8
konawczego ,zbudowanego na triaku i
1N4148 lub odpowiednik
Rys. 5
R
y
s
.
5
IC1 HT12E
r
y
s
u
n
k
u
4
pokazanego na rysunku 4. Warto jedynie
zaznaczyć, że zastosowanie optotriaka z
Pozostałe
P
o
z
o
s
t
a
Å‚
e
detekcją przejścia napięcia sieci przez ze-
Q1 moduł nadawczy RT1 (nie wchodzi w
ro pozwoliło na całkowite wyeliminowa-
skład kitu, dostępny w ofercie AVT)
nie zakłóceń radioelektrycznych genero- S1, S2, S3, S4 przycisk typu RESET lu-
towany w płytkę 12mm
wanych przy włączaniu do sieci obciążeń
Obudowa typu KM-15
o charakterze indukcyjnym.
Odbiornik PÅ‚ytka AVT-2328 O
O
d
b
i
o
r
n
i
k
P
Å‚
y
t
k
a
A
V
T
2
3
2
8
O
Kondensatory
K
o
n
d
e
n
s
a
t
o
r
y
C3, C1 220µF/16
C4, C2 100nF
R
e
z
y
s
t
o
r
y
0
,
1
2
5
W
Rys. 6 Rezystory0,125W
R
y
s
.
6
R1 430k&!
R2 200 &!
R3 10k &!
przeważyły względy ekonomiczne: układ R4 3,9k&!
taki jest znacznie droższy niż dwie kostki
Półprzewodniki
P
ó
Å‚
p
r
z
e
w
o
d
n
i
k
i
typu 4028.
D1 LED
Ten zbudowany z dwóch układów de-
IC1 HT12D
koder działa w sposób, który najlepiej wy- IC2, IC3 4028
IC4 7805
jaśnić za pomocą analizy stanów logi-
T1 BC548 lub odpowiednik
cznych zawartych w tabeli 3. Montaż i uruchomienie
r
y
s
u
n
k
u
7
Tranzystor T1 pełni funkcję inwertera. Na rysunku 7 została pokazana mozai-
Pozostałe
P
o
z
o
s
t
a
Å‚
e
Układ IC1 dekoduje liczby 0...7, a IC2 licz- ka ścieżek płytki drukowanej nadajnika, a Q1 moduł odbiorczy RR4(nie wchodzi
w skład kitu, dostępny w ofercie AVT)
r
y
s
u
n
k
u
8
by 8...14. na rysunku 8 możemy zobaczyć wyko-
CON1, CON2, CON3, CON4, CON5,
Jak do tej pory nasz układ mógłby ste- naną na laminacie dwuwarstwowym
CON6 ARK3 (3,5mm)
rować obciążeniami o poborze prądu nie płytkę układu odbiornika. Montaż rozpo- CON7 ARK2 (3,5mm)
S1 DIPSWITCH8
przekraczającym kilku miliamperów, do- czniemy od układu nadajnika - pilota.
łączanymi bezpośrednio do wyjść deko- Z tym, że zanim cokolwiek w płytkę wlu-
Moduł wykonawczy na przekaz
niku
M
o
d
u
Å‚
w
y
k
o
n
a
w
c
z
y
n
a
p
r
z
e
k
a
z

n
i
k
u
dera. Ponieważ nie sądzę, aby taki układ tujemy, posłużymy się nią jako matrycą
PÅ‚ytka AVT-2328 B
P
Å‚
y
t
k
a
A
V
T
2
3
2
8
B
zyskał uznanie Czytelników, przygotowa- do idealnie precyzyjnego wywiercenia ot-
Rezystory 0,125W
R
e
z
y
s
t
o
r
y
0
,
1
2
5
W
worów na przyciski w obudowie.
Tab. 3. R1 10k&!
T
a
b
.
3
.
Płytka została zwymiarowana pod
obudowę typu KM-14, w której to
Półprzewodniki
P
ó
Å‚
p
r
z
e
w
o
d
n
i
k
i
S1 S2 S3 S4 Kod Aktywne
właśnie musimy wykonać otwory.
T1 BC548 lub odpowiednik
binarny wyjście
D1 1N4148 lub odpowiednik
Płytkę wkładamy do obudowy (tej
jej części z otworkiem na śrubkę
Pozostałe
P
o
z
o
s
t
a
Å‚
e
X 1110 15
mocującą)  twarzą w dół i przez
CON1, CON2 ARK3
X 1101 14 małe otworki ,oznaczone na spo- CON3 ARK3 (3,5mm)
REL1 RM94P/5V
dniej stronie płytki  X , za po-
X X 1100 13
mocą wiertła o małej średnicy
X 1011 12
Moduł wykonawczy na triaku Płytka AVT-
M
o
d
u
Å‚
w
y
k
o
n
a
w
c
z
y
n
a
t
r
i
a
k
u
P
Å‚
y
t
k
a
A
V
T
(0,8mm) lub igły krawieckiej za-
2328 BB
2
3
2
8
B
B
X X 1010 11
znaczamy na obudowie punkty,
X X 1001 10
Rezystory 0,25W
R
e
z
y
s
t
o
r
y
0
,
2
5
W
które następnie rozwiercamy do
X X X 1000 9
R1 750&!
średnicy nieco większej od śre-
R3, R2 200&!
X 0111 8
dnicy przycisków RESET. Dalszą
X X 0110 7
część montażu przeprowadzamy
Półprzewodniki
P
ó
Å‚
p
r
z
e
w
o
d
n
i
k
i
X X 0101 6 Q1 BT136/400V
w typowy sposób, rozpoczynając
Q2 MOC3040
X X X 0100 5 od elementów o najmniejszych
gabarytach, a kończąc na ostroż-
X X 0011 4
Pozostałe
P
o
z
o
s
t
a
Å‚
e
nym wlutowaniu obydwu modu- CON1 ARK2
X X X 0010 3
CON2 ARK2 (3,5 mm)
łów radiowych.
X X X 0001 2
Zmontowany ze sprawdzonych
X X X X 0000 1
elementów układ nie wymaga ja-
kiegokolwiek uruchamiania ani re-
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 2/99 15
Projekty AVT
P
r
o
j
e
k
t
y
A
V
T
Jest oczywiste, że je-
den układ pilota mo-
że współpracować z
wieloma odbiornika-
mi równie dobrze jak
jeden odbiornik z kil-
koma pilotami. Dlate-
go też produkowane
będą dwa kity: AVT-
2328/N - umożliwia-
jÄ…cy zbudowanie u-
kładu pilota i AVT-
Rys. 8
R
y
s
.
8
2328/O - przeznaczony do wykonania u-
kładu odbiornika.
Rys. gu- Jest niemożliwe do przewidzenia, ja-
R
y
s
.
kie moduły wykonawcze i w jakiej ilości
będziecie stosowali w swoich konstruk-
cjach. Dlatego też nie przewiduje się pro-
dukowania kitów do tych modułów, nato-
miast w ofercie handlowej AVT dostępne
będą płytki obwodów drukowanych i
części niezbędne do ich wykonania.
Zbigniew Raabe
Z
b
i
g
n
i
e
w
R
a
a
b
e
Komplet podzespołów z płytką
K
o
m
p
l
e
t
p
o
d
z
e
s
p
o
Å‚
ó
w
z
p
Å‚
y
t
k
Ä…
jest dostępny w sieci handlowej
j
e
s
t
d
o
s
t
Ä™
p
n
y
w
s
i
e
c
i
h
a
n
d
l
o
w
e
j
Rys. 7
R
y
s
.
7
l a-
AVT jako kit AVT-2328
A
V
T
j
a
k
o
k
i
t
A
V
T
2
3
2
8
c j i
z wyjątkiem ustawienia adresów, identycznych
Rys.
R
y
s
.
REKLAMA
w nadajniku jak i w odbiorniku. Adres ustawia-
my za pomocÄ… Å‚Ä…czenia z masÄ… lub pozostawia-
nia nie podłączonych końcówek A0 ... A7 układu kodera. Po-
łączenia wykonujemy za pomocą kropelek cyny nakładanych na
specjalnie powiększone punkty lutownicze na spodniej stronie
płytki.
W przypadku układu odbiornika ustawianie kodu wykonuje-
my za pomocą przełącznika S1.
W opisie radiowego modułu odbiorczego podano, że układ ten
wymaga dołączenia zewnętrznej anteny o długości kilkunastu cen-
tymetrów. W praktyce okazało się, że w przypadku łączności na
niewielkie odległości całkowicie wystarczająca jest antena wyko-
nana jako ... ścieżka na wierzchniej stronie płytki odbiornika. Gdy-
by jednak taka antena okazała się zbyt mało skuteczna, to można
zastosować dodatkową antenę zewnętrzną, dołączoną do odpo-
wiednio oznakowanego punktu lutowniczego na płytce odbiornika.
Na zakończenia należy jeszcze wspomnieć parę słów na te-
mat kitów, jakie będą sprzedawane w ofercie handlowej AVT.
16 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 2/99