Unia Europejska Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce UNIA EUROPEJSKA WSPÓLNOTA WARTORCI UNI A EUROPEJSKA WSPÓLNOT A W ARTORCI Dlatego zgodnie z artykułem 49 Traktatu o UE, o Unia Europejska Uni a Europej ska członkostwo w UE może wystąpić każdy kraj europejski pod warunkiem, że przestrzega zasad wspólnota wartoSci wspól nota wartoSci wolnoSci, demokracji, poszanowania praw człowie- ka i rządów prawa. Zasady te wymienione są w artykule 6 wspomnianego traktatu. Uzupełnione o poszanowanie i ochronę mniejszoSci narodowych Idea budowy europejskiej wspólnoty, która w 1992 I dea budowy europej ski ej wspól noty, która w 1 992 jako dodatkowego wyznacznika demokracji, roku doprowadziła do traktatu z Maastricht roku doprowadzi ła do traktatu z Maastri cht stanowią tzw. polityczne kryterium członkostwa w ustanawiającego Unię Europejską, od początku ustanawi aj ącego Uni ę Europej ską, od początku UE, zdefiniowane w 1993 r. w Kopenhadze. Rozwój odwołuje się do wspólnego systemu wartoSci. odwołuj e si ę do wspól nego systemu wartoSci . wspólnoty narodów, społeczeństw i obywateli, a nie tylko państw, jest podporządkowany właSnie tym W preambule Karty Praw Podstawo wych Unii W preambul e Karty Praw Podstawo wych Uni i zasadom silnie zakorzenionym w SwiadomoSci Europejskiej przyjętej w Nicei w 2000 r. stwierdza Europej ski ej przyj ętej w Ni cei w 2000 r. stwi erdza Europejczyków. się, że Unia jest zbudowana na niepodzielnych, si ę, że Uni a j est zbudowana na ni epodzi el nych, powszechnych wartoSciach godnoSci ludzkiej, powszechnych wartoSci ach godnoSci l udzki ej , GodnoSć ludzka i wspólne dobro GodnoSć l udzka i wspól ne dobro wolnoSci, równoSci i solidarnoSci. wol noSci , równoSci i sol i darnoSci . Obok wspólnych wartoSci, integrację europejską Wspólnota wartoSci Wspól nota wartoSci umożliwił również fakt, że w państwach tworzących Wspólnotę obowiązuje podobny system gospodar- Istnienie i uznanie europejskiej wspólnoty wartoSci czo-polityczny: gospodarka rynkowa i demokraty- było gwarancją powodzenia projektu integracji czne rządy. Podstawą ustroju demokratycznego jest europejskiej, wyrażonego w deklaracji Roberta koncepcja godnoSci człowieka oraz dobra wspólne- Schumana z 9 maja 1950 r. Po doSwiadczeniach go wynikająca z europejskiego systemu wartoSci. dwóch wojen Swiatowych, mających swe xródła w Ona też stała się podstawą Unii Europejskiej. Europie, w celu uniemożliwienia kolejnych konflik- tów postanowiono zbudować europejską przestrzeń Dlatego godnoSć jako podstawowe prawo człowie- pokoju i dobrobytu, bezpieczeństwa i stabilizacji. ka odnajdujemy w Karcie Praw Podstawowych Unii Ten sposób budowania jednoSci, oparty w sferze Europejskiej. Do praw człowieka odwołują się ideowej na wspólnocie wartoSci, a w wymiarze traktaty ustanawiające kolejne etapy budowania politycznym na wspólnocie celów, polegający na Wspólnoty. Również idea dobra wspólnego jest jed- stałym pogłębianiu więzi gospodarczych, lecz ną z podstaw procesu integracji. Robert Schuman, wykraczający poza ramy zwykłej współpracy ustosunkowując się do ponadnarodowego wymiaru międzynarodowej, nazwano integracją europejską. Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, powiedział: Podobnie jak jednostka podporządkowuje się Wspólnota celów ogółowi, tak też państwo uznaje nadrzędnoSć Wspól nota cel ów interesu zbiorowego państw, któremu podporząd- Wojny, ksenofobia i totalitaryzm, nieobce historii kowuje własny, spleciony z ogólnym, interes. Temu Europy, są zaprzeczeniem fundamentalnych zasad ogólnemu interesowi, zgodnie z traktatem rzymskim Unii Europejskiej. Państwa członkowskie (i stowarzy- z 1957 roku ustanawiającym Wspólnotę Europej- szone) uznają wspólny katalog jednoznacznie pozy- ską, podporządkowane są działania ciał i instytucji o tywnych wartoSci, będących podstawą do osiągania charakterze wspólnotowym: Komisji Europejskiej, wspólnych celów: stabilnoSci i bezpieczeństwa, Trybunału Obrachunkowego, Komitetu Społeczno- dobrobytu obywateli i pokoju. Ekonomicznego i Rady Regionów. j e i k s j e p o r u E i i n U C B ABC Unii Europejskiej A Unia Europejska wspólnota wartoSci Unia Europejska wspólnota wartoSci RóżnorodnoSć i solidarnoSć Po wojnie prawa człowieka stały się przedmiotem RóżnorodnoSć i sol i darnoSć prawa międzynarodowego, gdy w 1948 roku zapisano Pluralizm, poszanowanie i ochrona różnorodnoSci je w postaci Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka sprawiają, że jednoSć w Unii Europejskiej nie oznacza przyjętej przez Narody Zjednoczone, oraz w 1950 uniformizacji. Traktaty stoją na straży różnorodnoSci roku, gdy przyjęły postać Europejskiej konwencji o kulturowej i językowej narodów i społecznoSci ochronie praw człowieka i podstawowych wolnoSci regionalnych. Odwołując się do zasad równoSci i przyjętej przez Radę Europy. Rada Europy jest tolerancji, bronią również obywateli, zakazując niezależną od UE organizacją międzynarodową, ale dyskryminacji m.in. ze względu na płeć, wyznanie, Unia przejęła jej dorobek w zakresie ochrony praw narodowoSć, rasę, stopień sprawnoSci fizycznej. człowieka, deklarując w Traktacie o Unii Europejskiej (art.6) ich przestrzeganie w kształcie zapisanym w Narody, społecznoSci lokalne i poszczególni oby- wymienionej konwencji i wynikającym z tradycji watele, akceptując wspólne wartoSci, odwołują się do konstytucyjnych wspólnych dla państw członkowskich. różnorodnego dziedzictwa historycznego, wskazują Zawarty w 1957 roku traktat rzymski nie wspominał zarówno na jego korzenie religijne, jak i Swieckie. Ze jeszcze o prawach człowieka i podstawowych starożytnej Grecji wywodzi się ideał piękna, demo- wolnoSciach, dlatego pierwszym punktem odniesienia kracja, zmysł krytyczny. " ródłem porządku prawnego dla Europejskiego Trybunału SprawiedliwoSci były jest Rzym. Tradycji judeo-chrzeScijańskiej Europa za- konstytucje państw członkowskich. wdzięcza prawa człowieka i samą ideę wspólnoty, która w chrzeScijaństwie zyskała wymiar uniwersalny, Włączenie praw człowieka do katalogu ogólnych szczególnie istotny dla europejskiego dziedzictwa. zasad Unii Europejskiej ma podwójne znaczenie. Po RóżnorodnoSć jest wpisana w europejską tradycję. Jej pierwsze jest naturalnym wynikiem odwołania się do poszanowanie stanowi wartoSć samą w sobie, jest europejskiego systemu wartoSci. Pojęcie prawa jako wyznacznikiem przyjętego przez UE modelu jednoSci. uprawnień przysługujących bezwarunkowo jednostce Jest to model różnorodnoSci narodowej i kulturowej jest właSciwe cywilizacji europejskiej. Po drugie. jest zespolony ideą gospodarczej i politycznej solidarnoSci. podstawą porządku opartego na poszanowaniu prawa i suwerennej decyzji państw o podporządkowaniu się Zasada solidarnoSci, opierając się na normach temu prawu. Wszystkie państwa członkowskie są równoSci i sprawiedliwoSci, reguluje stosunki wewnątrz zobowiązane do jego przestrzegania pod groxbą Wspólnoty i okreSla jej relacje ze Swiatem zewnętrz- sankcji (Traktat amsterdamski z 1997 roku przewiduje nym. W mySl tej zasady w Unii Europejskiej dąży się do zawieszenie niektórych praw państwa członkowskiego wyrównania szans i poziomów życia obywateli i regio- w przypadku stwierdzenia poważnego i stałego nów. Od samego początku procesu integracji europej- naruszenia praw podstawowych). NadrzędnoSć prawa skiej zasada solidarnoSci była sposobem na elimino- międzynarodowego w stosunku do krajowego jako wanie i przezwyciężanie konfliktów a także na sposób na zapobieganie konfliktom to podstawa zapobieganie im. Zarówno społecznym, poprzez porządku regulującego stosunki między państwami po odwołanie się do idei sprawiedliwoSci, jak i naro- drugiej wojnie Swiatowej. Mówi się, że relacje między dowym, poprzez zastąpienie rywalizacji współpracą w państwami mają charakter prawny. WłaSnie w Unii imię wspólnego interesu. Europejskiej ta zasada ma szczególnie duże znaczenie. Prawa człowieka i podstawowe wolnoSci Karta Praw Podstawowych UE Prawa człowi eka i podsta wowe wol noSci Karta Praw Podstawo wych UE Już w 1944 roku przedstawiciele państw mających Karta Praw Podstawowych Unii została przyjęta w założyć w przyszłoSci Europejską Wspólnotę Węgla i Nicei w 2000 r. Chociaż nie stanowi częSci traktatu Stali ogłosili Deklarację o europejskiej współpracy nicejskiego i nie ma mocy wiążącej, jest ważnym zakładającą oparcie powojennego porządku w punktem odniesienia w systemie prawnym UE. O jej Europie na deklaracji praw człowieka: na respekto- ostatecznym statusie rozstrzygnie Konwent UE, waniu praw osobistych, politycznych i gospodarczych, powołany w grudniu 2001 r. w Laeken. by gwarantować wolny rozwój jednostki i normalne funkcjonowanie instytucji demokratycznych. Deklara- Karta Praw Podstawo wych w preambule i 54 cję, opublikowaną przez francuski ruch oporu, podpi- artykułach okreSla podstawowe wartoSci UE oraz sali m.in. Robert Schuman, Alcide de Gasperi i Konrad zespół praw cywilnych, politycznych, ekonomicznych i Adenauer, uznani póxniej za Ojców zjednoczonej socjalnych obywateli UE. Są one podzielone na szeSć Europy . grup wartoSci: godnoSć, wolnoSć, solidarnoSć, Unia Europejska wspólnota wartoSci Unia Europejska wspólnota wartoSci obywatelstwo i sprawiedliwoSć. Pokrywają się one w charakteru instytucji UE i wpływu obywateli na proces dużej mierze z prawami zawartymi w Europejskiej sprawowania władzy na poziomie ponadnarodowym. konwencji o ochronie praw człowieka i podsta wowych Jest to jeden z głównych celów Konwentu przygo- wolnoSci. Zostały jednak uszczegółowione i uzupeł- towującego reformę UE. nione w oparciu o tradycje konstytucyjne państw członkowskich, wczeSniejsze zapisy traktatowe i inne Poszanowanie suwerennoSci i ochrona tożsamoSci Poszanowanie suwerennoSci i ochrona tożsamoSci dokumenty stanowiące deklarację politycznych intencji. Rada Unii Europejskiej jest kolejną instytucją reprezen- " ródłem praw socjalnych, którym Karta przyznaje tującą bezpoSrednio interesy państw członkowskich. status praw podstawowych, jest m.in. Europejska Karta Skupia ona ministrów państw członkowskich. Charakter Socjalna, podpisana w Turynie w 1961 i Karta poszczególnych instytucji unijnych umożliwia zacho- Podstawowych Praw Socjalnych Pracowników przyjęta wanie równowagi pomiędzy działaniami międzyrzą- w Strasburgu w 1989 roku. Do tych dokumentów odwo- dowymi a ponadnarodowymi. Państwa członkowskie łuje się też w swojej obecnej wersji Traktat o Wspólnocie mają suwerenny wpływ na podejmowane decyzje, Europejskiej (art. 136). służące osiąganiu wspólnych celów. W niektórych dzie- dzinach przekazują one swoje uprawnienia wspólnym Zasady działania, wspólna polityka i instytucje UE instytucjom. Zasady dzi ałani a, wspól na pol i tyka i i nstytucj e UE Unia zapewnia poszanowanie tożsamoSci narodowych Z zespołu wartoSci współtworzących europejskie dzie- państw członkowskich (Traktat o UE, art. 6.). Uznając, dzictwo cywilizacyjne wywodzą się prawa i obowiązki że budulcem tej tożsamoSci są historia, kultura i tradycje państw członkowskich UE i jej obywateli. Są xródłem (preambuła Traktatu o UE), Unia przyczynia się do zasad, którym podporządkowany jest proces integracji rozkwitu kultur członków w poszanowaniu ich europejskiej, zarówno w zakresie stosowanych mecha- narodowej i regionalnej różnorodnoSci, uwypuklając nizmów działania jak i kształtu i kompetencji instytucji jednoczeSnie wspólne dziedzictwo kulturowe (Traktat o wspólnotowych. WE, art. 151). Dotyczy to nie tylko kultur narodowych, ale i regionalnych. Wspieranie różnorodnoSci języko- Demokratyczne państwa i instytucje wej, w tym również języków mniejszoSci, to jedno z Demokratyczne państwa i instytucje głównych działań UE w zakresie kultury. Przykładem Unia Europejska skupia wyłącznie państwa demokra- konkretnych działań w tej dziedzinie są programy UE w tyczne. Demokracja, jako podstawa ustrojowa i system dziedzinie kultury i edukacji. funkcjonujących instytucji, to warunek przystąpienia do UE (polityczne kryterium kopenhaskie). UE stawia sobie Interesy regionów w UE reprezentuje Komitet Regionów. za cel rozwój i konsolidację utrwalenie demokracji w Instrumentem gwarantującym ich rolę w UE jest zasada Europie (Traktat o Wspólnocie Europejskiej, art. 177), subsydiarnoSci (pomocniczoSci). Oznacza ona, że podporządkowuje temu celowi m.in. wspólną politykę regułą jest podejmowanie decyzji jak najbliżej zagraniczną i bezpieczeństwa (Traktat o UE, art. 11). obywatela, na jak najniższym szczeblu. Na poziomie wspólnotowym decyzja podejmowana może być tylko Od 1979 roku wybory do Parlamentu Europejskiego, wówczas, gdy gwarantuje to wyższą skutecznoSć reprezentującego obywateli państw członkowskich UE, działania niż w sytuacji, gdyby została podjęta na są bezpoSrednie. Zagadnienia dotyczące integracji poziomie państwa członkowskiego. To samo kryterium europejskiej są przedmiotem prac parlamentów decyduje też o podziale kompetencji między państwem narodowych. Każde państwo członkowskie a regionem. SubsydiarnoSć stanowi jedną z opracowało odrębny model udziału parlamentu zasadniczych cech demokracji europejskiej. narodowego w formułowaniu swojej polityki europejskiej i prezentowania jej na forum instytucji Cztery wolnoSci UE Cztery wolnoSci UE wspólnotowych. Dodatkowo jednak parlamenty mają możliwoSć wpływania na politykę UE poprzez Karta Praw Podstawowych UE zawiera długą listę konferencje Komisji ds. Europejskich (COSAC). Rada wolnoSci obywatelskich. Praktycznym odniesieniem do Europejska, okreSlająca wytyczne polityki UE, skupia zasady wolnoSci jest m.in. swoboda przemieszczania szefów państw i rządów, wyraża więc wolę narodów się ludzi na obszarze UE pozbawionym granic wybierających demokratycznie swych przedstawicieli. wewnętrznych. Gwarancję taką daje układ z Schengen. Tradycyjnie demokracja funkcjonuje na poziomie Przystąpiło do niego trzynaScie państw (wszyscy państwa narodowego. Postęp integracji europejskiej członkowie z wyjątkiem Wielkiej Brytanii i Irlandii). wymaga jednak wzmocnienia demokratycznego Realizacją idei wolnoSci jest też przyjęcie modelu Unia Europejska wspólnota wartoSci Unia Europejska wspólnota wartoSci gospodarki wolnorynkowej jako podstawy ustroju niepełnosprawnoSć, wiek lub orientację seksualną gospodarczego UE i fundamentu jednolitego rynku. (Traktat o WE, art. 13). Opiera się ona na swobodzie przepływu towarów, osób, dóbr, usług i kapitałów. Wszystkie wymienione wartoSci i zasady mają swe xródło w europejskim dziedzictwie kultury i idei. To w SolidarnoSć wewnętrzna i zewnętrzna w polityce UE jaki sposób wpływają one na konkretne działania Unii SolidarnoSć wewnętrzna i zewnętrzna w polityce UE Europejskiej zależy od decyzji państw członkowskich i Model gospodarczy UE oparty jest na równowadze ich obywateli. Trwająca obecnie debata nad przyszłym między konkurencyjnoScią rynkową a solidarnoScią kształtem UE służy takiemu sformułowaniu tych decyzji, społeczną. Rozwój gospodarki na jednolitym rynku by UE mogła zapewnić swoim członkom jak najlepszą europejskim jest ukierunkowany na stały wzrost pozycję w Swiecie globalizacji i zmieniających się dobrobytu ogółu obywateli i musi prowadzić do stosunków społecznych przy zachowaniu europej- wzmocnienia społecznej spójnoSci. Jest to jeden z celów skiego dziedzictwa. tzw. strategii lizbońskiej przyjętej w 2000 r., która ma sprawić, że do 2010 r. UE stanie się najbardziej wrzesień 2002 konkurencyjną i dynamiczną gospodarką Swiata. Prawa społeczne i ekonomiczne obywateli wymienione w Karcie Praw Podstawowych UE są odzwierciedleniem Więcej informacji na stronach: idei solidarnoSci. Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej Zasada solidarnoSci znajduje swe praktyczne zastoso- http://europa.eu.int/comm/justice_home/unit/charte wanie na wszystkich szczeblach działalnoSci UE. Jest /index_en.html podstawowym instrumentem uzyskania rozwojowej spójnoSci i równowagi Wspólnot. Temu celowi podpo- Rada Unii Europejskiej: Wymiar SprawiedliwoSci rządkowane są fundusze regionalne i spójnoSci, i Sprawy Wewnętrzne których beneficjentami są zapóxnione i uboższe kraje i http://ue.eu.int/jai/ regiony UE. Idea solidarnoSci nie pozostaje bez wpływu na stosunki UE z państwami nie będącymi jej członkami. Parlament Europejski: WolnoSć, Bezpieczeństwo Beneficjentami pomocy są naturalnie kraje stowa- i SprawiedliwoSć rzyszone, z których częSć przystąpi wkrótce do http://www.europarl.eu.int/comparl/libe/elsj/ Wspólnot. Specjalny rodzaj stowarzyszenia łączy UE z krajami Afryki, Karaibów i Pacyfiku, których stałe wsparcie odbywa się w oparciu o kolejne konwencje z Lom. UE także wspomaga w ramach specjalnego programu pomocy technicznej i finansowej przyjętego w 1976 roku kraje rozwijające się Ameryki Łacińskiej i Azji. RównoSć obywateli i państw członkowskich RównoSć obywateli i państw członkowskich Demokratyczna zasada równoSci obywateli wobec pra- wa, stanowiąca jedną z podstawowych zasad konstytucyjnych w państwach członkowskich UE, odnosi się również do stosunków między tymi państwami INFORMACYJNY członkowskimi UE. Są one wobec siebie równe pod względem statusu w UE, bez względu na ich obszar, potencjał gospodarczy i demograficzny. UE, opierając się na wartoSciach niedyskryminacji i tolerancji, E UR OP E J S KI E J przywiązuje również dużą wagę do wyrównania poziomu szans obywateli na rynku pracy i w życiu Punkt Informacyjny Unii Europejskiej Punkt Informacyjny Unii Europejskiej Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce politycznym, kładąc m.in. nacisk na równoSć kobiet i ul. Emilii Plater 53, 00-113 Warszawa mężczyzn i integrację niepełnosprawnych. Wyklucza tel.: (+48 22) 520 82 62; fax: (+48 22) 520 82 63 dyskryminację ze względu na płeć, rasę lub e-mail: info@eudel.pl pochodzenie etniczne, religię lub przekonania, www.europa.delpol.pl U N I I PUNKT PUNKT