2012-01-17
Wybrane normy i wymagania dotyczÄ…ce
systemów zarządzania
Zarządzanie jakością
1. Normy serii ISO 9001
uzupełnienie
2
1
Wymagania normy ISO 9001:2008
Pkt 4. System zarządzania jakością
System Zarządzania Jakością wg normy PN -ISO 9001:2000
4.1. Wymagania ogólne
1. Zakres normy
2. Norma powołana
3. Terminy i definicje
®ð Identyfikacja procesów;
4 System zarządzania jakością 7 Realizacja wyrobu
®ð OkreÅ›lenie ich sekwencji i wzajemnych
4.1. Wymagania ogólne 7.1 Planowanie realizacji wyrobu
4.2. Wymagania dotyczące dokumentacji 7.2 Procesy związane z klientem oddziaływań;
5 Odpowiedzialność kierownictwa
7.3 Projektowanie i rozwój
®ð OkreÅ›lenie kryteriów i metod nadzorowania
5.1 Zaangażowanie kierownictwa 7.4 Zakupy
procesów i zapewnienia ich skuteczności;
5.2 Orientacja na klienta 7.5 Produkcja i dostarczanie usługi
5.3 Polityka jakości 7.6 Nadzorowanie wyposażenia do pomiarów
®ð Zapewnienie zasobów i informacji
8 Pomiary, analiza i doskonalenie
5.4 Planowanie
wspomagajÄ…cych procesy;
5.5 Odpowiedzialność, uprawnienia i 8.1 Postanowienia ogólne
komunikacja
®ð Monitorowanie, mierzenie i analizowanie
5.6 PrzeglÄ…d zarzÄ…dzania 8.2 Monitorowanie i pomiary
procesów;
6 ZarzÄ…dzanie zasobami
8.3 Nadzór nad wyrobem niezgodnym
6.1 Zapewnienie zasobów 8.4 Analiza danych
®ð Podejmowanie dziaÅ‚aÅ„ niezbÄ™dnych do uzyskania
6.2 Zasoby ludzkie 8.5 Doskonalenie
zaplanowanych wyników i stałego doskonalenia
6.3 Infrastruktura
procesów.
6.4 Åšrodowisko pracy
3 4
Typowa dokumentacja SZJ
4.2. Wymagania dotyczÄ…ce dokumentacji
®ð Procedury wymagane przez normÄ™:
Opracowana
Przepisy
dokumentacja musi
®ðNadzorowanie dokumentacji (4.2.3.); prawa powszechnego
być zgodna z
i wewnętrznego
Ustawy,
przepisami prawa
®ðNadzorowanie zapisów (4.2.4);
rozporzÄ…dzenia,
uchwały, zarządzenia
®ðAudity wewnÄ™trzne (8.2.2.);
itp.
Wewnętrzne
®ðNadzór nad wyrobem niezgodnym (8.3);
uregulowania nie
będące przepisami
®ðDziaÅ‚ania korygujÄ…ce (8.5.2.);
prawa, a stanowiÄ…ce
PJ
wymaganie
KJ
®ðDziaÅ‚ania zapobiegawcze (8.5.3.)
Procedury
Strategie
Karty Procesu
Programy
Instrukcje, formularze itp.
Plany
5 6
1
2012-01-17
Przykładowy spis dokumentów SZJ
®ð Polityka JakoÅ›ci
5.3. Polityka jakości
®ð KsiÄ™ga JakoÅ›ci ®ð zgodna z misjÄ…, celami organizacji,
®ð zawiera zobowiÄ…zanie do speÅ‚nienia wymagaÅ„ i
®ð Procedura nadzoru nad dokumentami i zapisami
ciągłego doskonalenia SZJ,
®ð stanowi podstawÄ… do ustanowienia i przeglÄ…du celów
®ð Procedura auditów wewnÄ™trznych
odnośnie jakości,
®ð zakomunikowana i znana przez wszystkich
®ð Procedura dziaÅ‚aÅ„ korekcyjnych i korygujÄ…cych
pracowników organizacji,
®ð regularnie przeglÄ…dana i aktualizowana pod kÄ…tem
®ð Procedura dziaÅ‚aÅ„ zapobiegawczych
przydatności.
®ð Procedura przeprowadzania przeglÄ…du
zarzÄ…dzania
7 8
Polityka jakości powinna odpowiadać na pytania
5. Odpowiedzialność
®ð Co firma rozumie pod pojÄ™ciem jakoÅ›ci?
®ð Dlaczego jakość jest dla firmy tak bardzo ważna?
®ð 5.1. Zaangażowanie kierownictwa
®ð Jaka jest odpowiedzialność kierownictwa i
®ð 5.2. Orientacja na klienta
pracowników za jakość?
®ð 5.3. Polityka jakoÅ›ci
®ð Jakie podstawowe cele jakoÅ›ciowe stawia sobie
®ð 5.4. Planowanie jakoÅ›ci
firma?
®ð 5.5. Odpowiedzialność, uprawnienia i komunikowanie
®ð Jakie dziaÅ‚ania sÄ… podejmowane dla realizacji tych
siÄ™
celów?
®ð 5.6. PrzeglÄ…d zarzÄ…dzania
®ð JakÄ… pozycjÄ™ uzyskuje firma na rynku pod wzglÄ™dem
jakości?
®ð Jaki jest stosunek firmy do klientów i dostawców?
®ð Jakie stosowane sÄ… metody kierowania?
9 10
5.1. Zaangażowanie kierownictwa 5.2. Orientacja na klienta
®ð poinformowanie wszystkich w obrÄ™bie caÅ‚ej Organizacja powinna okreÅ›lić:
organizacji o istocie spełniania wymagań klienta i
®ð Wymagania wyspecyfikowane przez klienta w tym
wymagań prawnych,
wymagania dotyczące dostawy i działań po dostawie,
®ð stworzenie polityki jakoÅ›ci,
®ð Wymagania nie ustalone przez klienta, ale niezbÄ™dne
®ð zapewnienie ustanowienia celów odnoÅ›nie do wyspecyfikowanego lub zamierzonego
jakości, zastosowania wyrobu, jeżeli jest ono znane,
®ð organizowanie i uczestnictwo w przeglÄ…dach ®ð Wymagania ustawowe i przepisy dotyczÄ…ce wyrobu,
zarzÄ…dzania,
®ð Wszelkie dodatkowe wÅ‚asne wymagania.
®ð zapewnienie zasobów i ich dostÄ™pnoÅ›ci.
11 12
2
2012-01-17
5.5. Odpowiedzialność, uprawnienia i
5.4. Planowanie  cele dotyczące jakości komunikacja
Cele muszą spełniać warunki tzw. SMART: Przedstawiciel kierownictwa
®ð Skonkretyzowane  należy je okreÅ›lać możliwie ®ð zapewni, że procesy objÄ™te systemem zarzÄ…dzania
konkretnie, jakością są ustanowione, wdrożone i utrzymywane,
®ð Mierzalne  każdy cel musi mieć swój wskaz
nik, na ®ð bÄ™dzie informowaÅ‚ najwyższe kierownictwo o
podstawie którego zostanie określony stopień jego funkcjonowaniu systemu zarządzania jakością oraz
realizacji, potrzebie jego doskonalenia,
®ð Akceptowalne  cele muszÄ… być zaakceptowane ®ð zapewnieni, aby wszyscy w organizacji mieli
przez pracowników je realizujących, świadomość dotyczącą wymagań klienta.
®ð Realne  posiadane zasoby muszÄ… być
wystarczające do realizacji celów,
®ð Terminowe  cele powinny mieć okreÅ›lone
perspektywÄ™ czasowÄ… ich realizacji.
13 14
5.6. PrzeglÄ…d zarzÄ…dzania
Dane wejściowe do przeglądu zarządzania: Dane wyjściowe przeglądu zarządzania
®ð Wyniki auditów;
®ð Informacja zwrotna od klientów;
®ð DziaÅ‚ania doskonalÄ…ce skuteczność SZJ i jego
®ð Funkcjonowanie procesów i zgodność produktów;
procesów;
®ð Status dziaÅ‚aÅ„ korygujÄ…cych i zapobiegawczych;
®ð Doskonalenie produktu w odniesieniu do wymagaÅ„
®ð DziaÅ‚ania podjÄ™te w nastÄ™pstwie wczeÅ›niejszych
klienta;
przeglądów;
®ð Zmiany mogÄ…ce mieć wpÅ‚yw na SZJ; ®ð Potrzeby w zakresie zasobów.
®ð Zalecenia ukierunkowane na doskonalenie.
15 16
Infrastruktura
6. ZarzÄ…dzanie zasobami
®ð 6.1. Zapewnienie zasobów
®ð 6.2. Zasoby ludzkie
®ð 6.3. Infrastruktura
®ð budynki, przestrzeÅ„ do pracy i urzÄ…dzenia,
®ð 6.4. Åšrodowisko pracy
®ð wyposażenie procesów,
®ð usÅ‚ugi pomocnicze (transport, Å‚Ä…czność).
17 18
3
2012-01-17
7.1. Planowanie realizacji produktu
7. Realizacja wyrobu
Powinny być odpowiednio określone:
®ðCele jakoÅ›ciowe i wymagania dotyczÄ…ce produktu;
Realizacja produktu oznacza sekwencje
®ðPotrzeby dotyczÄ…ce ustanowienia procesów,
dokumentów, zapewnienia zasobów
procesów lub podprocesów
specyficznych dla danego produktu;
koniecznych dla uzyskania produktu
®ðMonitorowanie, weryfikacja, walidacja, kontrola,
badania i kryteria przyjęcia określonego produktu;
®ðNiezbÄ™dne zapisy bÄ™dÄ…ce dowodem, że proces i
produkt spełniają wymagania.
19 20
7.4. Zakupy 7.5. Produkcja i dostarczanie usługi
®ð7.5.1. Organizacja powinna planować i prowadzić
®ð Zakupy nadzorowane, aby zapewnić, że kupowany
produkcję i dostarczanie usługi w warunkach
wyrób spełnia określone wymagania;
nadzorowanych;
®ð Dostawcy powinni być oceniani i wybierania na
®ð7.5.2. Walidacja procesów produkcyjnych i
podstawie ich zdolności do dostawy (wyrobu
zgodnego z wymaganiami organizacji); dostarczania usługi;
®ð Należy ustanowić kryteria wyboru, oceny i ponownej
®ðWalidacja czyli zatwierdzanie: jakoÅ›ci materiałów,
oceny;
surowców, stanu i jakości urządzeń, stosowanych
®ð Zapisy z wyników ocen należy utrzymywać.
metod, kwalifikacje personelu
7.5.3. Identyfikacja i identyfikowalność
21 22
8. Pomiary, analiza i doskonalenie
8.3. Postępowanie z wyrobem niezgodnym
®ð 8.2.1. Zadowolenie klienta ®ð Podejmowanie dziaÅ‚aÅ„ w celu wyeliminowania
stwierdzonych niezgodności,
®ð 8.2.2. Audyty wewnÄ™trzne
®ð Dopuszczanie do użytkowania, zwolnienie lub
®ð 8.2.3. Monitorowanie i pomiary procesów
przyjęcie w ramach zezwolenia udzielone przez
8.3. Nadzór nad wyrobem niezgodnym
osobÄ™ uprawnionÄ… (lub klienta);
23 24
4
2012-01-17
8.5. Doskonalenie
Inne certyfikowane systemy zarzÄ…dzania
®ð8.5.1. CiÄ…gÅ‚e doskonalenie
®ð8.5.2. DziaÅ‚ania korygujÄ…ce
1. Norma ISO 14001
®ð8.5.3. DziaÅ‚ania zapobiegawcze
26
25
RODZINA NORM ISO 14001
RODZINA NORM ISO 14001
RODZINA NORM ISO 14001
RODZINA NORM ISO 14001
CZ
ŚĆ II : DLA PRODUKTÓW
CZ
ŚĆ 1: DLA ORGANIZACJI
ISO 14001:96 Systemy Zarządzania Środowiskowego - Specyfikacja i wytyczne stosowania. ISO 14020:98 Etykiety i deklaracje środowiskowe  Ogólne zasady
ISO/DIS 14021: Etykiety i deklaracje środowiskowe - Deklaracje środowiskowe - Wytyczne i definicje
ISO 14004:96 Systemy Zarządzania Środowiskowego. Ogólne wytyczne dotyczące zasad, systemów i
oraz stosowanie terminów.
technik pomocniczych.
ISO/FDIS 14024 Etykiety i deklaracje środowiskowe  Rodzaj I etykietowania środowiskowego -
Wytyczne dotyczÄ…ce zasad i procedur.
ISO 14010:96 Wytyczne do auditowania środowiskowego - Zasady ogólne
ISO 14025 Etykiety i deklaracje środowiskowe  Rodzaj III etykietowania środowiskowego -
Wytyczne i procedury
ISO 14011:96 Wytyczne do auditowania środowiskowego - Procedury auditu - Część 1: Auditowanie
ISO 14040:97 Zarządzanie Środowiskowe - Ocena Cyklu Życia - Zasady i struktura.
systemów zarządzania środowiskowego
ISO 14012:96 Wytyczne do auditowania środowiskowego. Kryteria kwalifikowania auditorów
ISO 14041:98 Zarządzanie Środowiskowe - Ocena cyklu życia - Określanie celu i zakresu oraz
środowiskowych.
analiza inwentarza.
ISO/CD 14015 Zarządzanie środowiskowe  Ocena środowiskowa zakładów i organizacji.
ISO/DIS 14042 Zarządzanie Środowiskowe - Ocena cyklu życia - Ocena wpływu cyklu życia
ISO/ FDIS 14031 Zarządzanie środowiskowe - Ocena efektów działalności środowiskowej - Wytyczne
ISO/DIS 14043 Zarządzanie Środowiskowe - Ocena cyklu życia - Interpretacja cyklu życia
ISO 14050:98 ZarzÄ…dzania Åšrodowiskowe  Terminy i definicje:
ISO Guide 64 Wskazania dotyczące uwzględniania aspektów środowiskowych w normalizacji
wyrobów.
Główne cechy normy ISO14001
System ZarzÄ…dzania Åšrodowiskowego
Definicja z normy ISO 14001 :
1) dobrowolność
część ogólnego systemu zarządzania, która obejmuje
strukturę organizacyjną, planowanie, 2) wymaganie ciągłej poprawy
odpowiedzialność, zasady postępowania, procedury,
procesy i środki potrzebne do opracowywania,
3) nacisk na stworzenie wewnętrznego systemu
wdrażania, realizowania, przeglądu i utrzymywania
kontroli w celu osiągnięcia zamierzonych celów
polityki środowiskowej
4) wymaganie sformułowania założeń polityki
środowiskowej, celów i programu działania
5
2012-01-17
Elementy
Główne cechy c.d.
SZÅš wg ISO
14001
Ciągła
5) wymaganie zgodności z innymi przepisami
Poprawa
dotyczącymi ochrony środowiska
PrzeglÄ…d
Polityka
kierownictwa
środowiskowa
6) wymaganie zobowiÄ…zania zarzÄ…du i
zaangażowania na wszystkich szczeblach
struktury organizacyjnej
Wdrażanie
Planowanie
Sprawdzanie i Działania
i funkcjonowanie
" Aspekty środowiskowe
KorygujÄ…ce
" odpowiedzialność i
" Wymagania prawne i
" Monitorowanie i pomiary
7) zastosowanie w różnego typu organizacjach
organizacja
inne
" Dz. KorygujÄ…ce i
" szkolenia i
" Cele i zadania
zapobiegawcze
komunikacja
" Program zarzÄ…dzania
" Zapisy
" dokumentacja
" Audity SZÅš
" nadzór operacyjny
" przygotowanie do
awarii
ISO 14001: Systemy zarządzania środowiskowego -
1. Zakres normy
Specyfikacja i wytyczne stosowania
0 Przedmowa
4.4.4 Dokumentacja systemu
Norma ISO14001 jest przeznaczona do stosowania przez
1 Zakres normy
zarządzania środowiskowego
każdą jednostkę organizacyjną chcącą:
2 Normy powołane
4.4.5 Nadzór nad dokumentacją
3 Definicje
4.4.6 Sterowanie operacyjne
4 Wymagania dotyczÄ…ce systemu
4.4.7 Gotowość na wypadek awarii i
zarzÄ…dzania Å›rodowiskowego ®ð wdrożyć, utrzymać i udoskonalać SZÅš,
postępowanie poawaryjne
4.1 Wymagania ogólne
4.5 Działania sprawdzające i korygujące
®ð zapewnić sobie zgodność z wÅ‚asnÄ… politykÄ…
4.2 Polityka środowiskowa
4.5.1 Monitorowanie i pomiary
środowiskową
4.3 Planowanie
4.5.2 Niezgodność i działania
4.3.1 Aspekty środowiskowe korygujące i zapobiegawcze
®ð demonstrować tÄ™ zgodność na zewnÄ…trz
4.3.2 Wymogi prawne i inne 4.5.3 Zapisy
®ð certyfikować swój SZÅš
4.5.4 Audit systemu zarzÄ…dzania
4.3.3 Cele i zadania
środowiskowego
4.3.4 Program(y) zarzÄ…dzania
®ð sama zadeklarować zgodność z normÄ…
środowiskowego 4.6 Przegląd wykonywany przez
kierownictwo
4.4 Wdrażanie i funkcjonowanie
Załącznik A (Informacyjny) Wytyczne
4.4.1 Struktura i odpowiedzialność
stosowania normy
4.4.2 Szkolenie, świadomość i
Załącznik B (Informacyjny) Powiązania
kompetencje
pomiędzy ISO 14001 i ISO 9001
4.4.3 Komunikowanie siÄ™
4.1. Wymagania ogólne 4.2 Polityka środowiskowa
Norma wymaga, aby najwyższe kierownictwo
Organizacja powinna ustanowić i utrzymywać
organizacji opracowało i udokumentowało politykę
system zarządzania środowiskowego, którego
środowiskową zobowiązującą do:
wymagania opisano w kolejnych punktach.
" ciągłego doskonalenia;
P LANUJ
" zapobiegania zanieczyszczeniom;
" utrzymywania zgodności z prawem i
innymi zasadami obowiÄ…zujÄ…cymi w
P OPRAW
RÓB
przedsiębiorstwie
S P RAWDy

6
2012-01-17
Polityka środowiskowa
Ciągłe doskonalenie
proces usprawniania systemu zarzÄ…dzania
deklaracja organizacji dotyczÄ…ca jej intencji i zasad
środowiskowego, który ma na celu doskonalenie
odnoszących się do ogólnych efektów
ogólnych efektów działalności środowiskowej,
działalności środowiskowej, określająca ramy do
zgodnie z polityka środowiskową organizacji
działania i ustalania celów oraz zadań
środowiskowych organizacji.
Nie jest konieczne realizowanie procesu
jednocześnie we wszystkich obszarach
działalności.
Aspekt środowiskowy
4.3 Planowanie
Element działań organizacji, jej wyrobów lub usług, który może
wzajemnie oddziaływać ze środowiskiem
4.3.1. Procedura identyfikacji i oceny aspektów
środowiskowych
Znaczącym aspektem środowiskowym jest ten, który ma lub
może mieć znaczący wpływ na środowisko
4.3.2. Procedura identyfikacji zobowiązań prawnych i
Proces Aspekt Wpływ
innych
Spalanie węgla w kotłowni Emisja SO2 Zakwaszenie
Odpady Zajmowanie terenu
Pokrywanie galwaniczne Zrzut ścieków Zanieczyszczenie wód
Wpływ na środowisko 4.3. Planowanie
każda zmiana w środowisku, zarówno
4.3.3. Ustalenie celów i zadań środowiskowych
niekorzystna jak i korzystna, która w całości lub
w części jest spowodowana działaniami
4.3.4. Opracowanie programu zarzÄ…dzania
organizacji, jej wyrobami lub usługami
P LANUJ
POPRAW RÓB
SP RAWDy

7
2012-01-17
Cel środowiskowy Zadanie środowiskowe
ogólny cel, wynikający z polityki środowiskowej,
szczegółowe wymaganie dotyczące efektów
który organizacja ustaliła do osiągnięcia, i który
działalności środowiskowej, wyrażane ilościowo
jest określony ilościowo, tam gdzie jest to
zawsze gdy jest to możliwe, mające zastosowanie
możliwe
do organizacji albo jej części, wynikające z celów
środowiskowych, które należy określić oraz
zrealizować, aby osiągnąć te cele
4.4. Wdrażanie i funkcjonowanie 4.4. Wdrażanie i funkcjonowanie
4.4.1 Zmiany w strukturze organizacyjnej i określenie
zakresów odpowiedzialności, uprawnień i obowiązków.
4.4.6. Procedury nadzoru i sterowania operacyjnego
4.4.2 Identyfikacja potrzeb szkoleniowych i procedura
szkolenie pracowników.
4.4.3. Procedury przepływu informacji w zakresie
4.4.7. Identyfikacja potencjalnych sytuacji awaryjnych i
oddziaływania na środowisko
opracowanie planów zapobiegania i postępowania na
wypadek awarii.
4.4.4. Dokumentowanie elementów SZŚ
4.4.5. Procedura nadzorowania dokumentów
P LANUJ
PLANUJ
P OP RAW RÓB
P OP RAW RÓB
S PRAWDy

SP RAWDy

Audit systemu zarzÄ…dzania
4.5. Sprawdzanie i działania korygujące
środowiskowego
proces systematycznej i udokumentowanej weryfikacji,
mający na celu obiektywne uzyskanie dowodów i ich
4.5.1. Procedury pomiarów środowiskowych i sprawdzania
ocenę, na podstawie których określa się, czy system
zgodności z prawem
zarządzania środowiskowego organizacji jest zgodny z
4.5.2. Procedura postępowania po wykryciu niezgodności
ustalonymi przez organizacjÄ™ kryteriami auditu systemu
oraz prowadzenie działań korygujących i zapobiegawczych
zarządzania środowiskowego, oraz przedstawienie
4.5.3. Procedury identyfikacji, utrzymywania i
wyników tego procesu kierownictwu
dysponowania zapisami środowiskowymi
4.5.4. Procedury auditów SZŚ
PLANUJ
P OP RAW RÓB
SP RAWDy

8
2012-01-17
4.6. PrzeglÄ…d wykonywany przez kierownictwo
Ciągła poprawa
Systematyczne ograniczania oddziaływania na
środowisko jest obowiązkiem przedsiębiorstwa, w
Najwyższe kierownictwo powinno okresowo
którym działa system zarządzania środowiskowego.
dokonywać przeglądu SZŚ, aby zapewnić jego stałą
przydatność i to, że jest on właściwy i skuteczny.
System zarządzania środowiskowego jest środkiem
Przegląd ten powinien być dokumentowany.
osiÄ…gania poprawy a nie celem samym w sobie.
P LANUJ
POP RAW
OPRAW
P
RÓB
S P RAWDy

Idea normy PN-N-18001:2004
Wymagania i praktyka
2. Norma PN-N-18001:2004 ®ð Norma jest dobrowolna
®ðOrganizacja nie musi speÅ‚niać wymagaÅ„ normy
®ðWymagania obowiÄ…zkowe sÄ… sformuÅ‚owane w
aktach prawnych
Wymagania i praktyka
Idea normy PN-N-18001:2004
Wymagania i praktyka c.d.
®ð Norma oparta na zasadzie ciÄ…gÅ‚ego doskonalenia
®ð Zaangażowanie wszystkich sÅ‚użb w organizacji  w
(pętla Deming a  PWSD/PDCA)
szczególności najwyższego kierownictwa
®ðWyjÅ›ciowym warunkiem powodzenia jest
®ðKażdy pracownik w każdym swoim dziaÅ‚aniu musi
rzeczywiste zaangażowanie kierownictwa
stosować zasady zarządzania BHP ustanowione
®ðSystemowe planowanie dziaÅ‚aÅ„  z udziaÅ‚em
w ogólnym Systemie Zarządzania
całej załogi
®ðNajwyższe Kierownictwo przeglÄ…da regularnie
®ðDziaÅ‚ania operacyjne na wszystkich
skuteczność działania Systemu Zarządzania
szczeblach organizacji
®ðSprawdzanie realizacji zadaÅ„, dziaÅ‚ania
korygujÄ…ce i zapobiegawcze
®ðPrzeglÄ…dy zarzÄ…dzania
9
2012-01-17
Wymagania i praktyka
Wymagania i praktyka
®ð Skuteczne zarzÄ…dzanie BHP - wzrost ®ð Wymóg podjÄ™cia zobowiÄ…zania:
konkurencyjności
®ðdo speÅ‚niania przepisów prawnych
®ðW pierwszym okresie czÄ™sto notuje siÄ™ wzrost
®ðNiezgodność z przepisami nie oznacza
kosztów
cofnięcia certyfikatu. System jest budowany
®ðElastyczność organizacji w dostosowaniu siÄ™ do m.in. w celu dynamicznego usuwania
nowych wymagań prawnych oraz do nowych niezgodności.
wymagań klientów w zakresie bezpieczeństwa
®ðdo ciÄ…gÅ‚ego doskonalenia
wyrobu
®ðCelem jest poprawa konkurencyjnoÅ›ci
®ðRedukcja kosztów absencji spowodowanej
przedsiębiorstwa. Realizacja ciągłego
wypadkiem lub chorobÄ… zawodowÄ…
doskonalenia nie jest sztukÄ… samÄ… w sobie.
®ðZapobieganie zakupom maszyn lub materiałów
niezgodnych z przepisami
Wymagania i praktyka Wymagania i praktyka
®ð Kompatybilna z normami PN-EN ISO 14001:1998 ®ð Wymagania dla SZBHP  punkt 4 - podkreÅ›la:
oraz PN-EN ISO 9001:2001
®ðWspółudziaÅ‚ pracowników
®ð Stwarza ogromne możliwoÅ›ci integracji zarzÄ…dzania
®ðZarzÄ…dzanie ryzykiem zawodowym
jakością, środowiskiem i BHP. Model  idealny ?
®ðZakupy
®ðPodwykonawstwo
®ðBadanie wypadków, chorób zawodowych i
zdarzeń potencjalnie wypadkowych
57
Wymagania i praktyka Wymagania i praktyka
®ð RozdziaÅ‚y ®ðDefinicje  analogiczne do norm ISO 9000:2000.
Nowe:
®ðZakres normy
®ðPodwykonawca, poważna awaria, zdarzenie
®ðDotyczy takich czynników BHP, które
potencjalnie wypadkowe.
organizacja może nadzorować i na które może
mieć wpływ
®ðMożna jÄ… stosować w każdym systemie
zarzÄ…dzania
®ðZależny od polityki BHP, jakÄ… obierze
organizacja (Najwyższe Kierownictwo)
®ðZależny od charakteru dziaÅ‚aÅ„ organizacji
®ðZależny od warunków, w jakich dziaÅ‚a
organizacja
60
10
2012-01-17
Wymagania i praktyka Wymagania i praktyka
®ð 4.2.1 Zaangażowanie najwyższego kierownictwa ®ð 4.2.2 Polityka BHP
®ð...najwyższe kierownictwo powinno wykazywać ®ðUstalona przez najwyższe kierownictwo
silne i widoczne przywództwo oraz polityka BHP powinna:
zaangażowanie w działaniach na rzecz BHP.
lð Być udokumentowana i wdrażana
Działania te powinny obejmować co najmniej:
lð Być uzgadniana z pracownikami i ich
lð UdostÄ™pnianie niezbÄ™dnych Å›rodków do
przedstawicielami.
zaprojektowania, wdrożenia i
lð Wyrażać zobowiÄ…zanie organizacji do:
funkcjonowania SZBHP
lð Zapobiegania wypadkom przy pracy,
lð Ustalanie i aktualizowanie polityki i celów
chorobom zawodowym oraz zdarzeniom
BHP
potencjalnie wypadkowym
lð Przeprowadzanie przeglÄ…dów SZBHP.
lð & & .
Wymagania i praktyka
Wymagania i praktyka
®ð 4.2.2 Polityka BHP & & ®ð 4.2.3 WspółudziaÅ‚ pracowników (jak auditować ?)
®ð& & ®ð... Najwyższe kierownictwo powinno zapewnić
konsultacje z pracownikami i ich
lð Wyrażać zobowiÄ…zanie organizacji do:
przedstawicielami oraz ich informowanie w
lð & &
zakresie wszystkich aspektów BHP.
Dążenia do stałej poprawy BHP
lð SpeÅ‚niania wymagaÅ„ przepisów
prawnych...
lð Zapewniania odpowiednich zasobów i
środków do wdrażania tej polityki
lð Podnoszenia kwalifikacji oraz
uwzględniania roli pracowników i ich
angażowania do działań na rzecz BHP
63
Wymagania i praktyka Wymagania i praktyka
®ð 4.2.3 WspółudziaÅ‚ pracowników (jak auditować ?) ®ð 4.2.3 WspółudziaÅ‚ pracowników (jak auditować ?)
®ð... Najwyższe kierownictwo powinno ®ð... Najwyższe kierownictwo powinno zapewnić
wprowadzić takie rozwiązania organizacyjne, skuteczne rozwiązania organizacyjne
aby pracownicy i ich przedstawiciele mieli gwarantujące pełny współudział pracowników
czas i środki umożliwiające im aktywne ... w pracach komisji ds. BHP... . Osoby
uczestnictwo w procesach planowania, pełniące funkcje na rzecz BHP powinny mieć
wdrażania, utrzymywania, sprawdzania, możliwość właściwego wypełniania swoich
działań korygujących i zapobiegawczych oraz funkcji oraz zapewnione właściwe środki.
wszelkich innych działań na rzecz ciągłego
doskonalenia w ramach SZBHP.
65 66
11
2012-01-17
Wymagania i praktyka
Wymagania i praktyka
®ð 4.3.1 Planowanie  wymagania ogólne. ®ð 4.3.2 Wymagania prawne i inne (czy sÄ… speÅ‚niane ?)
®ð...okreÅ›lić i udokumentować plany dziaÅ‚aÅ„ dla ®ð...ustanowić i utrzymywać procedurÄ™ identyfikacji
osiągnięcia celów BHP i dostępu do aktualnych wymagań prawnych i
innych dotyczÄ…cych BHP ... w odniesieniu do
®ð... Wyniki identyfikacji zagrożeÅ„ i oceny ryzyka
stanowisk pracy oraz wyrobów i usług
zawodowego muszą być uwzględniane w
podlegających jej nadzorowi lub tych, na które
procesie planowania przy ustalaniu celów
może wpływać...
ogólnych i szczegółowych.
®ð 4.3.3 Cele ogólne i szczegółowe ®ð 4.3.3 Cele ogólne i szczegółowe
®ð...cele ogólne i szczegółowe powinny być ®ðUstanawiajÄ…c swoje cele i dokonujÄ…c ich
wyrażane ilościowo, gdy tylko jest to przeglądu organizacja powinna uwzględnić:
możliwe...(redukcja poziomu hałasu o 5dBA  kto
®ðWymagania prawne
deklaruje ?)
®ðZidentyfikowane zagrożenia oraz wyniki oceny
ryzyka zawodowego
®ðMożliwoÅ›ci techniczne i finansowe, wymagania
operacyjne i biznesowe
®ðInteres organizacji
®ðPunkt widzenia stron zainteresowanych (? 
pracownik, PIP,..)
70
®ð 4.3.4 Planowanie dziaÅ‚aÅ„ ®ð 4.4.1 Struktura, odpowiedzialność i uprawnienia
®ðPlany osiÄ…gania ustalonych celów: ®ðWyznaczenie swojego przedstawiciela przez
najwyższe kierownictwo z zakresem:
®ðOdpowiedzialni
®ðZadaÅ„, UprawnieÅ„, OdpowiedzialnoÅ›ci
®ðNiezbÄ™dne Å›rodki
®ðNa poziomie NK należy wyznaczyć osobÄ™... do
®ðTerminy
promowania współudziału wszystkich członków
®ðOkresowe przeglÄ…dy i korygowanie planów 
organizacji w działaniach na rzecz BHP
ALE !  każdorazowo w przypadku zmian w
organizacji stanowisk pracy, w procesach
wytwarzania, produkowanych wyrobach,
świadczonych usługach itp.  nie zapominać
podczas auditu !
12
2012-01-17
®ð 4.4.1 Struktura, odpowiedzialność i uprawnienia ®ð 4.4.2 Zapewnienie zasobów
®ðOkreÅ›lić, udokumentować i zakomunikować ®ðZasoby obejmujÄ…:
uprawnienia i odpowiedzialności...:
®ðZasoby finansowe, Å›rodki rzeczowe, sprzÄ™t
®ðPersonelu zarzÄ…dzajÄ…cego ........ techniczny, technologiÄ™, zasoby ludzkie, wiedzÄ™ i
umiejętności specjalistyczne
®ðPracowników na stanowiskach robotniczych,
pracowników nadzoru, dostawców, ®ð 4.4.3 Szkolenie, Å›wiadomość, kompetencje, motywacja
podwykonawców oraz osób odwiedzających
®ðUstanowić i utrzymywać procedury okreÅ›lania
organizacjÄ™
potrzeb szkoleniowych w zakresie BHP i sposobów
®ðPersonelu wyznaczonego do postÄ™powania w ich realizacji
sytuacjach awaryjnych
73
®ðUstanowić i utrzymywać procedury uÅ›wiadamiania ®ð 4.4.4 Komunikowanie siÄ™
®ðRodzajów zagrożeÅ„ ®ðUstanowić i utrzymywać procedury dotyczÄ…ce
przekazywania informacji o BHP:
®ðKorzyÅ›ci z eliminacji zagrożeÅ„ i ograniczania
ryzyka ®ðWewnÄ…trz (przyjmowanie i analizowanie uwag,
pomysłów związanych z BHP i udzielanie
®ðZadaÅ„ i odpowiedzialnoÅ›ci
stosownych odpowiedzi...)
®ðNależy wdrożyć metody motywowania do
®ðNa zewnÄ…trz organizacji
angażowania się na rzecz poprawy BHP
®ðGoÅ›ciom i podwykonawcom
75
®ð 4.4.5 Dokumentacja SZBHP ®ð 4.4.6 ZarzÄ…dzanie ryzykiem zawodowym
®ðSzerszy zakres niż dokumentacja BHP (zapisy ®ðUstanowić i utrzymywać udokumentowane procedury
wymagane przepisami prawnymi) identyfikacji zagrożeń i oceny ryzyka (stanowiska
pracy oraz inne związane z działaniami organizacji)
®ðLokalizacja, przeglÄ…danie, aktualizacja,
zachowywanie ze wzglÄ™dów prawnych ®ðWynikiem jest ustalenie celów
®ðDostÄ™p do zapisów pod warunkiem zachowania ®ð 4.4.7 Organizowanie prac i dziaÅ‚aÅ„ zwiÄ…zanych ze
poufności znaczącymi zagrożeniami
®ðZgodność z prawem i ciÄ…gÅ‚e doskonalenie
(sterowanie operacyjne)
77
13
2012-01-17
®ð 4.4.8 Zapobieganie, gotowość i reagowanie na wypadki ®ð 4.4.10 Podwykonawstwo
przy pracy i poważne awarie
®ðRyzyko obustronne
®ðGotowość na wypadek katastrof ? Powiadamianie
®ð 4.5 Sprawdzanie oraz dziaÅ‚ania korygujÄ…ce i
zewnętrzne (kompetentnych władz, sąsiednich
zapobiegawcze
organizacji, podmiotów i służb ratowniczych.
®ð4.5.1 Monitorowanie
®ð 4.4.9 Zakupy
®ð4.5.2 Badanie wypadków przy pracy, chorób
®ðWÅ‚Ä…czenie zgodnoÅ›ci z wymaganiami
zawodowych i zdarzeń potencjalnie wypadkowych
bezpieczeństwa do specyfikacji i umów leasingowych
®ð4.5.3 Auditowanie
®ðIdentyfikacja wymagaÅ„ prawnych przed zakupem
®ð4.5.4 NiezgodnoÅ›ci oraz dziaÅ‚ania korygujÄ…ce i
towarów i usług (monitorowanie preparatów i
zapobiegawcze
substancji)
®ð 4.6 PrzeglÄ…d zarzÄ…dzania
®ð 4.5 Sprawdzanie oraz dziaÅ‚ania korygujÄ…ce i
®ð& powinien uwzglÄ™dniać w szczególnoÅ›ci:
zapobiegawcze
®ðZmieniajÄ…ce siÄ™ okolicznoÅ›ci wewnÄ™trzne i
®ð4.5.3 Auditowanie
zewnętrzne wpływające na wymagania BHP
®ð& wyniki auditu powinny okreÅ›lić, czy elementy
®ðWyniki analiz& zdarzeÅ„ potencjalnie
SZBHP umożlliwiają przestrzeganie
wypadkowych
odpowiednich krajowych przepisów prawnych
®ð& powinien zapewniać:
®ð& wynik i wnioski z auditów powinny być
®ðOcenÄ™ zdolnoÅ›ci systemu do speÅ‚niania ogólnych
przedstawiane przedstawicielowi NK oraz innym
potrzeb organizacji i wszystkich stron
osobom odpowiedzialnym za działania
zainteresowanych, włączając w to jej pracowników
korygujÄ…ce
i odpowiednie władze (czy to się robi ?)
®ð& program i procedury przeprowadzania auditów
®ð& wyniki przeglÄ…du powinny być & formalnie
powinny być konsultowane z pracownikami lub
ogłaszane:
ich przedstawicielami (jeżeli jest to właściwe)
®ð& pracownikom lub ich przedstawicielom oraz
Komisji BHP, jeżeli taka została powołana.
3. Norma ISO 22000:2005
®ð 4.7 CiÄ…gÅ‚e doskonalenie
®ð& wprowadzić i utrzymywać rozwiÄ…zania
organizacyjne dotyczące ciągłego doskonalenia
poszczególnych elementów SZBHP&
SYSTEMY ZARZ
DZANIA
BEPZIECZEC
STWEM ŻYWNOŚCI
Wymagania dla przedsiębiorstw
w A
ańcuchu Żywności
84
14
2012-01-17
ISO 22000:2005 ISO 22000:2005
®ð Od dnia 1 wrzeÅ›nia 2005r. obowiÄ…zuje norma ISO ®ð BezpieczeÅ„stwo żywnoÅ›ci  zapewnienie, że
serii 22000 żywność nie może powodować szkody dla
konsumenta, jeśli jest przygotowana i/lub spożywana
 System zarządzania bezpieczeństwem żywności
zgodnie z jej zamierzonym użyciem.
(FSMS  Ford Safety Management System) 
wymagania dla każdej organizacji łańcucha
żywnościowego.
Uwaga: bezpieczeństwo żywności odnosi się do
obecności i poziomów zagrożeń w żywności w
momencie konsumpcji wyrobu i nie jest zwiÄ…zane z
®ð Norma ta stanowi miÄ™dzynarodowy standard (IS)
innymi aspektami mającymi wpływ na zdrowie
dotyczący bezpieczeństwa żywności, opracowany dla
człowieka np. z niewłaściwym odżywianiem.
wszystkich uczestników  łańcucha żywnościowego 
od produkcji podstawowej do konsumenta.
ISO 22000:2005 p. 3.9
85 86
ISO 22000:2005 ISO 22000:2005
Celem opracowania normy ISO 22000 jest: Norma ISO 22000 jest w zasadniczych punktach
kompatybilna z normami rodziny PN  EN ISO 9000,
zwłaszcza z normą PN  EN ISO 9001:2001.
harmonizacja w skali międzynarodowej wymagań
w zakresie ZARZ
DZANIA BEZPIECZEC
STWEM
ŻYWNOŚCI we wszystkich ogniwach  łańcucha Norma określa kluczowe wymagania dla elementów
żywnościowego . niezbędnych do zapewnienia bezpieczeństwa
żywności w odniesieniu do  łańcucha
żywnościowego .
87 88
ISO 22000:2005
Te elementy to:
Øðinteraktywna komunikacja,
Porównując zasadnicze elementy normy ISO
22000:2005 z elementami systemu zarzÄ…dzania
Øðsystem zarzÄ…dzania,
HACCP  okazuje się, że są to te same
elementy oraz element dodatkowy:
Øðkontrola procesu w oparciu o zasady HACCP (plan
HACCP),
INTERAKTYWNA KOMUNIKACJA
Øðprogram warunków wstÄ™pnych (PRPs  Prerequisite
Programs) tj. programy podstawowych warunków i
niezbędna do zbierania informacji z
działań niezbędnych dla higienicznego środowiska
poprzednich ogniw  łańcucha żywnościowego
w  łańcuchu żywnościowym , właściwe dla
koniecznych dla produkcji bezpiecznego dla
produkowania, prowadzenia operacji oraz
konsumenta wyrobu.
uzyskiwania bezpiecznych wyrobów końcowych
(Dobre Praktyki).
89 90
15
2012-01-17
ISO 22000:2005 ISO 22000:2005
Norma ISO 22000:2005 podkreśla:
®ð Norma ISO 22000, podobnie jak normy rodziny ISO
analiza zagrożeń jest kluczowym elementem
9000 wprowadza pojęcie podejścia procesowego i
efektywnego zarządzania bezpieczeństwem żywności.
zarzÄ…dzania procesami.
Oznacza to, że:
®ð Model systemu zarzÄ…dzania bezpieczeÅ„stwem ®ð Należy szczegółowo okreÅ›lić wszystkie czynnoÅ›ci w
żywności jest analogiczny jak model normy ISO opisywanym procesie (uszczegółowić),
9001:2000
®ð Należy okreÅ›lić wszystkie możliwe (potencjalne)
zagrożenia przy poszczególnych czynnościach opisanego
procesu i przeprowadzić analizę ryzyka,
91 92
ISO 22000:2005 ISO 22000:2005
ØðOperacje technologiczne i techniczne ,
ØðUrzÄ…dzenia i sprzÄ™ty,
Należy wziąć pod uwagę i zidentyfikować wszystkie możliwe
ØðInstalacje,
z
ródła tych zagrożeń (uzasadnienie), uwzględniając
ØðLudzie,
zagrożenia, których z
ródłem mogą być:
ØðPomieszczenia,
ØðCzynniki zewnÄ™trzne (np. gryzonie, owady itp.)
Surowce i materiały pomocnicze (interaktywna
Wszystkie te zagrożenia należy oszacować i
komunikacja i wynikajÄ…ce z niej informacje oraz
określić:
informacje własne uzyskane drogą badań i informacji
vðKtóre sÄ… kontrolowane w obszarze danej
własnych, np. audity drugiej strony ),
organizacji,
vðKtóre sÄ… kontrolowane przez inne
organizacje w  łańcuchu żywnościowym
(komunikacja)
93 94
PLAN HACCP PLAN HACCP c.d.
Etapy procesu staja się CCP (KPK) jeśli:
ØðNadzorujÄ… istotne zagrożenia bezpieczeÅ„stwa
żywności
Jeśli KPK był poza kontrolą, żaden produkt nie może być
ØðPrawdopodobnym jest, że mogÄ…  wyjść poza kontrolÄ™
dostarczony konsumentowi
KPK są kontrolowane przez klasyczny monitoring i działania
Ilość KPK powinna być ograniczona do minimum, ponieważ
jeśli przekroczone zostaną limity krytyczne
musza być skuteczne nadzorowane, a to wymaga wysiłku
Poprzednie metody popierały systemy ze zbyt duża ilością KPK
95 96
16