Opracowanie zagadnień egzaminacyjnych
przedmiotu studiów na rok 2011/12.
Prowadzący: dr Grzegorz Maroń.
Gra wstępna z Temidą!
Opracowali:
Przemysław Radosław Brzujszczak
&
Jakub Brzez
niakiewicz.
Skrypt  Wstęp do prawoznawstwa, wydanie 2. Rozszerzone w oparciu o najnowszą książkę
doktora Grzegorza Maronia pt.  WstÄ™p do prawoznawstwa  polecamy. Jð
1
1. Ogólna charakterystyka prawoznawstwa.
Prawoznawstwo jest konsekwencją różnych perspektyw w badaniu, stanowi zespół dyscyplin
naukowych mających za swój przedmiot prawo, jego ontologię (bada jaka jest istota prawa), aksjologię
(jak prawo odnosi się do moralności i innych systemów wartości), epistemologię/gnoseologię (jak możemy
prawo poznawać), teleologię (bada cel prawa, efekty jego istnienia w społeczeństwie) i metodologię
badawczÄ… prawa.
Współczesne prawoznawstwo zalicza się do nauk społecznych i humanistycznych, stanowi szczególny rodzaj wiedzy,
jurysprudencję. Nazwa ta wywodzi się od łacińskiego słowa iurisprudentia - ius, iuris - prawo; prudentia  wiedza.
Jurysprudencja to obszerna dziedzina wiedzy o tworzeniu i funkcjonowaniu prawa oraz jego stosowaniu. Szczególnie
poświęcona orzeczeniom sądowym. Ma doniosły charakter. Prawoznawstwo jest więc synonimem słów: nauki prawne, nauki o
prawie. Jest zwiÄ…zana z szeroko rozumianÄ… teoriÄ… i filozofiÄ… prawa.
Metodologia badawcza prawa:
vð jÄ™zykowo-logiczna  analiza gramatyczna tekstu prawnego, porównanie ze sobÄ… różnych fragmentów
tekstów, ustala sens i znaczenie wypowiedzi w przepisach;
vð socjologiczna  jakie zmiany w realiach spoÅ‚ecznych prawo wywoÅ‚uje;
vð psychologiczna  ustalenie Å›wiadomoÅ›ci prawnej adresatów norm;
vð historyczna  badanie prawa obowiÄ…zujÄ…cego w przeszÅ‚oÅ›ci;
vð aksjologiczna  badanie prawa z perspektywy jakiÅ› wartoÅ›ci; katalogowanie, wartoÅ›ciowanie,
hierarchizowanie, dokonywanie oceny norm prawnych;
vð statystyczna  ilustruje liczbowo przebieg procesów spoÅ‚ecznych wywoÅ‚anych przez prawo;
vð komparatystyczna (porównawcza)  ustalenie podobieÅ„stw, analogii i pokrewieÅ„stw pomiÄ™dzy
poszczególnymi instytucjami prawnymi.
2. Podział nauk prawnych.
I. Ogólne nauki prawne: II. Historyczne nauki prawne:
teoria prawa filozofia prawa historia prawa
historia doktryn polityczno-
jurysprudencja analityczna
danego powszechna prawnych
III. Dogmatyczne nauki prawne:
państwa
aktualnie obowiązujące prawo przyszłe oczekiwane
prawo (de lege lata) przez ludzkość (de lege ferenda)
IV. Empiryczne nauki prawne  socjologia i psychologia prawa. OgniskujÄ… siÄ™ na realnym wymiarze
prawa, postrzegają prawo jako regulator życia społecznego, ewentualnie wynik przeżyć psychicznych.
V. Pomocnicze nauki prawne  np. medycyna sÄ…dowa , informatyka prawnicza.
3. Pozytywizm prawniczy.
Charakteryzuje się niechęcią do metafizycznych rozwiązań. Prawo w ujęciu pozytywistycznym to
sformalizowany zbiór generalno-abstrakcyjnych norm postępowania ustanowionych/uznanych przez
kompetentny organ władzy publicznej, zabezpieczony przymusem państwa.
Pozytywizm anglo-saski.
·ð Brak zwiÄ…zku walidacyjnego (nasze i innych spostrzeżenia) miÄ™dzy prawem a moralnoÅ›ciÄ….
·ð JÄ™zykowe studium nad prawem odróżniane od pozaprawnej refleksji aksjo/socjologicznej, ekonomicznej etc.
·ð Orzeczenie sÄ…dowe wynika z zamkniÄ™tego systemu norm.
Pozytywizm kontynentalny.
·ð Prawo zależne od nieskrÄ™powanej woli suwerena.
·ð Ustawa podstawowym z
ródłem prawa, odtwórczy charakter prawa i teoria związanej decyzji sędziowskiej (sędzia musi
działać zgodnie z zapisami ustawy).
Pozytywizm wyrafinowany Herberta Harta. Podręcznik, str. 19.
Wyróżniamy również: pozytywizm twardy (absolutny brak związków prawa z moralnością) oraz
pozytywizm miękki (związek prawa i moralności możliwy ale zbędny).
2
4. Jusnaturalizm prawniczy.
Zrodzony w starożytności zespół filozoficznych poglądów na prawo. Wielość koncepcji zmusza nas do
wyróżnienia zasadniczych cech prawa naturalnego. Prawo naturalne nie jest sformalizowane jak prawa
stanowione, nie pochodzi od człowieka, lecz od natury lub istoty boskiej. Człowiek jedynie odkrywa prawa
naturalne, które były nadane już pierwotnie przez kogoś lub coś. Może tego dokonać poprzez objawienie,
własną intuicję, wgląd we własne sumienie i tak dalej. Prawo takie jest uzasadnione aksjologicznie, bo
nakazuje to co dobre i zakazuje złego. Jest niekiedy przeciwieństwem prawa stanowionego, które jest ułomne
bo pochodzi od ułomnych ludzi. Spór między tymi stanowiskami to na przykład Kreon i Antygona w powieści
Sofoklesa. Generalnie możemy podzielić koncepcje na dwa główne filary, które wyznaczają pozostałe.
Øð Religijne koncepcje prawa naturalnego - zakÅ‚adajÄ…, że ostatecznym twórcÄ… prawa natury jest Bóg:
-ð Åšw. Tomasz z Akwinu wyróżnia: prawo wieczne- istniejÄ…ce w umyÅ›le Bożym, wg którego zostaÅ‚ stworzony Å›wiat;
prawo naturalne- poznawalne rozumem ludzkim, znajduje się w każdym sumieniu ludzkim; prawo Boże pozytywne
zawarte w Objawieniu Bożym, w Dekalogu; prawo ludzkie pozytywne stanowione przez kompetentne władze,
konieczne uzupełnienie prawa Bożego.
-ð Prawo - rozumny nakaz wydany dla dobra wspólnego, przez tego, do kogo należy troska o spoÅ‚eczność
Øð Laickie koncepcje prawa naturalnego - w naturze ludzkiej istniejÄ… pewne pragnienia czy dążenia,
które wskazują mu, jak ma postępować w sposób godny człowieka.
-ð John Wild - dynamiczna teoria prawa natury: zauważa w niej m.in. że dążenia naturalne majÄ… być realizowane bez
zakłóceń, dlatego muszą być realizowane wg określonych wzorów postępowania, te wzory stanowią prawo
naturalne, za naruszenie, którego grozi sankcja naturalna.
Konkretne koncepcje znajdziecie na stronie podręcznika dr G. Maronia  str. 24-26.
5. Realizm prawniczy.
Nurt realistyczny, ujmujący prawo jako zespół faktów psychicznych albo społecznych. Dlatego też,
uznawany jest za część socjologicznej jurysprudencji. Wyrósł przede wszystkim na amerykańskim realizmie
prawniczym, pozostałe wymienione zostały w podręczniku. Krytykuje formalizm prawniczego pozytywizmu
oraz metafizyczne dociekania w koncepcjach jusnaturalizmu. Traktuje prawo jako zjawisko społeczne. Bierze
pod uwagę nie tylko  papierowe reguły ale to co ludzkie, skupia się na prawie w działaniu a nie w książkach
(law in action > law in book). To co charakterystyczne w realizmie prawniczym, to dociekania nad realnym
orzecznictwem sądów w konkretnych kwestiach. Realizm skupia się na tym, aby przewidywać wyroki jakie
wyda sąd. Podchodzi do prawa z perspektywy złego człowieka. Ogniskuje się na analizach przestępczości w
wielu aspektach, bada statystyki, elementy charakterystyczne dla danego przestępstwa i koncentruje się na
tworzeniu zasad zapobiegania tychże.
Dla tych, co chcą zabłysnąć na egzaminie, po krótce dwóch przedstawicieli i ich tezy:
-ð Karl Nickerson Llewellyn - zadaniem prawoznawstwa jest badanie tego, jak rzeczywiÅ›cie postÄ™pujÄ… sÄ™dziowie i
obywatele w obrocie prawnym.
-ð Alf Ross - norma prawna obwiÄ…zuje obywateli jeÅ›li jest prawdopodobieÅ„stwo, że w przypadku jej przekroczenia i
wniesienia sprawy przed sąd, będzie istotnym czynnikiem kształtującym decyzję sędziego; o rzeczywistym
obowiązywaniu normy można orzec, gdy zostanie przekroczona i wymierzona za nią sankcja.
Dokładnie opisane od myślników w podręczniku dr G. Maronia  str. 26-28.
6. Psychologizm prawniczy Leona Petrażyckiego.
 Moralność jest jak szampan a prawo jak woda  Leon Petrażycki.
Pionierem tego kierunku w jurysprudencji był wspomniany prof. Petrażycki, nasz rodak. Prawo i
moralność umiejscowił w sferze przeżyć psychicznych, co zyskało poklask i uznanie w Europie i dalej.
Cytat na początku tego zagadnienia jest życiowy. Leon Petrażycki porównuje prawo do życiodajnej wody, która jest
absolutnie niezbędna człowiekowi. Moralnością jest szampan, który jest czymś o wiele lepszym od wody, ale można się bez niego
obejść w życiu. Ten cytat jest wiodący w jego koncepcjach związanych z prawem i moralnością.
Prawo jest przeżyciem psychicznym na który wpływają cztery sfery: poznanie, uczucie, wola i emocje. Co
więcej, jest to stosunek dwustronny na zasadzie, że w danej chwili coś musimy zrobić a ktoś inny oczekuje, że
to zrobimy. Ktoś ma uprawnienie do obioru zapłaty, ktoś inny obowiązek do jego spłaty. My w psychice
odczuwamy takie powinności. Jest to stosunek dwustronny o charakterze imperatywno-atrybutywnym
(czyli zobowiÄ…zujÄ…co-uprawniajÄ…cy).
Moralność też jest przeżyciem psychicznym ale jednostronnym, także imperatywnym (czyli
zobowiązującym) ale zgodnie z naszym sumieniem. Np. możemy odczuwać potrzebę pomocy biedakowi.
3
7. Normatywizm Hansa Helsena.
 Prawo to czysta powinność  Hans Kelsen (tzw. czysta teoria prawa).
Normatywizm wpisuje siÄ™ w pozytywistyczne koncepcje prawa, ale w najbardziej radykalnym
wymiarze. Prawo to normy prawne i nic innego. Do systemu prawa należą tylko normy generalno-
abstrakcyjne, orzeczenia są indywidualno-konkretne, nie istnieje precedens prawotwórczy bo prawo zawarte
jest w kodeksach (law in book > law in action). Istotny jest poziom skuteczności, prawo ma być bezwzględnie
przestrzegane.
-ð WyróżniÅ‚ dwa systemy norm:
o System statyczny - utworzony na zasadzie treściowego powiązania norm czyli oparty na
uzasadnieniu aksjologiczny.
o System dynamiczny - oparty na założeniu iż wchodzące w jego skład normy są stanowione na
podstawie norm kompetencyjnych.
-ð System prawa - wg Kelsena - dynamiczny system norm kompetencyjnych, majÄ…cych uzasadnienie w normach
kompetencyjnych wyższego rzędu zawartych w konstytucji, zaś kompetencje do stanowienia konstytucji mają podstawę
w jakiejś domyślonej normie podstawowej. Zatem ścisła hierarchia aktów.
-ð Normy prawne - wg Kelsena - wszystkie normy sankcjonujÄ…ce, nakazujÄ…ce organom paÅ„stwowym zastosowanie
sankcji, jeśli ktoś dokonał czynu zabronionego. Stosowanie przymusu państwowego.
8. Różnice między prawem a moralnością.
a) Rodzaj uzasadnienia obowiÄ…zywania:
PRAWO MORALNOŚĆ
tetyczno-formalne aksjologiczne
(pochodzi od kompetentnego organu władzy (istnieje bo jest słuszna, nakazuje to co dobre,
publicznej który wydał ją w odpowiednim trybie, zakazuje złego)
formie i należycie ogłosił)
b) Ze względu na charakter prawa:
heteronomiczny autonomiczny
(narzucony przez kogoś, brak swobody decyzji, (sami decydujemy o przyjęciu systemu wartości,
brak możliwości tworzenia prawa) decydując o tym co dobre a co złe)
c) Ze względu na rodzaj sankcji:
sankcja skupiona (zformalizowana) sankcja rozsiana (niesformalizowana)
sankcja formalna (grozi nam za dany czyn, jest sankcja moralna (wewnętrzna  skrucha, wstyd)
domeną organów państwowych) (zewnętrzna  presja, społeczny ostracyzm)
d) Ze względu na obowiązujące systemy norm:
monizm prawny pluralizm moralny
(jeden system prawny) (w jednym państwie różne systemy moralne)
e) Odmienny zakres przedmiotowy:
Prawo reguluje ludzkie zachowania a nie myśli i Normy moralne dotyczą czynów, myśli i zamiarów.
odczucia.
f) Odmienny zakres podmiotowy:
W prawie mamy kilka podmiotów (osoba fizyczna, Są adresowane do ludzi, bez znaczenia na funkcję i
prawna). pozycję społeczną.
g) Forma istnienia lub kodyfikacji:
Jest spisane. Spisanie nie jest konieczne.
h) Odmienny sposób powstawania:
Powstaje w sposób formalny i Normy moralne mogą istnieć odwiecznie lub są
zinstytucjonalizowany. dziełem ludzkim. Powstają w sposób oddolny.
PRAWO MORALNOŚĆ
4
9. Normy obyczajowe, religijne, organizacji.
Obyczajowe: Religijne: Organizacji:
- obowiÄ…zuje bo tak wypada, - nie sÄ… jednolite, - zawarte w statucie itp.
- sankcja rozsiana zewnętrzna, - zajmują się dogmatami wiary, - regulują cele, sposób realizacji,
- nie majÄ… charakteru normalnego - sprawy kultu religijnego, przystÄ…pienia do nich,
- często pokrywają się z normami - zróżnicowany stopień - organizacja nie może użyć przymusu
moralnymi. sformalizowania. do wykonywania norm.
10. Relacje przedmiotowe (treściowe) pomiędzy prawem a normami
innych systemów normatywnych.
11. Relacje funkcjonalne pomiędzy prawem a normami innych systemów
normatywnych.
Relacje funkcjonalne dotyczą sposobu wzajemnego oddziaływania norm jednego systemu normatywnego na
treść, interpretację, przestrzeganie, stosowanie, skuteczność czy kształtowanie norm innego rodzaju.
Sprzężenie to może przybrać:
·ð BezpoÅ›rednia inkorporacja, gdy prawodawca w przepisach dosÅ‚ownie powiela treść norm innej:
 Kto zabija człowieka podlega karze&  5 przykazanie dekalogu:
 art. 148 k.k.  Nie zabijaj .
·ð Terminy ocenne  jest to użycie wyrażeÅ„ wartoÅ›ciujÄ…cych w przepisach prawa. Na przykÅ‚ad:
Wyrażenie takie jak  zeszpecenie wymaga odniesienia się do gustów estetycznych a nie prawnych,
albo sformułowanie  kto znieważa zmusza nas do zastanowienia się czy znieważono kogoś.
·ð Klauzula sumienia  np. lekarz może odstÄ…pić od leczenia, jeżeli jest to niezgodne z jego sumieniem.
·ð Generalne klauzule odsyÅ‚ajÄ…ce  odesÅ‚anie wprost do pozaprawnych wartoÅ›ci:  zasad współżycia
społecznego albo  dobrych obyczajów etc. Patrz pkt. 14.
12. Relacje walidacyjne pomiędzy prawem a normami innych systemów
normatywnych.
Relacje walidacyjne ogniskują się wokół problemu, w jakim stopniu liczy w ogóle jeden system normatywny
determinuje obowiÄ…zywanie norm innego systemu:
·ð Prymat moralnoÅ›ci ponad prawem, prawo winno być zgodne z
moralnością. Postulaty były zawarte w koncepcjach prawa naturalnego
u Aureliusza Augustyna i Tomasza z Akwinu.
·ð Prymat prawa nad moralnoÅ›ciÄ…. To stanowisko preferowaÅ‚ chociażby
Tomasz Hobbes.
·ð Separacja walidacyjna prawa i moralnoÅ›ci. Zgodność prawa i
moralności nie ma znaczenia.
5
13. Formuła Radbrucha.
Głosi ona, że jeśli norma prawna w drastyczny sposób łamie podstawowe normy moralne, to nie
obowiązuje ona wcale (łac. lex iniustissima non est lex). Taka norma nie dostępuje godności bycia prawem, może
być odrzucona i tym samym obywatele nie mają obowiązku jej przestrzegania, administracja
państwowa i sądownictwo jej stosowania. Jest ona jedną z czołowych współczesnych koncepcji zbliżających do
siebie pozytywizm prawniczy i jusnaturalizm.
14. Generalne klauzule odsyłające.
Generalne klauzule odsyłające to po prostu przepis prawny.
- znaczeniowo niedookreślony (świadomy zabieg prawodawczy);
- odsyła do systemu norm i wartości;
- przedmiotem odesłania jest norma prawna;
- normy, oceny, wartości są wymienione z nazwy;
PRZEPIS PRAWNY:
- charakter oceniający-akty wartościowania;
- jest przejawem luzu decyzyjnego.
15. Język prawny.
Język, w którym formułowane jest prawo, a więc język przepisów i norm prawnych. Jest zawarty w
tekstach prawnych - Konstytucji, ustawach, rozporzÄ…dzeniach, dekretach (aktach normatywnych).
Język prawny jest odmianą języka naturalnego. Ma taką samą składnię, natomiast może się różnić w
zakresie semantyki. Język prawny zawiera bowiem w sobie mocno rozbudowany i ściśle uporządkowany (co do
zasady) aparat pojęciowy. Ułatwia on w miarę jednolitą interpretację języka prawnego, której dokonują osoby
(organy) analizujÄ…ce i stosujÄ…ce prawo.
16. Język prawniczy.
Jest metajęzykiem w stosunku do języka prawnego, co to znaczy? Język prawniczy po prostu komentuje
i bada język prawny (czyli konkretne ustawy i akty prawne). Specyficzny język używany przez osoby stosujące i
interpretujące prawo. Jest to język, w którym prawnicy rozmawiają o prawie. "Język prawniczy" bywa
określany także jako "żargon prawniczy"  niektóre osoby mogą jednak to określenie traktować jako
pejoratywne.
17. Pojęcie i typologia z
ródeł prawa.
y
ródłem prawa jest prawotwórcza działalność państwa.
Termin z
ródła prawa jest wieloznaczny:
żð znaczenie historyczne - wszystko to z czego dowiadujemy siÄ™ o treÅ›ci norm prawnych
żð znaczenie materialne - zespół czynników obiektywnych i subiektywnych ksztaÅ‚tujÄ…cych prawo
żð znaczenie formalne - formy prawotwórczej dziaÅ‚alnoÅ›ci paÅ„stwa.
6
Akty normatywne pochodzące od organów władzy ustawodawczej- organami tymi są: Sejm, Senat oraz
Zgromadzenie Narodowe; aktami normatywnymi pochodzącymi od tych organów są:
Øð Konstytucja RP- uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe; zajmuje najwyższe miejsce w hierarchii z
ródeł prawa,
wszystkie inne akty normatywne muszą być z nią zgodne, określa kompetencje organów państwowych, ustrój państwa
prawa
i wolności człowieka i obywatela, wyróżnia się trybem stanowienia, konstytucja
z 1997r. ma charakter sztywny- do jej zmiany konieczna jest większość kwalifikowana (2/3), zasada prymatu i zgodności
Øð Umowy miÄ™dzynarodowe i ustawy ratyfikacyjne- zajmujÄ… drugie miejsce w hierarchii aktów prawnych RP; ratyfikowane
są przez Prezydenta RP za zgodą obu izb parlamentu wyrażoną w ustawie ratyfikacyjnej; umowy te mają pierwszeństwo nad
ustawą, jeżeli ustawy nie da się pogodzić z umową; uzyskują one moc powszechnie obowiązującą gdy ich przedmiot dotyczy:
1. pokoju, sojuszy, układów politycznych lub wojskowych 2. konstytucyjnych praw, wolności i obowiązków obywatelskich
3. członkowstwa Polski w organizacji międzynarodowej 4. znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym 5.
Spraw uregulowanych w ustawie lub spraw, w których konstytucja wymaga ustawy, ratyfikacji tego typu umów dokonuje
prezydent za zgodą obu izb wyrażoną w ustawie zwykłą większością głosów, jeśli umowa nie zawiera takiej treści może być
ratyfikowana przez samego Prezydenta; jeśli umowa międzynarodowa dotyczy przekazania kompetencji organów władzy
państwowej na rzecz organizacji międzynarodowej lub organu międzynarodowego to wymagana jest zgoda izb wyrażona
większością kwalifikowana (2/3 głosów przy obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów i senatorów),
wyrażenie zgody na ratyfikacje takiej umowy może być też uchwalone w drodze referendum ogólnokrajowego;
ratyfikowane umowy międzynarodowe z reguły obowiązują bezpośrednio (mogą być stosowane bez konieczności
uchwalania ustawy wykonawczej, chyba że dana umowa jest tak sformułowana tak, że nie nadaje się do bezpośredniego
stosowania)
Øð Ustawy zwykÅ‚e-uchwalane sÄ… przez sejm i senat zwykÅ‚Ä… wiÄ™kszoÅ›ciÄ… gÅ‚osów; konstytucja okreÅ›la przedmiot ustawa,
stanowi katalog spraw, które mogą być regulowane w drodze ustawy, do takich materii należy sfera uprawnień i wolności
obywatelskich, organizacja aparatu państwowego i samorządowego oraz kompetencji tych organów; konstytucja przewiduje
możliwość stanowienia przez prezydenta rozporządzenia z mocą ustawy, ale tylko w czasie stanu wojennego gdy sejm nie
może się zebrać, ale wprowadza wymóg by rozporządzenie zostało zatwierdzone przez sejm na najbliższym posiedzeniu
Øð Ustawy sejmu i senatu- mogÄ… uchwalić regulamin dla siebie i podlegajÄ…cych im organów, majÄ… Ne moc wiążącÄ… tylko dla
sejmu, senatu i organów usługowych wobec nich (np. kancelarii sejmu i kancelarii senatu)
Akty normatywne pochodzące od najwyższych organów władzy wykonawczej, organami tej władzy są: Prezydent
RP, Rada Ministrów, Premier, ministrowie
Øð Prezydent RP może stanowić: rozporzÄ…dzenia z mocÄ… ustawy w czasie stanu wojennego; rozporzÄ…dzenia na podstawie
szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania; zarządzenia; postanowienia oraz akty urzędowe
służące realizacji kompetencji konstytucyjnych i ustawowych; akty te poza wyjątkami zawartymi w konstytucji wymagają
podpisu premiera który ponosi za nie odpowiedzialność przed sejmem
Øð Rada Ministrów stawowi akty w postaci rozporzÄ…dzeÅ„- wydawane sÄ… w takich samych warunkach i w takich samych
przypadkach jak rozporządzenia prezydenta tylko na podstawie upoważnienia zawartego w ustawie; uchwał rady
ministrów mają charakter aktów kierownictwa wewnętrznego, obowiązują tylko jednostki organizacyjne podległe temu
organowi
Øð Premier i ministrowie mogÄ… stanowić rozporzÄ…dzenia i zarzÄ…dzenia na podstawie upoważnienia wyrażonego w ustawie,
określa ono podmiot
i zakres spraw przekazanych do uregulowania w formie tego rodzaju aktu oraz wytyczne co do treści; są one aktami
kierownictwa wewnętrznego- obowiązują tylko organy podległe temu organowi, które je wydał, nie mogą stanowić
podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych i innych podmiotów
Øð Akty normatywne pochodzÄ…ce od terenowych organów administracji rzÄ…dowej- terenowym organem administracji rzÄ…dowej
jest wojewoda, może stanowić on prawo miejscowe obowiązujące na terenie danego województwa, na podstawie
upoważnienia i w granicach upoważnienia zawartego w ustawie; akty tego rodzaju publikowane są w  Dzienniku
Urzędowym danego województwa
Øð Akty normatywne pochodzÄ…ce od organów samorzÄ…du terytorialnego; podstawowÄ… jednostkÄ… samorzÄ…du terytorialnego jest
gmina, jej organami samorządowymi są: rada gminy, rada miasta (jeśli gmina ma charakter miejski), zarząd gminy; organy
gminy mogą stanowić prawo miejscowe w postaci przepisów gminnych (miejskich), rada gminy może stanowić uchwały i
przepisy porządkowe; zarząd gminy (miasta) może wydawać zarządzenia- wchodzą one w życie z dniem ogłoszenia.
18. Tworzenie prawa:
Tryb ustawodawczy składa się z:
o wykonania inicjatywy ustawodawczej,
o rozpatrzenie inicjatywy przez Sejm w trzech czytaniach,
o rozpatrzenie ustawy przez Senat,
o rozpatrzenie przez Sejm poprawek Senatu (jeżeli zostaną zgłoszone),
7
o podpisanie ustawy przez Prezydenta i jej ogłoszenie w dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
19. Koncepcje tworzenia prawa:
okrywanie prawa prawotwórczy woluntaryzm racjonalne prawotwórstwo
PRAWODAWCA = ODKRYWCA PRAWA. PRAWODAWCA = TWÓRCA PRAWA. PRAWODAWCA = DECYDENT.
·ð ReguÅ‚y zachowaÅ„ ksztaÅ‚tujÄ… siÄ™ ·ð Proces tworzenia prawa Å›ciÅ›le ·ð Proces tworzenia prawa jest
niezależnie od woli prawodawcy, wiąże się z działaniem zamierzoną działalnością
mają charakter aprioryczny (czyli są prawodawcy (organów państwa). prawodawcy, mającą prowadzić do
na przykład od Boga) osiągnięcia wyznaczonych celów,
których środkiem realizacji są
·ð Zadaniem prawodawcy jest odkrycie
normy prawne (legislacja
faktu obowiÄ…zywania i techniczne
zredagowanie prawa, nadajÄ…c im polityczna).
postać przepisów prawa ·ð Prawodawstwo uwarunkowane jest
pozytywnego. wieloma czynnikami społeczno-
polityczno-kulturowymi z którymi
wiąże się skuteczność prawa.
Øð Koncepcje prawa natury (Å›w. Tomasz, Øð Pozytywizm prawniczy (J. Austin, Øð Koncepcja polityki prawa:
Hugo Grocjusz, Fuller, Stamler) G. Jellinek) - maksymalistyczna: L.Petrażycki
Øð SzkoÅ‚a historyczna (F.C. von Savigny, Øð Pozytywizm prawniczy (J. - minimalistyczna: A.Podgórecki
G. von Hugo) Bentham) Øð Koncepcja inżynierii spoÅ‚ecznej
Øð Koncepcja prawa żywego (E.Ehrlich  Øð Neopozytywizm (H.L.A. Hart). poprzez prawo (R. Pound).
socjologia prawa)
Øð Solidaryzm (L. Duguit).
20. Stanowienie prawa jako fakt prawotwórczy:
Polega na tym, że odpowiedni organ władzy państwowej formułuje w sposób wyraz
ny normy dotyczÄ…ce
przyszłych sytuacji. Normy te mają charakter norm ogólnych i abstrakcyjnych .W ten sposób mają
zastosowanie w nieokreślonej liczbie przypadków.
Prawotwórcza praktyka organów państwa to powtarzające się decyzje, które w jednakowy sposób
rozstrzygają podobne stany faktyczne. Przykładem tej formy prawotwórczej jest działalność sądów angielskich,
system prawa precedensowego (common law). W takim systemie sędzia wydając rozstrzygnięcie ma
obowiązek oparcia swojego orzeczenia na poprzednich orzechictwach. W każdym orzeczeniu wyróżnić można
zasadę ogólną wyprowadzoną z dotychczasowego orzecznictwa (radio decidendi).
21. Umowa jako fakt prawotwórczy.
Przypadek rzadko występujący. W międzynarodowym prawie publicznym podstawowe z
ródło prawa. Umowę
charakteryzujÄ…:
-wielość podmiotów
-równorzędność podmiotów
-zasada wzajemności
W prawie krajowym spotkać można przykłady umów będących z
ródłem prawa np. część prawa pracy w
postaci tzw. układów zbiorowych pracy.
22. Precedens jako fakt prawotwórczy.
Prawo precedensowe common law. Sędzia opiera wyrok na wcześniejszych orzeczeniach. Z
dotychczasowego orzecznictwa sędzia wyznacza wspólną zasadę. W każdym orzeczeniu można wyróżnić
zasadę ogólną oraz inne elementy istotne tylko w danej sprawie. Owa ogólna zasada wyprowadzona z
dotychczasowego orzecznictwa to radio decidenti. Prawo precedensowe wyrasta z konkretnych decyzji
sądowych, wydając precedensowe orzeczenie dostosowania owych reguł sądy są zobowiązane do podobnego
orzekania w podobnych sprawach( zasada  stare deisis ).
8
Przedstawiciele
Określenie roli prawodawcy:
:
23. Prawo zwyczajowe.
Normy prawne trwale i jednolicie wykonywane w przekonaniu, że są obowiązującym prawem. Prawo
zwyczajowe nie pochodzi od żadnej instytucji, lecz zostaje wykształcone przez społeczeństwo w toku
historii. Zwłaszcza w czasach najdawniejszych, było prawem niepisanym przekazywanym ustnie z pokolenia
na pokolenie. Z czasem normy były utrwalane w formie pisemnej (np. dokumenty stwierdzające dojście do
skutku czynności prawnej, przywileje, wyroki sądowe). Normy prawa zwyczajowego odegrały szczególną rolę
w rozwoju prawa międzynarodowego. Prawo zwyczajowe z reguły przechodzi
proces kodyfikacji (lub inkorporacji).
Do wymogów, które musi spełnić zwyczaj, aby mógł stać się obowiązującym prawem, można zaliczyć:
żð praktykÄ™ (longa consuetudo) - ustalonÄ…, jednolicie wykonywanÄ… i trwaÅ‚Ä… praktykÄ™ postÄ™powania w
określonej sytuacji,
żð przekonanie o mocy prawnej (opinio iuris sive necesitatis) - powszechne przekonanie spoÅ‚eczeÅ„stwa o
prawnie wiążącym oraz potrzebnym charakterze normy zwyczajowej.
24. y
ródła prawa powszechnie obowiązującego w RP.
Art. 87. Konstytucji RP:
1. y
ródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy,
ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.
2. y
ródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania
organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.
Akty normatywne pochodzące od organów władzy wykonawczej:
-rozporzÄ…dzenie z mocÄ… ustawy
(np. stan wojenny)
-rozporzÄ…dzenia
-zarzÄ…dzenia, postanowienia PREZYDENT RP
-akty urzędowe
-rozporządzenia i ustawy RADA MINISTRÓW
Akty prawa, normatywne pochodzenie od organów administracji rządowej:
-akty prawa miejscowego
Akty normatywne pochodzące od organów samorządu terytorialnego
-prawo miejscowe w postaci uchwał(rada gminy) i zarządzeń(wójt itd.)
-przepisy porzÄ…dkowe.
25. Konstytucja.
Akt prawny, określany także jako ustawa zasadnicza, która zazwyczaj ma najwyższą moc prawną w
systemie z
ródeł prawa w państwie.
W skład materii konstytucyjnej mogą wchodzić różne zagadnienia. Konstytucja może więc określać: podstawy
ustroju społeczno-gospodarczego państwa, ponadto organizację, kompetencje i sposób powoływania
najważniejszych organów państwowych, oraz podstawowe prawa, wolności i obowiązki obywatela.
Konstytucje można dowolnie klasyfikować. W doktrynie prawa konstytucyjnego najczęstsze klasyfikacje to
podział ze względu na:
żð formÄ™  pisane (formalne) i niepisane (materialne);
żð sposób zapisania  akt normatywny (książkowa) i rozproszona (niespisana  pojedyncze ustawy w
wielu miejscach);
żð treść  peÅ‚ne i niepeÅ‚ne, tzw. maÅ‚e konstytucje;
żð procedurÄ™ powstawania  uchwalane i oktrojowane;
żð sposób zmiany  sztywne i elastyczne;
9
żð okres obowiÄ…zywania  staÅ‚e i czasowe (w zależnoÅ›ci od okresu obowiÄ…zywania).
26. Ustawa konstytucyjna.
 Ta sama moc prawna, ten sam tryb uchwalenia i zmiany. Z reguły regulują wąskie kwestie materii
konstytucyjnej:
 stanowiÄ… nowelizacjÄ™ istniejÄ…cej konstytucji (technika inkorporacji  nie jako poprawka jak w USA, tylko jako
integralna część, zastępując zmieniany tekst).
 uzupełniają konstytucję (np. ustawa konstytucyjna z 23.04.1992 r. o trybie ...)
 w okresie braku konstytucji ustawy konstytucyjne mogą ją zastępować  tzw. prowizorium.
 jednorazowe zawieszenie obowiązywania konstytucji (całości lub części) w przypadku konieczności
odstÄ…pienia, a nie zmiany konstytucji.
 kwestia sporna  w obecnej konstytucji jedynÄ… ustawÄ… konstytucyjnÄ… jest ustawa o zmianie konstytucji art.
235 K.
Inne akty normatywne  też mogą dotyczyć materii konstytucyjnej, ale nie mają szczególnej mocy prawnej (np.
ustawy o samorządzie, o TK, ordynacje wyborcze, uchwała  regulamin sejmu i senatu, i in.)
27. Ustawa.
Akt prawny o charakterze powszechnie obowiązującym, najczęściej obecnie uchwalany przez parlament (w
niektórych państwach zatwierdzany póz
niej przez organ władzy wykonawczej). W porządkach prawnych
różnych państw występują ustawy: zasadnicze (konstytucje), organiczne i zwykłe.
28. Ratyfikowana umowa międzynarodowa.
(patrz punkt 17).
29. RozporzÄ…dzenie z mocÄ… ustawy.
RozporzÄ…dzenia z mocÄ… ustawy majÄ… charakter z
ródeł powszechnie obowiązującego prawa (art. 234 ust.
2 Konstytucji). W Polsce prawo do ich wydawania posiada od 17 paz
dziernika 1997 roku jedynie Prezydent
Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek Rady Ministrów, tylko w czasie trwania stanu wojennego, jeżeli Sejm nie
może zebrać się na posiedzenie. De iure, moc wiążąca takich rozporządzeń w tym czasie jest ograniczona, ze
względu na fakt, iż podlegają one zatwierdzeniu na najbliższym posiedzeniu Sejmu. De facto jednak, do tego
czasu moc rozporządzeń z mocą ustawy jest równa ustawom.
Rozporządzenia te mogą dotyczyć według art. 228 ust 3-5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej:
żð zasad dziaÅ‚ania organów wÅ‚adzy publicznej podczas trwania stanu wojennego,
żð zakresu w jakim mogÄ… zostać ograniczone wolnoÅ›ci i prawa czÅ‚owieka i obywatela w trakcie trwania
stanu wojennego,
żð zakresu, trybu i podstaw wyrównywania strat majÄ…tkowych wynikajÄ…cych z tych ograniczeÅ„.
Przy wydawaniu rozporządzeń z mocą ustawy należy wziąć pod uwagę stopień zagrożenia. Powinny one
zmierzać do jak najszybszego przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa.
Rozporządzenie z mocą ustawy jest jedyną znaną polskiemu systemowi prawa formą aktów prawnych
zrównaną z ustawami. Jest to odstępstwo od fundamentalnej dla hierarchii z
ródeł prawa zasady reguły
nadrzędności i wyłączności ustawy.
30. RozporzÄ…dzenie.
Akt normatywny wydany na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej
wykonania. RozporzÄ…dzenie stanowi jedno ze z
ródeł prawa powszechnie obowiązującego,
obok Konstytucji, ratyfikowanych umów międzynarodowych, ustaw oraz aktów prawa miejscowego.
Rozporządzenie musi zmierzać do wykonania ustawy, nie może być zatem ani sprzeczne z ustawą (np. przez
wprowadzenie rozwiązań nieznanych ustawie), nie może też wykraczać poza zakres delegacji.
Od rozporządzenia należy odróżnić zarządzenie, które jest aktem prawa wewnętrznego, nie może być zatem
podstawą rozstrzygnięcia o prawach i obowiązkach obywateli.
31. Akty prawa miejscowego.
10
(patrz punkt 17)
32. y
ródła prawa wewnętrznie obowiązującego
Od aktów prawa powszechnie obowiązującego Konstytucja oddziela tzw. prawo wewnętrzne - czyli przepisy
prawne obowiązujące tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu te akty. Tworzą one grupę
zróżnicowaną zarówno z punktu widzenia podmiotów uprawnionych do ich stanowienia, jak też podstawy
prawnej wydania (Konstytucja, ustawy).
Nie zostało wyraz
nie określone, jaki jest krąg organów stanowiących przepisy wewnętrzne. Konstytucja w art.
93 do kategorii aktów prawa wewnętrznego zalicza: uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa
Rady Ministrów i ministrów. Prawo wydawania zarządzeń na zasadach określonych w art. 93 przyznano
także Prezydentowi RP (art. 142 ust. 1) oraz przewodniczącym komitetów powołaŹnych w
skład Rady Ministrów (art. 149 ust. 3).
Konstytucja rozstrzygnęła sporny do tej pory charakter uchwał Rady Ministrów, które w obecnym stanie
prawnym mogą być jedynie aktami kierownictwa wewnętrznego. Nie określono natomiast podstawy
wydawania uchwał Rady Ministrów, nie przesądzając, czy ma to być akt wydawany na podstawie upoważnienia
zawartego w ustawie (a nie ogólnych konstytucyjnych norm kompetencyjnych).
Zarządzenia są aktami wewnętrznymi wydawanymi tylko na podstawie ustawy i nie mogą stanowić podstawy
decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów. Zarówno uchwały, jak i zarządzenia
podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym prawem (por. Rozdz. XV).
33. Pojęcie przepisu prawnego i jego relacje do normy prawnej.
Przepis prawny to podstawowa jednostka redakcyjna aktu normatywnego. Normą prawną zaś jest treść
prawa wyrażona w przepisach prawnych (za pomocą hipotezy, dyspozycji i sankcji). Z jednego przepisu
możemy skonstruować fragment normy prawnej. Czy może istnieć norma prawna bez przepisu? Tak , w
przypadku prawa zwyczajowego czy precedensowego. Z danego przepisu możemy także nie skonstruować
choćby fragmentu normy prawnej - mamy wówczas do czynienia z przepisem o wątpliwej normatywności.
Kondensacja norm w przepisach prawnych oznacza , że jeden przepis służy do odkodowywania kilku
prawnych.
34. Typologia przepisów prawnych.
(Tablice Droby)
35. Pojęcie, rodzaje i budowa aktu normatywnego.
Akt normatywny - dokument organu państwowego zawierający zakodowane w przepisach prawnych
normy prawne regulujące jakiś obszar stosunków społecznych. Są one efektami prawotwórczej działalności
organów państwowych w tym także organów samorządu terytorialnego.
Budowa aktów normatywnych.
Schemat formalnej budowy aktów normatywnych:
Øð Nazwa- wskazuje na rodzaj aktu normatywnego np. konstytucja, ustawa, rozporzÄ…dzenie, uchwaÅ‚a
Øð Data- ustanowienia lub uchwalenia danego aktu
Øð TytuÅ‚- okreÅ›lajÄ…cy przedmiot regulowanych stosunków spoÅ‚ecznych np. o samorzÄ…dzie terytorialnym, o
szkolnictwie, kodeks karny
Øð PreambuÅ‚a- uroczysty wstÄ™p, który zawiera deklaracjÄ™ ustawodawcy o motywach wydania danego
aktu, o zamierzonych celach, podstawowych wartościach legitymizujących akt od strony aksjologicznej
Øð Część ogólna- w której sÄ… formuÅ‚owane przepisy zawierajÄ…ce normy wspólne dla części szczegółowej,
definicje ustawowe, wyjaśnienie terminów wieloznacznych w celu zapobieżenia powstaniu wątpliwości
w procesie stosowania prawa
Øð Część szczegółowa- zawiera zasadniczÄ… materiÄ™ aktu normatywnego, okreÅ›lajÄ…cÄ… dyspozycje lub
sankcje, które należy stosować w razie niezastosowania się adresatów normy do treści zawartej w
dyspozycji
Øð Przepisy koÅ„cowe- skÅ‚adajÄ… siÄ™ na nie postanowienia przejÅ›ciowe, derogacyjne, okreÅ›lajÄ…ce termin
wejścia w życie danego aktu normatywnego (vacatio legis itp.)
11
Øð Podpis osoby peÅ‚niÄ…cej funkcje organu, który zgodnie z konstytucja danego paÅ„stwa jest
kompetentny do promulgacji danego typu aktu normatywnego
36. Nowelizacja aktu normatywnego
Częściowa zmiana obowiązującego aktu prawodawczego przez inny akt normatywny tej samej lub wyższej
mocy prawnej, póz
niej wydany. W praktyce nowelizuje siÄ™ tylko ustawy.
Nowelizacja musi być wyraz
na - musi nastąpić za pomocą formuły sygnalizującej dokonywaną zmianę.
Niedopuszczalna jest nowelizacja dorozumiana, polegająca na tym, że dawny przepis zastępuje się nowym, nie
wskazujÄ…c w nim dokonywanej zmiany.
Istnieją dwie formy nowelizacji  wąska i szeroka. Wąska polega na zmianie przepisów ustaw
wyraz
nym przepisem ustawy zasadniczo poświęconej innej materii, póz
niejszej niż ustawa zawierająca przepis
zmieniany. Szeroka nowelizacja polega na zmianie przepisów ustawy odrębną ustawą nowelizacyjną.
Nowelizacje mogą polegać na uchylaniu lub dodawaniu pojedynczych przepisów, bez zmian dokonywanych w
ich obrębie, oraz na zmianach dokonywanych w poszczególnych przepisach aktu.
Dzienniki promulgacyjne: Dziennik Polski
-Dziennik Ustaw RP Dziennik Polski B
-Dzienniki Urzędowe Ministrów Resortowych
-Dzienniki Urzędowe Urzędów Centralnych
-Wojewódzkie Dzienniki Urzędowe.
37. Tekst jednolity aktu normatywnego
Tekst jednolity - tekst aktu prawnego uwzględniający wszelkie zmiany jakie w nim zaszły od chwili
ogłoszenia.
Sporządzenie tekstu jednolitego ma na celu ułatwienie posługiwania się tekstem aktu prawnego w sytuacji,
kiedy akt prawny był często nowelizowany lub dokonano w nim wielu zmian.
W Polsce oficjalny tekst jednolity ogłasza się w formie obwieszczenia w dzienniku urzędowym w którym
dany akt normatywny ogłoszono. Teksty jednolite ustaw ogłasza Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, a
innych aktów normatywnych - organ właściwy do wydania tego aktu.
38. Sprostowanie błędów w akcie normatywnym.
Sprostowanie błędu może dotyczyć tylko tekstu aktu normatywnego ogłoszonego w dzienniku urzędowym.
Obwieszczenie o sprostowaniu błędu zawiera:
1) tytuł obwieszczenia, a w nim nazwę organu prostującego błąd oraz datę wydania obwieszczenia i jego
przedmiot;
2) podstawę prawną sprostowania błędu;
3) tytuł aktu normatywnego, w którym prostuje się błąd, a także oznaczenie dziennika urzędowego, w którym
został ogłoszony ten akt;
4) przepis prawny aktu normatywnego podlegajÄ…cy sprostowaniu;
5) przytoczenie błędu, który jest przedmiotem sprostowania;
6) fragment tekstu aktu normatywnego w brzmieniu uwzględniającym sprostowanie błędu.
39. Rodzaje wypowiedzi językowych.
żð Wypowiedzi opisowe  zdania w sensie logicznym np.  sÅ‚oÅ„ce Å›wieci ; można stwierdzić, że jest
prawdą lub fałszem; (funkcja opisowa).
żð Wypowiedzi oceniajÄ…ce  trudno zweryfikować naukowo, nie sÄ… w sensie logicznym np.  Å‚adna jest
teraz pogoda ; (funkcja oceniajÄ…ca).
żð Opatywy - wyrażajÄ… nasze życzenia aby jakiÅ› konkretny stan trwaÅ‚ nadal albo powstaÅ‚ w przyszÅ‚oÅ›ci.
Jest to akt bez adresata, wyrażający jedynie chęć aby coś zaistniało.
12
żð Dyrektywy - wskazujÄ… komuÅ› okreÅ›lony sposób postÄ™powania w okreÅ›lonych okolicznoÅ›ciach. Główna
ich funkcja polega na wpływaniu na adresata aby postępował w określony sposób.
40. Pojęcie i cechy normy prawnej.
Norma prawna zrekonstruowana z przepisów prawnych generalno-abstrakcyjna reguła postępowania
ustanowiona przez prawodawcę , formułująca wzorzec dozwolonego zachowania oraz podająca ujemne
konsekwencje za jej niedotrzymanie.
Cechy normy prawnej:
-norma generalno-abstrakcyjna:
-norma generalna: adresowana do osoby bardzo ogólnie lub wskazanej poprzez nazwę
rodzajową(matka,studenci). Jest to również norma jednostkowa np. dotycząca Prezydenta RP,
Premiera RP (jednej osoby)
-norma abstrakcyjna  norma wielokrotnego zachowania (np. kto zabija i to siÄ™ odnosi do
wszystkich co zabili)
-heteronomiczność(heterogenność)- norma narzucona przez prawodawcę.
-prospektywność- wzorzec zachowania , odwołuje się do przeszłości
-norma ogólna a nie kazuistyczna.
41.Budowa normy prawnej:
vð Hipoteza - najbardziej rozbudowana część. Wskazuje adresata i okolicznoÅ›ci, których speÅ‚nienie jest
niezbędne do zastosowania normy. Hipoteza wyrażona jest w kilku przepisach prawnych, wyznacza
zakres zastosowania normy.
W hipotezie wyróżnia się elementy:
podmiotowe (osoba imienna o określonych celach- przedmiotowe (to co jest zewnętrzne dla adresata -
wiek, stan, sposób zachowania). czas, sytuacja, miejsce).
vð Dyspozycja - rdzeÅ„ normy, wyznacza zakres normowania. To wzorzec powinnego postÄ™powania. Może
przybrać formę nazwy lub opisu. Wzorzec powinnego zachowania może przybierać formy: zakazu,
dozwolenia bÄ…dz
nakazu.
Dyspozycja określa najczęściej jeden sposób powinnego zachowania. Może przybrać formę nazwy (konkretnej)
lub opisu (np. opis gwałtu).
vð Sankcja  rodzaj dolegliwoÅ›ci jakie prawodawca zastrzega dla niesumiennego adresata, który
pogwałcił normę prawną, określoną przez prawodawcę.
42. Koncepcja norm prawnych sprężonych.
Koncepcja norm prawnych sprężonych (prof. Jerzy Lande):
- norma sankcjonowana: hipoteza i dyspozycja.
- norma sankcjonująca: właściwa sankcja na podstawie hipotezy i dyspozycji.
üð koncepcja norm sprzężonych- prawodawca redaguje normÄ™ prawnÄ… za pomocÄ… dwu norm sprzężonych
w jedną całość, na tę parę norm sprzężonych składają się norma sankcjonowana i norma sankcjonująca,
każda z nich składa się z hipotezy i dyspozycji; norma sankcjonowana składa się z hipotezy określającej
warunki zachowania się adresata i dyspozycji, której treść zawiera nakaz, zakaz czy regułę
postępowania adresata normy; norma sankcjonująca składa się również z hipotezy- fakt zachowania się
adresata w sposób sprzeczny z nakazem bądz
zakazem zawartym w dyspozycji normy sankcjonowanej
mimo, że spełniły się warunki wymienione w jej hipotezie i dyspozycji, która jest właściwą sankcją,
wyznacza sposób postępowania dla dwóch różnych adresatów- adresata normy sankcjonowanej, aby
poddał się konsekwencją przewidzianym za naruszenie nakazu lub zakazu oraz dla określonego organu
państwowego, jako adresata wtórnego aby zastosował sankcję.
13
43. Zasady prawa.
Zasada prawa (zasada prawna) to pojęcie języka prawniczego, przez które, zależnie od kontekstu, można
rozumieć:
żð zasadÄ™ prawa w ujÄ™ciu opisowym, czyli typ uksztaÅ‚towania okreÅ›lonej instytucji prawnej; np. zasada
kontradyktoryjności, zasada prekluzji dowodowej etc.;
żð zasadÄ™ prawa w ujÄ™ciu dyrektywalnym, czyli dyrektywÄ™ postÄ™powania, którÄ… da siÄ™ wyinterpretować
z tekstu prawnego lub wywnioskować z norm prawnych wyinterpretowanych z tego tekstu i która jest
przez to prawnie wiążąca (zasada prawa sensu stricto); czasami pojęcie zasada prawa bywa odnoszone
także do tzw. zasad-postulatów, tj. innych dyrektyw postępowania uznawanych wdoktrynie za należące
do systemu prawa lub dające się z niego wywieść w inny sposób niż ma to miejsce w przypadku zasad
prawa sensu stricto - w tym w szczególności wypowiedzi de lege ferenda. Zasady prawa w ujęciu
dyrektywalnym wyrażają z reguły wartości, które prawodawca uważa za szczególnie doniosłe i co do
których chce, by były respektowane przy stosowaniu norm, które nie są zasadami prawa.
44. Normy programowe.
Osobliwość norm programowych polega na tym iż nie wskazują one jak powinien zachowywać się adresat
normy, a jedynie wskazują jaki cel powinien osiągnąć pozostawiając kwestię wyboru środków realizacji tego
celu do jego dyspozycji. Normy programowe należy odrzucić od dyrektyw technicznych tj. norm wskazujących,
jakich środków należy używać, by osiągnąć dany cel.
45. Sankcja prawna.
Sankcja może przyjąć trzy postacie:
Øð Sankcja represyjna (karna)- stosowana jest za dokonanie czynów zabronionych, polega na pozbawieniu
podmiotu ważnych dla niego dóbr (wolności, praw obywatelskich itp.), jej celem jest nie tylko odwet za
naruszenie porządku prawnego, ale także poprawa przestępcy, izolacja w celu zapobiegnięcia nowym
przestępstwom, odstraszanie potencjalnych przestępców
Øð Sankcja egzekucji- polega na przymusowym wykonaniu przez adresata zachowania przewidzianego w
dyspozycji
Øð Sankcja nieważnoÅ›ci- polega na uznaniu czynnoÅ›ci dokonanej niezgodnie z nakazem dyspozycji za
nieważną, czyli pozbawioną skutków prawnych
Øð Sankcja naprawcza- polega na przywróceniu stanu sprzed naruszenia normy( czÄ™ste w prawie
cywilnym)
-restytucja materialna - naprawienie, odkupienie
-restytucja zastępcza- np. gdy uszkodzimy cenny obraz wtedy płacimy
odszkodowanie
Rodzaje norm ze względu na sankcje.
Ze względu na to, jaką sankcję przewiduje ustawodawca naruszenie dyspozycji normy prawnej
wyróżnia się:
Øð Leges imperfectae- ustawy niedoskonaÅ‚e-stanowiÄ… normy, za naruszenie których nie przewidziana jest
żadna sankcja prawna
Øð Leges perfectae- ustawy doskonaÅ‚e- za ich przekroczenie grozi tylko sankcja nieważnoÅ›ci
Øð Leges plusquam perfectae- ustawy wiÄ™cej niż doskonaÅ‚e- za naruszenie dyspozycji grozi sankcja
nieważności oraz sankcja karna
Øð Leges minus quam perfectae- ustawy mniej niż doskonaÅ‚e- przewidujÄ… sankcje karnÄ… za popeÅ‚nienie
czynności sprzecznej z nakazem zawartym w dyspozycji, ale nie przewidują sankcji nieważności
14
46. Pojęcie i rodzaje uzasadnienia obowiązywania prawa.
Jest to uzasadnienie obowiązku postępowania przez określonego hipotezą adresata, w okolicznościach tam
podanych w sposób zgodny z zachowaniem podanym w dyspozycji. Obowiązywanie prawa łączy się z
legitymizacją władzy. Zagadnienia walidacyjne dotyczą obowiązywania prawa.
TETYCZNE: AKSJOLOGICZNE: TELEOLOGICZNE: BEHAWIORALNE:
Sposoby uzasadnienia Uzasadnienie to obowiązuje, Uzasadnienie celowościowe lub Uzasadnienie realne, faktyczne.
obowiązywania prawa: gdy jest sprawiedliwe, ma instrumentalne. Norma Obowiązują te normy, które są
Norma została ustanowiona słuszną, istotną treść a nie obowiązuje gdy jest faktycznie egzekwowane i
przez podmiot, który jest formę. Można odwołać się do przestrzegana przez adresata. przestrzegane. Prawo
zdolny zapewnić jej ocen zasadniczych lub W przypadku pogwałcenia obowiązuje, gdy jego normy w
przestrzeganie. instrumentalnych: normy, organy władzy masowej skali wywołują
- Uzasadnienie tetyczne uzasadnienie aksjologiczne publicznej wymierzają sankcję. zgodność zachowań adresatów
kompetencyjne dzieli się na autonomiczne norm z treścią ich dyspozycji.
- uzasadnienie formalne. (moja własna hierarchia Motywy jakimi kierują się
Norma prawna obowiązuje wartości, według mojego adresaci norm są obojętne. W
gdy: została zrekonstruowana z własnego uznania) oraz na związku z behawioralnym
przepisów prawnych w akcie heteronomiczne (system uzasadnienieniem
normatywnym; wynika wartości jakiejś innej doktryny uzasadnienia prawa pojawia
logiczne, instrumentalne, moralnej, którą my uznamy i z się problem desuetudo
aksjologiczne z innej nią się zechcemy utożsamiać). (odwykniecie, czyli
obowiÄ…zujÄ…cej normy prawnej zaprzestanie stosowania
(prawnicza inferencja). przepisów).
47. Nabycie mocy obowiązującej przez prawo. (Ogłaszanie aktów
normatywnych, vacatio legis).
 Warunkiem wejścia w życie ustaw , rozporządzeń oraz aktów prawa miejscowego jest ich
ogłoszenie (art.88 pt. 1 Konstytucji RP).
Akta prawne wchodzą w życie 14 dni od ich ogłoszenia (chyba, że w akcje podana jest inna data). Czas
pomiędzy ogłoszeniem ustawy, a wejściem jej w życie określa się vacatio legis ma służyć zaznajomieniu się z
opracowaną ustawą oraz przygotowaniu konkretnych organów do wdrożenia jej w życie.
WyjÄ…tki od vacatio legis:
I. Termin dłuższy, jeżeli akt sam tak stanowi.
II. Termin krótszy, jeżeli wymaga tego ważny interes państwa i nie godzi to w zasady demokratycznego państwa
prawnego.
III. Retroakcja  działanie prawa wstecz od daty ogłoszenia, generalnie zakazane (lex retro non agit)
48. Przyczyny utraty mocny obowiÄ…zujÄ…cej przez prawo.
Może nastąpić na skutek ich uchylenia przez:
- przepisy derogacyjne;
- ustawy nowelizujÄ…ce;
- desuetudo (patrz punkt 49);
- orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego.
Derogacja  prawodawca wprost uchyla przepisami, w których wymienia przepisy uchylone. Nie może uchylić
przepisów, które są niezgodne z ustawą,
Na skutek orzeczenia TK, jeżeli:
żð Przepis jest niezgodny z KonstytucjÄ… RP.
żð IstniejÄ… reguÅ‚y kolizyjne.
żð Nadchodzi termin koÅ„cowy (pracodawca rzadko okreÅ›la datÄ™ koÅ„cowÄ…).
15
żð Ziszczenie siÄ™ warunku rozwiÄ…zujÄ…cego, jest to zdarzenie przyszÅ‚e, niepewne.
49. Desuetudo.
 Przepis prawa nie obowiązuje, ponieważ nie jest przestrzegany.
Termin prawniczy oznaczający jedną z reguł derogacyjnych, według której długotrwałe
niestosowanie lub nieprzestrzeganie w praktyce określonej normy prawnej, skutkuje utratą przez nią mocy
obowiÄ…zujÄ…cej. Desuetudo  tzw. odwyknienie.
Podstawowa funkcja polega na uchylaniu mocy obowiązującej istniejących norm. Jeżeli zwyczaj jest uważany za
fakt prawotwórczy, to może derogować przepis prawa pozytywnego. Desuetudo opiera się na behawioralnym
kryterium: przepis prawa nie obowiązuje, ponieważ nie jest przestrzegany. Za objęte "desuetudo" uznaje się
normy: sankcjonowaną, jeśli mimo pojawienia się warunków określonych w jej hipotezie adresaci nie
zachowują się zgodnie z dyspozycją tej normy; sankcjonującą, jeśli mimo naruszenia normy sankcjonowanej
adresat wtórny (organ państwa) nie korzysta ze swoich kompetencji i nie stosuje sankcji. Uznaje się wówczas,
że państwo straciło zainteresowanie dla tych norm, przestało je chronić swym przymusem, w związku z
czym norma przestała obowiązywać w każdym ze znaczeń terminu "obowiązywanie".
W przeciwieństwie do innych reguł derogacyjnych (np. lex specialis derogat legi generali) desuetudo nie
jest powszechnie akceptowaną zasadą i możliwość jej stosowania we współczesnych systemach prawnych jest
kwestionowane.
50. Przestrzenny
wymiar
obowiÄ…zywania
prawa.
Prawo obowiÄ…zuje na terytorium
państwa a organy państwowe
stosujÄ… obowiÄ…zujÄ…ce normy
(wyjÄ…tek stanowiÄ… przywileje
dyplomatyczne). Obszar mocy
obowiązującej może być
wyznaczony przez sam akt.
Jeśli ma obowiązywać na
obszarze całego państwa nie
musi tego wskazywać w treści
aktu prawnego. Obszar
obowiÄ…zywania prawa w akcie
normatywnym jest podany gdy
prawodawca chce jakąś część terytorium państwa trwale lub czasowo wyłączyć spod swego działania.
51. Osobowy wymiar obowiÄ…zywania prawa.
Zagadnieniem o szczególnie dużym znaczeniu praktycznym jest sprawa ustalenia podmiotów, których
obowiązuje prawo danego państwa. W tym zakresie obowiązują pewne zasady generalne oraz zasady
odrębne, wykształcone w ramach poszczególnych gałęzi prawa. Jest to zgodne z poglądem, że prawo danego
państwa decyduje o tym, kogo ma obowiązywać. Podstawowa zasada osobowego obowiązywania prawa
wskazuje, iż zgodnie z zasada terytorialności każdy, kto znajdzie sie na obszarze danego państwa,
16
niezależnie od przynależności państwowej podlega normom prawnym tego państwa. Od tej reguły są także
wyjątki, które ja zawężają lub rozszerzają.
52. Pojęcie i cechy systemu prawa.
Pojęcie systemu prawa dotyczy norm prawnych odtworzonych z przepisów zawartych w
obowiązujących aktach normatywnych lub utworzonych w drodze wnioskowań prawniczych. System prawa
to zespół powiązanych hierarchicznie oraz treściowo norm prawnych, powstających w określonych
relacjach do układu społecznego i politycznego a także do innych systemów normatywnych.
Normy prawne konstruowane według przyjętych powszechnie w doktrynie i praktyce prawniczej reguł
interpretowania tekstów prawnych nie występują w izolacji lecz tworzą zespół norm odpowiednio
uporzÄ…dkowanych i wzajemnie powiÄ…zanych.
Pionowy system prawa. Porządkujemy normy Poziomy system prawa. Otrzymamy wówczas, gdy
prawne w zależności od normotwórczych za kryterium porządkowania przyjmiemy treść
kompetencji organu państwowego, który dany akt stosunków społecznych, które regulowane są przez
prawny wydał. Kryterium porządkującym jest tu normy prawne.
zatem kryterium mocy prawnej aktu
normatywnego, która zależy od miejsca, jakie w
systemie organów państwowych zajmuje ten organ,
który wydał dane prawo.
Cechy systemu prawa:
üð jednolitość- prawo jest dzieÅ‚em jednego paÅ„stwa chociaż reprezentujÄ… je różne organy
üð różnorodność- regulowane sÄ… zachowania w różnych gaÅ‚Ä™ziach prawa
üð zupeÅ‚ność- system prawny winien być tak skonstruowany aby nie posiadaÅ‚ luk w prawie, kruczków et.
üð okreÅ›lony stopieÅ„ niesprzecznoÅ›ci - sprzeczność najczęściej zawarta jest w dyspozycjach norm
kolidujących ze sobą. Zobowiązanie musi być obiektywnie możliwe do wykonania.
53. System prawa stanowionego a system prawa precedensowego.
Państwa europejskie (z wyjątkiem Wielkiej Brytanii) mają tzw. system prawa stanowionego, co znaczy, ze
podstawową formą tworzenia prawa jest w tych państwach akt stanowienia ustaw i innych aktów prawnych. W
przeciwień-stwie do prawa anglosaskiego precedens nie ma cech z
ródła prawa.
Natomiast w Wielkiej Brytanii, Stanach Zjednoczonych i większości państw Wspólnoty Narodów nadal istotną
formą tworzenia prawa są precedensy prawotwórcze i stąd systemy prawne tych państw zalicza się do
systemów prawa precedensowego. W tym systemie prawa sędzia odgrywa decydującą rolę w nadaniu normie
prawnej ostateczne-go kształtu. Na obecne prawo anglosaskie mają wpływ precedensy sprzed kilkuset lat,
nawet z czasów średniowiecza (prawo anglosaskie kształtowane jest od XII w.).
Polski system prawny, podobnie jak w innych państwach europejskich kształtuje się przede wszystkim w
formie stanowienia prawa przez organy państwa: Sejm, Prezydenta, rząd, poszczególnych ministrów,
wojewodów oraz przez organy samorządu, np. rady gmin i zarządy gmin.
54. Luki w prawie.
Luka w prawie to sytuacja, która nie ma uregulowania w przepisach prawa, choć z logiki pokrewnych
regulacji wynika, że powinna zostać uregulowana. Luki wynikają z tego, że prawo tworzone przez
ustawodawcę tworzone jest do zdarzeń przyszłych. Często luka w prawie jest wynikiem nieudolności
ustawodawcy, który w procesie jego stanowienia posługiwał się intuicją zamiast faktami, opierał się na
błędnych założeniach lub dysponował niepełną wiedzą na temat regulowanej dziedziny.
Luka prawna zawęża się do tzw. luki extra legem (bez dobrych skutków)  czyli brakiem w systemie
prawnym normy prawnej regulującej daną sferę stosunków społecznych, w sytuacji gdy ta sfera rzeczywistości
społecznej powinna być prawnie unormowana. Niejednokrotnie dodaje się, iż luka prawna stanowi brak
niezamierzony przez prawodawcę, wynik jego przeoczenia, umknięcia uwadze.  z podręcznika dr-a G.
Maronia, str. 124.
17
Aksjologiczna Logiczna Konstrukcyjna
Określana również mianem luki pozornej. Luka logiczna stanowi rezultat błędu Zwana też strukturalną, techniczną lub
Jej występowanie nie ma charakteru prawodawcy sprowadzającego się do tetyczną.
obiektywnego, odnosi siÄ™ do naszego wprowadzenia do systemu prawnego
systemu wartości i oczekiwań wobec dwóch norm prawnych ze sobą Jest wynikiem wadliwego procesu
prawa. analitycznie sprzecznych. Sprzeczność ta prawotwórczego. Przykład opisanej we
rzadko skutkuje derogacją obu wstępie do zagadnienia, nieudolności lub
Takowa luka jest przykładem niezgodności sprzecznych norm. błędów prawodawcy.
poglądów na prawo jego adresatów, oraz
prawodawcy. Efektem mogą być postulaty Luka zostaje rozwiązana najczęściej Na przykład:
zmiany prawa na prawo oczekiwane (de poprzez reguły kolizyjne, przyznając - prawodawca nie uregulował wszystkich
lege ferenda). pierwszeństwo jednej, eliminując drugą elementów niezbędnych do przebiegu
normę prawną. postępowania,
Na przykład: - pomimo upoważnienia w odpowiednich
- Ktoś na gruncie własnych ocen i wartości Na przykład: aktach, kompetentny organ nie dopełnił
uważa, że dane zachowanie powinno być - Reguła lex specialis derogat legi generali, swoich powinności prawnych.
regulowane przez prawo. A nie jest. to najczęściej rozwiązanie luki logicznej,
- Inna osoba oczekuje zmiany prawa, gdyż dwóch sprzecznych poleceń. Przepis Szeroko opisane i uzupełnione na
uderza w jego wartości etyczne. szczegółowy uchyla ogólny przepis prawa. str. 125-126.
55. Sprzeczności w systemie prawa.
Niezgodność prakseologiczna (praktyczna) polega na tym, że zachowanie zgodne z jedną normą lub skutek
takiego zachowania unicestwia całkowicie lub w części skutek zachowania zgodnego z drugą normą. np. tzw.
normy syzyfowe np.  Otwórz drzwi jeśli są zamknięte
i  Zamknij drzwi jeśli są otwarte .
56. Reguły kolizyjne systemu prawa.
Reguły służące rozstrzyganiu o obowiązywaniu zakresowo zbieżnych , a treściowo niezgodnych ze sobą norm
prawnych a nawet całych aktów normatywnych. Reguły kolizyjne mogą być wykorzystywane w odniesieniu do
takich niezgodności, które nie mają charakteru sprzeczności realnych.
57. Instytucje prawne i gałęzie prawa.
Zespół ściśle powiązanych ze sobą norm prawnych w sposób funkcjonalny regulujących trwanie, powstanie lub
ustanie jakiegoÅ› stosunku prawnego. Rodzajem instytucji prawnych sÄ… instytucje procesowe, regulujÄ…ce
pozycję stron w czasie trwania postępowania.
Przykładowe instytucje prawne: instytucja małżeństwa, własności, sprzedaży, warunkowego zawieszenia kary.
Gałąz
prawa  ukształtowany w toku historycznym zbiór norm prawnych, regulujący daną dziedzinę życia.
Podstawowy podział gałęzi prawa, to podział na prawo prywatne, które chroni interesy jednostek, reguluje
stosunki osobiste i majątkowe oraz prawo publiczne, które służy ochronie interesów państwa jako dobra
wspólnego wszystkich obywateli.
Najważniejsze gałęzie prawa to:
üð prawo miÄ™dzynarodowe publiczne
üð prawo konstytucyjne
üð prawo karne
üð prawo administracyjne
üð prawo cywilne
üð prawo pracy
58. Prawo publiczne a prawo prywatne.
Prawem publicznym jest zespół norm regulujących Prawo prywatne natomiast reguluje stosunki między
organizację państwa, dotyczących organów osobami, zwłaszcza w zakresie spraw majątkowych i
państwowych, a także struktury organizacyjnej rodzinnych. Kryterium podziała prawa na publiczne i
państwa. prywatne stanowi utilitas ( korzyść, interes ), są
bowiem pewne normy prawne, które przynoszą
18
korzyść ogółowi społeczeństwa, a inne są
nacechowane korzyścią poszczególnych osób.
59. Prawo materialne a prawo formalne.
Na prawo materialne składają się te wszystkie normy które regulują pierwotne uprawnienia i
obowiązki.(Konstytucja, KK, KC) A na prawo formalne normy które służą urzeczywistnianiu tych pierwszych
(KPK, KPC).
60. Prawo podmiotowe a prawo przedmiotowe.
Prawo przedmiotowe - niezależnie od sposobu Prawo podmiotowe  nie ma jednego ustalonego
powstawania czy tworzenia, całokształt (zbiór) reguł znaczenia, ale należy podkreślić, że nie jest
zachowania o cechach generalności i abstrakcyjności, konstruowane tak, że przyjmuje się tu za punkt
które są podstawą decyzji jednostkowych, widzenia władcy- suwerena, lecz przyjmuje się punkt
wydawanych przez organy administracyjne. Jeśli widzenia adresatów przepisów prawa (przede
pojęciem prawa nie obejmujemy norm wszystkim osób fizycznych) i formułuje się
indywidualnych, to pojęcie prawa przedmiotowego wypowiedzi, jakie to  prawa mają owi adresaci. W
jest równoznaczne z pojęciem prawa w ogóle. centrum uwagi znajdują się tu  prawa podmiotów,
dlatego mówi się o  prawach podmiotowych .
61. Kodeks i kodyfikacja.
vð Kodeks- akt normatywny zawierajÄ…cy logicznie usystematyzowany zbiór przepisów regulujÄ…cych
określoną dziedzinę stosunków społecznych. Obecnie kodeksy są wydawane w formie ustaw; w II
RP kilka kodeksów wydano w formie rozporządzenia z mocą ustawy. Kodeks może mieć moc prawną
równą ustawie zwykłej (tak jest obecnie polskim prawie), ale w niektórych systemach prawnych jego
pozycja może być wyższa, wskutek czego przepisy innych ustaw sprzeczne z kodeksem podlegają
uchyleniu. Normy kodeksowe, nawet jeśli są równe innym ustawom, mają jednak szczególne znaczenie
ze względu na kompleksowość normowanych spraw i proces interpretacji przepisów.
vð Kodyfikacja- polega na tym, że z szeregu aktów normatywnych dotyczÄ…cych danej dziedziny
stosunków, tworzy się jedną ustawę zwaną kodeksem; charakterystyczną cechą kodeksu jest to, iż
dokonuje całościowego ujęcia materiału normatywnego w danej gałęzi prawa; może
jej dokonać tylko ustawodawca.
62. Inkorporacja prawa.
vð Inkorporacja- polega na zebraniu w caÅ‚ość przepisów prawnych jakiejÅ› dziedziny stosunków, które
były wielokrotnie już nowelizowane i publikowane oraz uporządkowaniu ich wg przyjętych kryteriów;
inkorporacji mogą dokonywać organy państwowe jak również osoby lub instytucje prywatne
63. Pojęcie i teoria wykładni prawa.
Scire leges non hoc est verba earum tenere, sed vim ac potestatem.
 Znawstwo ustaw nie polega na przyswojeniu sobie ich słów, ale ich treści i mocy prawnej .
Celus  rzymski prawnik.
Wykładnia prawa (interpretacja prawa)  zespół czynności intelektualnych sprowadzających się do
zrekonstruowania z przepisów prawa normy prawnej. Innymi słowy jest to proces poznawczy zmierzający do
ustalenia znaczeni norm zawartych, czyli do zrozumienia sensu przepisów prawnych.
Teorie wykładni prawa to pewne refleksje teoretyków prawa, nad tym jaka jest istota procesu wykładni
prawa.
vð Opisowe teorie wykÅ‚adni- StarajÄ… siÄ™ opisać praktykÄ™ wykÅ‚adni prawa stosowanej przez organy
państwowe w określonym zakresie spraw i w określonym zakresie czasowym; przedmiotem ich
19
zainteresowania jest analiza materiału wykładni prawa. Zagadnienia opisowej teorii wykładni: jakimi
dyrektywami interpretacyjnymi posługują się interpretatorzy w procesie stosowania prawa; jakie
czynniki warunkują przyjętą przez nich wykładnię; jakie są prognozy interpretacyjne- przewidywanie
tego, jakie będzie znacznie danej normy
w przyszłości; (starają się dać odpowiedz
na pytanie, jak przebiega proces wykładni)
Øð Funkcjonalizm amerykaÅ„ski- wyjaÅ›niaÅ‚ zagadnienia dotyczÄ…ce znaczenia prawa, opierajÄ…ce siÄ™ na
materiale psychologicznym
Øð Teoria marksistowska- w wyjaÅ›nieniu zagadnieÅ„ prawnych szczególnÄ… uwagÄ™ zwracaÅ‚a na warunki
ekonomiczne i czynniki ideologiczne
Aby wyjaśnić zagadnienia teoretycy prawa posługują się: materiałem orzeczeń (łatwo dostępny, jednak mało
wiarygodny bo orzeczenia sądowe spisywane są po upływie pewnego czasu od wydania sentencji)i materiałem
psychologicznym (większy stopień wiarygodności, odzwierciedla rzeczywiste procesy myślowe osób
stanowiących prawo, materiał trudno dostępny)
vð Normatywne teorie wykÅ‚adni- starajÄ… siÄ™ ustalić, jak powinien przebiegać proces wykÅ‚adni,
konstruowane są one z oceniającego punktu widzenia, ich podstawą jest formułowanie dyrektyw
interpretacyjnych, które służą do ustalenia właściwego znaczenia normy prawnej
üð Teorie statyczne-ich celem jest zapewnienie maksymalnej staÅ‚oÅ›ci prawa, pewnoÅ›ci prawnej
i obliczalności decyzji organów stosujących prawo; zakładają że znaczenie normy jest niezmienne
przez cały czas obowiązywania, zmiana prawna może nastąpić tylko przez nowy akt prawodawczy;
zakładają, że wola ustawodawcy nadaje normie znaczenie, o znaczeniu normy decyduje fakt
psychiczny- akt woli podmiotu, który ustanowił normę- subiektywna teoria wykładni
üð Teorie dynamiczne- ich celem jest zapewnienie maksymalnej adekwatnoÅ›ci miÄ™dzy normami praw
obowiązującego a życiem (wymogi sytuacji społeczno-politycznej, ocen i norm działających w
społeczeństwie w momencie interpretacji danej normy); interpretator powinien dostosowywać prawo
do życia:
Øð Obiektywne teorie wykÅ‚adni- postulujÄ… poszukiwanie znaczenia normy na gruncie wymogów obiektywnej sytuacji
społecznej, konieczność zerwania z wolą historycznego prawodawcy- Jelinek, Radbruch, Thol
Øð Teorie teleologiczno- socjologiczne- postulujÄ… aby znaczenie normy ustalać na gruncie celowego rozwiÄ…zywania konfliktu
sprzecznych interesów; konieczność kierowania się celem, któremu powinna służyć norma na aktualnym etapie
stosowania  Kohler, Brutt
Øð  Teoria ocen - postuluje, aby znaczenie normy ustalić zgodnie z ocenami spoÅ‚ecznymi, które interpretator uznaje za
wiążące w czasie dokonywania wykładni- Geny, Radin; Kantorowicz- twórca tzw. szkoły wolnego prawa- interpretator
powinien odstąpić od ustawy, gdy wg reguł swobodnego uznania nabierze przekonania, że obecnie ustawodawca inaczej
by ten przypadek uregulował
Øð Teoria aktualnego prawodawcy- trzeba odstÄ…pić od woli historycznego prawodawcy,
a trzymać się woli aktualnego prawodawcy, który stosowanie prawa zabezpiecza pod przymusem państwowym
Statyczne teorie wykładni kładą nacisk na dyrektywy językowe i systemowe. Teorie dynamiczne nacisk kładą
na dyrektywy celowościowe i funkcjonalne.
64. Wykładnia prawa ze względu na podmiot.
Øð WykÅ‚adnia autentyczna- autorem jest organ paÅ„stwowy, który ustanowiÅ‚ dany akt normatywny, jej
wynik ma moc powszechnie obowiÄ…zujÄ…cÄ…; takie interpretacje majÄ… zwykle charakter definicji
ustawowych
Øð WykÅ‚adnia legalna- dokonywana przez organ paÅ„stwowy, który uzyskaÅ‚ do tego kompetencje w celu
rozstrzygania wątpliwości dotyczących wszystkich bądz
niektórych ustaw ; wyniki tej wykładni mają
moc powszechnie obowiÄ…zujÄ…cÄ…
Øð WykÅ‚adnia praktyczna (operatywna)- dokonywana przez organy stosujÄ…ce prawo,
np. organy ustawodawcze, sądownicze, administracyjne lub samorządowe; moc powszechnie wiążącą
ma tylko wykładnia sądu najwyższego w systemie common law, dokonywana w formie tzw.
precedensów sądowych, w systemie kontynentalnym wiąże ona tylko podmioty uczestniczące w
konkretnej sprawie
Øð WykÅ‚adnia doktrynalna- dokonywana przez naukÄ™ prawa, nie ma mocy obowiÄ…zujÄ…cej,
ma charakter prywatny
65. Wykładnia ze względu na moc wiążącą.
20
WI
Å»
CA  wiąże we wszystkich przypadkach NIEWI
Å»
CA  wiąże jedynie adresatów pewnych
adresatów norm. kategorii , lub jedynie poszczególnie wskazanych.
66. Wykładnia prawa ze względu na rodzaj dyrektyw interpretacyjnych:
Wykładnia językowa -wszystkie dyrektywy, które charakteryzują normę ze względu na jej właściwości
językowe:
-normie należy przypisać takie znaczenie, jakie ma ona w języku potocznym. Jeżeli jest kilka znaczeń na gruncie
potocznym to należy wybrać to najbardziej oczywiste(domniemanie języka potocznego)
-Jeżeli prawodawca nadał określonym wyrażeniom znaczenie swoiste, to tak należy je rozumieć(domniemanie
języka prawnego)
-Jeżeli określony termin należy do terminów specyficznych w określonej dziedzinie wiedzy, to należy przyjąć, iż
termin ten ma takie znaczenie, jak w tych dziedzinach(domniemanie znaczenia specjalnego)
-wolno odstąpić od znaczenia literalnego przepisu jeśli znaczenie to pozostaje w konflikcie ze znaczeniem innych
norm systemu
-wolno odstąpić od znaczenia literalnego jeśli znaczenie to prowadzi do absurdalnych konsekwencji
-ustalając znaczenie literalne przepisu należy brać pod uwagę inne przepisy prawne oraz wolę prawodawcy
-nie wolno interpretować przepisów prawnych tak, by pewne ich fragmenty okazały się zbędne
-tam gdzie rozróżnień nie wprowadza sam prawodawca, tam nie wolno ich wprowadzać interpretatorowi.
Wykładnia systemowa - istnienie reguł tej wykładni wiąże się z faktem, iż zbiór norm obowiązujących w
danym państwie jest uporządkowany w określony sposób:
-wszystkie normy powinny być interpretowane w sposób zgodny z zasadami prawa
-interpretując normy należy mieć na względzie przed wszystkim zasady konstytucji
-interpretacja norm prawa polskiego powinna być zgodna z normami prawa międzynarodowego publicznego
-normy prawa wewnętrznego powinny być interpretowane w zgodzie z normami prawa europejskiego
-nie należy interpretować przepisów tak aby były one sprzeczne z innymi przepisami
-nie wolno interpretować przepisów prawa w sposób prowadzący do luk
Wykładnię historyczną, która z kolei oparta jest na posiadanych materiałach historycznych, pozwalających
rozumieć właściwy sens normy w świetle okoliczności, jakie istniały w momencie jej powstania.
Wykładnia komparatystyczna, polegająca na ustalaniu znaczenia norm prawnych, które zostały zawarte w
określonych przepisach poprzez porównanie ich z podobnymi uregulowaniami prawnymi.
67. Wykładnia prawa ze względu na jej rezultat.
Wykładnia stwierdzająca  interpretatio declarativa, wykładnia językowa jest zgodna z wynikami wykładni
pozostałych. Usunięte są wszystkie wątpliwości formy słownej tekstu prawnego, czy niejasności dotyczące
normy.
Wykładnia rozszerzająca  interpretatio extensiva, porównując wyniki wykładni językowej z innymi
metodami dokonywania interpretacji tekstu normatywnego możemy dojść do wniosku, że zakres treściowy
normy prawnej jest większy niż wynikałoby to z pozajęzykowych dyrektyw wykładni. (Dochodzimy do
wniosku, że prawodawca chciał powiedzieć więcej, niż powiedział).
Wykładnia zwężająca  interpretatio restrictiva, dochodzmy do wniosku, że prawodawca chciał nadać słowu
znaczenie węższe niż to uczynił redagując przepisy prawne. (Chciał powiedzieć mniej, niż powiedział).
68. Pojęcie i rodzaje wnioskowań prawniczych.
1. Pojęcie wnioskowań prawniczych.
Prawnicy obok reguł kolizyjnych i dyrektyw interpretacyjnych stosują trzeci typ reguł egzegezy tekstów
prawnych zwanych regułami wnioskowań prawniczych (określane także mianem reguł inferencyjnych) reguły
te pozwalają wnioskować, że skoro obowiązuje norma N1 wyrażona w tekście prawnym, to można przyjąć, że
obowiązuje również norma N2, która w tekście wyrażona nie jest, ponieważ wynika ona z normy N1 na mocy
określonej reguły inferencyjnej.
2. Rodzaje wnioskowań prawniczych.
a) wynikanie logiczne
wnioskowanie odwołuje się do relacji zawieranie się zbiorów tzn. do relacji zawieranie się zakresów nazw
użytych w normie N1 i N2; nie prowadzi do przyrostu treści; norma N2 wynika logicznie z normy N1 jeżeli
21
zakres zastosowania normy N2 lub zakres normowania normy N2 zawiera siÄ™ w zakresie zastosowania lub
normowania normy N1 przy co najmniej tożsamości albo węższym zakresie drugiego elementu normy N2
b) wynikanie instrumentalne
o wynikaniu instrumentalnym normy N2 z normy N1 mówimy wówczas, gdy zrealizowanie normy N2 jest
przyczynowo konieczne dla zrealizowania normy N1; stwierdzając wynikanie norm odwołujemy się do wiedzy
empirycznej o związkach przyczynowych pomiędzy określonymi zachowaniami a stanami rzeczy, które są
konsekwencją owych zachowań; wynikanie instrumentalne opiera się na dwóch regułach inferencyjnych:
· reguÅ‚a instrumentalnego nakazu  jeżeli uznaje siÄ™ za obowiÄ…zujÄ…cÄ… normÄ™ N1 nakazujÄ…cÄ…
spowodować stan rzeczy S, to wynika z tego , że należy uznać za obowiązującą także normę N2, która
nakazuje adresatowi normy N1 uczynić wszystko co jest warunkiem koniecznym zaistnienia stanu
rzeczy S
· reguÅ‚a instrumentalnego zakazu  jeżeli uznaje siÄ™ za obowiÄ…zujÄ…ca normÄ™ N1 nakazujÄ…cÄ…
spowodowanie rzeczy S to wynika z tego obowiązywanie normy N2, która zakazuje adresatowi normy
N1 czynienia czegokolwiek co jest warunkiem przyczynowo wystarczajÄ…cym niezaistnienia rzeczy S;
Jeżeli norma N1 formułuje zakaz spowodowania rzeczy S, wówczas norma N2
(instrumentalnego nakazu) nakazuje czynić to, co jest warunkiem koniecznym niezaistnienia rzeczy S,
natomiast norma N2 (instrumentalnego zakazu) zakazuje czynić to, co jest warunkiem
wystarczajÄ…cym spowodowania rzeczy S
c) wynikanie aksjologiczne
reguły inferencyjne oparte na założeniu konsekwencji ocen prawodawcy.
69. Wnioskowanie z celu na środki.
Jeżeli prawodawca nakłada obowiązek lub daje uprawnienia do realizacji celu, to wnioskujemy, że zezwala na
takie działania, które w danych warunkach na gruncie istniejącej wiedzy są nieodzowne dla realizacji tego celu.
Na przykład podczas zatrzymania przestępcy policjant ma prawo użyć broni, kajdanek itp. i to może zakończyć
się przypadkowym uszkodzeniem ciała przestępcy, ponieważ w trakcie zatrzymania może wywiązać się bójka.
70. Wnioskowanie z przeciwieństwa.
Chodzi tu zasadę, że jeśli przepis głosi obowiązek konkretnego zachowania się określonego podmiotu, to w
stosunku do innych podmiotów obowiązek opisanego zachowania się nie istnieje.
Wnioskowanie z przesłanki większej na mniejszą Jest to zasada, że kto jest uprawniony lub zobowiązany do
czynienia więcej, ten jest tym bardziej uprawniony lub zobowiązany czynić mniej.
71. Wnioskowanie z podobieństwa.
Analogia legis Analogia iuris
Zapożyczenie podstawy decyzji na potrzeby Dotworzenie podstawy decyzji na potrzeby
konkretnego procesu stosowania prawa z konkretnego procesu stosowania prawa z tzw.
istniejących przepisów regulujących podobny stan ducha prawa, czyli z aksjologii całego porządku
faktyczny (tzw. wnioskowanie a simili). prawnego.
 Zapożyczeniu ulega gotowa, już sformułowana w  Dotworzenie ma miejsce wówczas, gdy nie ma
przepisach prawa reguła odnosząca się do zbliżonej możliwości odwołania się do istniejących
sytuacji. przepisów z powodu braku tych przepisów.
Odwołanie się do uzasadnienia tetycznego. Także odwołuje się do uzasadnienia tetycznego, ale
też do uzasadnienia aksjologicznego.
 Bliżej systemu prawa (jest to tzw. rozumowanie  Dalej od systemu prawa (jest to tzw.
wewnÄ…trzsystemowe). rozumowanie pozasystemowe, ale mieszczÄ…ce siÄ™ w
obrębie systemu prawnego).
22
72. Wnioskowania logiczne.
Wnioskowania oparte na logicznym wynikaniu normy z normy opiera się na założeniu, że norma N1 wynika
logicznie z normy N2, jeżeli zakres zastosowania normy N1 obejmuje zakres zastosowania normy N2 lub zakres
normowania N1 obejmuje zakres normowania N2, przy tożsamości albo węższym zakresie drugiego elementu
normy N2.
73. Wnioskowanie instrumentalne.
Wnioskowanie oparte na instrumentalnym wynikaniu normy z normy  opiera się na założeniu, że miedzy
zachowaniem adresata normy a wyznaczonym przez tą normę stanem rzeczy, który on ma zrealizować,
występują związki przyczynowe. Wnioskowanie tego typu przebiega według 2 dyrektyw inferencyjnych:
I. Dyrektywa instrumentalnego zakazu  głosi, że skoro obowiązuje norma ustanowiona w formie
przepisów prawnych i nakazuje adresatowi A zrealizować określony stan rzeczy C (norma-przesłanka),
to należy przyjąć, że obowiązuje także norma, która adresatowi A nakazuje czynić wszystko co jest
warunkiem koniecznym dla zrealizowania tego stanu rzeczy C (norma-konsekwencja)& .
II. Dyrektywa instrumentalnego nakazu  głosi, że skoro obowiązuje norma ustanowiona w formie
przepisów, nakazująca jakiemuś podmiotowi A zrealizować stan rzeczy C (norma-przesłanka), to należy
przyjąć, że obowiązuje także norma, która adresatowi A zakazuje czynić cokolwiek, co jest warunkiem
wystarczajÄ…cym dla niezrealizowania stanu rzeczy C (norma-konsekwencja).
74. Zdolność prawna.
Zdolność prawna  zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków prawnych. Zdolność prawna jest
atrybutem następujących podmiotów prawa:
vð osób fizycznych
vð jednostek organizacyjnych, bÄ™dÄ…cych osobami prawnymi, w szczególnoÅ›ci Skarbu PaÅ„stwa
vð jednostek organizacyjnych, niebÄ™dÄ…cych osobami prawnymi, którym zdolność prawnÄ… nadajÄ… przepisy
szczególne.
Zdolność prawna jest na gruncie polskiego prawa niestopniowalna. Można ją mieć lub nie. Zakres, w jakim
można z niej korzystać, definiuje osobny atrybut podmiotu prawa - zdolność do czynności prawnych.
75. Zdolność do czynności prawnych.
Zdolność do czynności prawnych, zdolność osoby do nabywania praw i zaciągania zobowiązań za pomocą
czynności prawnych. Wg prawa polskiego pełną zdolność do czynności prawnych posiada pełnoletnia,
nieubezwłasnowolniona osoba fizyczna, natomiast ograniczoną zdolność ma osoba małoletnia po ukończeniu
13 roku życia lub osoba częściowo ubezwłasnowolniona - osoby te, nie mogą bez zgody opiekuna prawnego,
dokonywać samodzielnie czynności prawnych (rozporządzających i zobowiązujących), z wyjątkiem umów
dotyczących drobnych spraw życia codziennego. Osoby całkowicie ubezwłasnowolnione i te, które nie
ukończyły 13 lat pozbawione są zdolności do czynności prawnych.
76. Osoby fizyczne.
Jest to prawne określenie każdego człowieka, który występuje jako podmiot w stosunkach cywilnoprawnych.
Początek i koniec osoby fizycznej wyznaczają fakty biologiczne  urodzenie się i śmierć. Każda żyjąca osoba
fizyczna posiada bezwarunkową zdolność prawną, czyli od momentu urodzenia może być podmiotem praw i
obowiązków wynikających ze stosunków cywilnoprawnych. Aby jednak mogła samodzielnie kształtować swoją
sytuację prawną poprzez składanie oświadczeń woli, musi nabyć zdolność do czynności prawnych. Do tego
czasu jest zastępowana w obrocie cywilnoprawnym przez przedstawicieli ustawowych (rodziców lub
opiekunów).
23
77. Osoby prawne.
Osoba prawna- to pewne jednostki organizacyjne, którym prawo przypisuje zdolność prawną
i zdolność do określonych czynności prawnych; osoby prawne są wyposażone w zdolność prawną
i zdolność do dokonywania czynności prawnych, ale z reguły w węższym zakresie aniżeli osoby fizyczne; osoby prawne prawa
publicznego w przeciwieństwie do osób prawnych prawa prywatnego mają przypisaną w pewnym zakresie zdolność do podejmowania
działań władczych
Wykształciły się dwie kategorie osób prawnych:
üð Korporacje- różnego rodzaju zrzeszenia osób, zwiÄ…zki ludzi np. spółki handlowe, spółdzielnie, sÅ‚użące do osiÄ…gania
określonych celów wspólnych
üð ZakÅ‚ady i fundacje- masy majÄ…tkowe wyposażone we wÅ‚asny zarzÄ…d, powoÅ‚ane do realizacji zadaÅ„ wspólnych, sÅ‚użących celom
kulturalnym, filantropijnym, charytatywnym, politycznym, religijnym.
Teorie wyjaśniające naturę osoby prawnej.
vð Teorie uznajÄ…ce realne istnienie osób prawnych wystÄ™pujÄ… w kilku odmianach; klasyczny przykÅ‚ad stanowi teoria
ograniczona, której twórcą jest Otto Gierke  jego zdaniem osoba prawna to żywy organizm, ukształtowany na wzór
organizmów biologicznych, mająca własną wolę, własne organy
vð Teorie negujÄ…ce realne istnienie osób prawnych:
a) Teoria fikcji- głoszona przez F. Savigny, realnie istnieją tylko osoby fizyczne, osoba prawna jest tworem sztucznym,
którego powstanie zależy wyłącznie od swobodnego uznania organu państwowego, powołującego ją w określonym
celu
b) Teoria majątku celowego- (A. Brinz) osobą prawną jest bezpodmiotowy majątek służący określonemu celowi
społecznemu (oparta na przykładzie fundacji)
c) Teoria interesu- (R. Ihering) podmiotem stosunku prawnego może być tylko człowiek, wobec tego osoba prawna jest
tylko personifikacją interesów ludzi, czyli osób fizycznych; (służy wyjaśnieniu powstania korporacji)
d) Teoria kolektywnej własności- (Planiol) osoba prawna stanowi szczególną postać własności, której podmiotem jest
kolektyw ludzi
Tryb powstawania osób prawnych.
Øð Tryb erekcyjny- osoba powstaje w drodze aktu erekcji wydanego przez organ wÅ‚adzy ustawodawczej (tryb ustawowy)bÄ…dz

dekretu kompetentnego organu administracyjnego (tryb administracyjny); w trybie erekcyjno-ustawowym powstajÄ…
uniwersytety i inne szkoły wyższe
Øð Tryb rejestracyjny- osoba prawna powstaje z inicjatywy jej zaÅ‚ożycieli, którymi sÄ… osoby fizyczne lub osoby prawne, a
zdolność prawną uzyskuje w momencie wpisu do rejestru dokonanego przez kompetentny organ państwowy (sądowy lub
administracyjny); w trybie tym powstajÄ… zrzeszenia i fundacje
Øð Tryb notyfikacyjny (meldunkowy)- polega na utworzeniu osoby prawnej przez zaÅ‚ożycieli przez zÅ‚ożenie w tej sprawie
oświadczenia wobec notariusza, a władze państwowe zostają powiadomione o jej utworzeniu i dokonują wpisu do rejestru; w
Niemczech powstajÄ… tak stowarzyszenia prywatne
W znaczeniu prawnym likwidacja polega na tym, że dotychczasowy przedsiębiorca (osoba fizyczna, prawna lub spółka prawa
handlowego nie posiadająca osobowości prawnej) przestaje być samodzielnym uczestnikiem obrotu gospodarczego prowadzonego
między przedsiębiorcami. W przypadku osób prawnych likwidacja, czyli zakończenie działalności, prowadzi też do utraty osobowości
prawnej.
Sposoby i skutki zakończenia działalności gospodarczej są różne w zależności od tego, w jakiej formie była ona dotychczas
prowadzona:
1) w przypadku działalności prowadzonej indywidualnie, o zakończeniu decyduje sam przedsiębiorca, składając wniosek o
wykreślenie z ewidencji działalności gospodarczej,
2) w przypadku spółki cywilnej, której działalność zazwyczaj zostaje zakończona w wyniku porozumienia wspólników lub
postanowień, zawartych w umowie spółki, wniosek o wykreślenie z ewidencji poszczególnych wspólników powinien złożył
każdy wspólnik z osobna, w swoim imieniu,
3) w przypadku spółek posiadających osobowość prawną likwidacja ich działalności jest wynikiem rozwiązania stosunku
spółki; likwidacji dokonuje sią w odrębnym postępowaniu likwidacyjnym, które prowadzi do spieniężenia całego majątku
spółki i zakończenia działalności przy zachowaniu wymogów prawnych określonych przepisami ustaw o rachunkowości,
Krajowym Rejestrze Sądowym i ustawy Kodeks Spółek Handlowych.
Zakończenie działalności gospodarczej pociąga za sobą konieczność dokonania szeregu czynności. To, jakie one będą, zależy w głównej
mierze od formy prawnej prowadzonej działalności, zasad według jakich ta działalnoć była opodatkowana, jak również od tego, czy
zatrudniani byli pracownicy.
Przedsiębiorca chcąc zlikwidować firmę musi przebyć drogę po urzędach analogiczną do tej, jaką pokonał zakładając firmę (zob.
porównanie - tabela na końcu tekstu). Przedsiębiorca powinien więc udać się do:
- urzędu gminy (miasta) lub sądu rejonowego,
- urzędu statystycznego,
- urzędu skarbowego,
- Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
24
78. Niepełne (ułomne) osoby prawne.
Ułomna osoba prawna (lub niezupełna osoba prawna)  podmiot stosunku cywilnoprawnego, jednostka
organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, lecz posiadająca na mocy ustawyzdolność prawną.
UÅ‚omnymi osobami prawnymi w prawie polskim sÄ…:
żð spółka jawna
żð spółka partnerska
żð spółka komandytowa
żð spółka komandytowo-akcyjna
żð wspólnota mieszkaniowa
żð stowarzyszenie zwykÅ‚e
żð spółka akcyjna w organizacji
żð spółka z ograniczonÄ… odpowiedzialnoÅ›ciÄ… w organizacji
żð europejskie zgrupowanie interesów gospodarczych
żð partia polityczna niewpisana do ewidencji
Ułomna osoba prawna może nabywać prawa i zaciągać zobowiązania mocą swojego działania, może także
pozywać i być pozywaną. Członkowie takiej jednostki organizacyjnej co do zasady ponoszą za jej zobowiązania
odpowiedzialność subsydiarną, tj. powstającą z chwilą jej niewypłacalności.
79. Pojęcie, struktura i typy stosunku prawnego.
PODMIOT
Elementy
OBOWI
ZEK stosunku PRZEDMIOT
prawnego
UPRAWNIENIE
Stosunek prawny  szczególna postać stosunku społecznego bo normuje je prawo( w przeciwieństwie do :
stosunków towarzyskich, koleżeńskich,rodzinnych itd. ). Taki stosunek prawny (w zależności od tego co
przewiduje norma) może przykładowo uprawniać jeden podmiot a inny do czegoś zobowiązywać. Między tymi
podmiotami zajdzie wówczas stosunek prawny. Z realnego punktu widzenia, stosunki prawne powstają w
wyniku zaistnienia w rzeczywistości okoliczności przewidzianych w hipotezie normy prawnej.
25
Trzy koncepcje struktur stosunku prawnego:
1. Konstrukcja:
- podmiot, między którymi stos. ten powstaje
- jego treść
- przedmioty
2. Konstrukcja:
- uczestnicy stos. pr.; ich status prawny wywiera istotny wpływ na powstanie i rozwój
stos. pr. na jego charakter
- prawa i obowiÄ…zki, ich wzajemny zwiÄ…zek
- realne zachowanie uczestników stosunku prawnego, skorelowane z ich prawami i
obowiÄ…zkami.
3. Konstrukcja:
Dwa ujęcia stosunku prawnego:
80. Stosunek typu cywilnoprawnego a stosunek typu
administracyjnoprawnego.
Stosunek administracyjnoprawny - stosunek Stosunek cywilnoprawny  stosunek
prawny regulowany przez normy prawa prawny regulowany normami prawa cywilnego.
administracyjnego. Powstaje wskutek zaistnienia Stosunki cywilnoprawne istniejÄ… tylko
przesłanek faktycznych lub określonych faktów między podmiotami prawa cywilnego; nie są więc
prawnych. Ustaje z chwilą wydania przez organ nimi stosunki między podmiotami a przedmiotami
administracji publicznej, wiążącego rozstrzygnięcia tego prawa (np. stosunkiem cywilnoprawnym jest
(pogląd dyskusyjny - zdaniem niektórych badaczy, to stosunek kupujący/sprzedający, a nie jest nim
właśnie decyzja administracyjna kształtuje stosunek stosunek właściciel/rzecz).
administracyjnoprawny).
26
81. Fakty prawne.
(Zdarzenia i działania prawne czynności zmierzające do wywołania skutków prawnych
i inne czyny).
Fakt prawny  ogół okoliczności określonych przepisami prawa, które wywołują skutki prawne, czyli
powodują powstanie, zmianę lub wygaśnięcie stosunku prawnego. O takich faktach mówi się, że są "doniosłe
prawnie".
Zdarzenie prawne - zdarzenie niezależne od woli i zachowania się podmiotów prawa, wywołujące skutek
prawny.
Zdarzenie prawne jest rodzajem faktu prawnego.
*urodzenie
zjawiska
+śmierć
naturalne
upływ
czasu
Przykłady zdarzeń prawnych.
Skutkiem prawnym śmierci może być otwarcie spadku, a zjawisk atmosferycznych - powstanie obowiązku
naprawy przez ubezpieczyciela szkód powstałych w wyniku tych zjawisk.
Działania prawne-są to wszelkie zdarzenia prawne powstałe w wyniku ludzkiej aktywności i świadomego
zaangażowania woli, które prowadzą do powstania określonych skutków prawnych. Ważną kwestią jest to, iż
dzielÄ… siÄ™ one na dwa typy:
(1) takie, których intencją jest wywołanie określonych skutków prawnych
(2) takie, które tej intencji nie posiadają.
Przykładem pierwszego typu może być zawarcie umowy cywilnej między dwoma osobami (założenie spółki).
Przykładem drugiego typu może być kradzież, której intencją jest przywłaszczenie sobie cudzej rzeczy, ale
która skutkuje także wywołaniem określonych skutków prawnych.
27
82. Czynności prawne.
Na ogół przyjmuje się, że zasadniczą treścią czynności prawnej jest oświadczenie woli jako kwalifikacja
określonego zachowania się. Czynność prawna wywołuje także nie objęte oświadczeniem woli skutki prawne,
które wynikają z ustawy, zasad współżycia społecznego i ustalonych zwyczajów. Funkcją oświadczenia
będącego koniecznym składnikiem każdej czynności prawnej jest wywołanie skutku w postaci ustanowienia,
zamiany lub zniesienia stosunku prawnego. Istotnym elementem konstytuującym czynność prawną jest
oświadczenie woli. Czynnością prawną jest rozporządzenie majątkiem lub spełnienie świadczenia w ramach
stosunku zobowiÄ…zaniowego.
Rodzaje czynności prawnych:
Jeżeli czynność prawna będzie zgodna z ustawą, ale jej celem jest obejście prawa, stanie się czynnością nieważną. Wyróżnia się
kilka rodzajów czynności prawnych:
* jednostronne  do ich dokonania wystarcza tylko oświadczenie jednej strony, tak jak w sytuacji przyjęcia spadku, dwustronne 
do ich dokonania niezbędne są zgodne oświadczenia woli, np. stron umowy, oraz uchwały będące czynnościami organów
działających kolegialnie;
* między żyjącymi (inter vivos) oraz na wypadek śmierci (mortis causa). Skuteczność tych ostatnich jest zależna od śmierci
osoby, która czynności dokonała, przykładowo spisała testament;
* konsensualne  gdy wystarczy, że strona złoży oświadczenie woli, oraz realne  gdy należy jeszcze dodać jakieś inne elementy
realne, np. wydanie rzeczy;
* rozporządzające  ich celem i bezpośrednim skutkiem jest przeniesienie, zniesienie lub obciążenie prawa majątkowego, oraz
zobowiązujące  tzn. że dana osoba zobowiązuje się względem innej do świadczenia;
* przysparzające  ich zamierzonym skutkiem jest przysporzenie korzyści majątkowej innej osobie, co oznacza zwiększenie jej
aktywów lub zmniejszenie pasywów, np. zwolnienie z długu. Wśród tych czynności wyróżnia się kauzalne (przyczynowe)  kiedy
dla danej osoby istnieje jakiś subiektywny cel gospodarczy, dla skuteczności tej czynności niezbędne jest istnienie przyczyny
prawnej tej czynności, oraz abstrakcyjne (oderwane), przy których istnienie przyczyny prawnej nie jest konieczne;
* odpłatne, w których strona dokonująca przysporzenia otrzymuje lub dopiero ma otrzymać w zamian za nie korzyść majątkową,
stanowiącą ekwiwalent tego przysporzenia, oraz czynności nieodpłatne, przy których takiego ekwiwalentu brak.
83. Pojęcie stosowania prawa.
Stosowanie prawa - określenie przez upoważniony organ państwowy konsekwencji prawnych pewnego stanu
faktycznego. Wynikiem stosowania prawa jest sformułowanie konkretnych i indywidualnych norm , opartych
na generalnych i abstrakcyjnych normach systemu prawnego.
Zarówno sama czynność stosowania prawa, jak i sformułowany w jej wyniku dokument nazywane
bywajÄ… aktem stosowania prawa.
Od stosowania prawa odróżnia się tworzenie prawa (formułowanie generalnych i abstrakcyjnych norm prawnych przez organy
państwowe), przestrzeganie prawa (świadome zachowanie dowolnego podmiotu zgodnego z obowiązującymi normami
prawnymi), oraz realizowania prawa (nieświadome zachowanie zgodne z obowiązującymi normami).
W zależności od rodzaju podmiotu stosującego prawo, wyróżnia się sądowe i administracyjne stosowanie prawa.
Administracyjne stosowanie prawa to wydawanie decyzji w oparciu o akty prawne. SÄ…dowe stosowanie prawa to
wydawanie orzeczeń sądowych.
84. SÄ…dowy i administracyjny typ stosowania prawa.
Typ administracyjny - organ stosujÄ…cy prawo jest Typ sÄ…dowy - obejmuje on procesy decydujÄ…ce w
związany z dyrektywami i poleceniami zwierzchnika których podmiotem stosującym prawo są sądy
odnośnie tego jaką decyzje wydać . Zasada polubowne, arbitrażowe, komisje rozjemcze,
hierarchicznego podporządkowania organów, ale mediatorzy. Jeżeli procedura przed tymi organami
nie należy tego rozumieć , że organ niższego rzędu ma jest zgodna z wymogami które stawia tym procedurą
wydać decyzję która byłaby sprzeczna z przepisami państwo w odpowiednich przepisach to decyzje
prawa. W postępowaniu administracyjnym stosowania prawa wydane przez ten organ są
występuje zasada legalizmu czyli wydana decyzja wiążące dla podmiotów, które występowały w
musi opierać się na przepisach prawa. Istotnym danym postępowaniu. Jeżeli te podmioty umówią się,
wzmocnieniem tego typu stosowania prawa jest to, że że rozwiążą spór np. ugodą to ich wiąże taki sam
decyzje administracyjne są poddane kontroli sposób jakby ten spór rozstrzygnął sąd państwowy.
sÄ…dowej sprawowane przez USA oraz NSA.
28
85. Etapy stosowania prawa.
Wyróżnia się 4 etapy:
1) ustalenie normy obowiÄ…zujÄ…cej
2) uznanie faktu za udowodniony
3) subsumcja- podciągnięcie faktu uznanego za udowodniony pod określoną normę prawną
4) ustalenie konsekwencji prawnych
1. Na pierwszym etapie stosowania prawa należy ustalić:
Øð Jaka norma obowiÄ…zuje; spoÅ›ród wielu norm należy wybrać normÄ™ obowiÄ…zujÄ…cÄ… dla potrzeb danego rozstrzygniÄ™cia
Øð Rozumienie normy w znaczeniu dostatecznie okreÅ›lonym przy zastosowaniu dyrektyw interpretacyjnych tekstów
prawnych,
2. Drugi etap polega na uznaniu faktu za udowodniony na podstawie określonych materiałów dowodowych i
przyjętych teorii dowodów oraz ujęcia tego faktu w języku stosowanej normy; organ stosujący prawo ma
zgromadzić materiał dowodowy, na podstawie którego uznaje określony fakt za udowodniony; materiał ten
może być następujący:
Øð Wizja lokalna ( oglÄ™dziny miejsca zaistniaÅ‚ego wypadku czy też przedmiotu sporu) lub dokumenty (mogÄ… być
publiczne lub prywatne; w celu ich wykorzystania jako dowodu z dokumentu należy ustalić jego autentyczność)
Øð Zeznania Å›wiadków lub opinie ekspertów- materiaÅ‚ dowodowy należy ocenić z punktu widzenia wiarygodnoÅ›ci- ustalić
czy są autentyczne czy to falsyfikaty; czy świadkowie są wiarygodni, czy są zdolni moralnie i fizycznie do stwierdzenia
zaistniałego faktu; krytycznie należy ocenić zeznania biegłych, opinie ekspertów, sąd nie jest związany opinia
ekspertów, ale ma rozważyć przedłożone przez nich racje; organ stosujący prawo ma ocenić dowody z punktu widzenia
prawdy materialnej, nie powinien kierować się względami ideologicznymi, politycznymi itp. Może on posłużyć się
domniemaniem prawnym lub fikcja prawną , jeżeli obowiązuje prawo dopuszczać taki dowód w danej sprawie; należy
przełożyć fakty opisane w języku potocznym (zeznania świadków), wyspecjalizowanym (eksperci) na język stosowanej
normy,
3. Trzeci etap stosowania prawa to subsumcja- proces myślowy polegający na podciągnięciu danego faktu
uznanego za udowodniony pod stosowanÄ… normÄ™, w celu ustalenia konsekwencji prawnych; inaczej: organ
stosujący prawo uznaje konkretny udowodniony za jeden z desygnatów hipotezy stosowanej normy prawnej;
jeżeli H, to powinno nastąpić K
jest h, to jest k,
H- oznacza sytuację faktyczną przewidzianą w hipotezie danej normy; h- fakt uznany za udowodniony, będący jednym z
desygnatów nazwy zbioru oznaczonego w hipotezie stosowanej normy; K- oznacza konsekwencje wyznaczone w
dyspozycji normy prawnej; k- konsekwencje prawne konkretnego faktu uznanego za udowodniony
4. Czwarty etap stosowania prawa polega na ustaleniu wiążących konsekwencji prawnych na podstawie normy
uznanej za obowiązującą; norma wyznacza konsekwencje w sposób ogólny, organ stosujący prawo ma ustalić
konsekwencje w sposób konkretny i wiążący; gdy norma wyznacza granicę między minimum a maksimum,
wówczas organ stosujący prawo ma określony zakres swobody w określaniu konsekwencji ze względu na
okoliczności popełniania przestępstwa.
86. Domniemania prawne i fikcja prawna.
Organ stanowiący prawo może posługiwać się domniemaniem w celu uznania faktu
za udowodniony, domniemanie może być:
Øð Domniemaniem ludzkim- posÅ‚ugujemy siÄ™ nim czÄ™sto życiu oraz w praktyce stosowania prawa, np. na
podstawie śladów dłoni na klamce sędzia wnioskuje, że ktoś otwierał drzwi w domu, w którym
dokonano morderstwa, a pośrednio wnioskuje także o tym, kto mógł być sprawcą dokonanego
przestępstwa
Øð Domniemaniem prawnym- na postawie jednego faktu uznanego za udowodniony, wnioskujemy o
zaistnieniu drugiego faktu, który nie został stwierdzony; domniemanie takie jest prawne tyko wówczas,
gdy obowiązujące prawo nakazuje tak wnioskować
W zależności od tego, jak można obalić domniemanie prawne wyróżnia się:
Øð Domniemanie prawne zwykÅ‚e (wzglÄ™dne)- można je obalić wprost, wykazujÄ…c nieprawdziwość
wniosku; dopuszcza ono dowód przeciwny co do prawdziwości wniosku, np. nakazuje przyjąć, że ojcem
dziecka jest mąż jego matki, można je obalić wskazując na okoliczności , z których wynika, że
nieprawdopodobne jest, aby ojcem dziecka mógł być ten, który jest mężem matki
29
Øð Domniemanie bezwzglÄ™dne- jest wówczas, gdy prawodawca wprost nie dopuszcza dowodu
przeciwnego, ale dopuszcza dowód pośredni wykazujący nieprawdziwość przesłanki, z której wynika
wniosek
Fikcja prawna - ustawodawca nakazuje uznać jakiś fakt za istniejący, chociaż wiadomo, że taki fakt
w rzeczywistości nie istnieje, a nawet nie mógł zaistnieć, np. artykuł nakazuje traktować spadkobiercę, który
spadek odrzucił, za wyłączonego od dziedziczenia, tak jakby nie dożył on otwarcia spadku ; w posługiwaniu się
fikcją prawną dowód przeciwny jest niemożliwy.
87. Decyzja stosowania prawa.
Ostatni etap to wydanie orzeczenia sądowego lub decyzji administracyjnej ten etap następuje po określeniu
konsekwencji prawnej wynikającej z subsumcji następuje sformułowanie tych konsekwencji w postaci
postanowienia administracyjnego lub orzeczenia sÄ…dowego.
Decyzja stosowania prawa posiada określoną, wymaganą przez przepisy budowę.
1. Oznaczenie organów, który wydaje decyzje stosowania prawa
2. Oznaczenie adresata decyzji
3. Wskazanie podstawy prawnej decyzji w zależności od rodzaju decyzji stosowania prawa
4. Osnowa decyzji stosowania prawa treść rozstrzygnięcia
5. Opis stanu faktycznego ze wskazaniem dowodów, które pozwoliły na ustalenie takiego a nie innego stanu
faktycznego i ze wskazaniem dlaczego nie dano wiary innym dowodom - uzasadnienie decyzji stosowania pr.
88. Luz decyzyjny.
Luz decyzyjny to taka sytuacja, w której decyzja sędziego czy urzędnika administracyjnego nie jest do końca
zdeterminowana przez przepisy prawne i pozostawia mu pewien margines swobody. MajÄ…c luz decyzyjny staje
się zmuszony do rozważenia argumentów. Sędzia zostaje zmuszony do argumentowania. Wspomniany
Wróblewski wskazywał różne kategorie luzów decyzyjnych np.:
- luz wyboru normy,
- luz interpretacyjny  wynika z tego, że prawo może być interpretowane na wielorakie sposoby,
- luz dowodowy  wynikają z faktu, że ocena faktów w sądzie nie jest również do końca zdeterminowana przez
prawo np. prawo oceny wiarygodności świadka,
- luz wyboru konsekwencji  prawo karne określa dolny i górny wymiar kary, sędzia wybiera jaką konkretnie
wybrać karę kierując się argumentami.
30
89.Postawy wobec prawa
Legalizm  w postępowaniu obywateli, przejawia się w przestrzeganiu przez nich obowiązującego prawa.
Oportunizm- z proweniencji tegoż pojęcia można wywnioskować jego współczesne znaczenie
opisujące postawę polegającą na postępowaniu adekwatnym do zaistniałej sytuacji, warunków (często
politycznych lub społecznych), mające na celu uzyskanie pewnych korzyści. Wiąże się to jednoznacznie z
brakiem pewnych niezmiennych zasad, wg których postępowałoby się w życiu. Wiele wspólnego z
oportunizmem ma konformizm, różniący się jednak brakiem indywidualizmu.
Oportunista - osoba postępująca adekwatnie do zaistniałej sytuacji, warunków (często politycznych lub
społecznych), mająca na celu odniesienie pewnych korzyści; osoba bez zasad, naginająca się do panujących
okoliczności dla własnego zysku.
Konformizm-w socjologii jest to jeden ze sposobów dostosowania jednostki społecznej. W ujęciu Roberta
Mertona oznacza zgodę na realizację celów społecznych grupy przy pomocy społecznie uznawanych środków
lub, w szerszym znaczeniu, realizacje norm społecznych i wartości danej grupy odniesienia. Odejście od zachowań
konformistycznych określane jest w ujęciu Mertona jako dewiacja społeczna. Zachowania konformistyczne w
grupach sÄ… wskaz
nikiem dużej spójności tych grup.
Nonkonformizm  postawa krytyczna wobec zasad, zachowań i norm społecznych, grupowych,
przeciwstawiająca im własny system wartości, przeciwieństwo konformizmu. Potocznie rozumiany
nonkonformizm cechuje te jednostki, które nie poddając się społecznej presji żyją w zgodzie z własnymi
przekonaniami. Skrajną, demonstracyjną formą nonkonformizmu jest antykonformizm. Nonkonformizm można
rozumieć również z perspektywy terminologii grupy odniesienia. Konformizm wobec obcej grupy jest tym, co
jednostki grupy, w której dana jednostka uczestniczy, postrzegają jako nonkonformizm. W tym rozumieniu
konformizm jest podstawową cechą każdej jednostki społecznej.
Obywatelskie nieposłuszeństwo jest to świadomy, otwarty, dokonany bez użycia przemocy, akt złamania
obowiązujących norm prawnych przez obywateli, który ma doprowadzić do zmiany niesprawiedliwych
przepisów prawa i związanych z nimi decyzji władz. Protestujący zakładają przy tym gotowość do spokojnego
przyjęcia wszelkich grożących im za to represji.
90. Demokratyczne państwo prawne.
Praworządność formalna. Koncepcja praworządności Praworządność materialna. Koncepcja praworządności
formalnej wiąże pojęcie praworządności z działaniem materialnej kładzie nacisk na treść prawa i uzależnia
organów państwowych zgodnie z obowiązującym prawem. praworządność nie tylko od przestrzegania prawa i spełnienia
Określa się ją jako ,, organizowanie i wykonywanie określonych warunków formalnych, ale i od włączania
działalności państwa (we wzajemnych stosunkach organów określonych wartości do obowiązujących przepisów. Zarzuty
państwa oraz w stosunku organów państwa do obywateli) na wysuwane przeciw koncepcji praworządności formalnej
zasadzie przepisów prawa . Dotyczy to nie tylko organów podkreślają niebezpieczeństwa związane z uznaniem za
stosujących prawo (na co kładzie się często główny nacisk), praworządne działań takich państw, jak np. państwo
ale i organów ustawodawczych, a więc procesu tworzenia faszystowskie czy też inny reżim niedemokratyczny.
prawa. Praworządność formalna obejmuje również spełnienie Kontrargumenty obrońców tej koncepcji polegają na
określonych warunków formalnych zarówno w procesie stwierdzeniu, że w tego typu państwach nie były zachowane
tworzenia, jak i stosowania prawa, jak np.: nadanie organom ogólnie przyjęte warunki formalne zarówno w procesie
państwa określonych kompetencji, w granicach których mogą tworzenia, jak i stosowania prawa .
one jedynie działać.
Gwarancje praworządności:
To zabezpieczenia tego, aby zasada praworządności przyjęła realne kształty w rzeczywistości. Wyróżnia się
dwa typy gwarancji praworządności:
gwarancje personalne - związane są z jakością podmiotów, ludzi, powoływanych na stanowiska organów
władzy publicznej (gwarancje etyczne, odpowiedni poziom wykształcenia, zapewnienie gwarancji socjalnych),
gwarancje instytucjonalne - obejmują prawem utworzone instytucje prawne, których celem jest ochrona
praworządności i reagowanie na przypadki jej łamania (gwarancje w procesie tworzenia prawa i gwarancje w
procesie stosowania prawa).
31
91. Teorie o pochodzeniu państwa.
92. Cechy państwa.
Organizacja: suwerenna, przymusowa, polityczna, organizacja posiadająca aparat państwowy
Ponadto: terytorialna, integrująca i rozstrzygająca konflikty społeczne.
93. Państwo liberalne a państwo interwencjonistyczne.
Interwencjonizm państwowy to polityka aktywnego oddziaływania państwa na przebieg procesów
gospodarczych, przeciwieństwo liberalizmu gospodarczego. Najlepszym przykładem takiego państwa jest
model państwa socjalnego.
32
94. Typ i forma państwa.
Forma państwa - sposób sprawowania władzy oraz organizowania życia politycznego i społecznego w danym
państwie. Składają się na nią: forma rządów, reżim polityczny i ustrój terytorialny państw.
Przez typ państwa rozumiano całokształt cech, państwa, wyrażający jego klasowy charakter. 4 Podstawowe
typy państwa:
1) Państwo niewolnicze  wykorzystanie człowieka jako narzędzie pracy, posiadacze niewolników i
niewolnicy
2) Państwo feudalne  poddaństwo chłopów, feudałowie i chłopi
3) Państwo kapitalistyczne  traktowanie pracy ludzkiej jako towaru, kapitaliści i proletariat
4) Państwo socjalistyczne  eliminuje prywatną własność środków produkcji, robotnicy i chłopi.
95. Federacja i konfederacja.
Zarówno federacja jak
i konfederacja należą do
grupy państw złożonych.
Państwo unitarne 
to państwo jednolite
wewnętrznie. (Polska)
Przeciwieństwo państwa
złożonego. (Niemcy)
Federacja (Å‚ac. foederatio  sprzymierzenie)  Konfederacja  zwiÄ…zek; grupa utworzona przez
państwo składające się z mniejszych, partie, państwa lub miasta dla osiągnięcia
obdarzonych autonomią państw związkowych określonych celów. Taka forma stowarzyszenia
(np.stanów, krajów, prowincji, kantonów, landów), zakłada zachowanie pełnej równości.
ale posiadających wspólny (federalny) rząd.
Związki państw, przykłady konfederacji:
żð Skonfederowane Stany Ameryki (1861-1865)
żð Konfederacja Kanady (1867)
żð Szwajcaria (1291)
żð Serbia i Czarnogóra (2003-2006)
Również lokalny lub ogólnopaństwowy związek
szlachciców, duchownych lub mieszczan utworzony
dla osiągnięcia określonych celów; najsłynniejszymi
Państwa federacyjne na świecie.
były konfederacja tyszowiecka, konfederacja
barska oraz konfederacja targowicka.
33
96. Aparat państwowy a mechanizm państwowy.
Aparat państwowy - powiązany organizacyjnie system organów państwa i obsługujących je urzędów i
instytucji, które służą centralnemu ośrodkowi, podejmującemu decyzje władcze(np. rządowi), do prowadzenia
bieżącej polityki państwa.
W skład aparatu państwowego wchodzą organy:
vð prawodawcze (np: parlament)
vð wykonawcze (np: prezydent, rzÄ…d)
vð przymusu (np: policja, wojsko) - czuwajÄ… nad bezpieczeÅ„stwem zewnÄ™trznym i wewnÄ™trznym
vð wymiaru sprawiedliwoÅ›ci (np: sÄ…dy) - stosujÄ… prawo
vð kontroli (np: NIK, TrybunaÅ‚ Stanu) - nadzorujÄ… przestrzeganie prawa.
Na mechanizm państwowy składają się pojęcia aparatu państwowego i organu państwowego. Aparat
państwowy to zbiór organów państwowych, natomiast organ państwowy to osoba lub grupa osób, które
działają w imieniu państwa na mocy prawa. Wyróżniamy następujące organy państwowe:
Organy stanowiące normy ogólne:
üð Zgromadzenie Narodowe(sejm+ senat);
üð Sejm;
üð Rada Ministrów
üð Ministrowie;
üð Organy samorzÄ…du terytorialnego.
Organy podejmujÄ…ce decyzje jednostkowe na podstawie istniejÄ…cych norm prawnych:
üð Organy administracji rzÄ…dowej i samorzÄ…dowej;
Organy stosujÄ…ce przymus legalny:
üð Policja, wojsko, straż miejska;
Organy kontroli oceniające działalność wszystkich elementów mechanizmu państwowego.
Siły polityczne;
Mechanizm Aparat Grupy
pośredniczą
państwowy państwowy nacisku
między władzą a
obywatelami
97. Klasyfikacja organów państwowych.
Pojęcie i klasyfikacja organów państwowych (definicja wg  Wielkiej encyklopedii prawa ) 
wyodrębniona organizacyjnie część aparatu państwowego. Wypełnia określone zadania i stosownie do nich
jest zorganizowany i wyposażony w kompetencje.
Może mieć charakter kolegialny lub jednoosobowy. Tworzony jest w drodze ustawy. Organ państwa to
wyodrębniona organizacyjnie przez prawo osoba fizyczna lub grupa takich osób, posiadających własne
kompetencje, możliwości podejmowania działań władczych oraz charakteryzująca się swoistymi formami
działania.
Klasyfikacja organów państwa. Znane są różne klasyfikacje organów państwowych. Oparte są one na
następujących kryteriach:
żð Liczby osób tworzÄ…cych dany organ (jednoosobowe  kolegialne),
żð Kompetencji terytorialnej (organy centralne  lokalne),
żð Trybu powoÅ‚ywania organów (organy z wyboru, nominacji, kooptacji),
żð Rodzaju ich kompetencji (organy prawodawcze, wykonawcze, sÄ…dowe, kontrolne)
żð PodziaÅ‚ ze wzglÄ™du na kompetencjÄ™ terytorialnÄ…: - Naczelne, - Centralne, - Terenowe.
34
98. SamorzÄ…d terytorialny.
Artykuł 163 Konstytucji RP stanowi, że "Samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrzeżone przez
Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych".
Od 1 stycznia 1999 r. obowiązuje w Polsce trójszczeblowa struktura samorządu terytorialnego:
vð samorzÄ…d gminny
vð samorzÄ…d powiatowy
vð samorzÄ…d województwa.
35