http://www.rp.pl/artykul/277452.html?print=tak
DRUKUJ
Pokusa życia na kredyt nie zniknie
Andrzej Sławiński 17-03-2009, ostatnia aktualizacja 17-03-2009 02:04
Banki trzeba regulować tak, by wielkość ich akcji kredytowej stabilizowała, a nie
destabilizowała, koniunkturę  pisze profesor SGH i członek Rady Polityki Pienię\
nej Andrzej
Sławiński
Co najlepiej opisuje to, co stało się w ciągu ostatnich kilku lat w
gospodarce światowej?  Podró\
osiemnasta  Dzienników
gwiazdowych Stanisława Lema, w której profesor Solon Razgłaz
tłumaczy Ijonowi Tichemu, \
e wszechświat, w którym \
yjemy,
powstał w wyniku Wielkiego Wybuchu na kredyt i z czasem
pryśnie jak bańka mydlana. Z koniunkturą w gospodarce światowej
było tak samo. Jeszcze dwa lata temu była bajeczna. Teraz
autor zdjęcia: Kuba Kamiński
prysła. I właśnie dlatego, \
e była głównie na kredyt. Czy coś z
z
ródło: Fotorzepa
tego wynika dla koniunktury w następnych latach?
Coraz mniej oszczędności
Przez ostatnie kilkanaście lat gospodarkę światową o\
ywiła konsumpcja na kredyt w USA.
Udział oszczędności w dochodach Amerykanów malał, a deficyt handlowy USA rósł nieustannie.
W końcu osiągnął wielkość stanowiącą ponad 60 proc. ogólnej wielkości deficytów handlowych
wszystkich krajów. I było to wynikiem konsumpcji na kredyt, skoro od lat 70. realne płace w
USA prawie nie rosły. Dlaczego przez ostatnie dwie dekady Amerykanie coraz mniej
oszczędzali, a coraz bardziej \
yli na kredyt? Mówiono im, \
e nie muszą oszczędzać, poniewa\

stają się coraz bogatsi. W latach 90. mieli być coraz bogatsi w wyniku wzrostu cen akcji, a tej
dekadzie w wyniku wzrostu cen domów. W ostatniej dekadzie tak\
e Brytyjczycy, Hiszpanie,
Irlandczycy, Duńczycy i inne nacje doświadczały dobrodziejstw baniek spekulacyjnych na
rynkach budowlanych.
Ciągle się powtarza, \
e boomy budowlane wywołały
Konsumpcja miliarda
banki centralne, utrzymując niski poziom stóp
Chińczyków stanowi wcią\

procentowych. Tymczasem nie wszystkie utrzymywały
niewiele ponad 10 proc.
tak niskie jak Fed stopy procentowe, a amerykańskie,
konsumpcji 300 milionów
brytyjskie, hiszpańskie, holenderskie, australijskie,
Amerykanów
irlandzkie i duńskie banki mogły udzielić tak wielu
kredytów hipotecznych, poniewa\
te, których udzieliły,
zamieniały na papiery hipoteczne, które sprzedawały nie tylko innym bankom, ale tak\
e
funduszom emerytalnym, funduszom inwestycyjnym i towarzystwom ubezpieczeniowym. To
oszczędności zło\
one w tych instytucjach sfinansowały boomy budowlane.
Największy problem mają jednak banki. Po pęknięciu bąbli spekulacyjnych na rynkach
budowlanych pozostało na rynku mnóstwo obligacji MBS (mortgage backed securities)
będących efektem sekurytyzacji kredytów hipotecznych. Tkwią teraz smutne w bilansach
banków. Nie są ju\
podziwiane jako produkty nowoczesnej in\
ynierii finansowej. Bankowcy
obligacji MBS wręcz się boją, poniewa\
z ka\
dym spadkiem ich cen puchną straty banków.
MBS chcą kupować ju\
tylko rządy i banki centralne, które stały się nie tylko po\
yczkodawcą,
lecz kupującym ostatniej instancji.
Bańki eksportowe
Gdy słyszymy  bańka spekulacyjna , myślimy o rynkach finansowych. Tymczasem określenie to
mo\
e, niestety, odnosić się tak\
e do produkcji eksportowej. Przykładem był boom eksportowy
w Japonii. W latach 2002  2007 eksport Japonii rósł o 12 proc. rocznie, a konsumpcja o
niewiele ponad 1 proc., a więc praktycznie wcale. Obrazuje to skalę uzale\
nienia od eksportu
tak zamo\
nego kraju jak Japonia, mimo \
e eksport stanowi tylko 18 proc. jej PKB. A jeśli wzrost
gospodarczy Japonii zale\
y tak silne od eksportu, to zale\
ał w ostatnich latach w du\
ej mierze
od boomu budowlanego w USA. Jeśli ktoś nie wierzy, mo\
e porównać wykresy zmian cen
domów w Stanach Zjednoczonych i wielkości importu japońskich samochodów.
Równie wyrazistym przykładem kraju znacznie uzale\
nionego od eksportu są Niemcy. Ich
eksport tak\
e rósł szybko, a konsumpcja krajowa powoli. Szybki wzrost eksportu Niemiec był
jednak efektem boomu budowlanego nie tylko w USA, ale tak\
e Wielkiej Brytanii i Hiszpanii, a w
1 z 3 2009-03-17 18:12
http://www.rp.pl/artykul/277452.html?print=tak
części równie\
bąblowo-cenowego przyspieszenia wzrostu zamo\
ności krajów naftowych.
Jakie są przyczyny tego, \
e w USA, Wielkiej Brytanii i Hiszpanii konsumpcja rosła głównie na
kredyt, a gospodarki tak zamo\
nych krajów, jak: Japonia, Niemcy, Szwajcaria i Szwecja, są
silnie uzale\
nione od eksportu? Jednym z powodów były doświadczenia lat 70., gdy się okazało,
\
e w globalizującej się gospodarce ekspansja fiskalna i monetarna nie przynoszą ju\
o\
ywienia
koniunktury. Rządy i banki centralne w kolejnych krajach decydowały się, by brać udział w
czymś, co francuscy ekonomiści nazwali konkurencyjną dezinflacją, a więc prowadzeniem
polityki liberalizacji gospodarek i niskiej inflacji, by poprawiać efektywność produkcji i eksportu.
W eksporcie przynosiło to sukcesy, ale płace w krajach wysoko rozwiniętych zaczęły rosnąć
wolniej ni\
wydajność.
Proces ten pogłębiła rewolucja akcjonariuszy promowana przez Michaela Jensena w latach 80.
Opierała się na zało\
eniu, \
e zarządy firm były wcześniej pod zbyt małym naciskiem
akcjonariuszy, w związku z czym za mało dbały o efektywność firm i stopy zwrotu dla
udziałowców. I to się zmieniło. Fuzje i przejęcia zmusiły zarządy do uległości, a one same
zaczęły się starać maksymalizować stopy zwrotu dla udziałowców. Im tak\
e na tym zale\
ało,
poniewa\
dochody zarządów zaczęły zale\
eć coraz bardziej od wartości ich opcji
mened\
erskich. Firmy były pod stałą presją cięcia kosztów, w tym tak\
e kosztów pracy.
Dlatego nawet w okresach bardzo dobrej koniunktury płace w krajach wysoko rozwiniętych
rosły powoli, a boomy konsumpcyjne były na kredyt.
Bąblowa zaraza
Korzystną konsekwencją dą\
enia wielkich międzynarodowych firm do cięcia kosztów było
przenoszenie produkcji do krajów wschodzących, co przyniosło im przyspieszony rozwój
gospodarczy. W du\
ej mierze dzięki temu w krajach wschodzących wystąpiło w ostatniej
dekadzie zjawisko korzystne z punktu widzenia rozwoju gospodarczego świata i demokracji. Był
nim szybki wzrost liczebności i zamo\
ności klasy średniej, która zawsze  prędzej czy póz
niej 
chce się uwolnić od rządów autorytarnych. Udział krajów wschodzących w produkcji światowej
sięgnął 40 proc. Stąd pojawiła się nadzieja, \
e podtrzymają one wzrost gospodarczy pomimo
silnej dekoniunktury w gospodarkach wysoko rozwiniętych. (decoupling). Wszyscy patrzyli na
Chiny, których import sięgnął 40 proc. importu USA.
Nadzieje te nie mogły się jednak jeszcze spełnić. Wprawdzie konsumpcja w Chinach szybko
rosła, ale konsumpcja miliarda Chińczyków stanowi wcią\
niewiele ponad 10 proc. konsumpcji
300 milionów Amerykanów. Chińczycy nadal du\
o oszczędzają, mimo \
e są wcią\
mało
zamo\
ni. Oszczędzają, bojąc się o przyszłość, poniewa\
ich państwo nie zapewnia im ani
emerytur, ani opieki medycznej, ani bezpłatnego szkolnictwa na odpowiednim poziomie. To
musiałoby się zmienić, by Chińczycy zaczęli wydawać więcej, a import Chin stał się motorem
wzrostu gospodarki światowej. Na razie w ostatniej dekadzie udział płac w PKB Chin spadł z
ponad 50 do mniej ni\
40 proc.
Decoupling nie urzeczywistnił się tak\
e dlatego, \
e stał się pretekstem do nadmiernego napływu
kapitału do krajów wschodzących i to w du\
ej mierze w postaci kredytów międzybankowych.
Ich napływ był po\
egnalnym bąblem kończącej się światowej koniunktury. W tempie wręcz
błyskawicznym banki w krajach wschodzących uzale\
niły się silnie od napływu
krótkoterminowych po\
yczek z amerykańskich, europejskich i japońskich banków, a o skutkach
tego uzale\
nienia stale teraz czytamy.
Tak więc i doświadczenia krajów wschodzących potwierdzają, \
e banki trzeba regulować tak,
by wielkość ich akcji kredytowej stabilizowała, a nie destabilizowała koniunkturę, co proponował
ju\
Ben Bernanke
20 lat temu. Jaki jednak będzie świat bez bąbli kredytowych? Co będzie motorem wzrostu, gdy
nie będą nim bąble konsumpcyjne i bąble eksportowe? Mo\
e jednak motorem wzrostu
gospodarczego będzie wzrost gospodarczy w krajach wschodzących. Oby tak było. Zawsze
jednak będzie pokusa, by pobudzać konsumpcję poprzez rozdawnictwo kart kredytowych.
Rzeczpospolita
2 z 3 2009-03-17 18:12
http://www.rp.pl/artykul/277452.html?print=tak
Oferta Kredytowa Profesjonalne Doradztwo Kredytowe 120 kredytów w jednym miejscu !
Bezpłatne Wpłaty Gotówki Załó\
konto na dobrych warunkach. Pakiet bezpłatnych produktów.
Kredyt na CAA
EGO!!! Na 52 LATA, 0% PROWIZJI! Wypełnij wniosek on-line.
śadna część jak i całość utworów zawartych w dzienniku nie mo\
e być powielana i rozpowszechniania lub dalej
rozpowszechniana w jakiejkolwiek formie i w jakikolwiek sposób (w tym tak\
e elektroniczny lub mechaniczny lub inny
albo na wszelkich polach eksploatacji) włącznie z kopiowaniem, szeroko pojętą digitalizacją, fotokopiowaniem lub
kopiowaniem, w tym tak\
e zamieszczaniem w Internecie - bez pisemnej zgody PRESSPUBLICA Sp. z o.o.
Jakiekolwiek u\
ycie lub wykorzystanie utworów w całości lub w części bez zgody PRESSPUBLICA Sp. z o.o. lub autorów
z naruszeniem prawa jest zabronione pod groz
bą kary i mo\
e być ścigane prawnie.
3 z 3 2009-03-17 18:12