Wstęp do socjologii made by Sadakot 21. Społeczne funkcje kultury symbolicznej - funkcja realizacyjna - zaspokajamy zgodnie z kultura nasze potrzeby - funkcja komunikacyjna - rozumiemy znaczenia i możemy się porozumiewać - funkcja integracyjna - spajanie i integrowanie grupy. Poczucie jedności, wspólnoty, tożsamości społecznej - funkcja prognostyczna - przewidywanie zachowań w różnych społecznych sytuacjach - funkcja kontrolna - kulturę tworzą systemy normatywne. Normy - jak powinniśmy się zachowywać - funkcja użytkowa - może służyć do przekształcania świata człowieka 22. Kultura symboliczna a znaczenia (semantyczne, symboliczne, aksjologiczne) 1. Znaczenia semantyczne - nazywanie rzeczy 2. Znaczenia symboliczne - wiązanie znaczeń dosłownych ze znaczeniami symbolicznymi (czrny-kolor kolor żałoby) 3. Znaczenia aksjologiczne - nadawanie rangi, wartości zarówno ludziom, rzeczom, zdarzeniom. Wartości: - deklarowane, realizowane, odrzucane - poznawcze, moralne, estetyczne, pragmatyczne !!!!!!23. Wymiary kultury symbolicznej (psychologiczny, behawioralny, materialny) 1. Poziom psychologiczny - jakie znaczenia przypisują ludzie do różnych zdarzeń, zjawisk, symboli. W jaki sposób je przeżywają 2. Poziom behawioralny - analiza zachowań 3. Poziom materialny 24. Pojęcie więzi w socjologii polskiej. Obiektywna i subiektywna orientacja w ujmowaniu więzi społecznej. Termin 'więz społeczna' wprowadził do polskiej socjologii Ludwig Krzywicki (1859-1941) w pracy pt. "Pierwociny więzi społecznej" Perspektywy w ujmowaniu więzi 1. Obiektywne - odnoszące się do formalnej organizacji grupy. Więz tworzą instytucje, wzory zachowań, wartości, które możemy obiektywnie opisać, zbadać. 2. Subiektywna - więz oznacza poczucie jedności i tworzą ją nasze postawy, nasz stosunek do jakiegoś przedmiotu, obiektu, zdarzenia, sytuacji i to co nas motywuje do działania na rzecz jakiejś grupy. Strona 1 z 7 Wstęp do socjologii made by Sadakot 25. Trzy typy więzi społecznej (naturalna, zrzeszeniowa, przymusowa) - więz naturalna - nie podlega refleksji, a wynika z automatycznej przynależności do grupy. np matka-dziecko, jednostka-naród - więz zrzeszeniowa (dobrowolna) - wynikająca z umowy lub chęci przynależności do grupy, z reguły oznacza zaangażowanie emocjonalne i gotowość do działania na rzecz grupy - więz przymusowa (stanowiona) - narzucona, wynikająca z przymusu, ustanowiona z zewnątrz, podstawa ładu, np. w szkole, w wojsku 26. Elementy składowe więzi społecznej. (styczności, stosunki społeczne, działania i współdziałania społeczne, zależności, kontrola społeczna, instytucja, organizacja społeczna) 1. Styczność przestrzenna - akt spostrzeżenia innego osobnika lub uświadomienia sobie jego istnienia w przestrzeni, w której przebiega nasza działalność - mogą być trwałe lub przelotne. Mogą, ale nie muszą prowadzić do styczności psychicznej. 2. Styczność psychiczna - pojawia się wtedy, gdy pojawi się zainteresowanie cechami lub przedmiotami będącymi w posiadaniu innego osobnika, ważnymi dla nas ze względy na nasze potrzeby, akt elementarnego postrzegania nie musi być obustronny. Jeżeli osoba zareaguje pojawia się łączność psychiczna. 3. Styczność społeczna - ma miejsce wtedy, gdy pojawi się interakcja (np. prośba o pożyczenie książki). Występuje pewna czynność, zachowanie. Mamy pewien cel - działanie intencjonalne. Są one stałym elementem życia społecznego. 4. Wzajemne oddziaływanie - cechą zasadniczą jest wzajemny wpływ uczestników na siebie (tzn. opinie, postawy, aspiracje, dyskusja na zajęciach) 5. Działania społeczne - zachowania, których zadaniem jest modyfikacja zachowań, dążeń, postaw jednostek lub zbiorowości. Elementy: - działający podmiot (jednostka główna) - przedmiot działania - środki działania (np kwiaty) - metoda działania (nakłonienie, perswazja, nakaz, przymus) - wynik działania (reakcje jednostki lub grupy) 6. Stosunki społeczne - świadome, wzajemne oddziaływanie partnerów na siebie na określonym gruncie. Stosunek społeczny jest układem unormowanych powinności i obowiązków, które partnerzy powinni wobec siebie wypełniać. (np egzamin ustny) 7. Zależności społeczne - oznacza dysponowanie zespołem środków (np. przemoc, środki prawne) zapewniających asymetryczny przebieg stosunków społecznych. 8. Instytucje społeczne - są to uregulowane sposoby zaspokajania potrzeb, spontaniczność i dobrowolność działań zastępują określone zasady obyczajowe lub prawne, dzięki instytucjom życie społeczne przebiega w sposób zorganizowany i sprawny. 9. Kontrola społeczna - termin wprowadzony przez E A Ross. Zespól czynników kształtujących zachowania jednostek w sposób społecznie pożądany i ograniczający lub eliminujący zachowania niepożądane. System kontroli społecznej obejmuje: - normy (zakazy, nakazy) określające wzorce zachowań wymaganych lub pożądanych - jest to aspekt statyczny kontroli społecznej, np. szanuj ojca i matkę - nakaz, nie zabijaj - zakaz - sankcje - aspekt dynamiczny - reakcje grupy na zachowania społecznie ważne określone normami. Strona 2 z 7 Wstęp do socjologii made by Sadakot 10. Organizacja społeczna - w sensie socjologicznym oznacza taki układ wzorów zachowań, instytucji i środków kontroli społecznej, który zapewnia pewien stan ładu społecznego i decyduje o możliwościach trwania i rozwoju danej zbiorowości. 27. Interakcja społeczna, rodzaje ujęcia teoretyczne (behawioralne, racjonalnego wyboru, interakcyjna, dramaturgiczna) Interakcja - proces, w którym uczestniczące jednostki wpływają na swoje działania. Gildens - interakcja to każda forma społecznego zetknięcia się jednostek. Sztompka - interakcja to dynamiczna, ciągła sekwencja oddziaływania jednostek Goffman - Interakcje dzielimy na a) zogniskowane (koordynowanie interakcji bezpośrednich przez 1 lub 2 aktorów społecznych), b) niezodniskowane (forma komunikacji poprzez gesty i sygnały powstające w skutek współobecności aktorów społecznych) Stanisław Mika - zachowanie 1 partnera jest bodzcem dla partnera 2 a jego reakcja bodzcem dla partnera 1. Wzajemne reagowanie na siebie i propces uczenia się. Orientacje teoretyczne w analizie interakcji 1. Behawioralna - wzajemne modyfikowanie zachowań poprzez wymianę bodzców. Typowo dla behawioryzmu nie uwzględnia się procesów psychicznych. (przedstawiciel Stanisław Mika 1=>2=>1...) 2. Racjonalnego wyboru - wzajemna wymiana dóbr lub wartości między partnerami. Partnerzy interakcji zawsze działają racjonalnie, kalkulują kożyści i koszty interakcji. (koszty - czas, wysiłek, koszty$ ...) 3. Interakcjonizm symboliczny - komunikacja, wymiana symboli i znaczeń. Procesy myślowe partnerów. Istotą interakcji jest dążenie do zrobienia dobrego wrażenia na partnerze(ach) interakcji. Pięć etapów interakcji: - pojawienie się świadomości partnera - identyfikacja partnera jako kogoś ważnegp z punku widzenia celów i potrzeb - definicja sytuacji w jakiej sie z partnerem znajdujemy i rozpoznanie sytuacji interakcji - interpretacja gestów, słów potencjalnego partnera - człowiek postawia się w roli innego. Spoglądamy na sytuację z perspektywy partnera interakcji. 4. Dramaturgiczna (goffmanowska) - Interakcje dzielimy na a) zogniskowane (koordynowanie interakcji bezpośrednich przez 1 lub 2 aktorów społecznych), b) niezodniskowane (forma komunikacji poprzez gesty i sygnały powstające w skutek współobecności aktorów społecznych) 28. Kontrola społeczna jej mechanizmy i formy Kontrola społeczna - termin wprowadzony przez E A Ross. Zespól czynników kształtujących zachowania jednostek w sposób społecznie pożądany i ograniczający lub eliminujący zachowania niepożądane. System kontroli społecznej obejmuje: - normy (zakazy, nakazy) określające wzorce zachowań wymaganych lub pożądanych - jest to aspekt statyczny kontroli społecznej, np. szanuj ojca i matkę - nakaz, nie zabijaj - zakaz Strona 3 z 7 Wstęp do socjologii made by Sadakot - sankcje - aspekt dynamiczny - reakcje grupy na zachowania społecznie ważne określone normami 29. Rodzaje sankcji społecznych Sankcje - reakcje grupy na zachowania społecznie ważne, określone normami - sankcje pozytywne - nagroda, grupa reaguje na zachowanie zgodne z normami - sankcje negatywne - kara, reakcja na zachowanie niezgodne z normą - sankcje formalne - określone przepisami - sankcje nieformalne - np. religijne Ze względu na treść wyróżniamy: - religijne - ekonomiczne - satyryczne - prawne - obyczajowe - moralne 30. Główne systemy normatywne i ich funkcje kontrolne (religia, moralność, prawo, obyczaj) 1. Religia - centralnym pojęciem religii, jako systemu normatywnego jest pojęcie grzechu. Grzech popełnia ten, kto łamie normę pochodzącą od sił nadprzyrodzonych. Sankcje religijne są stopniowane (piekło, czyściec, kościół - klątwa, odmowa komunii, błogosławienia, rozgrzeszenia...) Religia jest o tyle systemem kontroli społecznej, o ile reguluje reakcje z innymi ludzmi. 2. Moralność - system normatywny oparty na ocenie czynu jako dobrego lub złego, sprawiedliwego lub słusznego w zależności od podstawowych wartości danej grupy społecznej. Sankcją moralną są wyrzuty sumienia, a sumienie są to głęboko zinternalizowane normy społeczne. 3. Obyczaj - normy postępowania utrzymujące się wyłącznie dzięki powszechnej aprobacie. Obyczaj stanowi normę spontaniczną, ale najczęściej najsilniej przymuszającą. Jest utrwalonym schematem, zachowaniem nierefleksyjnym. Sankcje: zwrócenie uwagi, wyśmianie, ironia, ostracyzm (izolacja społeczna), wykluczenie z grupy. 4. Prawo - system norm, charakteryzuje się 3 podstawowymi cechami: - są one skodyfikowane - są zobowiązaniem komuś drugiemu - zawierają one grozbę sankcji i przemocy fizycznej Warunki skuteczności prawa - gdy jest zgodne z poczuciem religijnym i moralnym danej grupy - wewnętrzna spójność i niesprzeczność przepisów prawnych - konsekwencja w egzekwowaniu Strona 4 z 7 Wstęp do socjologii made by Sadakot 31. Ewolucja kontroli społecznej we współczesnych społeczeństwach Wyróżnia się 4 tendencje: 1. Wyrazna, coć powolna tendencja do zawężania obszaru kontroli nad zachowaniem jednostk - więcej wolności, mniej przymusu 2. Następuje przejmowanie funkcji obyczaju przez prawo: różnice między prawem a obyczajem: - obyczaj nakazuje, prawo zakazuje (regulacja pozytywna zastępowana negatywną) - obyczaj reguluje mniej ważne sfery społeczne, a prawo te sfery, które są ważna dla ładu i porządku społecznego - obyczaj jest kolektywny, wspólnotowy, a prawo jest bardziej indywidualne - obyczaj jest nierefleksyjny, uświęcony tradycją, a prawo odnosi się do rozumu, do racjonalizmu 3. Wzrost opinii publicznej 4. Wzrost tolerancji dla odmienności i inności 32. Zmiany kontroli społecznej w Polsce w okresie transformacji (prawo i moralność) W socjalizmie regulację stanowiła ideologia i religia katolicka, ale obie ideologie potępiały indywidualizm, rynek, nowoczesną ekonomię. Gdy pojawiły się nowe reguły ekonomiczne, większe znaczenie musi mieć regulacja prawna. Nie ma szacunku do prawa, gdyż kojarzy nam sę, że tworzą je obcy ludzie i jest skierowane przeciwko nam. Warunki procesu zbudowania szacunku dla prawa: - utrwalenie w świadomości społecznej przekonania, że prawo nie jest efektem odgórnych decyzji, ale skomplikowanych uzgodnień i kompromisów - poprawność merytoryczna prawa - przestrzeganie i egzekwowanie prawa od wszystkich, szczególnie od jego twórców - internalizacja norm prawnych tzn. właczenie ich w ramy własnych osobowości, w ramy pełnionych norm społecznych - liczenie się z opinią publiczną 33. Pojęcie zbioru, kategorii społecznej, zbiorowości Zbiór społeczny - ogół ludzi posiadających jakąś cechę wspólną, wyróżnioną przez obserwatora zewnętrznego (np. zbiór blondynów, grubych...) Kategoria społeczna - zbór wyróżniony ze względu na cechę ważną społecznie (płeć, wiek, zawód, wykształcenie), cecha ta może stać się podstawą więzi społecznej, identyfikacji. Zbiorowość społeczna - takie skupienie ludzi, w którym wytworzyła się i utrzymuje się nawet przez krótki czas więz społeczna. Rodzaje: - para, czyli dwójka - krąg społeczny - grupa społeczna - społeczność lub wspólnota - zbiorowośc oparta na podobieństwie zachowań - zbiorowości wyodrębnione ze względu na wspólnotę kultury Strona 5 z 7 Wstęp do socjologii made by Sadakot 34. Krąg społeczny i jego rodzaje Krąg społeczny - zespół osób, na ogół o zmiennym składzie, utrzymujący względnie stałe styczności osobiste, nie posiadający wyraznej zasady odrębności oraz wykrystalizowanej organizacji wewnętrznej. Cechy: - brak trwałych stosunków - brak trwałych obowiązków - brak wyraznego systemu kontroli - wzajemna odpowiedzialność człoków wobec siebie Rodzaje kręgów społecznych 1. Stycznościowy - pewna liczba osób spotykających się stale (np. osoby dojeżdżające razem do pracy), proste interakcje społeczne 2. Koleżeński - zwarta struktura, silniejsza kontrola, wymaga większego konformizmu członków 3. Przyjacielskie - pewna liczba osób połączona silniejszymi więzami osobistymi - jeszcze bardziej zwarta, większa kontrola, większy konformizm członków. Funkcje kręgów społecznych: - kształtują opinie i postawy - ważna rola opiniotwórcza !!!!!35. Diada jako najprostsza forma społeczna. Rodzaje i znaczenie. Diada (para) - najprostsza, grupowa forma życia społecznego, obejmująca dwie osoby, której podstawą są więzi bezpośrednie (rzeczowe lub osobiste). W parach istnieje na ogół silna identyfikacja dwóch osobowości, duży zakres wpływu wzajemnego i stąd ich duże znaczenie społeczne. Rodzaje: - pary seksualne - pary krewniacze - pary przyjacielskie - pary pracownicze - pary pomocowe- jeden z partnerów udziela drugiemu pomocy (terapeuta -pacjent) - pary wychowawcze - pary okolicznościowe (przewodnik- turysta) !!!!! 36. Pojęcie grupy społecznej (Szmatka, Rybicki) 37. Cechy grupy społecznej, warunki powstania, przynależność do grupy Grupa społeczna - zbiorowość zespolona więzią społeczną, której członkowie przejawiają świadomość własnej odrębności. Warunki powstania i elementy tworzące grupę: - pewna ilość ludzi, substrat ludzki Strona 6 z 7 Wstęp do socjologii made by Sadakot - uregulowany system stosunków społecznych łączących członków, uregulowany to znaczy, że istnieją wyrazne zasady określające relacje między członkami oraz ustalone wzory i formy kontroli - warunkiem powstania grupy są wspólne wartości podzielane przez członków grupy, hasła, symbole, idee lub przedmioty, które rozwijają poczucie wspólnoty i przynależności - wyrazem psychicznej więzi łączącej członków i podstawą działań i solidarności grupy jest identyfikacja w kategoriach 'my' - każda grupa musi posiadac zasadę odrębności identyfikującą grupę, oddzielającą ją od innych (np ideologia) 38. Zadania grupy i ich znaczenie społeczne Funkcje socjologiczne zadań grupy - stanowią sens istnienia grupy w ocenach innych grup społecznych - są podstawą legitymizacji grupy - często zadania polegają na idealizacji i mitologizacji - zadania grupowe są podstawą poczucia własnej wartości grupy - prowadzą do pojawienia się woli zbiorowej grupy, czyli dążenia i gotowości do zrealizowania zadania zbiorowego, w woli zbiorowej przejawia się solidarność grupy 39 Wymagania grupy wobec członków - wzór fizyczny członka (wygląd zewnętrzny, sposób ubierania) - wzór moralny członka (zapis cech moralnych, które jednostka będąca członkiem grupy powinna przejawiać w swoim zachowaniu) - funkcje do wypełnienia (zakres czynności, jakie człowiek powinien wykonać dla grupy w ramach realizacji jej zadań zbiorowych) !!!!40 Rodzaje grup społecznych i ich charakterystyka - wielkość grupy - duże, średnie, małe - charakter więzi - pierwotne i wtórne - trwałość więzi - sporadyczne i trwałe - system kontroli - formalne i nieformalne - charakter członkostwa - dobrowolne, przymusowe, automatyczne - typ solidarności - wewnętrzne i zewnętrzne - kryterium przyjęć - ekskluzywne, ograniczone, inkluzywne (całkowicie otwarte) 41. Socjologiczna charakterystyka wspólnoty Społeczność, wspólnota (gemainshaft-wspólnota) - zbiorowość o silnej więzi lokalnej, nawykowej, związana zazwyczaj z terytorium. Zaspokaja podstawowe potrzeby swoich członków, jest podstawą tożsamości i indentyfikacji jednostek. Tożsamość członków wspólnot ma w zancznej mierze charakter tożsamości społecznej, zbudowanej na podstawie identyfikacji z grupą i opozycji 'my' i 'nie my' (obcy) Strona 7 z 7