Markery zapalenia w chorobach
reumatologicznych
Anna Kumor
Pracownia Immunologii i Immunotoksykologii
Układu Oddechowego UM
Rozpoznanie chorób reumatycznych
Opiera się na podstawie kryteriów diagnostycznych
opracowanych przez ACR (ARA) dla poszczególnych
jednostek chorobowych.
We wczesnym okresie niejednokrotnie stwarza wiele
trudności np. ze względu na podobny przebieg objawów
lub objawy nakładania się kilku chorób reumatycznych.
Etiopatogeneza
" mechanizmy immunologiczne
- indukcja odpowiedzi immunologicznej, w wyniku której
dochodzi do zapalenia stawu, szczególnie błony maziowej
(synowium)
- cytokiny prozapalne
(IL-15, IL-17, TNF-Ä…,IL-1, IL-6)
- układ RANK/RANKL/OPG
Kaskada cytokin w patogenezie reumatoidalnego
zapalenia stawów
przeciwzapalne:
IL - 4, IL  10, IL  13
IL  1 Ra, sTNF Ä… R
Ä™!
czynnik IL  15 TNF Ä… IL  1
inicjujÄ…cy “! “!
IL  17 prozapalne:
IL  18, IL  6, IL  8
IL  16, GM - CSF
Ortop. Traum. Reh., 2004, 6, 2, 235  241
Diagnostyka laboratoryjna rzs
" podstawowa diagnostyka laboratoryjna rzs
- morfologia krwi
- oznaczenie OB
- oznaczenie wskaz
ników ostrej fazy (CRP)
- badanie moczu
- oznaczenie czynnika reumatoidalnego RF
(stanowi jedyne kryterium immunologiczne
rozpoznawania rzs)
Markery reumatoidalnego zapalenia stawów
" Markery procesu zapalnego:
- Białka ostrej fazy: OB, CRP, SAA (surowicze
białko amyloidu)
- Cytokiny: IL-1, TNF-Ä…, IL-6
Morfologia krwi
" W chorobach reumatologicznych występuje
niedokrwistość normobarwliwa lub niedobarwliwa, która
nasila się w okresach zaostrzeń.
" Obniżenie stężenia hemoglobiny
" Wzrost liczby krwinek białych - leukocytoza
obojętnochłonna
" Zwiększenie liczby płytek krwi (nadpłytkowość)
" Rzadziej u chorych występuje małopłytkowość
Odczyn Biernackiego (OB)
" wzrasta w stanach nasilenia procesów zapalnych
" nie jest jednak wskaz
nikiem specyficznym dla
rzs
" podwyższone wartości OB obserwuje się w
wielu innych chorobach o podłożu zapalnym i
infekcyjnym
Białko C- reaktywne (CRP)
" w warunkach fizjologicznych występuje w
ilościach śladowych we krwi
" wzrasta w ostrych stanach zapalnych,
infekcjach bakteryjnych i stanach
pooperacyjnych
" CRP nie jest swoistym dla rzs parametrem
diagnostycznym, ale może stanowić dobry
wskaz
nik prognostyczny
Białko CRP
" wzrost poziomu CRP zawsze towarzyszy
procesom patologicznym, dlatego jego
oznaczanie może być przydatne w
diagnostyce, leczeniu i monitorowaniu
przebiegu reumatoidalnego zapalenia
stawów
Białko CRP
" zwiększenie jego stężenia obserwuje się także w
przebiegu zaostrzenia zmian w rzs, dlatego
oznaczanie CRP może być również przydatne do
oceny aktywności choroby
²2-mikroglobulina
" masa czÄ…steczkowa 11800 D
" występuje na powierzchni wszystkich komórek jądrzastych,
szczególnie limfocytów i komórek nowotworowych
" czas półtrwania 107 minut
" wzrost we krwi w niewydolności nerek, zapaleniach,
nowotworach (szczególnie związanych z limfocytami B)
" wzrost w PMR - białaczka w OUN
" wzrost w Å›linie - zespół Sjögrena, w naciekach limfocytarnych w
śliniankach
Białka układu dopełniacza
" około 20 białek, które w kaskadzie ulegają aktywacji przez
proteolizÄ™
" aktywatorami sÄ… kompleksy immunoglobulin IgG i IgM oraz CRP
z antygenem - droga klasyczna, lub kompleksy z IgA
z mikroorganizmami - droga alternatywna
" stężenie białka C3 jest najwyższe wśród białek tego układu
" wykrywane we frakcji ²2-globulin - tylko w Å›wieżej surowicy
" choroby z autoagresji wywołują spadek stężenia C3
Białka układu dopełniacza
Przyczyny spadku stężenia C3 i/lub C4:
" toczeń trzewny
" kłębuszkowe zapalenie nerek
" mezangio-kapilarne kłębuszkowe zapalenie
nerek
" krioglobulinemia
" bakteriemia Gram (+)
" uogólniona infekcja cytomegalowirusowa
Białka ostrej fazy
" DODATNIE
spektakularne (wzrost 10-100 krotny)
CRP
SAA
" UJEMNE
PCT
albumina
umiarkowane (wzrost 2-6krotny)
prealbumina
Ä…1-antytrypsyna
RBP
haptoglobina
transferyna
fibrynogen
minimalne (wzrost 0,5 krotny)
ceruloplazmina
składowe dopełniacza C3, C4
CRP
" masa czÄ…steczkowa 115 - 140 kD
" w elektroforezie wÄ™druje w regionie miÄ™dzy ² a Å‚-globulinami
" spektakularne białko ostrej fazy syntetyzowane w wątrobie
" wzrost stężenia już w pierwszych godzinach po zadziałaniu
bodz
ca (4-6 godzina)
" krótki okres półtrwania T1/2= 12 godzin
" powrót do normy po około 3-4 dniach
" wartości prawidłowe 0-10 mg/L
Interpretacja wyników CRP
·ð choroby infekcyjne - u dzieci CRP >150 mg/L przemawia za
stanem bakteryjnym lub poważną chorobą układową
" zapalenie OMR
 bakteryjne: CRP > 200 mg/L,
 wirusowe: CRP zazwyczaj w granicach normy
" posocznica noworodków (CRP nie przechodzi przez łożysko),
 podwyższone CRP do 4 h życia  zakażenie wewnątrzmaciczne
Interpretacja wyników CRP
·ð zakażenia pooperacyjne CRP 50  150 mg/L
" OZT
 martwicze: CRP > 120 mg/L,
 obrzękowe: CRP < 120 mg/L,
 lekka postać  spadek w ciągu tygodnia
" RZS
 CRP < 50 mg/L  lekka postać,
 CRP > 100 mg/L cięzkie zapalenie stawów (możliwość
monitorowania)
Interpretacja wyników CRP
·ð toczeÅ„ rumieniowaty trzewny
 CRP > 60 mg/L  współistnienie zakażenia bakteryjnego,
 CRP <30mg/L  aktywna postać tocznia bez zakażenia
·ð choroby zapalne jelit 
 choroba Crohna CRP ð 85 mg/L,
 colitis ulcerosa  CRP ð 12 mg/L
PÅ‚yn stawowy
- Określany jest jako płynna tkanka łączna
- Mieszanina składników osocza przenikających do jamy
stawowej przez ściany naczyń krwionośnych błony
maziowej oraz substancji wytwarzanych wewnÄ…trz stawu
(glukoza,elektrolity, białka o niskiej m.c.)
- W obrębie stawu wytwarzane są: kwas hialuronowy,
lubrycyna ( synowiocyty typu B, budujące błonę maziową)
PÅ‚yn stawowy
- Kwas hialuronowy oraz lubrycyna w warunkach
prawidłowych zwiększają lepkość płynu oraz uszczelniaja
jamÄ™ stawowÄ…
- W przypadku procesu zapalnego kwas hialuronowy
zapobiega angiogenezie i tworzeniu ziarniny
PÅ‚yn stawowy
Pobieranie płynu (aterocenteza):
- zabieg inwazyjny
- powikłania: wewnątrzstawowe zakażanie bakteryjne,
krwawienia dostawowe, reakcje alergiczne zastosowane
do znieczulenia bÄ…dz
dezynfekcji skóry
- PÅ‚yn stawowy do oceny cytologicznej pobiera siÄ™ na
antykoagulant (EDTA)
PÅ‚yn stawowy
Charakterystyka prawidłowego płynu
Ropes et al.,1939,1940; Ward 1980, Zimmermann-Górska 1995, Brannan and Jerrard 2006
PÅ‚yn stawowy
Algorytm badania płynu stawowego
Rodzaje płynu stawowego zapalnego
Ropes et al.,1939,1940; Ward 1980, Zimmermann-Górska 1995, Brannan and Jerrard 2006
Porównanie płynu stawowego zapalnego i niezapalnego
Cytologia w płynie zapalnym i niezapalnym
Kryształy w płynie stawowym
Moczany bezpostaciowe: dna moczanowa
Cholesterol: dna moczanowa, rzs
Hemoglobina: pourazowe zapalenie stawów, dna
moczanowa, krwotoki dostawowe
Kortykosteroidowe: dostawowe iniekcje kortykosteroidów
Dziękuję za uwagę