Klasa IV Klasa IV Klasa IV Klasa IV Klasa IV Klasa IV Klasa IV Klasa IV Klasa IV Klasa IV Konferencje Konferencje Konferencje Konferencje Konferencje Konferencje Konferencje Konferencje Konferencje Konferencje dla rodziców dla rodziców dla rodziców dla rodziców dla rodziców dla rodziców dla rodziców dla rodziców dla rodziców dla rodziców zeszyt zeszyt zeszyt zeszyt zeszyt zeszyt zeszyt zeszyt zeszyt zeszyt I I I I I I I I I I ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 Poradnik metodyczny do podręcznika nr AZ-21-01/1-1 do nauczania religii rzymsko-katolickiej na terenie całej Polski, z zachowaniem praw biskupów diecezjalnych, przeznaczonego dla klasy IV szkoły podstawowej, zgodnego z programem nauczania nr AZ-2-01/1. Recenzenci: ks. dr Józef Kraszewski, ks. prof. dr hab. Kazimierz Misiaszek SDB. Opracowanie: Małgorzata Mendyk, bp Marek Mendyk Redakcja: Dorota Cieślik, Anna Królikowska Projekt okładki: Tomasz Prażuch Nihil obstat: Przełożony Prowincji Polski Południowej Towarzystwa Jezusowego ks. Adam Żak SJ, Kraków, 9 maja 2002 r., l.dz. 81/02 Wydawnictwo WAM Księża Jezuici, Kraków 2002 Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna IGNATIANUM w Krakowie, 2002 Studio INIGO CD 2002 ISBN 978-83-7097-957-7 (WAM) ISBN 978-83-88209-39-0 (WSFP) WYDAWNICTWO WAM WYDAWNICTWO WAM ul. Kopernika 26 " 31-501 KRAKÓW ul. Kopernika 26; 31-501 Kraków tel. 012 62 93 200 " fax 012 429 50 03 tel. (012) 429 18 88; fax(012) 429 50 03; e-mail: wam@wydawnictwowam.pl e-mail: wam@wydawnictwowam.pl DZIAA HANDLOWY DZIAA HANDLOWY tel. (012) 429 18 88 wew. 322, 348, 366; (012) 423 75 00; fax (012) 430 32 10; tel. 012 62 93 254-256 " fax (012) 430 32 10 e-mail: handel@wydawnictwowam.pl e-mail: handel@wydawnictwowam.pl Zapraszamy do naszej KSIGARNI INTERNETOWEJ: Zapraszamy do naszej KSIGARNI INTERNETOWEJ http://WydawnictwoWam.pl http://WydawnictwoWam.pl tel. 012 62 93 260 " fax 012 62 93 261 Wszelkie prawa zastrzeżone. Bez pisemnej zgody wydawcy nie można do podręcznika tworzyć żadnych materiałów pomocniczych. Wznowienie 2005, 2008, 2009 ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 WPROWADZENIE W TEMATYKĘ KATECHEZY DZIECI W KLASIE IV Aspekt psychologiczny Dzieci w wieku 10-12 lat kwalifikowane są do drugiej fazy młodszego wieku szkolnego. Jest to okres, w którym zaczynają zachodzić radykalne zmiany fizyczne i psychiczne; rozpoczyna się dorastanie fizjologiczne, spo- łeczne, emocjonalne i kulturowe. Okres ten związany jest z zaburzeniami równowagi nerwowej i emocjonalnej. Stwarza on sprzyjające podłoże do powstawania konfliktów wewnętrznych i zewnętrznych. W tym wieku zaznacza się intensywny rozwój umysłowy i emocjonal- ny. Rozwój umysłowy wyraża się w doskonaleniu wszystkich funkcji po- znawczych. Spostrzeżenia osiągają wyższy poziom. Są dokładniejsze, bo- gatsze w szczegóły, wielostronne pod względem treSci i bardziej Swiadomie ukierunkowane. Dzieci w tym wieku zaczynają posługiwać się pamięcią logiczną, odcho- dząc od czysto mechanicznych sposobów zapamiętywania. Centralne miej- sce zaczynają odgrywać procesy umysłowe. Następuje rozwój wyobrażeń w połączeniu z fantazją, a także marzeń o charakterze życzeniowym. Aktyw- noSć nabiera coraz bardziej cech Swiadomej i celowej działalnoSci. W procesie kształtowania się woli powszechnie obserwowanym zjawiskiem jest przekora. Przejawem aktywnoSci wolicjonalnej jest potrzeba czynu, a z czasem potrzeba czynów nieprzeciętnych. W tym wieku następuje rozluxnianie się więzów rodzinnych i zwiększa- nie iloSci kontaktów poza domem. Zmienia się stosunek dzieci do najbliż- szych. Dochodzi do konfliktów między dorastającymi dziećmi a rodzicami. Autorytety rodzinne nie mają już takiego znaczenia jak wczeSniej. W życiu ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 2 bp Marek Mendyk, Małgorzata Mendyk szkolnym i pozaszkolnym dużą rolę zaczynają odgrywać grupy rówieSnicze, przynależnoSć do których zaspokaja potrzebę przeżyć emocjonalnych, po- znawania i samodzielnoSci oraz kontaktów społecznych. Ważnym aspektem rozwoju dzieci w tym wieku jest kształtowanie się stosunku do osób płci odmiennej. W tym okresie budzi się w nich ciekawoSć płciowa. Skomplikowane procesy rozwojowe sprawiają, że dzieci mają wiele problemów z dostosowaniem swego postępowania do nowych zadań, sytu- acji i ról społecznych. Zachowanie odbiega od stawianych wymogów i przy- biera niepożądane formy. W związku z tym pojawiają się trudnoSci wycho- wawcze. Jest to początek okresu stwarzającego zagrożenia dla życia reli- gijnego. Dziecko, które w tym okresie dobrze czuje się w Swiecie konkretów, może nie odczuwać potrzeby kontaktu z Bogiem. Dochodzi też do krytycznej oceny niektórych form religijnych i zachowań dorosłych, co może wpływać na zaniedbywanie praktyk religijnych. Będzie się to pogłębiało w kolejnej fazie rozwojowej. W tej sytuacji doSwiadczenie religijnoSci najbliższego otoczenia rodzi się jako autentyczna potrzeba dziecka. W kształtowaniu postaw religijnych na tym etapie ważną do spełnienia rolę mogą mieć zespoły duszpasterskie działające na terenie szkoły lub pa- rafii. Włączenie dzieci w ich działalnoSć nie tylko może zaspokoić silną w tym okresie potrzebę kontaktów społecznych i związków z grupą rówie- Sniczą, ale też stwarzać warunki do ukształtowania właSciwego obrazu Boga i dojrzałych postaw moralnych. Konkretny jeszcze sposób mySlenia powoduje, że cechy osób znaczących, a przede wszystkim ojca i matki, mogą być przenoszone na obraz Boga. Z chrzeScijańską wizją Boga pozostają w związku trzy istotne role spełnia- ne przez ojca ziemskiego: jest on nosicielem praw, wzorem do naSladowa- nia oraz tym, który ukazuje możliwoSci rozwoju. W toku dalszego rozwoju psychicznego i religijnego dziecko może dystansować się od mechaniczne- go przypisywania Bogu tego, co widziało u swoich rodziców. Następuje też przechodzenie od religijnoSci autorytarnej do prób osobistego nawiązania kontaktu z Bogiem. Przekazywane treSci Nauczanie religii w klasie IV zakłada wprowadzenie w historię zbawie- nia przekazaną na kartach Starego Testamentu oraz ukazanie jej egzysten- cjalnej wartoSci. Motywem przewodnim jest PRZYMIERZE, jakie Bóg zawiera z człowiekiem. Postacie biblijne (Abraham, Józef, Mojżesz) i wy- ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 Wprowadzenie w tematykę katechezy 3 darzenia z ich życia pełnią rolę wzorców osobowych, będących dla dzieci przykładem żywej wiary. Wiara ma być pomocą w zrozumieniu swojego życia i otaczającego Swiata. Na podstawie przesłania poznanych postaci i wydarzeń biblijnych umiejętne ich odczytywanie ma wyzwalać w katechi- zowanych chęć naSladowania i identyfikowania się z nimi oraz ma ukazać postacie biblijne jako wzorce zawierzenia i odpowiedzi na Boże wezwanie. Zagadnienia związane z wędrówką narodu izraelskiego przez pustynię winny być xródłem indywidualnego rozwoju dziecka, ale również powinny uczyć kształtowania właSciwych postaw ułatwiających życie we wspólnocie. W ukazywaniu wędrówki Narodu Wybranego przez pustynię dziecko po- winno umieć dostrzegać działanie Boga i troskę o swój lud. WłaSciwe ro- zumienie Dekalogu ma pomóc katechizowanym w odkrywaniu ich relacji względem Pana Boga i drugiego człowieka. Dzieci, ucząc się empatii, po- winny wiedzieć, co znaczy przebaczać. Program nauczania religii powinien pomóc dziecku odkryć biblijny ob- raz Boga, aby stopniowo pobudzać w nim potrzebę nawiązywania osobistego kontaktu ze Stwórcą, ukazywać działanie Boga w Swiecie, odczytywać prze- słanie Dekalogu i poznanych tekstów biblijnych, wzbudzać w dziecku po- trzebę modlitwy pełnej wiary i ufnoSci, budować wspólnotę z Bogiem i ludx- mi w rodzinie, szkole, grupie koleżeńskiej oraz podejmować pracę nad wła- snym charakterem. Dziecko powinno znać istotę i sens sakramentu pokuty oraz widzieć potrzebę częstego korzystania z tego sakramentu, wiedzieć, jakie są pod- stawowe wartoSci moralne i w miarę możliwoSci dokonywać ich hierar- chizacji. MODLITWA: Boże wierny i prawdomówny, naucz mnie Twoich dróg, naucz mnie odwagi i mądroSci, abym zawsze dążył do Twojej prawdy i o niej Swiadczył całym swoim życiem. Przez Chrystusa, Pana naszego. Amen. ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 PRZEKAZANIE KSIĘGI PISMA RWIĘTEGO UCZNIOM KLASY IV Celebracja z udziałem rodziców. I. Obrzędy wstępne 1. Procesja wejScia przy Spiewie: O, Stworzycielu, Duchu przyjdx W procesji biorą udział: ministrant z kadzidłem, lektorzy, komentatorzy, psałterzySci, celebrans z księgą Pisma Rwiętego, obok niego dwóch mini- strantów ze Swiecami. 2. Intronizacja Pisma Rwiętego Dokonuje się jej na specjalnie przygotowanym pulpicie, który umieszczo- ny jest przed ołtarzem (jeSli celebracja odbywa się w okresie wielkanocnym, obok ustawiony jest paschał). Ministranci stawiają Swiece obok pulpitu. Wszyscy zajmują przygotowane miejsca. 3. Znak krzyża i pozdrowienie Celebrans: Łaska i pokój od Boga, Ojca i Pana naszego Jezusa Chrystusa niech będą z wami wszystkimi. Wszyscy: I z duchem twoim. Wprowadzenie Gromadzimy się dzisiaj wokół księgi Pisma Rwiętego. Ta księga zawie- ra słowo Boże. Została ona uroczyScie wniesiona i zajmuje miejsce poSrodku ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 Przekazanie księgi Pisma Rwiętego uczniom klasy IV 5 naszego zgromadzenia. W ten sposób wyrażamy naszą wiarę w obecnoSć Boga poSród nas w znaku tej Księgi. Jest ona jakby listem Boga do czło- wieka, do Swojego Ludu. Bóg sam dał nam się poznać przez swoje słowo. KoSciół wierzy i tego naucza, że ilekroć czytane jest Pismo Rwięte w zgro- madzeniu wierzących, wtedy sam Bóg przemawia do człowieka. Dzisiaj, na zakończenie tego nabożeństwa, chcemy wręczyć tę Księgę wobec całego zgromadzenia rodzicom i uczniom klas IV. Oni w tym roku otwierają Biblię, aby coraz głębiej poznawać historię zbawienia. Bo jest to również historia człowieka. Będziemy otwierać tę Księgę, aby ukazała nam ona tajemnicę Boga. Słowo Boże jest zawsze skuteczne, to znaczy, że sprawia wszystko to, co głosi. Ono ukazuje Boga, który wszedł w życie, w historię człowieka; ono ukazuje nam historię Swiętą, którą nazywamy historią zbawienia. Pomódlmy się teraz jeszcze do Ducha Rwiętego, którego już wzywali- Smy w Spiewie na początku nabożeństwa, aby otworzył oczy naszego serca na przyjęcie słowa Bożego, które dzisiaj usłyszymy. Pozwólmy, aby Bóg mó- wił do nas. Modlitwa Celebrans: Módlmy się. Chwila modlitwy w ciszy. Wszechmogący Boże, któryS pouczył serca swoich wiernych Swiatłem Ducha Rwiętego, daj nam w tymże Duchu poznać tajemnicę Twojego Słowa, poprzez które stwarzasz i zbawiasz człowieka. * Pozwól nam z ra- doScią przyjmować to Słowo i cieszyć się wolnoScią chętnego posłuszeń- stwa temu Słowo. Przez Chrystusa, Pana naszego. Wszyscy: Amen. II. Liturgia czytań (Poniżej przedstawiono trzy czytania ze Starego Testamentu oraz z Ewan- gelii wg Sw. Jana, każde opatrzono komentarzem wprowadzającym. Według rozeznania przewodniczącego nabożeństwu lub katechety można dostoso- wać liczbę czytań w zależnoSci od potrzeb grupy.) ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 6 bp Marek Mendyk, Małgorzata Mendyk Komentarz wprowadzający do I czytania Tajemnica słowa Bożego objawia się już na pierwszych stronach Księgi Pisma Rwiętego. Wszechmogący Bóg swoim słowem stwarza wszystko, co chce, z niczego. Słowo Boga ma moc stwarzania tego, co oznacza. Posłuchajmy wspaniałego opisu stworzenia Swiata w Księdze Rodzaju. Opis ten nie ma równego sobie w Swiatowej literaturze religijnej. Nigdzie indziej nie spotykamy się z prawdą stwarzania przez Boga z niczego, jedy- nie mocą Jego słowa. Czytanie I: Rdz 1, 1-31 Psalm responsoryjny: Ps 33 (32), 1-9 Refren: Bóg sam przemówił, a wszystko powstało lub: Słowa Twe, Panie, są duchem i życiem Komentarz wprowadzający do II czytania Bóg swoim wszechmocnym słowem stworzył także człowieka stwo- rzył go na swój obraz i swoje podobieństwo. To podobieństwo do Boga wyraża się w tym, że mamy rozum i wolną wolę. Możemy wybierać. Do takiego właSnie człowieka przemawia Bóg. Jego słowo, jakkolwiek nadal jest wszechmocne, to jednak staje przed wolnoScią człowieka jako obietnica, która oczekuje wiary i dobrowolnego posłuszeństwa temu słowu. Bóg zaczyna działać w dialogu z człowiekiem. Czyni człowieka swoim part- nerem. W ten sposób rozwija się historia Boga z człowiekiem i człowieka z Bogiem, Swięta historia. W tej historii i w tym dialogu Bóg niezmiennie kieruje się miłoScią, pra- gnieniem dobra człowieka. Dlatego historia ta nosi nazwę historii zbawie- nia. W niej realizuje się przymierze człowieka z Bogiem. Pismo Rwięte w swoich księgach przedstawia nam główne etapy i wydarzenia tej historii. Jej początkiem jest powołanie Abrahama. Czytanie II: Rdz 12, 1-8 Psalm responsoryjny: Ps 105 (104), 1-11 Refren: Pan Bóg pamięta o swoim przymierzu ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 Przekazanie księgi Pisma Rwiętego uczniom klasy IV 7 Komentarz wprowadzający do III czytania Historia zbawienia stopniowo odsłania się człowiekowi. Najważniejsze etapy Bożego planu to historia wyjScia potomków Abrahama pod wodzą Mojżesza z niewoli egipskiej do Ziemi Obiecanej. A potem przyjdą czasy wielkich Proroków zapowiadających w sytuacji niewoli perspektywę dru- giego wyjScia , sięgającą aż do ostatecznego wypełnienia się sensu historii zbawienia. Słowo Boże objawi w pełni swoją moc, gdy w nowym stworze- niu Bóg wyleje Ducha Rwiętego na swój lud i przywróci go do życia. To życie nigdy się nie skończy. Wspaniała wizja proroka Ezechiela, któremu Bóg-Jahwe każe proroko- wać o koSciach, jest jednym z najwspanialszych tekstów Starego Testamentu o ożywiającej mocy Bożego słowa. Czytanie III: Ez 37, 1-14 Psalm responsoryjny: Ps 104 (103), 1ab.24ac.29bc-30.31 i 34 Refren: Niech zstąpi Duch Twój i odnowi ziemię (Lekcjonarz mszalny, tom II, s. 431) Komentarz wprowadzający do IV czytania Wielokrotnie i na różne sposoby przemawiał niegdyS Bóg do ojców przez proroków, a w tych ostatecznych dniach przemówił do nas przez Syna (Hbr 1, 1-2) czytamy w liScie do Hebrajczyków. Historia zbawienia osiąga swój punkt kulminacyjny: przedwieczne Słowo Ojca stało się Ciałem i zamiesz- kało między nami. Historia zbawienia odsłania swój sens, przerasta wszel- kie, najSmielsze oczekiwania człowieka. Rw. Jan w Prologu swojej Ewangelii wyraża ten sens w genialnym skró- cie. Wiele razy słyszeliSmy te słowa: Na początku było Słowo, a Słowo było u Boga i Bogiem było Słowo. Wszystko przez Nie się stało, a bez Niego nic się nie stało, co się stało. W Nim było życie, a życie było SwiatłoScią ludzi (J 1, 1-4). Bóg wypowiedział swoje ostateczne słowo do ludzkoSci dał Swiatu Siebie Samego. To Słowo jest nie tylko Rwiatłem, ale jest też Drogą i Ży- ciem. Chrystus Słowo Wcielone kiedy mówi do człowieka, mówi sło- wa życia wiecznego. To są słowa, które mają moc udzielania życia. ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 8 bp Marek Mendyk, Małgorzata Mendyk Posłuchajmy teraz tego Słowa Życia. Niech przygotowaniu do tego to- warzyszy nam radosny Spiew Alleluja! . Rpiew przed Ewangelią Alleluja, alleluja, alleluja Nie samym chlebem żyje człowiek, lecz każdym słowem, które pochodzi z ust Bożych Alleluja, alleluja, alleluja Ewangelia: J 5, 24-29 Homilia Słowo Boże objawia się w historii zbawienia jako Słowo Życia ;
słowo, które stwarza życie; jako słowo wzywające do przymierza, którego znakiem jest potom-
stwo przedłużenie i rozmnożenie życia; jako słowo, które wzbudza i wskrzesza do nowego życia.
Chrystus objawia się ostatecznie jako Słowo Życia : To wam oznaj-
miamy, co było od początku, coSmy usłyszeli o Słowie Życia (1 J 1,1). W jaki sposób możemy mieć współuczestnictwo w Słowie Życia, aby
stało się ono naszym udziałem? Kto idzie za Mną nie będzie chodził w ciemnoSci, lecz będzie miał Swiatło życia (J 8, 12). Jeżeli mówimy, że mamy z Nim współuczestnictwo, a chodzimy w ciemnoSci, kłamie- my (1 J 1, 6). ISć za Jezusem, chodzić w SwiatłoSci to zachowywać Jego przykazania, karmić się słowem Bożym i według niego układać swoje życie. Przekazanie Księgi Wprowadzenie Gromadzimy się dzisiaj, aby przyjąć księgę Pisma Rwiętego. Przyjmu- jąc ją, chcemy uroczyScie potwierdzić, że pragniemy kształtować nasze życie zgodnie z tym, czego uczy nas Biblia. A ona opowiada o Bogu i o człowie- ku; zawiera i przekazuje Boże objawienie, tzn. uchyla przed człowiekiem ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 Przekazanie księgi Pisma Rwiętego uczniom klasy IV 9 rąbek tajemnicy Boga. Przez wielu wierzących uważana jest za arcydzieło literatury, za dokument ukazujący dzieje ludzkiej historii, kultury itp. Przede wszystkim jednak jest to księga wiary. Zawiera bowiem prawdę o Bogu przyjaznym człowiekowi; Bogu, który go kocha, pragnie jego szczęScia, to szczęScie mu ofiaruje, działa dla jego dobra. Biblia zawiera opowiadania o Bogu obdarowującym człowieka życiem, o Bogu zatroskanym o człowie- ka, a także opowiadania o człowieku przyjmującym bądx odrzucającym ten dar Boga. Można więc powiedzieć, że zawiera ona opowiadania o życiu człowieka rozpatrywanym w Swietle wiary w Boga, który stale jest obecny i działa. Trzeba więc, abySmy chcieli nie tylko tę księgę wiary mieć poSród in- nych ksiąg, ale przede wszystkim sięgać do niej, słuchać, co Bóg mówi do człowieka; by karmić się każdym słowem, które pochodzi z ust Boga ; by Go coraz lepiej poznawać. Rw. Hieronim mówił, że nieznajomoSć Pisma Rwiętego jest nieznajomoScią Chrystusa. Starajmy się Go poznać, a potem głosić Go Swiadectwem swojego życia. Tak niech Swieci wasze Swiatło przed ludxmi, aby widzieli wasze dobre uczynki i chwalili Ojca waszego, który jest w niebie (Mt 5, 16). Kochani uczniowie, drodzy rodzice! Przystąpcie teraz i przyjmijcie tę Swiętą księgę Pisma Rwiętego. Poznawajcie Boga i żyjcie według Jego przykazań. Każdy z uczniów w otoczeniu rodziców i rodzeństwa podchodzi do celebran- sa, który wręcza każdemu księgę Pisma Rwiętego, wypowiadając przy tym słowa: Przyjmij tę Księgę i otaczaj ją szacunkiem: Każdy z podchodzących całuje księgę Pisma Rwiętego i mówi: Amen. ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 10 bp Marek Mendyk, Małgorzata Mendyk III. Modlitwa powszechna Celebrans: Do Boga, który nawiedza nas przez swoje Słowo zanieSmy wspólne błagania. Kantor: Módlmy się za KoSciół, aby trwając w Słowie Bożym, mógł każde- go człowieka doprowadzić do Chrystusa. Ciebie prosimy& Wszyscy: Wysłuchaj nas, Panie. Módlmy się za Ojca Swiętego, biskupów i kapłanów, aby głosząc Słowo Boże, umacniali wiernych w wierze i miłoSci. Ciebie prosi- my& Módlmy się za rodziny chrzeScijańskie, aby ze Słowa Bożego czer- pały swą siłę i rozwijały się w miłoSci. Ciebie prosimy& Módlmy się za młodzież i dzieci, aby umocnione Słowem Bożym wzajemnie dla siebie stały się apostołami dobroci. Ciebie prosimy& Módlmy się za nas tutaj zgromadzonych, abySmy byli wierni w wy- pełnianiu Słowa, które KoSciół nam przekazuje. Ciebie prosimy& IV. Obrzędy końcowe Błogosławieństwo Celebrans: Panie, Boże Wszechmogący, wejrzyj na zgromadzonych tu- taj uczniów klas IV oraz ich rodziców i bliskich, którym dzisiaj uroczyScie przekazujemy Księgę Pisma Rwiętego. Niech poznając Ciebie, coraz bar- dziej Cię kochają i zawsze szczerym sercem wypełniają Twoją wolę. Przez Chrystusa, Pana naszego. Wszyscy: Amen. Celebrans: Błogosławieństwo Boga Wszechmogącego Ojca i Syna i Ducha Rwiętego niech zstąpi na was i pozostanie z wami na zawsze. Wszyscy: Amen. Rozesłanie Celebrans: Idxcie w pokoju Chrystusa. Wszyscy: Bogu niech będą dzięki. PieSń wyjScia: Błogosław, Panie, nas na pracę i znojny trud . ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 11 W POSZUKIWANIU PRAWDZIWEGO SZCZĘRCIA Cele: przedstawienie wiary jako wartoSci ułatwiającej zrozumienie własnego życia i Swiata; otwarcie na wartoSci stanowiące fundament wszelkich mię- dzyludzkich relacji (szczęScie wiernoSć, wspólnota). Już w starożytnoSci istniało przekonanie, że pragnienie szczęScia jest wspólne wszystkim ludziom. Nie ma takiego człowieka na ziemi, który nie pragnąłby szczęScia. Jednak nie wszyscy jednakowo pojmują szczęScie. Różnią się w odpowiedzi na dwie sprawy: Czym jest szczęScie? Jakimi sposobami można je osiągnąć? Albert Einstein, najsławniejszy fizyk niemiecki, powiedział kiedyS: Na szczęScie składają się trzy wartoSci praca, rozrywka i umiejętnoSć trzy- mania języka za zębami . Być może pojawia się na naszej twarzy uSmiech zdziwienia. Bez wątpienia praca jest trudem. Niekiedy bardzo nużąca, a jednak daje człowiekowi obok Srodków do życia również wiele satysfakcji. Rozryw- ka? Najogólniej jakiS czas wolny, Swięta to wszystko odpręża i niesie radoSć. A to trzecie: trzymanie języka za zębami? Słowo i rozmowa prze- cież ułatwiają kontakt z drugim człowiekiem. Umiejętne posługiwanie się słowem eliminuje konflikty do minimum i ułatwia porozumienie. Jakiekol- wiek byłyby zastrzeżenia do tego, co powiedział Einstein, jedno jest pew- ne: człowiek w jakiejS mierze jest twórcą swojego szczęScia. Jak mówi sta- re powiedzenie: Każdy jest kowalem swojego losu . Ale czy ta formuła zdolna jest ukazać ludziom drogę do prawdziwego szczęScia i to szczę- ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 12 bp Marek Mendyk, Małgorzata Mendyk Scia trwałego? Z pewnoScią jest to roztropna i pożyteczna reguła życia dla większoSci ludzi, ale czy dla wszystkich? Co z tymi, którzy nie mają zdro- wia? Co z tymi, którzy przez całe lata ciężko pracowali i dzisiaj schorowa- ni, słabi, sterani życiem z innym doSwiadczeniem patrzą na problem szczę- Scia? Czy oni go nie pragną? Czy nie mają do niego prawa? Epiktet z Hierapolis, stoicki filozof, pisał kiedyS: Prawdziwe szczęScie trwa wiecznie i nie może być zniszczone. Wszystko, co nie posiada tych dwu własnoSci, nie jest prawdziwym szczęSciem . Czy mówiąc o szczęSciu, nie pragniemy prawdziwego szczęScia, to znaczy takiego, które trwa wiecz- nie i nie może być zniszczone ? OczywiScie, często mylimy się w rozpo- znaniu, co jest szczęSciem trwałym i niezniszczalnym. Ale zawsze takiego szczęScia szukamy. Inny wielki filozof, Seneka, podpowie nam: Szukajmy jakiegoS dobra, nie tylko takiego, które mieni się pozorami, ale trwałego i prawdziwego . Jakie dobra mogą zapewnić trwałoSć i niezniszczalnoSć szczęScia? Przy- pomnijmy sobie etapy naszej drogi do szczęScia. MarzyliSmy o maturze otrzymaliSmy Swiadectwo dojrzałoSci. MarzyliSmy o studiach dyplom jest w naszych rękach. TęskniliSmy za wybranką czy wybrańcem losu Bóg nas połączył dozgonnym węzłem. MarzyliSmy o dobrej pracy niektórym po- szczęSciło się w życiu. Jak wiele udało nam się zrealizować naszych życio- wych pragnień? To są te wszystkie małe cegiełki szczęScia. Z nich udało się wznieSć DOM pełen szczęScia. Rw. Augustyn pisał: SzczęSliwy to ten, kto ma to, czego chce, a nie chce niczego złego (De vita beata, 25). To bardzo ważny etap w życiu człowie- ka: nie pragnąć zła dla innych i dla siebie. Ten sam Sw. Augustyn powie dalej, że dobra stworzone przynoszą okruchy szczęScia. Ale trzeba z nich korzy- stać z umiarem, aby one nami nie zawładnęły. Trzeba umieć obywać się w życiu bez wielu rzeczy. Trzeba wciąż otwierać się na Dobro niestworzo- ne. Ono jest wieczne i nie podlega zniszczeniu. Co jest tym Dobrem nad do- brami? I znów Sw. Augustyn: Bóg jest wieczny i niezmienny. SzczęSliwy jest ten, kto Boga posiada . Wtedy człowiek osiąga dystans wobec życia: wo- bec dostatków i niedostatków, wobec sukcesów i niepowodzeń, wobec zdro- wia czy choroby. Człowieka, który umie przyjąć taką postawę, który zabie- ga o Bożą mądroSć, nazywa się mędrcem. Mędrzec pisze dalej Sw. Au- gustyn używa rzeczy, które wydają się potrzebne dla ciała, jeSli są one mu potrzebne. Jeżeli ich nie ma, niedostatek ten go nie załamie. Każdy bowiem mędrzec jest mężny, a mężny człowiek nie lęka się niczego. Mędrzec zatem ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 W poszukiwaniu prawdziwego szczęScia 13 nie lęka się Smierci ani cierpienia (& ). Jeżeli zaS mimo godziwych wysił- ków mędrzec nie zdoła uniknąć cierpienia, to cokolwiek by go spotkało, nie może uczynić go nieszczęSliwym. (& ) Pragnie on, aby wszystkie jego czy- ny były kierowane zasadami cnoty i Bożym prawem mądroSci, a tego nic go pozbawić nie zdoła . Krótko mówiąc, mędrzec jest szczęSliwy, gdyż pragnie posiadać Boga. Co to znaczy posiadać Boga? Na początku swoich Wyznań ten sam Sw. Augustyn napisał: StworzyłeS nas Boże jako skierowanych ku Tobie. I niespokojne jest serce nasze, do- póki w Tobie nie spocznie . Bóg jest wpisany w serce człowieka. To wła- Snie serce i dusza są jak gliniane naczynia, w których Bóg umieScił całą istotę człowieczeństwa dobro, miłoSć, szczęScie, nadzieję i wiarę. Rodząc się, bierzemy te kruche formy w nasze dłonie i idąc przez życie chcemy je za- chować od zniszczenia, od rozpaczy, zwątpienia w ich sens. Szukamy dla każdego rodzaju dobra jakiejS głębszej treSci, która ją ubogaci i wypełni. Żyjemy po to, aby szukać, a szukamy, aby żyć. Dano nam wolę stanowienia i decydowania. JesteSmy wolni zawsze i tylko okolicznoSci zakreSlają granice naszej wolnoSci zewnętrznej, bo dusza zawsze pozostaje wolną. Jednym z największych skarbów, jakie człowiek otrzymał od Boga, jest sumienie. Jako rodzice uSwiadamiamy sobie, że w pierwszych latach życia nie dochodzi ono do głosu, ponieważ potrzebuje dwu narzędzi rozumu i woli. W miarę jak dziecko zaczyna mySleć i rozróżniać, co dobre, a co złe, sumienie wzywa go do czynienia dobra i unikania zła. W trosce o to sumie- nie Bóg stawia na naszych drogach innych ludzi. Może to być przykład uczciwych i sprawiedliwych ludzi, żyjących według poleceń sumienia. Może to być matka lub ojciec, którzy upominają swoje dziecko. Jakże często u xró- deł nieporozumień pomiędzy rodzicami i dziećmi jest właSnie troska o to, by one słuchały sumienia, a nie wędrowały za zachciankami egoizmu. Ro- dzice mają obowiązek upomnieć się o sumienie swojego dziecka nawet wtedy, gdy liczą dziewięćdziesiąt lat i są na łasce swoich dzieci. Takim czło- wiekiem, którym Bóg posługuje się w trosce o jego sumienie, może być żona wobec męża lub mąż wobec żony. Takim człowiekiem może być przyjaciel. Jego upomnienie jest najskuteczniejsze. Takim człowiekiem postawionym wobec rodziców może być również ich własne dziecko. Trzeba więc umieć przyjąć człowieka, który upomina się o nasze sumienie. Trzeba też umieć upomnieć drugiego, gdy Bóg chce się nami posłużyć, aby go uratować. W historii zbawienia Bóg zawsze posyłał takich ludzi, którzy ratowa- li ludzkie sumienia. Odrzucenie ich głosu było odrzuceniem łaski. Naj- skuteczniejszym wsparciem sumienia ze strony Boga było publiczne ogło- ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 14 bp Marek Mendyk, Małgorzata Mendyk szenie Dekalogu, czyli dziesięciu przykazań, które w sposób obiektywny ukazują, co jest dobre, a co złe; co należy czynić, a czego unikać. KoSciół zawsze posługuje się przykładami ludzi, którzy wiernie zachowali Deka- log i osiągnęli szczęScie, wieczne zbawienie. Historia Noego, Hioba, mądroSć Salomona, wiara Apostołów to tylko niektóre drogowskazy dla ludzkiego sumienia, które na rozstajach dróg musi z wielu wybrać jedną tę prawdziwą. Mogłoby się wydawać, że życie szczęSliwe jest łatwą rzeczą trzeba słuchać sumienia, być wiernym, przestrzegać przykazań. Tylko czy my słu- chamy swojego sumienia? Jeden ze współczesnych filozofów na pytanie: Do czego nas dzisiaj wzywa sumienie? Odpowiedział: Przede wszystkim do tego, żeby człowiek chciał mieć sumienie . Mamy być poszukiwaczami sensu i prawdy, poszukiwaczami prawdy prawdziwej przez pryzmat sumienia. Ważne jest też, aby w tych poszuki- waniach nie być samotnym, aby móc dzielić się prawdą z drugim człowie- kiem. Aby rodząca się miłoSć do drugiego człowieka uwrażliwiała nas na Swiat, na dobro i aby jednoczeSnie budziła sprzeciw wobec wszelkich form zła i przemocy. Pismo Rwięte i literatura są niezwykle bogate w liczne tego przykłady. W wielu miejscach znajdziemy choćby najdelikatniejsze, subtelne tchnie- nie miłoSci, która ocala i pozwala osiągnąć szczęScie. To są ci, którzy za- wierzyli Bogu. Błogosławieni ubodzy w duchu, albowiem do nich należy królestwo nie- bieskie. Błogosławieni, którzy się smucą, albowiem oni będą pocieszeni. Błogosławieni cisi, albowiem oni na własnoSć posiądą ziemię. Błogosławieni, którzy łakną i pragną sprawiedliwoSci, albowiem oni będą nasyceni. Błogosławieni miłosierni, albowiem oni miłosierdzia dostąpią. Błogosławieni czystego serca, albowiem oni Boga oglądać będą. Błogosławieni, którzy wprowadzają pokój, albowiem oni będą nazwani synami Bożymi. Błogosławieni, którzy cierpią przeSladowanie dla sprawiedliwoSci, al- bowiem do nich należy królestwo niebieskie. Błogosławieni jesteScie, gdy [ludzie] wam urągają i przeSladują was, i gdy z mego powodu mówią kłamliwie wszystko złe na was. Cieszcie się i radujcie, albowiem wasza nagroda wielka jest w niebie. Tak bowiem przeSladowali proroków, którzy byli przed wami (Mt 5, 3-11). ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 W poszukiwaniu prawdziwego szczęScia 15 Czy doSwiadczając własnych słaboSci szukam duchowej pomocy u Boga? Czy troszczę się o swoje sumienie i sumienie swoich dzieci? Czy wierząc, staram się być wierny Bogu i sam uczę innych tej wiernoSci? ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 16 BÓG OBJAWIA NAM, KIM JEST Kształtowanie własnej osobowoSci. Cele: poznanie różnych sposobów objawiania się Boga człowiekowi; pogłę- bienie prawdy, że Bóg jest fundamentem ludzkiego życia; postawa szacun- ku oraz wdzięcznoSci wobec Boga i wola odpowiedzi na Jego wezwanie. Kiedy przyglądamy się swojemu życiu, zauważamy, że to, co najbardziej wewnętrzne w człowieku jego postawa duchowa, pozostaje w znacznej mierze ukryte dla innych. To, kim jest drugi człowiek, co nosi w swoim sercu, jego nastawienie wobec nas musi on nam w jakiS sposób pokazać, objawić, i to nie tylko przez to, co nam mówi, ale też i przez to, co czyni. JeSli ktoS nam powie: kocham cię , to prawdę i rzeczywistoSć tych słów możemy ostatecznie poznać jedynie wierząc temu człowiekowi, ufając, że to, co wypowiada i deklaruje, jest prawdziwe. Tym bardziej odnosi się to do Boga, który pozostaje dla człowieka niezgłębioną tajemnicą. Pismo Rwięte Starego i Nowego Testamentu daje Swiadectwo, że Bóg ukryty, mieszkający w niedostępnej SwiatłoSci, wyszedł ze swego ukrycia i objawił swą zakrytą od wiecznych czasów tajemnicę (por. Rz 16, 25-26; 1 Tm 6, 15-16; Ef 1, 9). Z Katechizmu KoScioła Katolickiego: Bóg, który zamieszkuje Swia- tłoSć niedostępną (1 Tm 6, 16), pragnie udzielać swojego Boskiego życia ludziom stworzonym w sposób wolny przez Niego, by w swoim jedynym Synu uczynić ich przybranymi synami. Objawiając siebie samego, Bóg pra- gnie uzdolnić ludzi do dawania Mu odpowiedzi (KKK 52). W swoim poszukiwaniu Boga człowiek nie zwraca się w próżnię. Bóg wychodzi naprzeciw człowiekowi. Daje mu się poznać przez swoje słowa ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 Bóg objawia nam, kim jest 17 i dzieła. Objawia nie tylko, że jest, ale i to, że jest Bogiem Jahwe, Emma- nuelem, Bogiem z nami, zapraszającym nas i przyjmującym do wspólnoty ze sobą. Z Księgi WyjScia: Mojżesz zaS rzekł Bogu: Oto pójdę do Izraelitów i powiem im: Bóg ojców naszych posłał mię do was. Lecz gdy oni mnie zapytają, jakie jest Jego imię, to cóż mam im powiedzieć? Odpowiedział Bóg Mojżeszowi: JE- STEM, KTÓRY JESTEM . I dodał: Tak powiesz synom Izraela: JESTEM posłał mnie do was. Mówił dalej Bóg do Mojżesza: Tak powiesz Izraeli- tom: JESTEM, Bóg ojców waszych, Bóg Abrahama, Bóg Izaaka i Bóg Jakuba posłał mnie do was. To jest moje imię na wieki i to jest moje zawo- łanie na najdalsze pokolenia (Wj 3, 13-15). Swój zamysł życzliwoSci wobec człowieka Bóg objawia od początku Swiata przez stworzenie, przymierze zawarte z Noem, wybierając Abraha- ma, gromadząc naród Izraela jako swój lud, aż do pełni całego objawienia, jaka dokonała się w Jezusie Chrystusie. KKK 53: Boski zamysł Objawienia spełnia się równoczeSnie przez wydarzenia i słowa wewnętrznie ze sobą powiązane oraz wyjaSniające się wzajemnie. Plan ten jest związany ze szczególną pedagogią Bożą. Bóg stopniowo udziela się człowiekowi, przygotowuje go etapami na przyjęcie nadprzyrodzonego Objawienia, którego przedmiotem jest On sam, a które zmierza do punktu kulminacyjnego w Osobie i posłaniu Słowa Wcielone- go, Jezusa Chrystusa . Rw. Ireneusz z Lyonu wielokrotnie mówi o tej pedagogii Bożej, posłu- gując się obrazem wzajemnego przyzwyczajania się do siebie Boga i czło- wieka: Słowo Boże zamieszkało w człowieku i stało się Synem Człowie- czym, by przyzwyczaić człowieka do objęcia Boga, a Boga do zamieszki- wania w człowieku, zgodnie z upodobaniem Ojca . Bóg osobowy objawia się człowiekowi. Swoim słowem i czynem otwie- ra przed człowiekiem samego Siebie i swoją wolę zbawienia człowieka. Objawienie osobowej tajemnicy Boga otwiera zarazem człowiekowi jego własną najgłębszą tajemnicę i sens jego człowieczeństwa: powołanie do wspólnoty i przyjaxni z Bogiem. Objawiając Siebie, Bóg objawia człowie- kowi także człowieka. Szczytem tego objawienia jest Bóg-Człowiek, Je- zus Chrystus. W Nim dał nam się poznać jako nasze zbawienie i cała na- sza nadzieja. ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 18 bp Marek Mendyk, Małgorzata Mendyk RwiadomoSć takiej bliskoSci Boga z człowiekiem każe nam zatrzymać się nad sobą i uSwiadomić sobie, że Bóg w ten sposób zaprasza nas do współ- pracy, a równoczeSnie do realizacji naszego życiowego zadania jako mał- żonków i chrzeScijańskich rodziców. Zaprasza do realizacji siebie, abySmy w ten sposób osiągnęli pełnię życia, pełnię radoSci i szczęScia. Człowiek musi być więc w ciągłej gotowoSci do pogłębiania znajomoSci prawdy o Bo- gu i o sobie. Podejmując pracę nad sobą, stale się rozwija i kształtuje wła- sną osobowoSć. Jest to praca konieczna. Zwłaszcza, jeSli chcemy dobrze spełnić swoje życiowe powołanie jako małżonkowie i jako rodzice. Bez wahania wzięliSmy na siebie to, co Pan Bóg dał nam jako szansę naszego uSwięcenia. Intuicyjnie wyczuwamy, że wraz z tym winniSmy wziąć w sie- bie nadzieję, radoSć, żywą wiarę i na tę szansę odpowiedzieć pełną miło- Scią. A więc pełną akceptacją człowieka, pełnym szacunkiem, cierpliwoScią, pełnym oddaniem. Kiedy pragniemy spełnić to wyjątkowe zadanie, żeby wychować czło- wieka i jednoczeSnie wyzwalać go ku większej wolnoSci, ku większej Swia- domoSci i wrażliwoSci, żeby stawiać go na nogi i pomagać, aby on sam sta- rał się coraz bardziej być człowiekiem, musimy stale podejmować to, co nazywa się pracą nad sobą, pewną dyscypliną, pracą systematyczną i kon- trolowaną. Trzeba, żeby człowiek miał okreSlony wewnętrzny program, żeby od siebie jeszcze więcej wymagał, żeby się przed sobą konsekwentnie roz- liczał, żeby był wewnętrznie zorganizowany i spójny. Żeby był prawdziwie sobą. Jest to praca konieczna. Wymaga jednak stałej koncentracji, dyscypli- ny, wewnętrznego odnajdywania w sobie dobra, piękna i prawdy, odnajdy- wania pełniejszej wolnoSci. W relacjach rodzice dzieci ten postulat stałej pracy nad sobą i bogatszego życia wewnętrznego przyczyni się w dużym stopniu do wzmocnienia autorytetu rodzicielskiego. JeSli przez to słowo rozumiemy poważanie, posłuch, skutecznoSć oddziaływania, to wydaje się, że w wychowaniu autorytet jest niezastąpiony. Jest tą pełnią, z której te war- toSci autentycznie wypracowane, wymodlone mogą przepływać, oddziały- wać, fascynować, zwracać uwagę. Mistrz musi być mistrzem. Nie zajmuje się eksponowanego stanowiska bez tych danych, które decydują o skutecz- noSci działania. W przeciwnym wypadku ludzie ponoszą życiowe porażki i pedagogiczne fiasko. JeSli nasz autorytet łączy się SciSle z autorytetem Jezusa Chrystusa, któ- ry w imię swojego Ojca posyła innych, aby nieSli miłoSć, żeby wzięli na siebie troskę o zbawienie drugiego człowieka, o dojrzały kształt jego czło- ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 Bóg objawia nam, kim jest 19 wieczeństwa to znaczy, że uczestniczymy w Jego misji i działamy Jego powagą. Trzeba nam więc w klimacie szacunku dla wartoSci ludzkich, a także w religijnej atmosferze wypracowywać niezachwianą spoistoSć moralną na- szej osobowoSci jako rodziców. Jan Paweł II w adhortacji Familiaris consortio uczy: Poprzez sakrament małżeństwa zadanie wychowawcze rodziców nabiera godnoSci i charakte- ru powołania, stając się prawdziwą i w Scisłym sensie posługą KoScioła w dziele budowania jego członków. DoniosłoSć i zaszczytnoSć wychowaw- czej posługi rodziców chrzeScijańskich jest tak wielka, że Sw. Tomasz nie waha się zestawiać jej z posługa kapłańską: Niektórzy krzewią i podtrzy- mują życie duchowe wyłącznie poprzez posługę duchową, to odnosi się do sakramentu kapłaństwa; inni czynią to zarówno w stosunku do życia fizycz- nego, jak i duchowego, co ma miejsce w przypadku sakramentu małżeństwa, w którym mężczyzna z kobietą łączą się, ażeby wydać na Swiat potomstwo i wychować je na chwałę Bożą . Żywa i czujna SwiadomoSć posłannictwa otrzymanego wraz z sakramen- tem małżeństwa pomoże rodzicom chrzeScijańskim poSwiecić się dziełu wychowania dzieci z wielką pogodą ducha i ufnoScią, a zarazem z poczu- ciem odpowiedzialnoSci wobec Boga, który ich powołuje i posyła, ażeby budowali KoSciół w dzieciach. W ten sposób rodzina ochrzczonych zgro- madzona razem przez Słowo i Sakrament jako KoSciół domowy, staje się tak jak wielki KoSciół, nauczycielem i matką . W jaki sposób Bóg objawił się i objawia tobie? W jaki sposób Bóg mówi do ciebie, jakich oczekuje postaw? Jak troszczysz się o swój własny rozwój i duchowy rozwój swoich bliskich? ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 20 KIM TY JESTER, PANIE BOŻE? Wiara jako fundament. Cele: uznanie niezbędnoSci wiary w Boga jako pomocy w rozwiązywaniu stawianych pytań i problemów. Współczesny człowiek, choć fascynuje się osiągnięciami techniki i po- stępem nauk przyrodniczych, ciągle odczuwa potrzebę rozwiązania wielu egzystencjalnych problemów swojego życia. Stawia pytanie o jego sens. Towarzyszy temu także pytanie o szczęScie, którego w życiu różnie doSwiad- cza: kiedy wiedzie mu się w pracy i odnosi sukcesy, gdy doSwiadcza blisko- Sci ukochanej osoby, gdy może służyć innym, czyniąc dobro. Takie doSwiad- czenie daje mu sport i rozrywka, sztuka i wiedza. Ale też przychodzą w ży- ciu gorzkie rozczarowania. Stawia wtedy pytanie: Jaki sens ma to życie? Nasuwa się ono jeszcze natarczywiej w obliczu cierpienia własnego czy in- nych, nieuleczalnej choroby, samotnoSci, biedy& Pojawia się wtedy pyta- nie: dlaczego tyle niesprawiedliwoSci w Swiecie, tyle głodu, nienawiSci, kłamstwa, przemocy? A potem dochodzi doSwiadczenie Smierci, kiedy na- gle zabraknie kogoS z przyjaciół, znajomych, krewnych lub kiedy człowiek sam staje przed własnym umieraniem. Co czeka nas po Smierci? Skąd przy- szedłem i dokąd idę? Co pozostanie z tego, co było treScią mojego życia? Przez wieki odpowiedzi na te pytania dawała człowiekowi religia. Wy- rażało się to w całoSci życia, w obrzędach i zwyczajach, modlitwach i pie- Sniach, w opowiadaniach, symbolach, obrazach, dziełach sztuki. Ona towa- rzyszy człowiekowi od dnia narodzin do jego Smierci. Poprzez religię czło- wiek doSwiadcza, że jest ogarnięty wyższą, rozleglejszą rzeczywistoScią, w której znajduje oparcie rzeczywistoScią RwiętoSci i BoskoSci. Staje wo- bec niej z czcią i bojaxnią, ale zarazem z ufnoScią i oddaniem. Ona daje ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 Kim Ty jesteS, Panie Boże? 21 poczucie bezpieczeństwa. Stawia więc pytanie o Boga: kim On jest? Kim On właSciwie jest, że nawet wicher i jezioro są Mu posłuszne? pytali sie- bie wzajemnie uczniowie po uciszeniu przez Jezusa burzy na jeziorze (por. Mk 4, 41). Od początku Swiata Bóg objawia się człowiekowi przez dzieła stworze- nia, szczególnie przez sumienie człowieka i opatrznoSć nad nim w ciągu dziejów. Najpełniej objawił swoją tajemnicę w Jezusie Chrystusie. Wielo- krotnie i na różne sposoby przemawiał niegdyS Bóg do ojców przez proro- ków, a w tych ostatecznych dniach przemówił do nas przez Syna (Hbr 1, 1-2). Bóg objawia człowiekowi samego Siebie i swoją wolę zbawienia czło- wieka. Sobór Watykański II uczy nas: Spodobało się Bogu w swej dobroci i mą- droSci objawić Siebie samego i ujawnić nam tajemnicę swej woli. (& ) Przez to zatem objawienie Bóg niewidzialny w nadmiarze swej miłoSci zwraca się do ludzi jak do przyjaciół i obcuje z nimi, aby ich zaprosić do wspólnoty z sobą i przyjąć ich do niej. Ten plan objawienia urzeczywistnia się przez czyny i słowa wewnętrznie z sobą powiązane& Najgłębsza zaS prawda o Bo- gu i o zbawieniu człowieka jaSnieje nam przez to objawienie w osobie Chry- stusa, który jest zarazem poSrednikiem i pełnia całego objawienia (KO 2). Kiedy więc pytamy siebie lub jesteSmy pytani: Kim jest Bóg? nie po- trzebujemy snuć jakichS skomplikowanych spekulacji. Wiara jest odpo- wiedzią na dzieje relacji między Bogiem a człowiekiem. Na pytanie o Boga nie możemy odpowiedzieć inaczej niż przedstawiając to, co wydarzyło się między Bogiem a człowiekiem to jest nasz Bóg: ten, który prowadził Abrahama, wyzwolił Izraela, wskrzesił z martwych Jezusa Chrystusa, powołał nas do wspólnoty ze Sobą i który przychodzi, aby nas zbawić (por. Łk 21, 28). Szczególna historia wydarzeń między Bogiem a człowiekiem rozpoczyna się w dziejach Abrahama żyjącego w Ur w Chaldei. Do niego Bóg kieruje słowa: Wyjdx z twojej ziemi rodzinnej i z domu twego ojca do kraju, który ci wskażę. Uczynię bowiem z ciebie wielki naród (& ) Przez ciebie będą otrzy- mywały błogosławieństwo ludy całej ziemi (Rdz 12, 1-3). Abraham uwie- rzył i Pan poczytał mu to za zasługę (Rdz 15, 6). Abraham wierzy, to znaczy podporządkowuje się słowu Boga i zgodnie z nakazem wyrusza w drogę. Rzuca na szalę wszystko: swój dom i posia- dłoSć. Staje się bezdomnym wędrowcem ze względu na Boga (por. Hbr 11, 8-14). Stawiając na Boga i Jego słowo, godzi się na zakrytą przyszłoSć. Wbrew nadziei jest pełen nadziei (por. Rz 4, 18). ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 22 bp Marek Mendyk, Małgorzata Mendyk Wiara człowieka jest drogą. Trzeba jak Abraham pójSć nią, kierując się nadzieją. Z pewnoScią zawsze wiąże się to z ryzykiem, oderwaniem się od dotychczasowych zabezpieczeń, odwróceniem od zwykłego sposobu patrzenia i postępowania. Ale jest to możliwe tylko dlatego, że wiara jest odpowiedzią na uprzednie wezwanie. Ufając otrzymanemu wezwaniu, czło- wiek daje wiarę Bogu i Jego słowu. Jest ona niejako wyznaniem Bogu na- szej miłoSci. To, że Bóg zwraca się do człowieka, każe człowiekowi zwracać się do Boga w modlitwie. Ona jest wyrazem naszej wiary. Płynąca z wiary Swia- domoSć przyjęcia nas przez Boga pozwala nam w nowy sposób przyjąć samych siebie i innych ludzi. W ten sposób z wiary wyrasta czyn przemie- niający Swiat i życie w Swiecie. Czym jest więc wiara? Jest obejmującym wszystko planem życia i za- sadniczą postawa egzystencjalną. Człowiek wierzący włączony zostaje w wewnętrzna postawę Jezusa. Tam, gdzie my używamy słowa wiara , Bi- blia hebrajska posługuje się głównie słowem aman . Bardzo podobne sło- wo do tego, które wypowiadamy w liturgii jako amen . Słowo aman zna- czy być mocnym, stałym . Wierzyć znaczy zatem: mieć swą moc w Bogu, ufać Mu, budować na Nim, w Nim znajdować stałą, niewzruszoną ostoję całej egzystencji. Wiara jest aktem zaufania, że Bóg pozostanie mi wierny w każdej sytu- acji życia. Niemniej jednak, wiara zawsze pozostaje wolnym aktem czło- wieka, który nie zawsze dostrzega swą łącznoSć z Bogiem, a czasem ją wyraxnie neguje. KoSciół jak uczy Sobór Watykański II chociaż odrzuca ateizm całkowicie, to jednak szczerze wyznaje, że wszyscy ludzie, wierzą- cy i niewierzący, powinni się przyczyniać do należytej budowy tego Swia- ta, w którym wspólnie żyją; a to z pewnoScią nie może dziać się bez szcze- rego i roztropnego dialogu. Boleje więc KoSciół nad dyskryminacją wierzą- cych i niewierzących, którą niesprawiedliwie wprowadzają niektórzy kie- rownicy państw, nie uznający zasadniczych praw godnoSci osoby ludzkiej. Dla wierzących domaga się wolnoSci działania, aby wolno im było w tym Swiecie budować Swiątynię Bogu. Ateistów zaS przyjaxnie zaprasza, by otwartym sercem rozważali Ewangelię Chrystusową (KDK 21). Czy uznaję w sumieniu swoją zależnoSć od Boga? Czy staram się o pogłębienie swojej wiary i wiary moich dzieci? Czy staram się mocą swojej wiary rozwiązywać codzienne problemy ży- cia? ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 Kim Ty jesteS, Panie Boże? 23 MODLITWA: Spraw, Panie, żeby wiara moja była pełna, żeby przenikała moje mySli, żeby była silna, żeby nie lękała się trudnych problemów, żeby była zawsze otwarta na nowe Swiatła, żeby się nie obawiała przeciwnoSci ze strony tych, którzy wątpią albo ją odrzucają, ale żeby spoczywała na wewnętrznym, prze- konaniu, że to jest Twoja prawda. Niech moja wiara nie boi się krytyki i niech się ciągle utwierdza, niech przezwycięża trudnoSci, których tak pełno w naszym życiu. Spraw, żeby moja wiara była pokorna. Amen. ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 24 BÓG NASZYM STWORZYCIELEM Odkrywanie godnoSci człowieka. Cele: poznanie przesłania biblijnego o Bogu Stworzycielu oraz postawa współdziałania z Nim; odkrywanie godnoSci człowieka stworzonego przez Boga i zaproszonego przez Boga do współpracy; kształtowanie właSciwej postawy wobec ekologii. Zagadnienie początków Swiata i człowieka jest przedmiotem licznych poszukiwań naukowych, które wspaniale wzbogaciły naszą wiedzę o wie- ku i wymiarach wszechSwiata, o powstawaniu form żywych, o pojawieniu się człowieka. Odkrycia te skłaniają nas do coraz głębszego podziwu dla wielkoSci Stwórcy, do dziękczynienia za wszystkie Jego dzieła oraz za ro- zum i mądroSć, jakich udziela On uczonym i badaczom. Mogą oni powie- dzieć za Salomonem: On mi dał bezbłędną znajomoSć rzeczy: poznać budowę Swiata i siły żywiołów, początek i kres, i Srodek czasów, odmiany przesileń i następstwa pór, obroty roczne i układy gwiazd, naturę zwierząt i popędy bestii, moce duchów i mySlenie ludzkie, różnorodnoSć roSlin i siły korzeni. Poznałem i co zakryte, i co jest jawne, pouczyła mnie bowiem MądroSć sprawczyni wszystkiego! (Mdr 7, 17-21) ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 Bóg naszym Stworzycielem 25 Niebo i ziemia stanowią oba wymiary rzeczywistoSci. Wyznaczają ob- szar, poSród którego stoi człowiek. Sobór Watykański II uczy: Wedle niemal zgodnego zapatrywania wierzących i niewierzących wszystkie rzeczy, które są na ziemi, należy skierować ku człowiekowi, sta- nowiącemu ich oSrodek i szczyt. Czym jest człowiek? Wiele wydał on i wydaje o sobie opinii; różnych i na- wet przeciwstawnych, w których często bądx wywyższa siebie jako absolut- ną normę, bądx poniża się aż do rozpaczy, skutkiem czego trwa w niepewno- Sci i niepokoju. KoSciół wczuwając się głęboko w te trudnoSci może pouczo- ny Objawieniem Bożym udzielić na nie odpowiedzi, w której znajdzie się okreSlenie właSciwego położenia człowieka, wyjaSnienie jego słaboSci, a za- razem umożliwienie należytego uznania jego godnoSci i powołania. Pismo Swięte uczy bowiem, że człowiek został stworzony na obraz Boży, zdolny do poznania i miłowania swego Stwórcy, ustanowiony przez Niego panem wszystkich stworzeń ziemskich, aby rządził i posługiwał się nimi, dając chwałę Bogu. Czym jest człowiek, że o nim pamiętasz? i czym- że syn człowieczy, że się nim zajmujesz? UczyniłeS go niewiele mniejszym od aniołów, chwałą i czcią go uwieńczyłeS i obdarzyłeS go władzą nad dzie- łami rąk Twoich. PołożyłeS wszystko pod jego stopy (Ps 8, 5-7) (KDK 12) . Pismo Rwięte wyróżnia stworzenie człowieka od stworzenia pozostałych istot żyjących. Daje temu wyraz biblijny opis stworzenia, skupiając się na stworzeniu człowieka, a wspominając krótko tylko resztę stworzenia. To, co wyróżnia człowieka spoSród reszty rzeczywistoSci, nazwane zostaje po- dobieństwem Bożym . A wreszcie rzekł Bóg: Uczyńmy człowieka na Nasz obraz, podobnego Nam. Niech panuje nad rybami morskimi, nad ptactwem powietrznym, nad bydłem, nad ziemią i nad wszystkimi zwierzętami pełzającymi po ziemi! Stworzył więc Bóg człowieka na swój obraz, na obraz Boży go stworzył: stworzył mężczyznę i niewiastę (Rdz 1, 26-27). Na czym polega to podobieństwo do Boga? Człowiek został ustanowio- ny panem ziemi i innych stworzeń, oddanych mu w użytkowanie i opiekę. Powołany jest, by reprezentować władzę Boga nad Swiatem i występować w imię Boże; obdarzony został rozumem i wolną wolą. Jednak decydująca rzeczą jest to, że człowiek jest jedyną istotą mogącą nawiązać dialog z Bo- giem, mogącą Go usłyszeć i dać Mu odpowiedx. Stworzony jako współpra- cownik Boga, jest powołany jednoczeSnie do w wspólnoty z Nim. Sensem i spełnieniem jego istnienia jest oddanie chwały Bogu: człowiek staje się tu głosem całego stworzenia. Porywająco mówi o tym Księga Psalmów: ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 26 bp Marek Mendyk, Małgorzata Mendyk O Panie, nasz Boże, jak przedziwne Twe imię po wszystkiej ziemi! TyS swój majestat wyniósł nad niebiosa. SprawiłeS, że [nawet] usta dzieci i niemowląt oddają Ci chwałę, na przekór Twym przeciwnikom, aby poskromić nieprzyjaciela i wroga. Gdy patrzę na Twe niebo, dzieło Twych palców, księżyc i gwiazdy, któreS Ty utwierdził: czym jest człowiek, że o nim pamiętasz, i czym syn człowieczy, że się nim zajmujesz? UczyniłeS go niewiele mniejszym od istot niebieskich, chwałą i czcią go uwieńczyłeS. ObdarzyłeS go władzą nad dziełami rąk Twoich; złożyłeS wszystko pod jego stopy: owce i bydło wszelakie, a nadto i polne stada, ptactwo powietrzne oraz ryby morskie, wszystko, co szlaki mórz przemierza. O Panie, nasz Panie, jak przedziwne Twe imię po wszystkiej ziemi! (Ps 8, 2-10) Podobieństwo Boże człowieka włącza go w splot powiązań, z którego wynika powołanie człowieka: ma on oddać chwałę Bogu, miłować blixnie- go, żyć w Swiecie, pracując nad Swiatem, oraz szanować samego siebie. Człowiek jest istotą, która stoi w relacji do Boga. Oznacza to, że jest ze swej istoty przeznaczony dla Boga i stąd zdolny do otwarcia się na Niego i Jego słowo. Człowiek może o tym swoim przeznaczeniu zapomnieć, może czasem się go wyprzeć, wypaczyć, ale nie może się go wyzbyć. Całe życie człowieka czy sobie to uSwiadamia, czy też nie jest pytaniem o Boga i poszukiwaniem Go. Odniesienie do Boga i przeznaczenie do współdziałania z Nim odzwier- ciedla się w partnerskiej naturze człowieka. Człowiek nie jest stworzony do samotnoSci, z głębi swej natury jest istotą społeczną, toteż bez stosunków z innymi ludxmi nie może ani żyć, ani rozwinąć swych uzdolnień (KDK 12). Przede wszystkim Bóg stworzył człowieka jako mężczyznę i kobietę. Jako obraz Boży oboje są w swej różnoSci równorzędni. Wszelka więc dys- kryminacja ze względu na płeć jest sprzeczna z wiarą chrzeScijańską. Ale ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 Bóg naszym Stworzycielem 27 i mężczyzna, i kobieta znajdują swoje spełnienie tylko we wzajemnym zwró- ceniu się ku sobie i we współdziałaniu. Dlatego więx między mężczyzną i kobietą w PiSmie Rwiętym jest obrazem Bożego przymierza z ludxmi (por. Oz 1-3; Iz 54; Ef 5, 21-33). Ich wzajemna miłoSć jest równoczeSnie służbą życiu i udziałem w stwórczej mocy Boga: Bóg im błogosławił, mówiąc do nich: Bądxcie płodni i rozmnażajcie się, abyScie zaludnili ziemię i uczy- nili ją sobie poddaną (Rdz 1, 28). To zadanie służenia życiu mają małżon- kowie, zgodnie z istota miłoSci, wypełniać w poczuciu osobistej ludzkiej i chrzeScijańskiej odpowiedzialnoSci przed Bogiem i wzajemnie przed sobą (por. KDK 50-51; FC). Szczególne miejsce człowieka w rzeczywistoSci stworzonej sprawia, że pełni on szczególna rolę wobec reszty stworzeń. Człowiek może i powinien posługiwać się Swiatem stworzonym i cieszyć się nim. Jednak to panowa- nie nie oznacza samowoli i samolubstwa w korzystaniu z dóbr natury, za- kłada poszanowanie życia i odpowiedzialnoSć za życie na ziemi. Całe stwo- rzenie ma przecież wartoSć dana mu przez Boga, ma właSciwe sobie prawa, które człowiek winien uszanować, jeSli nie chce zniszczy Swiata, w którym żyje. Czy umiem odkrywać obecnoSć Boga w otaczającym Swiecie? Czy dziękuję Bogu za bezcenny dar życia? Czy potrafię uszanować w sobie i innych godnoSć dziecka Bożego? MODLITWA: Wielbimy Ciebie, wszechmocny I wielce dobry nasz Panie, Za wszystkich bytów istnienie Stworzonych Twoją mądroScią Chwalimy Ciebie za słońce, Naszego brata jasnego, Bo niesie w sobie Twój obraz I dzień ogrzewa swym żarem. Sławimy Ciebie za księżyc WSród gwiazd krążący na niebie; Za wiatr i czyste powietrze, Za wodę, siostrę pokorną. Składamy dzięki za ogień, ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 28 bp Marek Mendyk, Małgorzata Mendyk Radosny w swojej potędze; Za ziemię, matkę karmiącą, Za Smierć, co siostra jest ciała. Niech wszystko to, co się stało Na Twoje słowo wszechwładne, Objawia Trójcy majestat I nas prowadzi ku Tobie. Amen. ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 29 DLACZEGO ZŁO, SMUTEK I CIERPIENIE? Przyczyny istnienia zła. Potrzeba i możliwoSci podejmowania walki ze złem. Cele: pogłębienie prawdy o pochodzeniu oraz istocie zła i grzechu; wpro- wadzenie w ideę Przymierza Boga z ludxmi; budowanie postawy i ducha pokuty oraz umiejętnoSci przebaczania. Gwałtowne przemiany cywilizacji i kultury spowodowały załamanie się dotychczasowych schematów mySlowych i modeli postępowania, narasta- nie poczucia bezsensu życia, usuwanie pojęcia grzechu ze SwiadomoSci ludzkiej. Każdego dnia naszego życia zauważamy wokół siebie zło, cierpie- nie, ale boimy się nazywać tego po imieniu, tak jakby to było dla wielu współczesnych ludzi przestarzałe, niezrozumiałe, niepotrzebne. Coraz czę- Sciej daje się zauważyć, że ze SwiadomoSci człowieka mniej lub bardziej Swiadomie usuwane jest pojecie grzechu, samo życie nieustannie przypo- mina nam o tej rzeczywistoSci. Sięgamy do kart Pisma Rwiętego. Autor natchniony w hymnie o stwo- rzeniu zapisanym w Księdze Rodzaju mówi o stworzeniu człowieka jako centralnym punkcie dzieła Bożego. Dla podkreSlenia jego godnoSci zapisu- je słowa: Stworzył Bóg człowieka na swój obraz, na obraz Boży go stworzył (Rdz 1, 27). Bóg stworzył mężczyznę i niewiastę i umieScił ich w raju. Był to stan wiecznego dobra, stan harmonii pomiędzy człowiekiem i Bogiem oraz harmonii w samym człowieku. Suma tej harmonii stanowiła o szczęSciu, jakim człowiek cieszył się w raju. Według opowiadania biblijnego człowiek nadużył swej wolnoSci. Jako owoc swego nieposłuszeństwa utracił łaskę pierwotnej SwiętoSci, a tym sa- mym utracił nieSmiertelnoSć i wolnoSć od cierpień. Zło, które weszło na ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 30 bp Marek Mendyk, Małgorzata Mendyk Swiat, pochodzi nie od Boga, ale od diabła: Rmierć weszła na Swiat przez zawiSć diabła (Mdr 2, 24). W konsekwencji grzechu pierwszych ludzi została nim skażona cała natura ludzka. Na skutek grzechu pierworodnego została ona osłabiona w swoich władzach, poddana niewiedzy, cierpieniu i panowaniu Smierci (por.: KKK 418). Od tego momentu życie człowieka stało się nieustanną walką. Bóg jed- nak nie pozostawił człowieka samemu sobie. Ta sama Księga Rodzaju za- powie ostateczne zwycięstwo nad szatanem i grzechem (por.: Rdz 3, 5-15) Stwórca poSle na ziemię własnego Syna Jezusa Chrystusa, który przez swoja mękę, Smierć i zmartwychwstanie dokona odkupienia człowieka i wy- służy jeszcze większe dobra od tych, których pozbawił człowieka grzech (por. KKK 420). Zbawienie, które przychodzi do nas w Jezusie Chrystusie, objawia wolę Boga, który pragnie zbawienia człowieka. Życie człowieka rozpięte jest między dwoma biegunami pomiędzy dobrem a złem. Tej prawdy doSwiadczamy każdego dnia. Grzech i jego skutki widzimy w naszym życiu osobistym i wspólnotowym. Grzech, go- dząc w osobę ludzką, rani jego naturę. Wpływa na osobę w sposób jak gdy- by utajony, dosięga bowiem centrum życia człowieka, zatruwa xródło ludz- kiej aktywnoSci, w następstwie czego człowiek staje się istotą pełną sprzecz- noSci. Dąży do prawdy i dobra, a wybiera kłamstwo i zło. Pragnie wolno- Sci, a zostaje zniewolony poprzez własną cielesnoSć. Człowiek chce żyć, a oddala się od xródła życia. Grzech w swoich skutkach jest wiec samoznisz- czeniem (ks. Z. Soreta). Wybór pomiędzy dobrem a złem zależy jedynie od człowieka. Nie moż- na być poza dobrem i złem, jest się zawsze między nimi. Człowiek ma za- wsze możliwoSć wyboru i decydowania, w którą stronę chce iSć. Wybór dobra lub zła to moralnoSć człowieka. Człowiek nie może uwolnić się od moralnoSci. ChrzeScijanin jest człowiekiem sumienia. To ono nakazuje mu pełnić dobro, a zła unikać. Osądza ono również konkretne wybory, aprobując te, które są dobre, a potępiając te, które są złe. Poprzez sąd sumienia człowiek postrzega i rozpoznaje nakazy prawa Bożego (por. KKK 1778). Sumienie jest najtajniejszym oSrodkiem i sanktuarium człowieka, gdzie przebywa on sam z Bogiem, którego głos w jego wnętrzu rozbrzmiewa (KDK 16). Cechą prawdziwego chrzeScijanina jest uznanie własnej winy przed Bogiem, który kocha go takim, jakim jest, i przebacza, kiedy człowiek wy- znaje Mu swoje grzechy. Tam, gdzie wzmógł się grzech, jeszcze obficiej roz- ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 Dlaczego zło, smutek i cierpienie? 31 lała się łaska powie Sw. Paweł w LiScie do Rzymian (Rz 5, 20). Łaska jed- nak zakłada przyznanie się do winy: Jeżeli wyznajemy nasze grzechy, [Bóg] jako wierny i sprawiedliwy odpuSci je nam i oczySci nas z wszelkiej niepra- woSci (1 J 1, 9). Nierzadko człowiek pyta, skąd bierze się zło na Swiecie. Odpowiedx powinna być ukierunkowana na uSwiadomienie sobie istnienia zła w kon- tekScie całego dzieła zbawczego, które osiągnie swoją pełnię dopiero na końcu czasów. Katechizm KoScioła Katolickiego naucza, że dopuszczenie przez Boga zła fizycznego i zła moralnego jest tajemnicą. Bóg ją wyjaSnia przez swo- jego Syna, Jezusa Chrystusa, który umarł i zmartwychwstał, by zwyciężyć zło. Wiara daje nam pewnoSć, że Bóg nie dopuSciłby zła, gdyby nie wypro- wadzał z niego dobra drogami, które poznamy w pełni dopiero w życiu wiecznym (KKK 324). Rw. Augustyn natomiast powie: Bóg uznał, że słuszniejszą rzeczą jest wyprowadzić dobro ze zła, niż w ogóle do zła nie doprowadzić . Pomimo istnienia zła orędzie chrzeScijańskie stale będzie głosić dobro całego stworzenia, cierpliwą miłoSć Boga stale wychodzącego naprzeciw człowiekowi ze swym przymierzem, ostatecznie zawartym w Smierci i zmar- twychwstaniu Chrystusa. Będzie głosić dar Ducha Rwiętego, KoScioła i sa- kramentów Swiętych jako ustawicznego wezwania Bożego do szczęSliwe- go życia i współpracy z Nim w dziele stwarzania na nowo lepszej rzeczy- wistoSci. W Katechizmie KoScioła Katolickiego (2850-2854) czytamy na temat wezwania: Ale nas zbaw ode Złego : Ostatnia proSba do naszego Ojca jest również zawarta w modlitwie Jezusa: Nie proszę, abyS ich zabrał ze Swiata, ale byS ich ustrzegł od Złe- go (J 17, 15). Dotyczy ona każdego z nas osobiScie, ale zawsze właSnie my modlimy się w komunii z całym KoSciołem i o wybawienie całej ro- dziny ludzkiej. Modlitwa Pańska ciągle otwiera nas na ekonomię zbawie- nia. Nasza współzależnoSć w dramacie grzechu i Smierci staje się solidar- noScią w Ciele Chrystusa, w komunii Swiętych. Zło, o którym mówi ta proSba, nie jest jakąS abstrakcją, lecz oznacza osobę, Szatana, Złego, anioła, który sprzeciwił się Bogu. Diabeł (dia- bolos) jest tym, który przeciwstawia się zamysłowi Boga i Jego dziełu zbawienia wypełnionemu w Chrystusie. Od początku był on zabójcą... kłamcą i ojcem kłamstwa (J 8, 44), Szatan zwodzący całą zamieszkałą ziemię (Ap 12, 9). WłaSnie przez nie- ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 32 bp Marek Mendyk, Małgorzata Mendyk go grzech i Smierć weszły na Swiat, ale również po jego ostatecznej klęsce całe stworzenie będzie uwolnione od grzechu i Smierci. Wiemy, że każ- dy, kto narodził się z Boga, nie grzeszy, lecz Narodzony z Boga strzeże go, a Zły go nie dotyka. Wiemy, że jesteSmy z Boga, cały zaS Swiat leży w mo- cy Złego (1 J 5,18-19): Pan, który zgładził wasz grzech i przebaczył wasze winy, jest gotowy strzec i chronić was przed zakusami diabła, walczącego z wami, aby nieprzy- jaciel xródło wszelkich przewinień nie zaskoczył was. Kto powierza się Bogu, nie obawia się Szatana. Jeżeli Bóg z nami, któż przeciwko nam? (Rz 8, 31). Zwycięstwo nad władcą tego Swiata (J 14, 30) dokonało się raz na zawsze w Godzinie, w której Jezus dobrowolnie wydał się za nas na Smierć, aby dać nam swoje Życie. Sąd nad tym Swiatem dokonuje się teraz i władca tego Swiata zostanie precz wyrzucony (J 12, 31; Ap 12, 11). I rozgnie- wał się Smok na Niewiastę, ale nie ma władzy nad nią: Nowa Ewa, łaski pełna z Ducha Rwiętego, jest wolna od grzechu i zniszczenia Smierci (Nie- pokalane Poczęcie i Wniebowzięcie NajSwiętszej Maryi, Matki Bożej, za- wsze Dziewicy). I rozgniewał się Smok na Niewiastę, i odszedł rozpocząć walkę z resztą jej potomstwa (Ap 12,17). Dlatego Duch i KoSciół wołają: Przyjdx, Panie Jezu! (Ap 22, 17. 20), ponieważ Jego przyjScie wybawi nas od Złego. Prosząc o wybawienie od Złego, modlimy się również o uwolnienie od wszelkiego zła, przeszłego, teraxniejszego i przyszłego, którego on jest sprawcą lub podżegaczem. W tej ostatniej proSbie KoSciół zanosi przed Boga Ojca niedolę całego Swiata. Prosząc o wybawienie od zła przygniatającego ludzkoSć, błaga o cenny dar pokoju i łaskę wytrwałego oczekiwania na powrót Chrystusa. Modląc się w ten sposób, KoSciół uprzedza w pokornej wierze rekapitulację wszystkich i wszystkiego w Tym, który ma klucze Smierci i Otchłani (Ap 1, 1 8), we Wszechmogącym, Który jest, Który był i Który przychodzi (Ap 1, 8) . Z Mszału Rzymskiego: Wybaw nas, Panie, od zła wszelkiego i obdarz nasze czasy pokojem. Wspomóż nas w swoim miłosierdziu, abySmy zawsze wolni od grzechu i bezpieczni od wszelkiego zamętu, pełni nadziei oczekiwali przyjScia na- szego Zbawiciela, Jezusa Chrystusa. ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 Dlaczego zło, smutek i cierpienie? 33 Czy jestem człowiekiem sumienia? Czy troszczę się o własne sumienie? Jak często przystępuję do sakramentu pojednania? MODLITWA: SzczęSliwy człowiek, któremu nieprawoSć została odpuszczona, a jego grzech zapomniany. SzczęSliwy ten, któremu Pan nie poczytuje winy, A w jego duszy nie kryje się podstęp. (...) Grzech wyznałem Tobie i nie skryłem mej winy. Rzekłem: wyznaję ma nieprawoSć Panu, a Ty darowałeS niegodziwoSć mego grzechu. Do Ciebie wiec modlić się będzie każdy wierny, gdy znajdzie się w potrzebie. (Ps 32, 1b-2.5-6a) ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 34 BÓG PRAGNIE NASZEGO SZCZĘRCIA Przymierze Boga z człowiekiem. Cele: budowanie postawy odpowiedzi na wezwanie Boże i posłuszeństwa Jego woli; uzdalnianie do pracy na własnym charakterem. Na początku swojej historii człowiek cieszył się zarówno przyjaxnią Boga, jak i doskonałą harmonią swojej osobowoSci. Zaistniały dramat nie- posłuszeństwa spowodował z jednej strony oddalenie się człowieka od Boga, z drugiej zaS jego wewnętrzne rozdarcie i nieład osobowoSci, trwały stan winy moralnej oraz dużą zależnoSć od działania szatana. Grzech pierworodny przeszedł na całą ludzkoSć, zaS człowiek sam o własnych siłach nie mógł się z tego wydobyć. Bóg w swojej mądroSci i miłoSci postanowił wyrwać człowieka z zaist- niałego położenia. Nie opuScił go nawet wtedy, kiedy człowiek zgrzeszył, ale wspierając go nieustannie, postanowił go zbawić. Bóg zawarł z człowie- kiem przymierze. Pojęcie przymierza występuje już przy opisie potopu, ponowione i ubo- gacone w historii powołania Abrahama, by wreszcie pod Synajem przyjąć postać przymierza z Ludem Bożym i Narodem Wybranym, który będzie stanowić szczególną własnoSć Boga. Jedyną odpowiedzią człowieka na objawienie się Boga, wychodzącego naprzeciw ludziom i zapraszającego ich do wspólnoty ze sobą, jest wiara. Wierzę to słowo, od którego bardzo wiele zależy w życiu człowieka. Dla- tego warto zastanowić się na tym, czy znamy jego znaczenie i treSć. Wielu jest zdania, że wierzyć to Slepo przyjmować pewne prawdy, których nie da się w żaden sposób racjonalnie uzasadnić. ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 Bóg pragnie naszego szczęScia 35 Odpowiedx na Boże objawienie możliwa jest tylko wtedy, jeżeli Bóg wyjdzie naprzeciw człowieka, oSwieci go Swiatłem swojej prawdy, otwo- rzy oczy jego serca. Sam Bóg musi przekonać człowieka. Musi podać mu niejako rękę, aby człowiek mógł pojąć Jego prawdę. Wiara jest więc łaską, darem Boga. Ze strony człowieka jest osobowym przylgnięciem do Niego i dobrowolnym uznaniem całej prawdy, którą On objawił. OkreSlenie wie- rzę wskazuje na indywidualny, osobisty charakter wiary. Oznacza, że jest to akt osobowy. Jest wolną odpowiedzią człowieka jako jednostki na ini- cjatywę Boga, za którą człowiek sam jest odpowiedzialny. Sięgając do kart Pisma Rwiętego, poznajemy historię postaci, które w szczególny sposób przemawiają do nas przykładem wiary rozumianej jako posłuszeństwo i zaufanie Bogu. Abraham którego Nowy Testament nazwie ojcem wszystkich wierzą- cych. Na jego przykładzie widać, że wiara to nie tylko uznanie za prawdę tego, co Bóg objawił, a KoSciół podaje do wierzenia. Wiara to przede wszyst- kim postawa życiowa. Abraham wierzy, to znaczy podporządkowuje się Bogu i Jego słowu. Zgodnie z Bożym wezwaniem opuszcza swoje strony rodzinne i udaje się w drogę. Nie wiedząc dokładnie, co go czeka, składa swoją ufnoSć w Bogu. Wierzy nadziei wbrew nadziei (por. Rz 4, 18). W de- cydującym momencie jest gotów poSwiecić Bogu to, co dla niego najdroż- sze swojego jedynego syna. Wpatrzeni w postawę Abrahama, odkrywamy, że wiara jest drogą czło- wieka ku Bogu; drogą, na której nie brak przeszkód, która wiąże się z ryzy- kiem, niepewnoScią. Uwierzyć to znaczy oderwać się od dotychczasowych przyzwyczajeń. Wierzyć znaczy rozpoznawać w życiu codziennym Boże we- zwanie i iSć za głosem tego wezwania. Bóg, stawiając człowieka w konkretnych sytuacjach, kształtuje jego człowieczeństwo. Kiedy dopuszcza, aby człowiek doSwiadczył jakiegoS zła, to tylko po to, by z tego wyrosło jeszcze większe dobro. Dopuszczenie przez Boga zła fizycznego i zła moralnego jest tajemnicą. (...) Wiara daje nam pewnoSć, że Bóg nie dopuSciłby zła, gdyby nie wyprowadzał z niego dobra drogami, które poznamy w pełni dopiero w życiu wiecznym (KKK 324). Wydarzenia zapisane na kartach Starego Testamentu, które dotyczą hi- storii Narodu Wybranego pokazują, jak wielka jest troska Boga o jego lud. Człowiek nigdy nie jest pozostawiony samemu sobie. Nieustannie towarzy- szy mu opieka i miłoSć samego Boga. Wszelkie sytuacje, których doSwiad- cza, mają prowadzić go do kształtowania właSciwej postawy wobec Pana Boga, pełnej ufnoSci i wiary. ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 36 bp Marek Mendyk, Małgorzata Mendyk Wiara uczyniła Abrahama człowiekiem szczęSliwym: Wszystkie ludy ziemi będą sobie życzyć szczęScia [takiego, jakie jest udziałem] twego po- tomstwa, dlatego, że usłuchałeS mego rozkazu (Rdz 22, 18). Bóg ukazuje swój plan, któremu Abraham z wiarą się poddaje. Nie żąda i nie targuje się, lecz stoi pokornie przed Bogiem. Tylko taki człowiek, który kocha Boga bez- granicznie, jest zdolny ponosić dla Niego wielkie ofiary. Drugim przykładem jest Maryja. Ona przy Zwiastowaniu uwierzyła, że dla Boga nie ma nic niemożliwego. Elżbieta w tajemnicy Nawiedzenia mówi do Niej: Błogosławiona jesteS, bo uwierzyłaS, że spełnią Ci się słowa po- wiedziane Ci od Pana (Łk 1, 45). Maryja uwierzyła Bogu. Wierzyć Jej wzo- rem to każdego dnia przekraczać granice ludzkiej niemożnoSci i Swiado- mie przeżywać trudy codziennoSci. Przekaz doSwiadczenia Boga to najtrudniejsze zadanie w życiu człowie- ka. To, do czego człowiek może dojSć na drodze naturalnego poznania Boga, jest niewspółmierne z tym, co sam Bóg człowiekowi ukazał poprzez swoje słowa, czyny i wydarzenia. Dlatego zadaniem rodziców, obok zadania, ja- kie stoi przed KoSciołem, jest mówienie o Bogu również we wspólnocie ro- dzinnej. Apostolskie posłannictwo rodziny jest zakorzenione w chrzcie Swiętym, a przez łaskę sakramentu małżeństwa otrzymuje nową moc dla przekazywania wiary, uSwięcania i przemiany współczesnego społeczeństwa wedle zamysłu Bożego (Jan Paweł II, Familiaris Consortio 52). Jaka jest moja wiara? Co powinienem zrobić, aby upodobnić swoją wiarę do wiary Abrahama? Czy w życiu codziennym daję Swiadectwo swojej wiary? MODLITWA: Niech będzie błogosławiony Bóg i Ojciec Pana naszego, Jezusa Chrystusa; On napełnił nas wszelkim błogosławieństwem duchowym w Chrystusie. W nim bowiem wybrał nas przed założeniem Swiata, abySmy byli Swięci i nieskalani przed Jego obliczem. Z miłoSci przeznaczył nas dla siebie przez Jezusa Chrystusa, według postanowienia swej woli, ku chwale majestatu swej łaski. ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 Bóg pragnie naszego szczęScia 37 Szczodrze ją na nas wylał przez to, że nam oznajmił tajemnicę swej woli, aby wszystko na nowo zjednoczyć w Chrystusie jako Głowie: to, co w niebiosach, i to, ci na ziemi. (Ef 1, 3-6; 8-9a.10) ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 38 BÓG WIERNY SWOJEMU PRZYMIERZU Dekalog w życiu chrzeScijanina. Cele: zapoznanie z ideą przymierza i wiernoSci Boga wobec człowieka oraz jej przejawami w dziejach Swiata; pogłębienie znajomoSci Dekalogu i od- czytywanie jego wezwania; formowanie postawy odpowiedzialnoSci oraz sumienia. Człowiek, jako istota obdarzona rozumem i wolną wolą, ze szczególną siłą pragnie i poszukuje wolnoSci. To uwrażliwienie na prawo do wolnoSci jest szczególnie w naszych czasach bardzo żywe. Niestety, wielu ludzi nie umie korzystać z daru wolnoSci. WolnoSć bez ograniczeń, zredukowana do upominania się o przysługujące prawa, prowadzi do przemocy, deptania praw drugiego człowieka. Z ludzkiego języka znikają takie pojęcia, jak służba, poSwięcenie, ofiara. Człowiek współczesny, ukształtowany w poczuciu braku ograniczeń dla swojej wolnoSci, niechętnie poddaje się Prawu, które zawarte jest w Deka- logu objawionym na kartach Pisma Rwiętego. Dekalog wyraża pedagogię Przymierza, które zostało zawarte przez Boga z ludem Izraela wędrującym z niewoli egipskiej do wolnoSci Ziemi Obiecanej. Na czas tej trudnej wę- drówki Naród Wybrany otrzymał od Boga właSnie Dekalog to znaczy Dziesięć Słów (Wj 34, 28; Pwt 4, 13; 10, 4). Te dziesięć słów to dziesięć przykazań, które stały się szczególnymi normami porządkującymi stosunek do Boga i do drugiego człowieka. Były one wyrazem przymierza, czyli trwa- łej więzi pokrewieństwa miedzy Bogiem a człowiekiem. Bóg nie pozosta- wił człowieka własnemu losowi, pochylił się nad człowiekiem i udzielił mu pomocy pozwalającej na spełnienie najgłębszego pragnienia. Dał wskazów- kę, jak żyć. Dał prawo. ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 Bóg wierny swojemu przymierzu 39 Jego wartoSć jest nieprzemijająca, o czym zaSwiadczył Jezus w rozmo- wie z bogatym młodzieńcem, który Go zapytał: Panie, co mam czynić, aby osiągnąć życie wieczne? I usłyszał odpowiedx Chrystusa: Znasz przykaza- nia: Nie zabijaj, nie cudzołóż, nie kradnij, nie zeznawaj fałszywie, nie oszu- kuj, czcij ojca swego i matkę swoją (Mk 10, 19). Pomimo iż trzy pierwsze przykazania Dekalogu odnoszą się bardziej do miłoSci Boga, a siedem następnych do miłoSci blixniego, Dekalog stanowi jednak jakąS całoSć. Przekroczenie jednego przykazania jest naruszeniem wszystkich pozostałych. Nie można miłować Boga, nie kochając blixniego. Nie można naprawdę kochać blixniego, zapominając o Bogu. Rw. Jan w jed- nym ze swoich listów powie: JeSliby kto mówił: Miłuję Boga , a brata swego nienawidził, jest kłamcą, albowiem kto nie miłuje brata swego, któ- rego widzi, nie może miłować Boga, którego nie widzi (1 J 4, 20). Ogłoszone na Synaju Prawo jest jednym z pierwszych darów Boga dla wyzwolonych z niewoli Izraelitów. WiernoSć temu Prawu będzie dla nich warunkiem utrzymania wolnoSci i prawidłowego korzystania z niej. Deka- log stał się nie tylko podstawowym kodeksem etycznym dla Izraela, ale wszedł w dziedzictwo ludzi wszystkich kręgów kulturowych. Jest wyrazem prawa naturalnego, wpisanego we wnętrze człowieka. Dowodem na to, że każdy z nas jest kimS bardzo ważnym dla Boga, jest fakt, iż przykazania te sformułowane są w drugiej osobie, a więc skierowa- ne są do konkretnego człowieka. Bóg poważnie traktuje każdego człowie- ka, dlatego też do każdego zwraca się osobiScie. Zobowiązania wyrażone w Dekalogu są trwałe, niezmienne i obowiązują zawsze i wszędzie. Wyrażają zbawczą inicjatywę Boga, który umożliwia człowiekowi zachowanie tego, co sam nakazuje. Staje się to możliwe dzię- ki łasce, której udziela człowiekowi. Łaska ta sprawia, że człowiek swoim życiem moralnym, a więc zgodnym z Dekalogiem, odpowiada na inicjaty- wę Bożej miłoSci. Negatywne sformułowania większoSci przykazań pociągają często za sobą przeSwiadczenie, że są one przeniknięte duchem Starego Testamentu i nie mają tej rangi, co na przykład nowotestamentalne przykazanie miło- Sci. Nie należy jednak Dekalogu przeciwstawiać prawu miłoSci, bo przecież przykazania te istniały od początku obok siebie. Dlatego też przykazania należy zawsze tłumaczyć w Swietle prawa miłoSci Boga i blixniego. Życie moralne człowieka jest odpowiedzią na inicjatywę miłoSci Boga. Bóg nas pierwszy umiłował (...) Przykazania wyjaSniają odpowiedx miłoSci, do któ- rej udzielenia wobec Boga jest powołany człowiek (KKK 2083). ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 40 bp Marek Mendyk, Małgorzata Mendyk Prawo objawione na Synaju ma moc wyzwalającą z niewoli grzechu, jest podstawą Przymierza, jakie Bóg zawarł najpierw z narodem izraelskim, a po- tem z nami w Jezusie Chrystusie. W tym Swietle przykazania jawią się nie jako zakazy i nakazy, które rzekomo miałyby ograniczać naszą wolnoSć, ale jako prawa pozwalające na bycie ludxmi całkowicie wolnymi, żyjącymi zgodnie z Prawem Bożym. Życie moralne jest odpowiedzią na inicjatywę miłoSci Pana. Jest wyra- zem wdzięcznoSci, hołdem składanym Bogu i dziękczynieniem. Jest współ- działaniem z zamysłem, który Bóg przeprowadza w historii (KKK 2062). Bóg nie jest tylko Tym, Kto pozwala się poznać, przypominając o swo- im wszechobecnym, życzliwym i wyzwalającym działaniu w historii, ale także Tym, Kto staje się fundamentem ludzkiej moralnoSci. Człowiek zo- stał powołany do tego, aby ukazywać przez swoje działanie to, że został stwo- rzony na obraz i podobieństwo Boże. Prawo moralne jest dla człowieka. Jest przede wszystkim dla dobra czło- wieka. Dekalog został potwierdzony w Ewangelii, stając się moralnym fun- damentem ludzkiego życia. Chrystus cały Dekalog ogarnia jednym przyka- zaniem przykazaniem miłoSci: Będziesz miłował Pana Boga swego całym swym sercem, całą swoją duszą i całym swoim umysłem. To jest największe i pierwsze przykazanie. Drugie podobne jest do niego: będziesz miłował swego blixniego jak siebie samego (Mt 22, 37-38). Jedyną wartoScią naszego życia jest to, że jest ono darem Boga i zmie- rza do wypełnienia w Bogu. Odpowiedzią na ten dar jest poSwięcenie ludz- kiego życia Jemu samemu. Czym jest dla mnie Dekalog? Czy jest on fundamentem mojej moralnoSci? Jak realizuję przykazania w swoim życiu? MODLITWA: Jakże mi łatwo żyć przy Tobie, Panie. Jakże mi łatwo w Ciebie teraz wierzyć! Gdy umysł mój, bezradny, dąży w ukryciu albo schyla karku, patrzę na zamiary nawet najbardziej przebiegłych ludzi. I widzę, że nie biegną one dalej, aniżeli ten zmierzch. Nie znając jutra ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 Bóg wierny swojemu przymierzu 41 Ty, Boże, wlewasz we mnie tę cudowną pewnoSć, że jesteS. I czuwasz nad tym, aby nie zagrodzono wszystkich dróg dla dobra. Zadziwiony spoglądam na drogę wiodącą przez rozpacz, Drogę, na której jednak mogłem i ja przesłać ludziom odbicie Twoich promieni, i modlę się o to, że dasz mi wszystko, co powinienem dać jeszcze ludziom. I wierzę, że to, czego im przekazać nie potrafię, z Twoją pomocą uczynią to inni ludzie . (Aleksander Sołżenicyn) ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 42 W DŁONIACH BOGA JESTERMY BEZPIECZNI I SZCZĘRLIWI Zaufać Bogu gwarancja szczęScia i bezpieczeństwa człowieka. Cele: wprowadzenie w prawdę o OpatrznoSci Bożej, postawa wdzięcznoSci, zaufania i zawierzenie Bogu. Współczesny Swiat nastawiony jest na konkretne i wymierne dobro. Panuje w nim powszechnie kult postępu technicznego, rzeczy sprawdzonych rozumowo, łatwych sukcesów, wygody i przyjemnoSci. Człowiek nie jest dziS skłonny do poSwięceń czy wyrzeczeń. Każde trudne doSwiadczenie powoduje w nim jeszcze większą niechęć do podejmowania kolejnych ży- ciowych wyzwań. Sięgamy do kart Starego Testamentu, w których autor natchniony zawarł historię Józefa, jednego z braci, sprzedanego i uznanego za niewolnika. Zraniony przez najbliższych nie poddaje się, ale próbuje się odnalexć w no- wej rzeczywistoSci. Jego historia pozwala nam sobie uSwiadomić, że nigdy nie pozostajemy sami w swoich trudnoSciach. W życiu bowiem trudne sy- tuacje są nie do uniknięcia. Bóg zawsze jest blisko człowieka i ma wobec niego szczególny plan. W trudnych sytuacjach Bóg zawsze jest wierny czło- wiekowi, nie pozostawia go samemu sobie, ale wyprowadza go z nieszczę- Scia, obdarza dobrem i czyni człowieka szczęSliwym. Jest wierny dawanym obietnicom. KtoS kiedyS powiedział, że Bóg nie spełnia wszystkich naszych życzeń, ale na pewno spełnia wszystkie swoje obietnice. Raz dane przez Boga słowo nie zmienia się, ale trwa na zawsze. Trudne sytuacje, z którymi spotykamy się na co dzień, powodują, że zaczynamy głębiej zastanawiać się nad własnym życiem. Wielu ludzi nie umie poradzić sobie z problemami, stąd niejednokrotnie pojawiają się uza- ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 W dłoniach Boga jesteSmy bezpieczni i szczęSliwi 43 leżnienia, które mają być jakimS antidotum na zaistniałe problemy. Są też tacy, którzy w takich sytuacjach jak gdyby sprzeniewierzają się Bogu, obar- czając Go winą za wszelkie niepowodzenia. Każde cierpienie uszlachetnia człowieka i czyni go bliskim Bogu. Przyjęcie cierpienia (upokorzenia, trud- nej sytuacji) to możliwoSć pokuty, znak miłoSci, warunek dojrzałoSci oso- by. Przyglądając się historii Józefa egipskiego, stwierdzimy, że niegodziwe czyny ludzkie nie są w stanie udaremnić planu Bożej OpatrznoSci. Nawet złe zamiary człowieka Bóg potrafi obrócić w dobro. Bóg wierny swoim obietnicom jest cierpliwy, wszystko kieruje ku dobremu. Mimo, że teoretycznie wierzymy w Boga, praktycznie ważniejsze są spra- wy życia doczesnego. Do Boga zwracamy się dopiero wtedy, gdy sami nie możemy sobie poradzić. Takie nastawienie uniemożliwia szczere przyzna- nie się własnej ograniczonoSci i pokorne uSwiadomienie sobie tej prawdy, którą Jezus wyraził słowami: Beze Mnie nic uczynić nie możecie (J 15, 5). Czasem wydaje nam się, że nigdy nie potrafimy tak się modlić, aby Pana Boga zadowolić; innym razem przeżywamy zawód, gdy nie zostaliSmy wy- słuchani zgodnie z naszą wolą; to znów przeżywamy jakieS upokorzenie w związku ze SwiadomoScią swojej grzesznoSci. Podstawową zasadą jest przyjęcie tego, że Bóg jest naszym Ojcem, a my jesteSmy Jego dziećmi. Oczekuje od nas przede wszystkim ufnoSci i prze- miany serca. Trudno na nią się zdobyć, gdy wydaje się, że Bóg nie spełnia naszych pragnień, tak często wyrażanych w modlitwach. Rw. Augustyn mawiał, że wielu rzeczy Bóg nam nie odmawia, lecz ich udzielanie prze- suwa na póxniej, aby dać nam je w stosownym czasie . Czasem jednak warto spytać siebie samych, o jakie dobra prosimy. Nie wszystko bowiem, co nam się wydaje być dobrym, jest rzeczywiScie dobre w perspektywie życia wiecznego. Warto też w taki momencie zadać sobie pytanie, kim dla nas jest Pan Bóg. Czasem może okazać się, że traktujemy Go jako Srodek do wykorzystania w razie jakiejS potrzeby. A przecież Bóg jest naszym Ojcem, który wie najlepiej, czego nam potrzeba. Bóg czeka na okazanie Mu zaufania. Modlitwa człowieka chrzeScijanina jest współpracą z Bożą Opatrzno- Scią, z jego zamysłem miłoSci do ludzi. Modlitwa czy zdajemy sobie sprawę czy nie jest spotkaniem Bożego i naszego pragnienia. Bóg pragnie, abySmy Go pragnęli (KKK 2560). Chociaż Bóg wie, czego potrzebujemy, zanim Go o to poprosimy (por. Mt 6, 8), to jednak oczekuje naszych próSb. W nich bowiem ujawnia się nasza ufnoSć, pokora, uznanie Jego wielkoSci i dobroci. Ile razy wypowia- ZAPROSZENI PRZEZ BOGA. Podręcznik metodyczny do religii dla klasy IV szkoły podstawowej Wydawnictwo WAM, 2002 44 bp Marek Mendyk, Małgorzata Mendyk damy słowa Modlitwy Pańskiej: Bądx wola Twoja, jako w niebie tak i na ziemi, tyle razy chcemy potwierdzać, że całkowicie zdajemy się na Bożą wolę, że jesteSmy Jemu posłuszni. ChrzeScijanie wierzą, że Bóg nie tylko stworzył wszechSwiat, ale nadal go stwarza, podtrzymując go w istnieniu i kierując przez Ducha Rwiętego ku ostatecznej pełni w Chrystusie. Ta ustawiczna troska Boga o swoje stwo- rzenie nazywana bywa OpatrznoScią Bożą. Do współdziałania w swej OpatrznoSci Bóg powołuje ludzi, powierzając im odpowiedzialnoSć za kształt rzeczy stworzonych. Powiedział bowiem do nich: czyńcie sobie zie- mię poddaną (por. Rdz 1, 28). Ludzie mogą więc wejSć w Boży zamiar stwór- czy poprzez swoje działanie i modlitwę, stając się pomocnikami Boga (1 Kor 3, 9) w dziele stwarzania Swiata. W wypełnianiu tego zadania Jezus Chrys- tus uczy całkowitego zawierzenia Ojcu, mówiąc do uczniów: Nie troszcz- cie się zbytnio i nie mówcie: co będziemy jeSć? co będziemy pić? (& ) Oj- ciec wasz niebieski wie, że tego wszystkiego potrzebujecie. Starajcie się naprzód o królestwo Boga, o Jego sprawiedliwoSć, a to wszystko będzie wam dodane (Mt 6, 31-33). Czy umiem dziękować Panu Bogu za Jego obecnoSć w moim życiu? Czy potrafię Mu całkowicie zawierzyć? Jak rozumiem słowa Bądx wola Twoja, jako w niebie, tak i na ziemi ? MODLITWA: Panie, przenikasz i znasz mnie, Ty wiesz, kiedy siadam i wstaję. Z daleka przenikasz moje zamysły, widzisz moje działanie i mój spoczynek i wszystkie moje drogi są Ci znane. Choć jeszcze nie ma słowa na języku: Ty, Panie, już znasz je w całoSci. Ty ogarniasz mnie zewsząd i kładziesz na mnie swą rękę (Ps 139, 1-5) 45 Spis treści Wprowadzenie w tematykę katechezy dzieci w klasie IV . . . . . . . . . . 1 Przekazanie księgi Pisma Świętego uczniom klasy IV . . . . . . . . . . . . . 4 W poszukiwaniu prawdziwego szczęścia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Bóg objawia nam, kim jest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Kim Ty jesteś, Panie Boże? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Bóg naszym Stworzycielem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Dlaczego zło, smutek i cierpienie? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 Bóg pragnie naszego szczęścia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Bóg wierny swojemu przymierzu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 W dłoniach Boga jesteśmy bezpieczni i szczęśliwi . . . . . . . . . . . . . . 42