2013-02-18
LITERATURA PRZEDMIOTU
óð Messner Z., Pfaff J., Rachunkowość finansowa,
Cz. I, Wydawnictwo SKwP, Warszawa 2009 r.
RACHUNKOWOŚĆ
óð Micherda B. (red.), Podstawy rachunkowoÅ›ci,
Aspekty teoretyczne i praktyczne, Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa 2010 r.
ISTOTA, ZAKRESY PRZEDMIOTOWY I
PODMIOTOWY, STRUKTURA, CECHY, ZASADY I
óð Kuzior A., RówiÅ„ska M., Podstawy
FUNKCJE RACHUNKOWOÅšCI
rachunkowości, Marina, Wrocław 2008 r.
óð Winiarska K. (red.), Podstawy rachunkowoÅ›ci,
Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach
Wydawnictwo Wolters Kluwer, Warszawa 2009 r.
Katedra Rachunkowości
2
mgr Rafał Rydzak
KLASYFIKACJA y
RÓDEA
y
RÓDA
A
PRAWA BILANSOWEGO PRAWA BILANSOWEGO (1/4)
1. Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o
rachunkowości,
Krajowe Międzynarodowe
Dz.U. 2009 r., Nr 152 poz. 1223 (tekst jedn.) z póz
n. zm.
[określa zasady rachunkowości, tryb badania sprawozdań
finansowych przez biegłych rewidentów oraz zasady
Inne ustawy (w
Ustawa o RozporzÄ…dzenia i
części poświęcone (MSR / MSSF) wykonywania działalności w zakresie usługowego
rachunkowości dyrektywy UE
rachunkowości)
prowadzenia ksiÄ…g rachunkowych]
Międzynarodowe
Standardy
Rachunkowości
2. RozporzÄ…dzenia wydane na podstawie delegacji
Międzynarodowe
RozporzÄ…dzenia
Standardy
ustawowych zawartych w ww. akcie prawnym.
Sprawozdawczości
Finansowej
Krajowe
3. Ustawy branżowe (fragmentarycznie poświęcone
Standardy
Rachunkowości zasadom rachunkowości, np. prawo telekomunikacyjne)
3 4
y
RÓDA
A y
RÓDA
A
PRAWA BILANSOWEGO (2/4) PRAWA BILANSOWEGO (3/4)
Krajowe standardy rachunkowości (KSR) wydane na
podstawie par. 2 Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia
28.11.2001 r. w sprawie zakresu działania i sposobu
organizacji Komitetu Standardów Rachunkowości:
Projektowany , w fazie konsultacji:
1. KSR nr 1  Rachunek przepływów pieniężnych
2. KSR nr 2  Podatek dochodowy
1. KSR nr 7  Zmiany zasad (polityki)
3. KSR nr 3  Niezakończone usługi budowlane
rachunkowości, wartości szacunkowych,
4. KSR nr 4  Utrata wartości aktywów
poprawie błędów, zdarzenia następujące po dniu
5. KSR nr 5  Leasing, najem i dzierżawa
bilansowym  ujęcie i prezentacja
6. KSR nr 6  Rezerwy, bierne rozliczenia
międzyokresowe kosztów, zobowiązania
5 6
warunkowe
1
2013-02-18
y
RÓDA
A
DEFINICJA RACHUNKOWOÅšCI
PRAWA BILANSOWEGO (4/4)
Stanowiska Komitetu Standardów Rachunkowości:
1. z 28.11.2005 r.  Prawo do emisji zanieczyszczeń
2. z 16.01.2007 r.  Ustalanie kosztu wytworzenia
dla celów bilansowej wyceny zapasów
RACHUNKOWOŚĆ  system ciągłego w czasie
ujmowania, grupowania, prezentowania i
3. z 26.06.2007 r.  Ujęcie praw majątkowych
interpretowania, wyrażonych w pieniądzu i
wynikających ze świadectw pochodzenia energii
bilansujących się ogólnych i szczegółowych
wytworzonej w odnawialnych z
ródłach energii
danych liczbowych o działalności gospodarczej i
4. z 13.04.2010 r.  Niektóre zasady prowadzenia
sytuacji majÄ…tkowej jednostki gospodarujÄ…cej.
ksiÄ…g rachunkowych
7 8
ZAKRES PRZEDMIOTOWY ZAKRES PRZEDMIOTOWY
RACHUNKOWOÅšCI  ART. 4 UST. 3 (1/2) RACHUNKOWOÅšCI  ART. 4 UST. 3 (2/2)
RACHUNKOWOŚĆ JEDNOSTKI obejmuje:
1. przyjęte zasady (politykę) rachunkowości [art. 4-
8], 5. sporządzenie sprawozdań finansowych [art. 45-
54; 55-63 (skonsolidowane sprawozdanie)],
2. prowadzenie, na podstawie dowodów
księgowych, ksiąg rachunkowych, ujmujących 6. gromadzenie i przechowywanie dowodów
zapisy zdarzeń w porządku chronologicznym i księgowych oraz pozostałej dokumentacji
systematycznym [art. 9-25], przewidzianej ustawÄ… [art. 71-76],
3. okresowe ustalanie lub sprawdzanie drogą 7. poddanie badaniu i ogłoszenie sprawozdań
inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i finansowych w przypadkach przewidzianą
pasywów [art. 26-27], ustawą [art. 64-70].
4. wycenę aktywów i pasywów oraz ustalenie
9 10
wyniku finansowego [art. 28-44],
ZAKRES PODMIOTOWY
PRZEDMIOT RACHUNKOWOÅšCI
RACHUNKOWOÅšCI  ART. 2 (1/4)
Przedmiotem rachunkowości są operacje mające
Ustawę o rachunkowości, co do zasady, stosuje
wpływ na kształtowanie się kosztów jego
siÄ™ do majÄ…cych siedzibÄ™ lub miejsce
działalności, uzyskiwanych przychodów oraz
sprawowania zarzÄ…du na terytorium
osiąganych wyników finansowych (zysku lub
Rzeczypospolitej Polskiej:
straty).
1. spółek handlowych (osobowych i kapitałowych,
w tym również w organizacji) oraz spółek
Przedmiot
rachunkowości cywilnych, a także innych osób prawnych, z
wyjątkiem Skarbu Państwa i Narodowego
Banku Polskiego;
Zasoby
Procesy
przedsiębiorstwa i Wynik finansowy 2. osób fizycznych, spółek cywilnych osób
gospodarcze (koszty
z
ródła ich (zysk lub strata)
i przychody) fizycznych, spółek jawnych osób fizycznych,
pochodzenia
spółek partnerskich oraz spółdzielni socjalnych,
11 12
jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów,
2
2013-02-18
ZAKRES PODMIOTOWY ZAKRES PODMIOTOWY
RACHUNKOWOÅšCI  ART. 2 (2/4) RACHUNKOWOÅšCI  ART. 2 (3/4)
4. gmin, powiatów, województw i ich związków, a
jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów,
także:
produktów i operacji finansowych za poprzedni
a) państwowych, gminnych, powiatowych i
rok obrotowy wyniosły co najmniej
wojewódzkich jednostek budżetowych,
równowartość w walucie polskiej 1.200.000
b) gminnych, powiatowych i wojewódzkich zakładów
EUR;
budżetowych,
3. jednostek organizacyjnych działających na
c) Państwowych funduszy celowych;
podstawie Prawa bankowego, przepisów o
obrocie papierami wartościowymi, przepisów o
5. jednostek organizacyjnych niemajÄ…cych
funduszach inwestycyjnych, przepisów o
osobowości prawnej;
działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej
6. osób zagranicznych, oddziałów i
lub przepisów o organizacji i funkcjonowaniu
przedstawicielstw przedsiębiorców
funduszy emerytalnych, bez względu na
13 14
zagranicznych;
wielkość przychodów;
STOSOWANIE FAKULTATYWNE I W
ZAKRES PODMIOTOWY
OGRANICZONYM ZAKRESIE
RACHUNKOWOÅšCI  ART. 2 (4/4)
ART. 2 UST. 2-3
1. Osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych,
spółki jawne osób fizycznych oraz spółki
partnerskie o przychodach za poprzedni rok
7. pozostałych jednostek, jeżeli otrzymują one na obrotowy niższych niż 1.200.000 EUR mogą
realizację zadań zleconych dotacje lub stosować przepisy ustawy od początku
subwencje z budżetu państwa, budżetów następnego roku obrotowego po uprzednim
jednostek samorządu terytorialnego lub zawiadomieniu właściwego urzędu skarbowego.
funduszy celowych  od poczÄ…tku roku
2. Jednostki sporzÄ…dzajÄ…ce sprawozdanie zgodnie z
obrotowego, w którym dotacje lub subwencje
MSR/MSSF oraz zwiÄ…zanymi z nimi
zostały im przyznane.
interpretacjami ogłoszonymi w formie
rozporządzeń Komisji Europejskiej w zakresie
15 nieuregulowanym przez MSR/MSSF. 16
CECHY RACHUNKOWOÅšCI METODY RACHUNKOWOÅšCI
1. Udokumentowanie wszystkich zdarzeń
gospodarczych (operacji gospodarczych)
będących przedmiotem ewidencji;
Metody
2. Wykorzystanie miernika pieniężnego;
rachunkowości
3. Systematyczne (zwykle na kontach) ujęcie
zdarzeń gospodarczych;
4. Zastosowanie metody bilansowej;
5. Kompletność i ciągłość ewidencji księgowej; Bilansowa Podmiotowa Grupowania
6. Wysoka rzetelność danych;
7. Znaczny stopień sformalizowania.
17 18
3
2013-02-18
METODA BILANSOWA METODA PODMIOTOWA
Ujmowanie (ewidencja), grupowanie i
przedstawianie majątku przedsiębiorstwa i Rachunkowość prowadzona jest odrębnie dla
wszystkich zjawisk gospodarczych dwustronnie i każdego podmiotu gospodarczego.
równoważnie.
19 20
METODA GRUPOWANIA FUNKCJE RACHUNKOWOÅšCI
1. funkcja informacyjna,
Metoda grupowania polega na ewidencji, na
2. funkcja kontrolna,
odpowiednich urządzeniach księgowych (kontach)
3. funkcja sprawozdawcza,
operacji o jednorodnej lub zbliżonej treści
4. funkcja analityczna,
ekonomicznej.
5. funkcja statystyczna.
21 22
FUNKCJA INFORMACYJNA FUNKCJA KONTROLNA
óð Polega na ochronie mienia i obejmuje:
ð zabezpieczenie majÄ…tku przed przewÅ‚aszczeniem i
zniszczeniem,
ð oddziaÅ‚ywanie na racjonalne wykorzystanie majÄ…tku
óð Polega na dostarczaniu informacji do
i zapobieganie marnotrawstwu.
podejmowania decyzji w procesie zarzÄ…dzania.
óð Funkcja kontrolna ma zatem dwa aspekty:
óð Informacje powinny być dostosowane pod
ð biernÄ… ochronÄ™ mienia przed kradzieżą i
względem treści, czasu i stopnia szczegółowości
zniszczeniem,
do potrzeb zarzÄ…dzania jednostkÄ… gospodarczÄ…
ð aktywne oddziaÅ‚ywanie na taki przebieg dziaÅ‚alnoÅ›ci
przez jej wewnętrzne organy.
gospodarczej, który umożliwia osiąganie najbardziej
korzystnych wyników, przy eliminowaniu
niegospodarności i marnotrawstwa.
23 24
4
2013-02-18
FUNKCJA SPRAWOZDAWCZA FUNCKJA ANALITYCZNA
óð Funkcja zwiÄ…zana ze sporzÄ…dzaniem różnego óð Polega na interpretowaniu danych liczbowych za
rodzaju sprawozdań finansowych zarówno pomocą dodatkowych czynności obrachunkowych
periodycznych, jak i dorywczych na podstawie i analitycznych.
informacji dostarczanych przez rachunkowość.
óð WykorzystujÄ…c dane liczbowe zawarte w
óð Sprawozdawczość finansowa stanowi ostateczny sprawozdaniach finansowych, pozwala dokonać
 produkt całego procesu przetwarzania bieżącej oceny działalności podmiotu
materiału informacyjnego. gospodarczego.
25 26
FUNKCJA STATYSTYCZNA POZOSTAA
E FUNKCJE
W literaturze przedmiotu, wyróżnia się również:
óð funkcja ekonomiczna  rachunkowość zajmuje siÄ™
pomiarem wyniku finansowego i informacjÄ… np. o
zysku lub stracie w sensie uzyskiwania lub nie
uzyskiwania korzyści ekonomicznych;
óð Polega na dostarczaniu danych umożliwiajÄ…cych
óð funkcja homeostatyczna  jej realizacja polega na
skompletowanie informacji o charakterze
wykrywaniu danych w zakresie aktywów i pasywów
makroekonomicznym.
przedsiębiorstwa, które wskazują na realność
funkcjonowania przedsiębiorstwa w czasie;
óð Funkcja statyczna jest rozwiniÄ™ciem funkcji
óð funkcja podatkowa  realizowana w zakresie
sprawozdawczej rachunkowej.
informacji o wszystkich niezbędnych danych do
ustalenia prawidłowej wysokości podatków;
óð funkcja dowodowa  odpowiednie dokumentowanie
27 28
zdarzeń gospodarczych
ZASADY RACHUNKOWOÅšCI  DEF. ZASADY RACHUNKOWOÅšCI (1/2)
1) ZASADY UNIWERSALNE:
a) zasada dwustronnego (podwójnego) zapisu,
b) zasada periodyzacji,
Zasady rachunkowości to zbiór obowiązujących
2) ZASADY NADRZ
DNE (PODSTAWOWE):
procedur i norm, które znajdują zastosowanie w
a) zasada kontynuacji działalności,
praktyce gospodarczej, w celu dostarczenia
b) zasada ciągłości,
informacji pełnych, rzetelnych, jasnych i
c) zasada memoriału,
użytecznych o sytuacji majątkowej
d) zasada współmierności,
przedsiębiorstwa oraz o jego działalności
e) zasada ostrożności (ostrożnej wyceny),
gospodarczej i osiÄ…ganych wynikach
f) zasada istotności,
finansowych.
g) zasada przewagi treści nad formą,
h) zasada prawdziwego i rzetelnego obrazu,
29 30
i) zasada zakazu kompensat,
5
2013-02-18
ZASADY RACHUNKOWOŚCI (2/2) ZASADA DWÓSTRONNEGO ZAPISU
óð Zasada wynika z dwoistego rozpatrywania
3) ZASADY SZCZEGÓA
OWA (PODRZ
DNE):
majÄ…tku podmiotu gospodarczego  wg form
a) zasada porównywalności sprawozdań,
(postaci) występowania majątku i wg z
ródeł
b) zasada terminowości
finansowania (pochodzenia) tego majÄ…tku, a w
c) zasada aktualności,
konsekwencji z dwoistego znaczenia każdego
d) zasada bezstronności,
zdarzenia gospodarczego zaliczanego do operacji
e) zasada dokumentacji,
gospodarczych.
f) zasada kompletności,
óð Polega na ujmowaniu operacji gospodarczych po
g) zasada jasności (zrozumiałości, przejrzystości).
dwóch, przeciwstawnych stronach kont.
31 32
ZASADA KONTYNUACJI
ZASADA PERIODYZACJI
DZIAA
ALNOÅšCI
óð Oznacza dokonanie podziaÅ‚u czasu dziaÅ‚ania
óð Art. 5 ust. 2
(życia) jednostki, który zwykle trwa wiele lat, na
óð Wprowadza domniemanie, że jednostka
okresy krótsze, tzw. okresy obrachunkowe
gospodarcza będzie w dającej się przewidzieć
(sprawozdawcze).
przyszłości kontynuowała swoją działalność w
niezmienionym istotnie zakresie. W zwiÄ…zku z
tym informacje wynikające z rachunkowości,
óð Rok obrachunkowy  rok kalendarzowy lub inny okres
trwający 12 kolejnych pełnych miesięcy kalendarzowych, szczególnie sprawozdanie finansowe, powinny
stosowany również dla celów podatkowych. Określa go pozwalać na oszacowanie powodzenia
statut lub umowa, na podstawie której utworzono jednostkę.
kontynuowanych działań. Ponieważ zasad ta
óð Okres sprawozdawczy  okres, za który sporzÄ…dza siÄ™ musi być wykorzystana do wyceny
sprawozdanie finansowy. poszczególnych elementów sprawozdania
finansowego, przyjmuje się że okres o którym
33 34
mowa nie może być krótszy niż 12 miesięcy.
ZASADA CI
GA
OÅšCI ZASADA MEMORIAA
U
óð Art. 5 ust. 1 i 8 ust. 2 óð Art. 6 ust. 1
óð Oznacza, że przyjÄ™te przez jednostkÄ™ zasady óð Przyjmuje, że operacje gospodarcze ewidencjonuje
rachunkowości należy stosować w sposób ciągły, się z chwilą ich wystąpienia, a nie momencie
dokonując w kolejnych latach obrachunkowych wpływu lub wypływu środków pieniężnych.
jednakowego grupowania operacji gospodarczych, Oznacza one, że w księgach rachunkowych
wyceny aktywów i pasywów, ustalania wyniku jednostki należy ująć wszystkie osiągnięte
finansowego i sporządzania sprawozdań przychody i koszty związane z tymi przychodami,
finansowych tak, aby za kolejne lata informacji z dotyczące danego roku obrotowego, niezależnie od
nich wynikające były porównywalne. terminu ich zapłaty.
35 36
6
2013-02-18
ZASADA OSTROŻNOŚCI
ZASADA WSPÓA
MIERNOÅšCI
(OSTROŻNEJ WYCENY)
óð Art. 7 ust. 1 i 2
óð Art. 6 ust. 1
óð Przyjmuje siÄ™, że do wyceny poszczególnych
óð Przyjmuje, że koszty zwiÄ…zane z danymi
składników aktywów i pasywów stosuje się
przychodami powinny być przypisane do tego
rzeczywiście poniesione na ich nabycie ceny lub
samego okresu obrachunkowego. Oznacza ona, że
koszty ich wytworzenia. Składniki te nie mogą
do aktywów lub pasywów danego okresu
być wycenione wyżej niż ich wartość rynkowa.
sprawozdawczego zaliczane sÄ… te koszty i
Zasada ta oznacza pewnÄ… rozwagÄ™ przy
związane z nimi przychody dotyczące przyszłych
subiektywnych ocenach dotyczÄ…cych sytuacji
okresów oraz przypadające na ten okres koszty,
niepewnych wymagajÄ…cych dokonania
które nie zostały jeszcze poniesione. Wynik
oszacowań.
finansowy danego okresu kształtują wszystkie
óð Koszty i straty sÄ… traktowane jako pewne,
koszty, które w sposób bezpośredni lub pośredni
natomiast przychody i zyski uznawane sÄ… w
przyczyniły się do powstania przychodów w tym
przypadku ich całkowitej pewności.
37 38
okresie.
ZASADA PRZEWAGI TEÅšCI
ZASADA ISTOTNOÅšCI
EKONOMICZNEJ NAD FORM
PRAWN

óð Zasada jest zwiÄ…zana z wymogiem prezentacji
óð Art. 4 ust. 4 i art. 8 ust. 1
rzetelnego i wiernego obrazu sytuacji majÄ…tkowej
óð Oznacza, że jednostki zobowiÄ…zane sÄ… zapewnić danego podmiotu gospodarczego.
wyodrębnienie w rachunkowości wszystkich
óð Przestrzeganie zasady przewagi treÅ›ci
operacji gospodarczych istotnych dla oceny
ekonomicznej nad formÄ… prawnÄ… polega na
sytuacji majÄ…tkowej i finansowej, wyniku
prezentowaniu zgromadzonej w rachunkowości
finansowego oraz rentowności jednostki przy
informacji zgodnie z rzeczywistością, nawet
zachowaniu zasady ostrożnej wyceny.
wtedy, kiedy jest to sprzeczne z wymogami
óð Informacje sÄ… istotne, jeÅ›li ich pominiÄ™cie lub formalnymi.
zniekształcenie może wpłynąć na decyzje
óð Operacje gospodarcze muszÄ… być ujmowane i
gospodarcze podejmowane przez użytkowników
rozliczane zgodnie z ich charakterem i
sprawozdań finansowych. 39 40
rzeczywistością ekonomiczną.
ZASADA RZETELNEGO I
ZASADA ZAKAZU KOMPENSAT
PRAWDZIWEGO OBRAZU
óð Art. 4 ust. 2
óð Art. 7 ust. 3
óð ZobowiÄ…zuje jednostki do odzwierciedlenia w
rachunkowoÅ›ci realnej sytuacji majÄ…tkowej i óð Oznacza, że wartoÅ›ci poszczególnych aktywów i
finansowej z uwzględnieniem różnych warunków pasywów, przychodów i związanych z nimi
zewnętrznych, takich jak: stopa inflacji, wahania kosztów oraz zysków i strat nadzwyczajnych
kursów walutowych, giełdowych, sytuacja na ustala się oddzielnie. Nie można kompensować ze
rynku. Rachunkowość ze względu na tę zasadę sobą wartości różnych co do rodzaju aktywów i
przyjmuje różne rozwiązania w zakresie wyceny, pasywów, przychodów i kosztów, zysków i strat
uwzględniania skutków ryzyka gospodarczego, nadzwyczajnych.
budowy sprawozdania finansowego itp.
41 42
7
2013-02-18
SPRAWOZDAWCZOŚĆ FINANSOWA SPRAWOZDANIE FINANSOWE
óð Sprawozdawczość finansowa jest integralnÄ…
Sprawozdanie finansowe jest formalnÄ… tabulacjÄ…
częścią rachunkowości;
nazw i kwot wartości wyrażonych w pieniądzu,
óð Obejmuje nie tylko sprawozdanie finansowe, lecz
czerpanych z ewidencji księgowej, która ukazuje
także inne środki komunikowania informacji
albo pozycjÄ™ finansowÄ… podmiotu w danym
związanych, bezpośrednio lub pośrednio, z
momencie albo jeden, lub więcej, z rodzajów zmian
informacjami dostarczanymi przez system
w pozycji finansowej danego podmiotu w trakcie
rachunkowości  tj. informacji o zasobach
jakiegoÅ› okresu czasu.
przedsiębiorstwa.
43 44
ELEMENTY SPRAWOZDANIA
GA
ÓWNI ADRESACI
FINANSOWEGO
SPRAWOZDAWCZOÅšCI FINANSOWEJ
 ZGODNIE Z USTAW
O RACHUNKOWOÅšCI
óð inwestorzy oraz doradcy i analitycy finansowi,
wykorzystujÄ…cy sprawozdanie finansowe przy
Na sprawozdanie finansowe składają się:
podejmowaniu decyzji inwestycyjnych,
óð informacja dodatkowa, obejmujÄ…ca wprowadzenie
óð wierzyciele udzielajÄ…cy pożyczki, kredytu, sprzedaży z
do sprawozdania finansowego oraz dodatkowe
odroczonym terminem płatności,
informacje i objaśnienia
óð rzÄ…du, ich agendy oraz administracja samorzÄ…dowa,
óð bilans
korzystające ze sprawozdań przy ocenie zgodności
óð rachunek zysków i strat
działań firmy z obowiązującymi przepisami prawa,
óð zestawienie zmian w kapitale wÅ‚asnym óð pracownicy i ich organizacje, dla oceny zdolnoÅ›ci
(obligatoryjnie dla wybranych podmiotów) jednostki do regulowania jej zobowiązań z tyt.
wynagrodzeń i innych świadczeń pracowniczych,
óð rachunek przepÅ‚ywów pieniężnych (obligatoryjnie
óð Kontrahenci i konkurencji dla oceny sytuacji
dla wybranych podmiotów)
45 46
majÄ…tkowej i finansowej jednostki.
DZI
KUJ
ZA UWAG
!
8