Rynek  zespół mechanizmów umożliwiający kontakt producentów z konsumentami.
Rynek to całokształt transakcji kupna i sprzedaży oraz warunków w jakich one przebiegają. Na rynku
konkurencyjnym dokonuje się ustalenia ceny oraz ilości dóbr. To także określona zbiorowość podmiotów
gospodarujących zainteresowanych dokonywaniem operacji kupna-sprzedaży
określonych dóbr, wartości lub usług. Część zbiorowości reprezentuje podaż (oferenci) zaś
część popyt (nabywcy). Przeciwstawienie się popytu podaży w określonym miejscu oraz czasie prowadzi do
ustalenia ceny wartości będącej przedmiotem obrotu  sprawia to iż dochodzą do skutku transakcje kupna
sprzedaży.
Rynek jest instytucją, która umożliwia zawarcie transakcji między sprzedającym a kupującym. Każdy rynek
ma określoną strukturę. Strukturę tę tworzą kupujący i sprzedający, którzy mogą być partnerami
równorzędnymi lub też narzucać sobie nawzajem różne warunki, zależnie od  siły , jaką dysponują.
Przedmiotem transakcji dokonywanych pomiędzy kupującym i sprzedającym są dobra usługi czy tytuły
prawne.
Rodzaje rynku
Według rodzaju dóbr będących przedmiotem obrotu
·ð Rynek towarów
·ð Rynek dóbr konsumpcyjnych
·ð Rynek dóbr przemysÅ‚owych
·ð Rynek usÅ‚ug  obejmuje dobra które sÄ… konsumowane w trakcie ich produkcji, np.: usÅ‚ugi
spedycyjne, bankowe
·ð Rynek finansowy  obejmuje rynek walutowy (obrót pieniÄ…dzem i Å›rodkami dewizowymi), rynek
kapitałowy (obrót akcjami i obligacjami), rynek instrumentów pochodnych oraz obrót ubezpieczeniami.
·ð Rynek czynników produkcji (ziemi, pracy, kapitaÅ‚u)
Według zasięgu geograficznego[edytuj | edytuj kod]
·ð Lokalny  w bezpoÅ›rednim otoczeniu klienta
·ð Regionalny  do kontaktów miÄ™dzy klientem a dostawcami dochodzi na wiÄ™kszym terenie,
np. powiatu, województwa
·ð Narodowy (krajowy)  funkcjonuje w obrÄ™bie paÅ„stwa
·ð MiÄ™dzynarodowy  prowadzone sÄ… transakcje pomiÄ™dzy przynajmniej dwoma paÅ„stwami
·ð Åšwiatowy  dotyczy wymian dóbr i usÅ‚ug na obszarze caÅ‚ego Å›wiata
Według głównych miejsc produkcji i konsumpcji[edytuj | edytuj kod]
·ð Rynek pierwotny  główne miejsca produkcji
·ð Rynek centralny  główne miejsce obrotu i konsumpcji
Według relacji popytu do podaży[edytuj | edytuj kod]
·ð Rynek nabywcy (jeÅ›li podaż jest wiÄ™ksza od popytu)
·ð Rynek sprzedawcy (jeÅ›li popyt jest wiÄ™kszy od podaży)
Według swobody dokonywania transakcji na rynku[edytuj | edytuj kod]
·ð Rynek wolny  swoboda obrotu, podjÄ™cia dziaÅ‚alnoÅ›ci, minimalizacja ograniczeÅ„ dostÄ™pu do
poszczególnych rynków międzynarodowych.
·ð Rynek reglamentowany
·ð Szary rynek (szara strefa)  posiadanie reglamentowanych dóbr jest legalne, ale obrót nimi poza
wyznaczonym systemem reglamentacji jest zakazany.
·ð Czarny rynek  obrót wartoÅ›ciami, których posiadanie jest nielegalne lub ograniczone do pewnych
organizacji, zakazany jest także obrót tymi wartościami.
Formy rynków zorganizowanych[edytuj | edytuj kod]
·ð Rynki formalne  do nich należy zaliczyć:
·ð targi i wystawy
·ð gieÅ‚dy towarowe
·ð aukcje
·ð przetargi
·ð Rynki formalne uÅ‚omne
·ð Rynki nieformalne
Według kryterium skali lub wielkości transakcji[edytuj | edytuj kod]
·ð Hurtowy
·ð Detaliczny (półhurt)
Według charakteru transakcji handlowej[edytuj | edytuj kod]
·ð Dóbr i usÅ‚ug
·ð Produkcyjny  rynek elementów sÅ‚użących do dalszej produkcji (np. maszyn, urzÄ…dzeÅ„) lub elementów
służących do dalszego przetworzenia, półproduktów (np. surowców, minerałów)
·ð Konsumpcyjny  zaspakaja bezpoÅ›rednio zapotrzebowanie konsumentów
·ð KapitaÅ‚owy  np. Å›rodków pieniężnych, papierów wartoÅ›ciowych
·ð Pracy
Według stopnia zaspokojenia potrzeb[edytuj | edytuj kod]
·ð Producenta  jest to taka sytuacja na rynku w której warunki dyktuje producent. WystÄ™puje brak
konkurencji (monopol), oczekiwania nabywców znacznie przewyższają oferowaną do sprzedaży ilość
produktów (popyt jest większy niż podaż), toteż sprzedawcy nie zabiegają o konsumenta, a nabywcy
muszą rywalizować w ich zdobywaniu; konsekwencją takiego stanu rzeczy może być korupcja,
wprowadzanie reglamentacji sprzedaży, przydziałów, talonów i wreszcie dystrybucja za pomocą systemu
kartkowego;
·ð Konsumenta  sytuacja przeciwna do rynku producenta, tzn. warunki dyktuje konsument (klient).
Nieodzownym elementem tego rynku jest konkurencja. Ilość produktów przeznaczonych do sprzedaży
przewyższa zapotrzebowanie klientów, przedsiębiorstwa produkują to, co znajduje aprobatę nabywców i
właściwie zaspokaja ich potrzeby, a pozyskanie klienta jest wynikiem marketingu.
Funkcje rynku
·ð Funkcja informacyjna  rynek dostarcza oferujÄ…cym swoje towary producentom i oczekujÄ…cym na
zaspokojenie swoich potrzeb klientom informacji o podstawowych parametrach : popycie, podaży i cenie,
·ð Funkcja równowagi  rynek jest mechanizmem dostosowujÄ…cym wielkość produkcji, jej asortyment,
jakość wyrobów do oczekiwań klientów; oznacza to, że producenci podejmują decyzje na podstawie
informacji otrzymanej z rynku,
·ð Funkcja akceptacji produktów  dziÄ™ki istnieniu rynku nastÄ™puje spoÅ‚eczne potwierdzenie przydatnoÅ›ci
wytworzonych dóbr, w wyniku czego stają się one towarami, ale istnieje też możliwość odrzucenia
produktu przez rynek, czyli ludzie po prostu nie kupią produktów,
·ð Funkcja alokacyjna  rynek dokonuje regulacji produkcji nie tylko w krótkim czasie, ale także w okresie
długim przez alokację kapitału. Decyzje inwestycyjne podejmowane przez podmioty gospodarujące
wynikają z oszacowania stopnia opłacalności dotychczasowej i przewidywalnej produkcji, przewidywalnej
wielkości popytu na rynku krajowym i zagranicznym, konieczności obniżenia kosztów produkcji dla
utrzymania siÄ™ na rynku itd.,
·ð Funkcja selekcyjna  na rynku dokonuje siÄ™ selekcja towarów i producentów. Nabywcy dokonujÄ…
akceptacji produktów z punktu widzenia ich przydatności w procesie zaspokajania potrzeb, poniesionych
kosztów ich wytwarzania, nowoczesności, jakości itd. Brak akceptacji oznacza konieczność wycofania
produktów z rynku. Jednocześnie następuje selekcja producentów z punktu widzenia efektywności ich
działania. Ci z wytwórców, którzy w długim okresie nie są w stanie uzyskać ze sprzedaży na rynku
dochodów przewyższających koszty ich działalności, muszą ogłosić bankructwo.
Gospodarka rynkowa  rodzaj gospodarki, w której decyzje dotyczące zakresu i sposobu produkcji
podejmowane sÄ… przez podmioty gospodarcze (gospodarstwa domowe,gospodarstwa
rolne, przedsiębiorstwa, instytucje finansowe, rząd), kierujące się własnym interesem i postępujące zgodnie z
zasadami racjonalności gospodarowania. Podstawą podejmowania tych decyzji są informacje płynące
z rynku, m.in. ceny dóbr i usług, ceny czynników wytwórczych, płace, stopy procentowe, stopy zysku,
kursy papierów wartościowych, kursy walutowe oraz oczekiwania podmiotów gospodarczych co do
kształtowania się wyżej wymienionych w przyszłości[1].
Dominującym współcześnie przykładem gospodarki rynkowej jest gospodarka kapitalistyczna. Błędem jest
jednak używanie pojęcia "gospodarka rynkowa" w charakterze synonimu kapitalizmu, bowiem "rynki nie są
(...) unikatowe dla kapitalizmu i nie ma w nich nic nieodłącznie kapitalistycznego"[2]. Zarówno gospodarki
przedkapitalistyczne (np.feudalizm), jak też wiele form socjalizmu (np. socjalizm rynkowy) w bardzo dużym
stopniu polegało na rynku jako mechanizmie dystrybucji i alokacji, w związku z czym również zalicza się je do
kategorii gospodarek rynkowych[2].
Wady i zalety gospodarki rynkowej :
Zalety :
Tendencja do racjonalnego wykorzystania zasobów gospodarczych
Efektywny system motywacyjny
Duża innowacyjność gospodarki
Dyscyplina finansowa przedsiębiorstw (konkurencja, zasada samofinansowania działalności gospodarczych)
Tendencja do samoczynnego ustalania się równowagi rynkowej
Duża elastyczność gospodarki
Dobre zaopatrywanie sklepów
Cechuje się także zapewnianie swoim obywatelom najwyższy przeciętny poziom dobrobytu, gwarantując przy
tym najszerszy zakres swobód obywatelskich.
Istnienie tzw. dóbr publicznych jak chodnik, oświetlenie ulic, latarnie morskie. Cechują się tym iż dostarczane
są przez państwo i nie są ograniczone do przynoszenia korzyści jednej osobie lecz ogółu. Przynoszą więc
duże korzyści społeczne w porównaniu do prywatnych.
Wady :
1. Czynniki ograniczające działanie rynku w praktyce. Polega na silnej konkurencji między uczestnikami rynku
jednak ograniczona jest ona przez procesy monopolizacji gospodarki (trudności małych przedsiębiorstw w
udziale rynku).
2. Występowanie negatywnych efektów zewnętrznych:
- negatywne efekty zewnętrzne w sferze produkcji (zanieczyszczanie środowiska)
- pozytywne efekty zewnętrzne w sferze produkcji (budowa dróg, urbanizacja)
- negatywne efekty zewnętrzne w sferze konsumpcji ( słuchanie głośno radia przez jedną osobę; społeczne
korzyści są mniejsze niż prywatne )
- pozytywne efekty zewnętrzne w sferze konsumpcji (korzystanie z autobusów; społeczne korzyści większe
niż prywatne
Czyste dobra społeczne:
korzystanie (np. położenie prywatnego chodnika nie wyklucza korzystania z niego innych osób).
Gdy są dostarczone obciążeni kosztami są wszyscy bez wyjątku ( np. oświetlenie ulic nawet jeśli ktoś nie
chce oświetlenia przy swoim mieszkaniu to i tak będzie musiał za nie płacić).
Są jednak dobra publiczne przynoszące jednak większe korzyści osobom prywatnym np. szkolnictwo, służba
zdrowia
4. Występowanie zjawisk destabilizujących gospodarkę ( bezrobocie, nie pełne wykorzystanie mocy
wytwórczych i inflacja).
5. Powstanie dużych różnic dochodów i majątku (protesty, frustracja, powiększanie obszarów ubóstwa).
Podaż to ilość dóbr, oferowana na rynku przez producentów przy określonej cenie, przy założeniu
niezmienności innych elementów charakteryzujących sytuację na rynku (ceteris paribus). Zależność między
ceną a podażą przedstawia krzywa podaży.
Prawo podaży
Przy ceteris paribus, wielkość podaży danego towaru się zwiększa, jeśli wzrasta jego cena, natomiast
obniżaniu się ceny towarzyszy spadek wielkości podaży. Poziom wielkości podaży, tak jak poziom
wielkości popytu nie zależy tylko od ceny towaru.
Czynniki kształtujące wielkość podaży (Determinanty podaży)
·ð cena danego dobra, czyli ilość pieniÄ™dzy jakÄ… producent otrzymuje ze sprzedaży każdej jednostki tego
dobra
·ð ceny czynników produkcji, czyli pÅ‚ace, opÅ‚aty za energiÄ™, czynsz, ceny urzÄ…dzeÅ„ i surowców, procenty od
zaciągniętych kredytów  czyli poziom kosztów produkcji
·ð technologia, czyli postÄ™p techniczny
·ð ceny dóbr substytucyjnych (zamienników) i komplementarnych (uzupeÅ‚niajÄ…cych)
·ð liczba producentów na danym rynku
·ð cele przedsiÄ™biorstwa
·ð oczekiwania dotyczÄ…ce zmian cen
·ð eksport oraz import
·ð wielkość rezerw
·ð czynniki przypadkowe, np. pogoda
·ð czas, jakim dysponujÄ… producenci
·ð interwencyjna polityka paÅ„stwa, dotacje, subwencje, warunki prawne
·ð elastyczność podaży
·ð ceny innych dóbr
·ð liczba konkurentów na rynku
Popyt (ang. demand)  funkcja przedstawiająca kształtowanie się relacji
pomiędzy ceną dobra (towary i usługi), a ilością (liczbą sztuk) jaką konsumenci chcą i mogą nabyć w
określonym czasie, przy założeniu niezmienności innych elementów charakteryzujących
sytuacjÄ™ rynkowÄ… (ceteris paribus).
Wykresem tej funkcji jest tzw. krzywa popytu. Należy zwrócić uwagę na różnicę pomiędzy  popytem a
 wielkością popytu . Popyt to cała funkcja, natomiast wielkość popytu to ilość dobra, jaką konsumenci chcą
nabyć przy danej cenie.  Wielkość popytu przy cenie p jest więc konkretnym elementem funkcji, któremu na
krzywej popytu odpowiada jeden punkt.
Rodzaje popytu
·ð Popyt efektywny  chęć nabycia towaru poparta jest posiadaniem odpowiedniego ekwiwalentu.
·ð Popyt potencjalny  oznacza pragnienie nabycia okreÅ›lonego dobra nie poparte możliwoÅ›ciami
dochodowymi.
W przypadku poprawy sytuacji dochodowej nabywcy popyt potencjalny może się przekształcić w popyt
efektywny.
·ð ze wzglÄ™du na rodzaj dobra:
·ð popyt substytucyjny
·ð popyt komplementarny
·ð ze wzglÄ™du na elastyczność cenowÄ…:
·ð popyt sztywny (nieelastyczny)  zmiana ceny nie wywoÅ‚uje zmian popytu
·ð popyt elastyczny
·ð popyt neutralny
Krzywa popytu  krzywa używana w mikroekonomii, pokazująca ilość dobra, które konsumenci będą
chcieli i mogli nabyć przy różnych cenach rynkowych i przy zachowaniu zasady ceteris paribus.
Chociaż to popyt na dany produkt zależy od jego ceny, tradycyjnie cenę produktu zaznaczamy na osi
pionowej, natomiast ilość produktu na osi poziomej - jest to krzywa popytu według A. Marshalla. Istnieje też
sposób przedstawiania krzywej opracowany przez L. Walrasa, w którym osie są zamienione, oś pozioma
reprezentuje cenę, natomiast pionowa - nabytą ilość. Nietrudno zatem zauważyć, że sposób L. Walrasa jest
funkcjÄ… odwrotnÄ… do sposobu marshallowskiego (bardziej popularnego).
Elastyczność popytu  relacja między wyrażoną w procentach zmianą popytu, a wyrażoną w
procentach zmianą czynnika, który tę zmianę wywołał. Elastyczność popytu można określić tylko w
odniesieniu do tych czynników kształtujących popyt, które da się zmierzyć. Informuje o wrażliwości popytu na
zmiany czynników go kształtujących zewnętrznych i wewnętrznych.
Dana jest wzorem:
gdzie:
·ð  elastyczność popytu wzglÄ™dem czynnika
·ð  przyrost popytu
·ð  wielkość popytu
·ð  przyrost czynnika
·ð  wartość czynnika
Cena  ilość pewnego dobra (najczęściej pieniądza), za przyjęcie której sprzedający jest gotów zrzec się
swoich praw do danego dobra, lub też kupujący jest gotów ją kupić, aby do tego dobra nabyć prawa. Cena
może dotyczyć m.in. towaru lub usługi. Według większości teorii ekonomicznych cena równa się wartości
danego dobra. Według szkoły austriackiej wartość nie jest wielkością obiektywną i taka równość nigdy nie
zachodzi, gdyż wtedy nigdy nie doszłoby do wymiany (każda strona musi bardziej wartościować to co
otrzymuje od tego co daje w zamian). Poniżej inne definicje ceny:
·ð Cena  wstÄ™pnie ustalona zapÅ‚ata za okreÅ›lone Å›wiadczenia,
·ð Cena  koszt, który musi być poniesiony w momencie zakupu,
·ð Cena  wyrzeczenie poniesione przez korzystajÄ…cego w celu otrzymania wartoÅ›ci, którÄ… wyrób lub usÅ‚uga
reprezentuje,
·ð Cena  cokolwiek z czego dana osoba musi zrezygnować w zamian za jednostkÄ™ nabywanego dobra,
·ð Cena  jest to ustalona na satysfakcjonujÄ…cym konsumenta poziomie i pokrywajÄ…ca wszystkie koszty
producenta ilość pieniędzy za jaką można nabyć towar/usługę,
·ð Cena  pieniężny wyraz wartoÅ›ci.
Wyróżnia się następujące funkcje ceny:
·ð Informacyjno-bodz
cowa  parametru, który pozwala określić wielkość przychodów ze sprzedaży, a
także parametru pobudzającego do określonego działania. Nabywcę ceny informują o ile zmniejszą się
jego zasoby pieniężne, jeśli dokona on zakupu. Sprzedającego ceny informują o ile zwiększy się
jego przychód, jeśli dokona on sprzedaży.
·ð Redystrybucyjna (wtórny podziaÅ‚, rozdziaÅ‚). Ceny sÄ… narzÄ™dziem podziaÅ‚u dóbr i usÅ‚ug, oraz
przesuwania dochodów od jednych grup społecznych do innych i do budżetu państwa. Państwo również
może dokonywać redystrybucji dochodów przy pomocy cen  różnicując obciążenie cen podatkami,
ustalając ceny minimalne / maksymalne czy dotując pewne gałęzie gospodarki.
·ð Stymulacyjna  narzÄ™dzie oddziaÅ‚ywania na dostawców i odbiorców  im wyższy jest poziom cen, tym
większa jest opłacalność produkcji. Stymuluje to producentów do zwiększania rozmiarów produkcji.
Niższy poziom cen zniechęca producentów i powoduje ograniczenia produkcji. Wyższy poziom cen może
skłaniać producentów do zwiększenia produkcji, a nawet podnoszenia wartości użytkowej wyrobów
(jakość, estetyka, funkcjonalność). Zazwyczaj wyższy poziom cen skłania konsumentów do ograniczenia
spożycia a niższy stymuluje wzrost spożycia.
Przy pomocy cen państwo może stymulować wzrost spożycia niektórych wyrobów, tj. modyfikować strukturę
spożycia, a także regulować poziom dochodów realnych w społeczeństwie.
·ð Agregacyjna  umożliwia sumowanie niedodawanych w sensie fizycznym wielkoÅ›ci
Spółka (łac. societas)  rodzaj działalności osób fizycznych lub prawnych oparty na umowie albo statucie, a
mający zazwyczaj na celu prowadzenie działalności gospodarczej.
Jako spółkę określa się wiele różnych instytucji prawa, mających ze sobą niewiele wspólnego poza nazwą.
Spółki systematyzuje się najczęściej według gałęzi prawa, która je reguluje. W prawie polskim wyróżnia się:
·ð spółki prawa administracyjnego, które sÄ… zrzeszeniami osób powoÅ‚ywanymi do nadzoru nad wspólnymi
przedsięwzięciami:
·ð spółki wodne
·ð spółki do zagospodarowania wspólnot gruntowych
·ð spółki prawa cywilnego: obecnie jest to tylko spółka cywilna, która jest umowÄ… stypizowanÄ… w Kodeksie
cywilnym. Oznacza to, iż nie jest ona podmiotem żadnych praw ani obowiązków, nie posiada majątku - w
obrocie występują natomiast wspólnicy spółki cywilnej, będący przedsiębiorcami, a wszelki majątek jest
majątkiem wspólników i stanowi ich współwłasność łączną (bez udziałową).
·ð spółki prawa handlowego (handlowe), które sÄ… (w pewnym uproszczeniu) odrÄ™bnymi podmiotami prawa,
tworzonymi na podstawie odpowiednich umów:
·ð spółki osobowe:
·ð spółka jawna
·ð spółka partnerska
·ð spółka komandytowa
·ð spółka komandytowo-akcyjna
·ð spółki kapitaÅ‚owe:
·ð spółka z ograniczonÄ… odpowiedzialnoÅ›ciÄ…
·ð spółka akcyjna
·ð spółki paneuropejskie:
·ð spółka europejska
·ð europejskie zgrupowanie interesów gospodarczych
Niektóre spółki, ze względu na ich specyficzne cechy pozanormatywne, określa się mianem "lwiej spółki" lub
"spółki cichej", inne spółki w oparciu o cechy normatywne kwalifikuje się jako spółki jednoosobowe, spółki
dominujące, spółki powiązane, spółki zależne i spółki publiczne.
Sprawozdanie finansowe  uporzÄ…dkowane przedstawienie sytuacji finansowej i finansowych
wyników działalności jednostki. Celem sprawozdań finansowych o ogólnym przeznaczeniu jest dostarczanie
informacji na temat sytuacji finansowej, finansowych wyników działalności i przepływów środków pieniężnych
jednostki, które są użyteczne dla szerokiego kręgu użytkowników przy podejmowaniu przez nich decyzji
gospodarczych[1].
Sporządza się je na koniec roku obrachunkowego (dzień bilansowy) lub inny dzień zamknięcia ksiąg
wynikający z przepisów prawa podatkowego.
Sprawozdania finansowe w Polsce sporządza się w języku polskim oraz w walucie polskiej.
Rachunek zysków i strat (ang. income statement) zwany wcześniej rachunkiem wyników  jeden z
podstawowych i obligatoryjnych elementów sprawozdania finansowegojednostki. Informuje jaka jest
efektywność poszczególnych rodzajów działalności oraz jaki jest ogólny wynik finansowy przedsiębiorstwa.
Rachunek zysków i strat ukazuje zdolność przedsiębiorstwa do generowania zysków i samofinansowania,
prezentuje różne kategorie zwiększające lub zmniejszające wynik finansowy. Sprawozdanie to polega na
zestawieniu strumieni przychodów uzyskanych w jednostce ze sprzedaży wyrobów i usług bądz
towarów w
ramach prowadzonej działalności handlowej oraz przychodów uzyskanych z przeprowadzenia operacji
finansowych i kosztów tej działalności.
W krajach należących do Unii Europejskiej o treści i układzie tego sprawozdania przesądza zasadniczo IV
Dyrektywa EWG, która zawiera 4 wzory rachunku zysków i strat (kolejno art. 23 26 IV Dyrektywa Rady z dnia
25.07.1978 r. Biuletyn KRDBK SKWP nr 2/1990).
Polskie standardy w zakresie sprawozdania z operacji wynikowych nie odbiegają od wzorców światowych.
Ogólna postać i budowa rachunku zysków i strat[edytuj | edytuj kod]
+ Przychody ze sprzedaży netto
 Koszty wytworzenia sprzedanych wyrobów
= Zysk/strata na sprzedaży (brutto)
 Koszty ogólne zarządu
 Koszty sprzedaży
= Zysk/strata na sprzedaży (netto)
+ Pozostałe przychody operacyjne
 Pozostałe koszty operacyjne
= Zysk/strata na działalności operacyjnej (EBIT)
+ Przychody finansowe
 Koszty finansowe
= Zysk/strata na działalności gospodarczej
+ Zyski nadzwyczajne
 Straty nadzwyczajne
= Zysk/strata brutto (EBT)
 Podatek dochodowy
= Zysk/strata netto (EAT)
Przychody ze sprzedaży netto są przychodami ze sprzedaży wyrobów, usług oraz towarów po potrąceniu
VAT. Natomiast koszty wytworzenia sprzedanych wyrobów obejmują koszty związane z ich wytworzeniem,
przede wszystkim można do nich zaliczyć: zużycie materiałów i energii, wynagrodzenia (tylko pracowników
związanych z produkcją), amortyzację, usługi obce (np. częściowy przerób produktów przez inną jednostkę),
ubezpieczenia społeczne i inne (głównie konta zesp. 4). Po odjęciu od przychodów kosztów otrzymujemy
wynik na sprzedaży brutto.
Otrzymany wynik na sprzedaży brutto następnie korygowany jest o koszty, które nie są bezpośrednio
związane z główną działalnością jednostki, ale są niezbędne do jej prowadzenia. Czyli:
1. koszty ogólnego zarządu (administracyjne)  obejmują głównie wynagrodzenia pracowników
administracji, materiałów biurowych, ale także np. koszty prenumeraty czasopism, reklamy itp.
2. koszty sprzedaży  koszty związane ze sprzedażą wyrobów gotowych ponoszone przez jednostkę
np. rozładunek, transport, ubezpieczenie transportu itp.
Otrzymuje się w ten sposób wynik na sprzedaży netto, czyli faktyczny zysk/stratę z podstawowej działalności
jednostki.
Jednostka może również otrzymywać przychody i ponosić koszty niezwiązane z główną działalnością. Do ich
ewidencji księgowej wykorzystuje się konta: 760[1] Pozostałe przychody operacyjne i 761[1] Pozostałe koszty
operacyjne. Klasycznym przykładem takich kosztów mogą być np. kary, grzywny, likwidacja środka trwałego
itp. Przykładami przychodów mogą być przedawnione zobowiązania, dotacje. Po dodaniu tych przychodów i
odjęciu kosztów od wyniku ze sprzedaży netto otrzymujemy zysk/stratę na działalności operacyjnej.
Oprócz powyższych przychodów i kosztów jednostka może prowadzić działalność finansową (księgowane za
pośrednictwem kont 750[1] Przychody finansowe i 751[1] Koszty finansowe). Przychodami finansowymi są
głównie wszelkiego typu odsetki (np. od środków na rachunkach bankowych, udzielonych pożyczek),
kosztami np. dyskonto weksli obcych, odsetki za nieterminowe płatności. Po ich uwzględnieniu w rachunku
zysków i strat otrzymuje się zysk/stratę na działalności gospodarczej.
Następnym etapem ustalania wyniku finansowego jest uwzględnienie zdarzeń, których nie można było
przewidzieć, a miały one wpływ na działalność jednostki, takie jak np. pożar, kradzież. Koszty poniesione w
ich wyniku ujmuje siÄ™ na koncie 771[1] Straty nadzwyczajne, a przychody na koncie 770[1] Zyski
nadzwyczajne (np. odszkodowanie za poniesione straty w majątku trwałym i obrotowym spowodowane
wypadkami losowymi).
Po dokonaniu powyższych korekt otrzymuje się zysk/stratę brutto księgowany na koncie 860[1] Wynik
finansowy. W przypadku wystąpienia zysku pomniejsza się go o podatek dochodowy od osób prawnych (CIT)
otrzymując w ten sposób zysk netto. W przypadku wystąpienia straty pozostawia się ją do rozliczenia.
Rachunek wyników może być sporządzany na dwa sposoby:
1. wariant porównawczy
2. wariant kalkulacyjny
Różnią się one pomiędzy sobą sposobem ujmowania kosztów wytworzenia wyrobów ponoszonych przez
jednostkę, co jest wynikiem przyjętego sposobu ewidencji księgowej tzw. wariantów. Wyróżnić można:
1. wariant I  koszty ujmowane tylko w układzie rodzajowym (zespół 4. planu kont),
2. wariant II  koszty ujmowane tylko w układzie według typów działalności (zespół 5. planu kont),
3. wariant III  koszty ujmowane najpierw w układzie rodzajowym (zespół 4.), a następnie
przeksięgowywane (przy pomocy konta 490 Rozliczenie Kosztów Rodzajowych) na układ według
typów działalności (zespół 5.).
Dla wariantu I sporządza się rachunek zysków i strat w układzie porównawczym, dla II w układzie
kalkulacyjnym, a w przypadku III jednostka ma dowolność wyboru. Sposób sporządzania RZIS, jak również
system ewidencji kosztów na kontach zespołu 4 lub 5 albo na obu jednocześnie powinien być ściśle określony
w polityce rachunkowości sporządzonej przez firmę.
Utarg  w ujęciu ekonomicznym to suma przychodów przedsiębiorstwa w pewnym okresie ze sprzedaży
określonej ilości produktów (Q) po określonej cenie (P).
Utarg = cena x ilość sprzedanych produktów
W ujęciu rachunkowości utarg jest to suma wpływów gotówkowych brutto ze sprzedaży dóbr (towarów i usług)
w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, w ustalonym okresie rozliczeniowym. Pojęcie utargu w
rachunkowości nie jest tożsame z przychodem ze sprzedaży.
Utarg - w odróżnieniu od przychodu ze sprzedaży - obejmuje wpływy faktycznie uzyskane (przychód obejmuje
również wartości należne) oraz obejmuje podatek VAT, który nie jest przychodem w
rozumieniu rachunkowości i prawa podatkowego.
Okresem rozliczeniowym dla utargu jest zwykle dzień (utarg dzienny) lub miesiąc (utarg miesięczny). Pojęcie
utargu np. w jednostkach handlowych jest zwykle tożsame ze stanem kasy (stan początkowy + utarg = stan
końcowy).
Optimum techniczne  pojęcie z zakresu ekonomii. Oznacza taką wielkość produkcji
danego przedsiębiorstwa, przy której przeciętny koszt całkowity (ATC) wyprodukowania jednostki danego
dobra jest najmniejszy. Jest wyznaczane w punkcie przecięcia się krzywej kosztów marginalnych z minimum
krzywej przeciętnych kosztów całkowitych.
Optimum ekonomiczne  wielkość produkcji, która maksymalizuje zysk
ekonomiczny przedsiębiorstwa lub minimalizuje jego stratę. Wyznacza się ją rozwiązując równanie MC = MR
(MC  koszt krańcowy, MR  utarg krańcowy). Zysk jest osiągany w sytuacji gdy ATC (przeciętny całkowity
koszt produkcji) dla danej wielkości produkcji musi być mniejsze od ceny (ATCprzecięcia krzywych MC(Q) i MR(Q) na wykresie zależności MC i MR od Q (wielkości produkcji).