body {scrollbar-3dLight-Color: olive} body {scrollbar-Arrow-Color: maroon} body {scrollbar-Base-Color: black} body {scrollbar-DarkShadow-Color: black} body {scrollbar-Face-Color: #CCFFCC} body {scrollbar-Highlight-Color: silver} body {scrollbar-Shadow-Color: #000000} body {scrollbar-Track-Color: gray}
grupa 8 platynowce
do strony głównej
Platynowce - ciężkie platyna iryd osm
lekkie
ruten rod
pallad
Współczesny podział pierwiastków na grupy, w strukturze tablicy układu okresowego, konsekwentnie trzyma się konfiguracji elektronowej jako jedynego kryterium podziału. Do danej grupy (1-18) zalicza te pierwiastki, które leżą w tej samej kolumnie, po rozpisaniu ich w kolejności liczby atomowej i zgodnie z okresowością struktury elektronowej atomów. Wcześniejszy podział pierwiastków na grupy przyjmował nieco inne podejście do problemu. Pierwiastki dzielono na siedem grup (I - VII), w obrębie których wyróżniano grupy główne (A) i poboczne (B). Grupę gazów szlachetnych oznaczano jako grupę 0, zaś dzisiejsze grupy 8-10 stanowiły grupę VIII i zawierały aż dziewięć pierwiastków. Taki podział, nie sprzeniewierzając się okresowości w konfiguracji elektronowej, próbował (z dość dobrym skutkiem) wiązać w grupy pierwiastki o podobnych właściwościach. Z drugiej jednak strony, omawiając chrom w tej samej VI grupie co tlen i siarkę, a złoto obok potasu (grupa I) czy mangan obok chloru, wprowadzał czasem zbyt wiele zamieszania i wcale nie ułatwiał przyswajania ogólnych reguł zachowania się pierwiastków danej grupy. W naszym przewodniku stosujemy przy omawianiu właściwości pierwiastków współczesny podział na grupy, robiąc jednak drobny wyjątek dla dawnej grupy VIII. Dla grup 8-10 właściwości chemiczne i fizyczne pierwiastków w obrębie grupy różnią się znacznie, natomiast są dość zgodne dla triad w obrębie okresu (Fe, Co, Ni - żelazowce; Ru, Rh, Pd - platynowce lekkie i Os, Ir, Pt - platynowce ciężkie). Taki też podział, zgodny z historyczną grupą VIII zastosowałem w naszej witrynie, wychodząc z często tu powtarzanego założenia, że wszelkie podziały mają nam w czymś pomóc, bo inaczej nie mają sensu. Wydaje mi się, że taki nieco "hybrydowy" podział bardziej ułatwi nam zapamiętanie właściwości i chemizmu poszczególnych pierwiastków, niż ortodoksyjne trzymanie się "oficjalnych" podziałów. Natomiast na stronie omawiającej w skrócie właściwości pierwiastków (tej z podaną konfiguracją) zastosowano konsekwentny podział na 18 grup. Charakterystyka grupy: Nazwy platynowce lekkie i platynowce ciężkie wywodzi się z różnic gęstości obu grup pierwiastków. Platynowce lekkie charakteryzują się gęstością około 12 g/cm3 zaś ciężkie około 22 g/cm3. Charakteryzują się wysokimi temperaturami topnienia i bardzo niską reaktywnością chemiczną. Roztwarzają się dopiero w wodzie królewskiej (z wyjątkiem rodu). W postaci prostych związków występują dość rzadko. Najczęściej tworzą związki o charakterze kompleksów, przeważnie o liczbie koordynacyjnej 6 (hybrydyzacja d2sp3; oktaedryczna), zaś platyna i pallad także o liczbie koordynacyjnej 4 (hybrydyzacja dsp2, struktura płaska).
do góry strony
Pt - platyna (liczba atomowa 78)
średnia masa atomowa 195,09
wartościowość +2 +4 [konfiguracja elektronowa]
Miękki metal o wysokiej temperaturze topnienia, bardzo odporny na działanie chemiczne, nie utlenia się w powietrzu nawet na gorąco, rozpuszcza się jedynie na gorąco w wodzie królewskiej. W swych związkach platyna występuje głównie na +2 i +4 stopniu utlenienia. Stosowana jako elektrody, składnik szlachetnych stopów oraz katalizator. Charakteryzują ja łatwość wchłaniania dużych ilości wodoru. W postaci rozdrobnionej występuje jako tzw. czerń platynowa, pokrywająca elektrody. Metaliczna platyna rozpuszczona w wodzie królewskiej daje kwas chloroplatynowy H2PtCl6, który w trakcie ogrzewania z chlorem przechodzi w brunatnoczerwony tetrachlorek platyny PtCl4. Ogrzewanie kwasu chloroplatynowego bez dostępu chloru powoduje przejście w brunatny dichlorek platyny PtCl2. Z siarką tworzy platyna czarny siarczek PtS2.
POWRÓT do tablicy
do góry strony
Ir - iryd (liczba atomowa 77)
średnia masa atomowa 192,2
wartościowość +3 +4
[konfiguracja elektronowa]
Metal o bardzo wysokiej temperaturze topnienia, chemicznie nieaktywny, tlenek tworzy dopiero w temperaturze czerwonego żaru, nie reaguje z kwasami ani alkaliami. Zastosowanie podobne jak rodu, i podobnie jak rod występuje niezmiernie rzadko (0,0000001%).
POWRÓT do tablicy
do góry strony
Os - osm (liczba atomowa 76)
średnia masa atomowa 190,2
wartościowość +6 +8
[konfiguracja elektronowa]
Szaroniebieski, kruchy metal, bierny chemicznie (rozpuszcza go z trudem woda królewska i stęż. kwas azotowy). Praktyczne zastosowanie niewielkie, głównie w postaci stopów o dużej twardoÅ›ci np. z irydem. Reaguje z tlenem atmosferycznym dajÄ…c OsO4 o nieprzyjemnym zapachu. Jest zwiÄ…zkiem Å‚atwotopliwym (40°C) i lotnym (tw = 100°C!!). Jest to silny utleniacz, redukujÄ…cy siÄ™ w zetkniÄ™ciu z substancjami organicznymi do OsO2.
POWRÓT do tablicy
do góry strony
Ru - ruten (liczba atomowa 44)
średnia masa atomowa 101,07
wartościowość +2 +4 [konfiguracja elektronowa]
Srebrny metal, odporny chemicznie (rozpuszcza siÄ™ jedynie w gorÄ…cej wodzie królewskiej, nieco Å‚atwiej ulega dziaÅ‚aniu gorÄ…cych alkaliów). Znajduje najczęściej zastosowanie jako skÅ‚adnik szlachetnych stopów np. z platynÄ…. W przyrodzie wystÄ™puje w bardzo niewielkich iloÅ›ciach. Podobnie jak osm tworzy tworzy z tlenem pomaraÅ„czowy, lotny RuO4, silny utleniacz, ulegajÄ…cy powyżej temperatury 100°C wybuchowemu rozkÅ‚adowi do RuO2.
POWRÓT do tablicy
do góry strony
Rh - rod (liczba atomowa 45)
średnia masa atomowa 102,905
wartościowość +3
[konfiguracja elektronowa]
Metal bardzo rzadki (0,0000001% wag.), bardzo odporny chemicznie, w związkach występuje głównie na +3 stopniu utlenienia. Stosowany w praktyce najczęściej w postaci stopów z platyną i irydem jako materiał na tzw. termopary (ogniwa termoelektryczne) i specjalistyczne naczynia laboratoryjne.
POWRÓT do tablicy
do góry strony
Pd - pallad (liczba atomowa 46)
średnia masa atomowa 106,4
wartościowość +2 +4
[konfiguracja elektronowa]
Srebrzysty metal o nikłym rozpowszechnieniu (0,000001%), szlachetny metal o średniej odporności chemicznej, przypomina w tym względzie srebro. Na gorąco ulega działaniu chloru, tlenu, siarki. Występuje głównie jako metal dwu- i czterowartościowy. W postaci czerni palladowej lub gąbki (silnie rozdrobniony) stosowany jako katalizator w procesach uwodorniania i utleniania. Bardzo silnie chłonie wodór - może go wchłonąć około 500 więcej niż wynosi jego własna objętość. Stosowany także w stopach szlachetnych. Jako jedyny z grupy platynowców reaguje z kwasem azotowym.