Renata Czabaj
PrzeglÄ…d metod
terapii pedagogicznej
Skuteczność terapii gwarantują głównie odpowiednio dobrane do rodzaju usprawnianych funkcji i do
wieku uczniów metody terapeutyczne. Najbardziej efektywne jest oddziaływanie polisensoryczne, czyli
jednoczesne angażowanie wielu zmysłów.
Terapia pedagogiczna SpecjalistycznÄ… pomoc udzielanÄ… uczniom ze spe-
Termin terapia został zaczerpnięty z medycyny. cyficznymi trudnościami w nauce czytania i pisania
Oznacza działania mające na celu przywrócenie określa się więc mianem terapia pedagogiczna.
zdrowia (z języka greckiego therapeia  lecze- Istotą oddziaływania terapeutycznego jest organizo-
nie).Określenie to przyjęte zostało na gruncie peda- wanie aktywności ucznia w taki sposób, aby przez
gogiki specjalnej, której jeden z działów zajmuje się zaspokojenie jego specjalnych potrzeb rozwojowych
parcjalnymi zaburzeniami rozwoju.(I. Czajkowska, i edukacyjnych wywołać zmianę motywacji do nauki,
K. Herda 1996). W ogólnym rozumieniu tego poję- a następnie usprawnić i korygować zaburzone pro-
cia przyjmuje się, że terapia jest działaniem mają- cesy poznawcze oraz niewykształcone lub znie-
cym na celu usunięcie przyczyn i objawów trudności kształcone umiejętności szkolne typu czytanie
w uczeniu się i eliminowanie niepowodzeń szkol- i pisanie.
nych. Jej konsekwencją powinna być zmiana po- l Terapia pedagogiczna nie została jednoznacz-
stawy ucznia wobec trudności w uczeniu się oraz nie zdefiniowana, można więc dowolnie wybierać za-
wzrost motywacji do nauki, a przede wszystkim opa- kres treści tego pojęcia po to, by kierować się nim
nowanie umiejętności poprawnego pisania i czytania podczas udzielania pomocy psychopedagogicznej
oraz wyeliminowanie błędów. uczniom jej potrzebującym. Jedną z wielu definicji
Działania zmierzające do poprawy funkcjonowa- podają W. Brejnak i K. J. Zabłocki (1999 - w opar-
nia ucznia w nauce czytania i pisania określało się ciu o poglądy M. Bogdanowicz, I. Czajowskiej
różnymi terminami. Wcześniej używano określenia i K. Herdy, J. Jastrząb, B. Kaji, M. Szurmiak): jest to
reedukacja. Reedukować to inaczej przywracać utra- system zintegrowanych działań stymulująco-
cone umiejętności. W przypadku uczniów z dyslek- usprawniających i korekcyjno-kompensacyjnych
sją trudno mówić o przywracaniu umiejętności realizowanych przez nauczyciela terapeutę przy
czytania czy pisania, gdyż wcześniej ich nie posiedli. współpracy z nauczycielami i rodzicami dziecka.
Biuletyn Polskiego Towarzystwa Dysleksji 13
© 2008 Jupiterimages Corporation
Przez terapiÄ™ pedagogicznÄ… rozumie siÄ™ zatem sys- terapeutycznych decydujÄ… rodzaj usprawnianych funk-
tem oddziaływań dydaktycznych i wychowawczych, cji oraz wiek uczniów.
których celem jest stymulacja ogólnego rozwoju
Przegląd niektórych metod stoso-
dziecka, usprawnianie funkcji percepcyjno-motorycz-
wanych w terapii pedagogicznej
nych, ćwiczenie koncentracji uwagi. Ma doprowadzić
do wytworzenia w uczniu świadomości jego mocnych W literaturze przedmiotu dydaktyka istnieje wiele
stron, eliminowania słabych, hamujących czy utrud- różnorodnych metod nauczania i uczenia się. Mogą
niających procesy uczenia się. Jest to system zinte- być zastosowane w terapii w różny sposób i w różnym
growanych działań stymulująco-usprawniających zakresie. To terapeuta dokonuje wyboru, decyduje
i korekcyjno-kompensacyjnych realizowanych przez o tym, która z nich najlepiej pomoże zrealizować kon-
nauczyciela terapeutę przy współ- kretne zadania terapeutyczne.
pracy z nauczycielami i rodzicami OpierajÄ…c siÄ™ na osobistym do-
Zadaniem terapii jest kom-
dziecka. świadczeniu w tym względzie, pro-
pensowanie braków
Z treści tej, jak wielu innych de- ponuję kompilacyjne zestawienie
w zakresie poszczególnych
finicji (zob. J.Jastrząb, B.Za- tych metod, które moim zdaniem
krzewska, i inni), wynika, że sprawdzają się w praktyce tera-
funkcji w oparciu
zadaniem terapii jest kompensowa- peutycznej, a są jednocześnie bli-
o mocne strony ucznia
nie braków w zakresie poszczegól- skie dydaktyce szkolnej. Posłużę
i umożliwienie mu wszech-
nych funkcji w oparciu o mocne się tu między innymi propozycjami
stronnego rozwoju.
strony ucznia i umożliwienie mu W. Okonia (1998) i Z. Zaczyń-
wszechstronnego rozwoju. Praca skiego (1967).
terapeutyczna ma korekcyjno-kompensacyjny cha- l Metody asymilacji wiedzy sÄ… oparte na aktyw-
rakter, gdy zajmuje się nauczeniem poprawnego czy- ności poznawczej. Do tej grupy zaliczamy pogadankę,
tania i pisania, a równocześnie zapobieganiem dyskusję, wykład, pracę z książką. Sądzę, że te me-
powstawaniu zaburzeń emocjonalnych, ewentualne tody nie wymagają szczegółowego opisu. Są znane
ich niwelowaniem oraz wypracowaniem właściwej i stosowane od wielu lat.
motywacji do nauki. Realizację działań terapeutycz- l Metody waloryzacyjne zwane też eksponują-
nych określają zasady postępowania, którymi powi- cymi stymulują aktywność emocjonalno-artystyczną
nien kierować się terapeuta. Jego twórcza postawa ucznia. Polegają na stwarzaniu sytuacji, w których
i perfekcyjna znajomość warsztatu pracy decydują uczniowie poznają systemy wartości społecznych,
o efektywności terapii. Serdeczna, przyjazna atmo- moralnych, estetycznych czy naukowych. Angażują
sfera, jaka powinna panować na zajęciach, wyzwala ucznia emocjonalnie i uczą wyrażania odczuć.
w uczniach zaufanie, poczucie bezpieczeństwa i przy- l Metody praktyczne cechuje aktywność. Zmie-
czynia się do aktywnej pracy. niając rzeczywistość, wykorzystując posiadaną wie-
O skuteczności terapii decydują głównie stoso- dzę, uczeń zmienia samego siebie. Kształtuje swój
wane przez nauczyciela terapeutÄ™ pedagogicznego stosunek do pracy, swoje przekonania i postawy,
metody terapeutyczne. Najbardziej efektywne jest od- swoją osobowość. Metody praktyczne dzielą się na
działywanie polisensoryczne, czyli jednoczesne an- dwie grupy. Pierwsza obejmuje ćwiczenia, druga służy
gażowanie wielu zmysłów. O doborze metod realizacji zadań wytwórczych.
14 Biuletyn Polskiego Towarzystwa Dysleksji
3 Ćwiczenie jest wielokrotnym wykonywaniem 3 Metoda  Rytmiczny ruch Kerstin Linde
określonej czynności dla uzyskania wprawy intelek- i Harald Blomberg (metoda psychomotoryczna);
tualnej i praktycznej. Ćwiczenia mają wykształcić J. Krzyżewska, Aktywizujące metody i techniki w edu-
umiejętności i nawyki niezbędne przy wykonywaniu kacji wczesnoszkolnej, Suwałki 1998-2000; I. Mań-
różnych zadań, co łatwo wykorzystywać w terapii do kowska, Kreowanie rozwoju dziecka, Gdynia 2005.
usprawniania funkcji percepcyjno-motorycznych. Pa- 3 Metoda integracji sensorycznej Violet Maas
miętać jednak należy, aby nie ograniczać się jedynie (metoda polisensoryczna); V. F. Maas, Uczenie się
do powtarzania czynności. W trakcie wykonywania przez zmysły, Warszawa 1998.
ćwiczeń ważne jest, aby uczeń był świadom celu, ja- 3 Kinezjologia edukacyjna Paula i Gail Denni-
kiemu mają one służyć. son (metoda wspomagająca naturalny rozwój czło-
3 Realizację zadań wytwórczych cechuje prze- wieka); P Dennison, G. Dennison, Brain Gym
.
waga aktywności praktycznej, mającej na celu uświa- EduKinesthetics, Inc., 1994; Twórcza kinezjologia
domienie, czemu ćwiczenie ma służyć, oraz w praktyce, (praca zbiorowa), Warszawa 2002;
uświadomienie reguł działania i kolejności ich wyko- I. Mańkowska, Kreowanie rozwoju dziecka , Gdynia
nania. Zadania wytwórcze znakomicie można wyko- 2005.
rzystać w ćwiczeniach usprawniających motorykę rąk. 3 Logorytmika (metoda psychomotoryczna); J.
l Metody aktywizujące rozwijają zainteresowania, Tokarczyk, Wykorzystanie ćwiczeń logorytmicznych
kształtują umiejętność pracy w zespole, pobudzają w terapii dzieci z zaburzeniami mowy i współwystę-
myślenie twórcze, wzbogacają słownik ucznia. Spraw- pującymi nieprawidłowościami w rozwoju psycho-
dzają się szczególnie w pracy z uczniami dyslektycz- motorycznym, Słupsk 1997.
nymi. Atrakcyjna i urozmaicona forma ćwiczeń 3 Gry i zabawy w terapii pedagogicznej (me-
zachęca ucznia do pracy nad problemem. Wdraża go toda psychomotoryczna); J. Jastrząb, Gry i zabawy
do samodzielności. W tej grupie są specjalne metody w terapii pedagogicznej, Warszawa 2005.
terapeutyczne, które wymieniam wraz ze wskazaniem 3 Usprawnianie funkcji percepcyjno-moto-
z
ródła w literaturze. Stosowane są najczęściej metody rycznych u dzieci dyslektycznych (program psy-
słowne, poglądowe, praktycznego działania, czyli pi- chokorektywny); J. Jastrząb, Usprawnianie funkcji
sanie, rysowanie, czytanie, ćwiczenia pamięci. Po- percepcyjno-motorycznych u dzieci dyslektycznych,
nadto wielu terapeutów stosuje elementy kinezjologii Warszawa 2005.
edukacyjnej, wizualizację, słowa haki, metodę zakła- 3 Metoda 18 struktur wyrazowych Ewy Kujawy
dek, muzykoterapiÄ™, arteterapiÄ™, dramÄ™, elementy my- i Marii Kurzyny (nauka czytania i pisania); E. Ku-
ślenia twórczego, mandale, elementy pedagogiki jawa, M. Kurzyna, Reedukacja dzieci z trudnościami
zabawy. w czytaniu i pisaniu metodÄ… 18 struktur wyrazowych,
3 Metoda Ruchu Rozw3
ajÄ…cego Weroniki Sherborne Warszawa 1994.
(metoda psychomotoryczna); M. Bogdanowicz, 3 Metoda sylabowa w czytaniu i pisaniu i pro-
D. Okrzesik, Opis i planowanie zajęć według Metody gram ćwiczeń (metoda alternatywa wobec metod
Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne, Gdańsk 2005. konwencjonalnych); K. Grabałowska, J. Jastrząb,
3 Metoda Dobrego Startu Marty Bogdanowicz J. Mickiewicz, M. Wojak, Ćwiczenia w czytaniu i pi-
(metoda psychomotoryczna); M. Bogdanowicz, Me- saniu. Poradnik metodyczny do terapii dzieci dyslek-
toda Dobrego Startu, Warszawa 1999. tycznych, Toruń 1995.
Biuletyn Polskiego Towarzystwa Dysleksji 15
3 Program Edukacyjno-Terapeutyczny ORTO- 3 Drama  K. Pankowska, Edukacja przez dramÄ™.
GRAFFITI (nauka czytania i pisania i techniki ćwi- Przewodnik metodyczny, Warszawa 1997.
czeń psychomotorycznych); J. Studnicka, Ortograffiti 3 Ekspresja artystyczna  I. Mańkowska, Kreowa-
dla uczniów gimnazjum i szkół ponadgimnazjalnych, nie rozwoju dziecka, Gdynia 2005.
Gdynia 2003; D. Chwastniewska, R. Czabaj, Czytam, 3 Programy multimedialne  Oferta jest ciÄ…gle
rozumiem, piszę. Ortograffiti dla kl. IV-V, Gdynia poszerzana. Zachęcam do poszukiwania na stronach
2006; R. Czabaj, A. Piechnik-Kaszuba, Czytam, rozu- internetowych.
miem, piszÄ™. Ortograffiti dla kl.V-VI, Gdynia 2006. Autorami wymienionych metod sÄ… znani pedago-
3 Metody supernauczania (metoda twórczego dzy, psycholodzy, logopedzi i terapeuci. Trzeba pa-
rozwiązywania problemów); S. Ostrander, L. - miętać, że nie są to metody uniwersalne, jednakowo
Schroeder, Superlearning 2000 podręcznik, War- skuteczne dla wszystkich. Adresowane są do dzieci
szawa 1999. i uczniów w różnym wieku, znajdujących się na róż-
3 Metoda mapy pojęciowej (notatka nieli- nych etapach rozwoju. Doświadczony terapeuta wie,
nearna); T. Buzan, Mapy twoich myśli, A
ódz
1999; T. jak wykorzystać daną metodę i które ćwiczenia będą
Buzan, Podręcznik szybkiego czytania, A
ódz
2002; T. stymulowały określone funkcje percepcyjno-moto-
Buzan, Rusz głową, A
ódz
1999. ryczne. Nie ma szybkiego sposobu na przezwycięże-
3 Metoda kolorowej ortografii Lesława Furmagi; nie specyficznych trudności w nauce. Tylko dobrze
L. Furmaga, Ortofrajda: gawęda i teoria. Przewodnik, zorganizowana systematyczna praca terapeutyczna,
Wejherowo 2007; R. Janiec, Ortofrajda. Nauka ortogra- połączona z dużym zaangażowaniem się ucznia, ro-
fii zupełnie inaczej, "Biuletyn Oświatowy" nr 12/2002. dziców i nauczycieli może przynieść efekty.
Bibliografia
M. Bogdanowicz, A. Adryjanek, Uczeń z dysleksją w szkole, Gdynia 2005.
W. Brejnak, K. J. Zabłocki, Dysleksja w teorii i praktyce, Warszawa 1999.
Z. Brześkiewicz, Superczytanie, Warszawa 1996.
I. Czajkowska, K. Herda, Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne w szkole, Warszawa 1996.
K. Gozdek-Michaelis, Supermożliwości twojego umysłu, Warszawa 1995
Z. Hanzel, Dyktanda graficzne, Gdańsk 2003.
J. Jastrząb (red.), Edukacja terapeutyczna, Toruń 2002.
J. Jastrząb, Przegląd programów terapeutycznych dla dzieci dyslektycznych, "Wychowanie na co dzień" nr 3-5/2003.
G. Krasowicz, Język, czytanie i dysleksja, Lublin 1997.
H. Lorayne, Sekrety superpamięci, A
ódz
1998.
E. Małek, Dziecięce Hip-Hop. Zabawy stymulujące psychomotoryczny rozwój dziecka, Kraków 2000.
W. Okoń, Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Warszawa 1998.
Z. Saduś, Jak pomóc uczniowi w nauce ortografii, Opole 2003.
B. Sawa, Jeżeli dziecko z
le czyta i pisze, Warszawa 1980.
L. Szyndler, Pomyśl zapamiętaj zapisz, Kraków 2006.
W. Turewicz (red.), Jak pomóc dziecku z dysortografią, Zielona Góra 2002.
W. Zaczyński, Rozwój metody eksperymentalnej i jej zastosowanie w dydaktyce, Warszawa 1967.
16 Biuletyn Polskiego Towarzystwa Dysleksji