Elektoraty partii o przeszlosci
- oceny rzadów -
" Majac do wyboru powrót do zycia w socjalizmie lub zycie w dzisiejszej Polsce, 74% wyborców -
przede wszystkim: UW (90%) i AWS (84%) - wybraloby czasy obecne. Co piaty, wolalby cofnac sie do
sytuacji, jaka miala miejsce przez ostatnie dziesiec - dwadziescia lat Polski Ludowej. Chec powrotu do
tamtego okresu najczesciej deklarowali wyborcy PSL (niemal co trzeci).
" Okres PRL jedna trzecia wyborców ocenila pozytywnie, zas negatywnie - przeszlo polowa. Krytyczne
opinie wyrazali najczesciej wyborcy UW (73%), AWS (72%) i ROP (68%). Zas przeciwne poglady
dominowaly jedynie w elektoracie SLD. Podzielone byly zdania elektoratu PSL.
" Nieco gorzej - niz ocena PRL - wypadlo podsumowanie rzadów PZPR - tylko 14% pytanych
stwierdzilo, ze zrobila ona wiecej dobrego niz zlego (wsród osób zamierzajacych glosowac na PSL
odsetek ten byl dwukrotnie wyzszy). Przeciwnego zdania bylo 40% badanych (przede wszystkim
wyborców AWS - 60%, UW - 51% i ROP - 47%). W przekonaniu 38% respondentów PZPR zrobila tyle
samo zlego co dobrego (poglad ten najczesciej wyrazali wyborcy SLD - 50%).
" W okresie rzadów solidarnosciowych zmienilo sie na lepsze - uwaza 61% wyborców. Dwa razy mniej
osób bylo przeciwnego zdania. Zadowolenie z polityki prowadzonej przez ówczesne wladze wyróznialo
przede wszystkim wyborców UW (80%), ale takze AWS (73%) i ROP (69%). O zmianie na gorsze w
tamtym okresie w wiekszosci mówi elektorat PSL (52%). Podzielone opinie maja wyborcy SLD.
" Od czasu objecia wladzy przez koalicje SLD/PSL w Polsce zmienilo sie na lepsze - mówi 54%
pytanych. Zmiany na gorsze zauwaza 33% wyborców. Zdecydowanie najlepiej o zmianach w latach
1989-93 wypowiadali sie wyborcy UW. Takze elektorat AWS i ROP czesciej niz inni pozytywnie ocenil
ówczesne przemiany. Polityka rzadów solidarnosciowych zostala w wiekszosci negatywnie oceniona
przez wyborców PSL. Podzielone opinie panowaly wsród osób deklarujacych poparcie dla SLD.
" Zdecydowana wiekszosc pytanych (63%) uwaza, ze koalicja SLD/PSL nie wywiazala sie ze swych
obietnic przedwyborczych. W opinii 11% wyborców - wywiazaly sie oba ugrupowania, 7% - twierdzi, ze
tylko SLD, a 3% - ze tylko PSL. Wsród elektoratu SLD 31% uwaza, ze wywiazaly sie obie partie,
zdaniem 20% - tylko SLD, a w opinii 27% - zadna z rzadzacych partii. Wyborcy PSL najczesciej
uwazali, ze oba ugrupowania nie zrealizowaly gloszonych postulatów, a o tym, ze zrealizowalo je PSL
mówi 15%. Najbardziej krytyczni sa wyborcy AWS i ROP - po 82% z nich twierdzi, ze ani SLD ani PSL
nie wywiazaly sie ze swych obietnic.
Warszawa, pazdziernik 1997
OBOP Sp. z o.o., ul. Dereniowa 11, 02-776 Warszawa, tel. [phone], fax [phone], [e-mail], www.obop.com.pl
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o.o. . Elektoraty partii o przeszlosci... , sondaz z 15-17
wrzesnia 1997 r.
Cytowanie, publiczne odtwarzanie, kopiowanie oraz wykorzystywanie w innej formie danych, informacji i
opracowan zawartych w tej publikacji jest dozwolone pod warunkiem podania zródla.
* * *
Niespelna tydzien przed wyborami parlamentarnymi przeprowadzilismy na zlecenie I
Programu TVP badanie1, którego celem byla analiza elektoratów partyjnych pod katem
ich stosunku do spraw ustrojowych, przeszlosci oraz wplywu róznych wydarzen, jakie
mialy niedawno miejsce w Polsce, na zachowania wyborcze. Wyniki te zostaly
przedstawione w czasie programu  Wieczór Wyborczy .
Przekazujemy Panstwu druga czesc zaprezentowanych wówczas wyników.
Przypomnijmy, ze pierwsza dotyczyla stosunku wyborców do róznych modelów panstwa.
Obecnie zajmiemy sie opiniami wyborców na temat ich opinii o blizszej i dalszej
przeszlosci - czasach PRL, rzadach solidarnosciowych oraz ostatnim okresie wladzy
koalicji SLD/PSL. Przypomnijmy, ze zaprezentowane tu wyniki dotycza tych osób, które
zadeklarowaly gotowosc wziecia udzialu w wyborach i mialy sprecyzowane preferencje.
W szczególowych zestawieniach uwzglednilismy partie, które wprowadzily swoich
przedstawicieli do Sejmu (pominieto Mniejszosc Niemiecka). Wyborcy UP, KPEiR,
KPEiR RP, UPR, NChD BdP - ze wzgledu na niewielkie liczebnosci w próbie - zostali
wlaczeni do kategorii  inne partie .
Miniona epoka - opinie elektoratów
Zdecydowana wiekszosc badanych majac do wyboru powrót do zycia w socjalizmie
- takim jaki byl - lub zyc w Polsce dzisiejszej nie chcialaby powrotu do sytuacji, jaka
miala miejsce jeszcze dwadziescia lat temu. Zycie w Polsce Ludowej wybralby co piaty.
Akceptacja dzisiejszej rzeczywistosci nieco wieksza jest wsród osób, które
zdecydowane byly wybierac swoich przedstawicieli do Parlamentu niz wsród ogólu
doroslej ludnosci Polski.
1
Sondaz Osrodka Badania Opinii Publicznej z 15-17 wrzesnia 1997 r. na zlecenie I Programu TVP. Zbadano 1024 Polaków
od 18 roku zycia. Dopuszczalny blad dla takiej wielkosci próby nie przekracza +/-3,1% przy wiarygodnosci oszacowania
równej 95%. Na potrzeby komunikatu przeanalizowano opinie 682 uprawnionych do glosowania Polaków, k
tórzy
2
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o.o. . Elektoraty partii o przeszlosci... , sondaz z 15-17
wrzesnia 1997 r.
GDYBY MIAL(A) PAN(I) DO WYBORU POWRÓCIC DO ZYCIA W SOCJALIZMIE TAK, JAK TO
WYGLADALO PRZEZ OSTATNIE DZIESIEC - DWADZIESCIA LAT POLSKI LUDOWEJ, CZY ZYC W
POLSCE DZISIEJSZEJ, TO CO BY PAN(I) WYBRAL(A)?
wyborcy partii ogól Polaków
zycie w socjalizmie takim jaki byl 19% 21%
zycie w Polsce dzisiejszej 74% 68%
trudno powiedziec 7% 11%
Terazniejszosc najbardziej odpowiada wyborcom UW (90%) i AWS (84%) - w tych
grupach - okres realnego socjalizmu jest najsilniej odrzucany (czasy te wybraloby
odpowiednio 8% do 11%). Natomiast najwieksza nostalgia za miniona epoka cechuje
elektorat PSL (socjalizm wybraloby 31% z nich).
GDYBY MIAL(A) PAN(I) DO WYBORU POWRÓCIC DO ZYCIA W SOCJALIZMIE, TAK JAK TO
WYGLADALO PRZEZ OSTATNIE DZIESIEC, DWADZIESCIA LAT POLSKI LUDOWEJ, CZY ZYC W
POLSCE DZISIEJSZEJ, TO CO BY PAN(I) WYBRAL(A)?
19%
74%
ogólem
ogólem
7%
zycie w socjalizmie
31%
w dzisiejsze Polsce
62%
PSL
PSL
trudno powiedziec
7%
22%
68%
SLD
SLD
10%
20%
72%
ROP
ROP
8%
11%
84%
AWS
AWS
5%
8%
90%
UW
UW
2%
28%
63%
inna
inna
9%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%
Wsród wyborców partii, które nie weszly do Parlamentu, lata Polski Ludowej
szczególnie chetnie wybieraliby wyborcy obu ugrupowan emeryckich - Krajowego
Porozumienia Emerytów i Rencistów Rzeczypospolitej oraz Krajowej Partii Emerytów i
Rencistów. Natomiast przeszlosc najsilniej odrzucany byl przez elektorat Narodowo
Chrzescijansko Demokratycznego Bloku dla Polski.
*
zadeklarowali gotowosc wziecia udzialu w wyborach i mieli sprecyzowane preferencje wyborcze. Dopuszczalny blad dla
takiej liczebnosci nie przekracza +/-3,7%.
3
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o.o. . Elektoraty partii o przeszlosci... , sondaz z 15-17
wrzesnia 1997 r.
Podsumowujac okres PRL, jedna trzecia badanych ocenila go pozytywnie, a
negatywnie - nieco ponad polowa. Nieco bardziej krytyczni pod tym wzgledem sa
decydujacy sie na glosowanie niz ogól Polaków - z których czesc nie zamierzala
korzystac ze swych praw wyborczych. Jednoczesnie w tej ostatniej grupie czesciej
pojawial sie brak jednoznacznych opinii o tym jak oceniac czasy Polskiej
Rzeczypospolitej Ludowej.
JAK OGÓLNIE RZECZ BIORAC OCENIL(A)BY PAN(I) OKRES PRL?
wyborcy partii ogól Polaków
dobrze 33% 34%
zle 56% 51%
trudno powiedziec 11% 15%
Oceny pozytywne nad negatywnymi zdecydowanie przewazaly jedynie wsród
elektoratu SLD (55% do 33%). Podzielone byly zdania wyborców PSL (48% do 47%).
Czasy PRL najkrytyczniej ocenione zostaly przez osoby zamierzajace wówczas
glosowac na UW (73%), AWS (72%), a takze ROP (68%).
JAK OGÓLNIE RZECZ BIORAC OCENIL(A)BY PAN(I) OKRES PRL?
33%
pozytywna
ogólem
ogólem 56%
negatywna
11%
trudno powiedziec
55%
SLD
SLD
33%
12%
48%
PSL
PSL
47%
5%
22%
68%
ROP
ROP
10%
20%
73%
UW
UW
7%
17%
72%
AWS
AWS
11%
37%
45%
inna
inna
18%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%
4
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o.o. . Elektoraty partii o przeszlosci... , sondaz z 15-17
wrzesnia 1997 r.
Wsród ugrupowan, które nie weszly do Sejmu - tak jak w poprzednim pytaniu -
najlepsze opinie o czasach PRL panuja wsród przede wszystkim wyborców Krajowego
Porozumienia Emerytów i Rencistów Rzeczypospolitej, Krajowej Partii Emerytów i
Rencistów, a takze Unii Pracy. Elektorat Bloku dla Polski i Unii Prawicy
Rzeczypospolitej nie róznil sie zasadniczo od ogólu pytanych - zdecydowana wiekszosc
z nich krytycznie ocenila tamten okres historii Polski.
*
W ogólnej ocenie okresu PRL zawieraja sie wspomnienia ludzi dotyczace zarówno
ich zycia osobistego, jak i stosunek do minionego systemu. Aby oddzielic te dwie
sprawy, zapytalismy respondentów, jak oceniliby niemal pólwiecze rzadów PZPR.
Okazuje sie, ze w tym przypadku pozytywnych ocen bylo przeszlo dwukrotnie mniej niz w
przy ocenie okresu PRL - zaledwie jedna siódma badanych uwaza, ze formacja ta
zrobila wiecej dobrego niz zlego. Przeciwnego zdania jest niemal trzykrotnie wiecej
osób. Podobny odsetek osób uwaza, ze rachunek korzysci i strat wyrównuje sie.
CZY PANA(I) ZDANIEM PZPR PRZEZ 50 LAT RZADÓW W PANSTWIE
ZROBILA WIECEJ DOBREGO CZY ZLEGO?
wyborcy partii ogól Polaków
wiecej dobrego 14% 14%
wiecej zlego 40% 35%
tyle samo zlego co dobrego 38% 39%
trudno powiedziec 8% 12%
Podobnie jak wczesniej - ta czesc osób, która wybierala sie do glosowania i miala
sprecyzowane preferencje, jest pod wzgledem oceny minionego pólwiecza bardziej
krytyczna niz ogól spoleczenstwa.
5
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o.o. . Elektoraty partii o przeszlosci... , sondaz z 15-17
wrzesnia 1997 r.
CZY PANA(I) ZDANIEM PZPR PRZEZ 50 LAT RZADÓW W PANSTWIE ZROBILA
WIECEJ DOBREGO CZY ZLEGO?
14%
40%
ogólem
38%
8%
wiecej dobrego
wiecej zlego
tyle samo zlego co dobrego
trudno powiedziec
27%
22%
PSL
42%
9%
20%
22%
SLD
50%
8%
7%
47%
ROP
38%
8%
7%
60%
AWS
25%
8%
2%
51%
UW
37%
10%
20%
34%
inne
38%
8%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%
Rzady PZPR byly najlepiej oceniane przez wyborców PSL (27% ocen pozytywnych)
oraz SLD (20%). Relatywnie duze zadowolenie z polityki prowadzonej przez ówczesne
wladze wyróznialo takze wyborców obu ugrupowan emeryckich oraz UP.
Negatywne opinie na temat skutków sprawowania rzadów przez komunistów
najsilniej akcentowali wyborcy AWS (60% ocen negatywnych). Podobne nastawienie -
lecz juz nieco slabiej - cechowalo osoby deklarujace glosowanie na UW (51%) i ROP
(47%). Wsród krytyków poprzedniego systemu znalezli sie takze wyborcy BdP.
Rzady solidarnosciowe - ocena zmian
Przemiany, jakie nastapily w Polsce w latach 1989 - 1993, a wiec w czasie trwania
rzadów solidarnosciowych, wiekszosc badanych ocenila pozytywnie. O zmianach na
gorsze mówi dwukrotnie mniej osób. Respondenci, którzy na tydzien przed wyborami
deklarowali zamiar uczestnictwa w nich i wiedzieli na kogo glosowac, nieco czesciej niz
ogól spoleczenstwa mówili o poprawie sytuacji w tamtym okresie. W tej drugiej grupie -
czesciej niz wsród wyborców - pojawial sie brak zdania o skutkach prowadzonej
6
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o.o. . Elektoraty partii o przeszlosci... , sondaz z 15-17
wrzesnia 1997 r.
wówczas polityki.
CZY W POLSCE W OKRESIE RZADÓW SOLIDARNOSCIOWYCH, MIEDZY 1989 A 1993 R., OGÓLNIE
RZECZ BIORAC ZMIENILO SIE W NASZYM KRAJU NA LEPSZE CZY NA GORSZE?
wyborcy partii ogól Polaków
na lepsze 61% 56%
na gorsze 29% 29%
trudno powiedziec 10% 15%
CZY W POLSCE W OKRESIE RZADÓW SOLIDARNOSCIOWYCH, MIEDZY 1989 A 1993 R.,
OGÓLNIE RZECZ BIORAC ZMIENILO SIE NA LEPSZE, CZY NA GORSZE?
na lepsze
61%
ogólem
ogólem
29%
na gorsze
10%
trudno powiedziec
80%
UW
UW
11%
9%
73%
AWS
AWS
17%
10%
69%
ROP
ROP
19%
12%
46%
SLD
SLD
45%
9%
37%
52%
PSL
PSL
11%
58%
inne
inne
31%
11%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%
Okres rzadów solidarnosciowych zdecydowanie najlepiej zostal oceniony przez
elektorat UW (80% ocen pozytywnych). Korzystniej niz inni mówili o nim takze wyborcy
AWS (73%) i ROP (69%). Podobne nastawienie wyróznialo równiez zwolenników UPR.
Glosy dezaprobaty przewazaly natomiast wsród osób, które zamierzaly popierac
PSL (o zmianach na gorsze mówi 52% sposród nich). Podzielone opinie panowaly w
elektoracie SLD (46% mówi o zmianach na lepsze, a 45% - na gorsze), który jednak - w
porównaniu z ogólem badanych - cechowal sie relatywnie duzym krytycyzmem wobec
skutków reform prowadzonych przez ekipe solidarnosciowa. Ówczesne przemiany nie
znalazly takze wielu entuzjastów wsród osób, deklarujacych zamiar glosowania na
KPEiR RP.
Wyborcy o ustepujacej ekipie rzadzacej
7
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o.o. . Elektoraty partii o przeszlosci... , sondaz z 15-17
wrzesnia 1997 r.
Polowa pytanych, podsumowujac dzialalnosc koalicji SLD/PSL stwierdzila, ze od
czasu objecia przez nia wladzy w Polsce zmienilo sie na lepsze. Zdaniem co trzeciego -
sytuacja pogorszyla sie. Mozna zauwazyc, ze efekty dzialan odchodzacej koalicji zostaly
ocenione nieco gorzej niz poprzedzajacych ja rzadów formacji solidarnosciowej. Tak jak
i w tamtym przypadku korzystniejsze opinie na ten temat panuja wsród wyborców niz
ogólu populacji.
WE WRZESNIU 1993 R., W WYNIKU WYBORÓW WLADZE ZDOBYLY SLD I PSL. CZY OD TAMTEJ PORY
W POLSCE ZMIENILO SIE - OGÓLNIE RZECZ BIORAC - NA LEPSZE CZY NA GORSZE?
wyborcy partii ogól Polaków
na lepsze 54% 49%
na gorsze 32% 31%
trudno powiedziec 14% 20%
Zmiany, które nastapily w wyniku rzadów koalicji SLD/PSL zdecydowanie najlepiej
ocenili wyborcy SLD (87% ocen pozytywnych). Duzo gorzej - ale mimo wszystko nieco
lepiej niz przez ogól - wypadlo podsumowanie ich dzialalnosci przez elektorat
koalicyjnego PSL (o zmianach na lepsze mówi 61% z nich, a na gorsze - 30%).
Natomiast odwrotne do tych opinie deklarowali wyborcy AWS (odpowiednio 34% do
48%).
WE WRZESNIU 1993 R. W WYNIKU WYBORÓW WLADZE ZDOBYLY SLD I PSL. CZY OD TAMTEJ
PORY W POLSCE ZMIENILO SIE - OGÓLNIE RZECZ BIORAC - NA LEPSZE, CZY NA GORSZE?
na lepsze
54%
ogólem
ogólem
32%
na gorsze
14%
trudno powiedziec
87%
SLD
SLD
7%
6%
61%
PSL
PSL
30%
9%
49%
ROP
ROP
37%
14%
45%
UW
UW
33%
22%
34%
AWS
AWS 48%
18%
37%
49%
inne
inne
14%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%
8
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o.o. . Elektoraty partii o przeszlosci... , sondaz z 15-17
wrzesnia 1997 r.
Zadowolenie z polityki prowadzonej przez ostatnie cztery lata wyróznialo wyborców
KPEiR. Opinie elektoratu UP nie róznily sie zasadniczo od ogólu pytanych. Z kolei
negatywne oceny tego okresu przewazaly wsród wyborców BdP, a takze - UPR i KPEiR
RP.
*
W ramach podsumowania dzialalnosci ustepujacej koalicji, poprosilismy badanych,
aby odpowiedzieli, czy w ich przekonaniu, rzadzace SLD i PSL wywiazaly sie ze swych
obietnic przedwyborczych, czy tez nie. Zdecydowana wiekszosc badanych stwierdzila,
ze zadno z tych ugrupowan nie zrealizowalo zapowiadanych w 1993 r. postulatów.
Zaledwie co dziewiaty uznal, ze obie partie wypelnily swoje zobowiazania. Wsród
pozostalych, nieco wiecej osób przychylalo sie do opinii, ze wywiazalo sie tylko SLD niz
PSL.
CZY PANA(I) ZDANIEM - OGÓLNIE BIORAC - RZADZACA OBECNIE KOALICJA SLD/PSL
WYWIAZALA SIE, CZY RACZEJ NIE, ZE SWOICH OBIETNIC PRZEDWYBORCZYCH?
wyborcy partii ogól Polaków
tak, wywiazaly sie oba ugrupowania - SLD i PSL 11% 9%
wywiazalo sie tylko SLD 7% 5%
wywiazalo si e tylko PSL 3% 3%
nie wywiazaly sie ani SLD ani PSL 63% 60%
trudno powiedziec 16% 23%
Wyborcy niemal wszystkich - poza SLD - ugrupowan, które weszly do Parlamentu (w
tym takze elektorat wspólrzadzacego PSL), w zdecydowanej wiekszosci stwierdzili, ze
zadna z partii rzadzacych nie wywiazala sie ze swych przedwyborczych obietnic. Opinie
takie zadeklarowalo po 82% wyborców AWS i ROP, 70% - UW i 63% - PSL. Natomiast
wsród osób, które zamierzaly poprzec SLD odsetek ten wynosil 27%. Nieco czesciej -
31% - elektorat ten twierdzil, ze wywiazaly sie oba ugrupowania, a co piaty twierdzil, ze
tylko SLD. Dla porównania, wsród wyborców PSL, o realizacji zapowiadanych
postulatów przez oba ugrupowania mówilo 9%, a realizacji obietnic skladanych przez
 swoja partie - 15%.
9
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o.o. . Elektoraty partii o przeszlosci... , sondaz z 15-17
wrzesnia 1997 r.
CZY PANA(I) ZDANIEM - OGÓLNIE BIORAC - RZADZACA OBECNIE KOALICJA SLD/PSL
WYWIAZALA SIE, CZY RACZEJ NIE, ZE SWOICH OBIETNIC PRZEDWYBORCZYCH?
11%
oba ugrupowania
7%
3%
ogólem
tylko SLD
63%
16%
tylko PSL
31%
ani SLD ani PSL
20%
SLD 3%
trudno powiedziec
27%
19%
9%
0%
PSL 15%
63%
13%
6%
4%
UW 1%
70%
19%
4%
0%
ROP 2%
82%
12%
3%
1%
AWS 2%
82%
12%
7%
7%
inne 1%
67%
18%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%
Wywiazywanie sie z obietnic wyborczych przez SLD i PSL ostalo krytycznie
ocenione przez wyborców BdP i UPR. Czesciej niz inni, o realizacji obietnic przez SLD
mówili respondenci zamierzajacy glosowac na UP. Opinie elektoratów obu ugrupowan
emeryckich nie róznily sie zasadniczo od przecietnych, mozna tylko dodac, ze wyrazenie
opinii w tej sprawie sprawilo im troche wiecej trudnosci niz pozostalym.
10