HH
HH Projekty AVT
Uniwersalny
U
n
i
w
e
r
s
a
l
n
y
Uniwersalny
U
n
i
w
e
r
s
a
l
n
y
2671
2
6
7
1
2671
2
6
7
1
Moduł TDA7294,
M
o
d
u
Å‚
T
D
A
7
2
9
4
,
Moduł TDA7294,
M
o
d
u
Å‚
T
D
A
7
2
9
4
,
czyli
prosta droga
p
r
o
s
t
a
d
r
o
g
a
prosta droga
p
r
o
s
t
a
d
r
o
g
a
do wzmacniacza
d
o
w
z
m
a
c
n
i
a
c
z
a
do wzmacniacza
d
o
w
z
m
a
c
n
i
a
c
z
a
multimedialnego 6x100W
m
u
l
t
i
m
e
d
i
a
l
n
e
g
o
6
x
1
0
0
W
multimedialnego 6x100W
m
u
l
t
i
m
e
d
i
a
l
n
e
g
o
6
x
1
0
0
W
łem się na bardziej znaną kostkę koncernu zastosowanie małego radiatora z wentylato-
Parametry wzmacniacza ST (dawniej Thomson)  TDA7294. Dodat- rem.
Napięcie zasilania: . . . . . . . ą10V...ą40V kowym powodem był fakt, że ciągle istnieje Małe wymiary radiatora wiążą się z kolej-
Szczytowa moc wyjściowa: . . . do 100W duże zapotrzebowanie na wszelkie wzmac- ną sprawą: Czytelnicy upominają się
Użyteczna moc wyjściowa niacze dużej mocy. Wprawdzie my w EdW o wzmacniacz multimedialny: 5- lub 6-kana-
przy zasilaniu ą30V: . . . . . . 80W na 4&! opisaliśmy kostkę TDA7294 już w numerze łowy o dużej mocy i dobrych parametrach.
50W na 8&! 8/1997 (Wzmacniacz 100W na układzie Taki wzmacniacz z konieczności musi zawie-
Zniekształcenia harmoniczne: . . <0,01% TDA7294), jednak wcale się ona nie zestarza- rać 5 lub 6 wzmacniaczy, więc przy dużej
Szybkość wyjÅ›ciowa: . . . . . . typ 10V/µs Å‚a i najwyższy czas, żeby przedstawić nowÄ… mocy pojawia siÄ™ poważny problem radiato-
wersję wzmacniacza. Dodatkowym powo- rów. Zastosowanie chłodzenia wymuszonego,
dem jest duża popularność przedstawionego a konkretnie komputerowych radiatorów
Już kilka miesięcy temu mój syn  odziedzi- w EdW 5/2003 wzmacniacza lampowo-mo- z wentylatorem znakomicie ułatwi samodziel-
czył przyzwoite kolumny Tannoy 632. Po- sfetowego Ryszarda Ronikiera, gdzie też pra- ne zbudowanie takiego wielokanałowego
przednie kolumny  napędzał wzmacnia- cują te układy. Moduł z roku 1997 (AVT- wzmacniacza o bardzo dobrych parametrach.
czem multimedialnym opisanym w EdW 2153) nadal cieszy się dużym powodzeniem, Wszystkie te czynniki sprawiły, że posta-
3/2002. Wzmacniacz ten doskonale spisywał jednak zdecydowałem się na znaczne upro- nowiłem zaprojektować mały moduł wzmac-
się też z nowymi kolumnami, jednak ograni- szczenie układu i zmniejszenie płytki. Oka- niacza wysokiej klasy do uniwersalnego wy-
czona moc wyjściowa uniemożliwiła pełne zało się bowiem, że większość Czytelników korzystania. Efekt pokazany jest na fotogra-
wykorzystanie ich  wydechu . Junior do- i tak nie wykorzystuje możliwości rozbudo- fiach i opisany w artykule.
szedł do wniosku, że przydałby mu się moc- wanych obwodów MUTE i STANDBY. Po-
niejszy i bardziej efektywny wzmacniacz nadto rozwój techniki nie tylko umożliwił, Opis układu
mocy. Rozwiązanie problemu oczywiście ale wręcz wymusił kolejną ważną zmianę: Pełny schemat ideowy modułu pokazany jest
spadło na mnie. Przedyskutowaliśmy kilka na rysunku 1. Układ scalony TDA7294 pra-
koncepcji, przy czym dyskusję zaczęliśmy cuje tu w typowej konfiguracji. Rezystancja
od obudowy. W grę wchodziła nawet prze- Rys. 1
zroczysta obudowa z pleksi, pozwalajÄ…ca
w pełni docenić przyszłe piękno wnętrza.
ZaczÄ…Å‚em prace nad kilkoma wersjami.
Stopniowo powstał wzmacniacz hybrydowy
na lampie wysokiej jakości E88CC i dwóch
tranzystorach HEXFET typu IRF540. Zapro-
jektowałem też  odlotowy wzmacniacz mo-
stkowy dużej mocy na dwóch układach
TDA7294. Powstał również prosty moduł ze
wzmacniaczem TDA7294. Ten układ scalo-
ny zasłużenie cieszy się bardzo dobrą opinią
nawet u audiofilów (przynajmniej u tych bar-
dziej rozsądnych, którzy nie są chronicznie
i nieuleczalnie uczuleni na wszystko, co sca-
lone).
Choć przyjemne doświadczenia miałem
z całkowicie bipolarnym układem LM3886
firmy National Semiconductor, zdecydowa-
Elektronika dla Wszystkich
13
Projekty AVT
wejściowa modułu wyznaczona jest przez nowią z
ródło zasilania układu przy szybkich Przypuszczam, że zaskoczeniem dla nie-
wartość R6 i jest rzędu 20k&!, ponieważ rezy- przebiegach. Ich umieszczenie bardzo blisko których Czytelników będzie obwód z tranzy-
stancja wejścia układu scalonego jest więk- układu scalonego redukuje impedancję wyj- storem T1 i dwoma silnikami (wentylatora-
sza niż 100k&!. Sygnał audio podawany jest ściową zasilacza i polepsza parametry impul- mi). Wszystko dlatego, że zastosowałem
na wzmacniacz przez trzy kondensatory sowe. chłodzenie wymuszone. Jak pokazują foto-
C1...C3. Przy ich sumarycznej pojemności Jak wyraz
nie (kolorami) zaznaczyłem na grafie, chłodzenie układu scalonego zapew-
3µF dolna czÄ™stotliwość graniczna obwodu schemacie, w ukÅ‚adzie wystÄ™pujÄ… dwa obwo- nia radiator komputerowy z wentylatorem.
wejściowego wynosi około 2,6Hz. Wzmoc- dy masy: Często w podobnych układach do sterowania
nienie ustalone przez rezystory R8, R9 wy- - masa sygnałowa SGND silnika wentylatora służy obwód z czujni-
nosi około 30dB (33x), a dolna częstotliwość - masa mocy PGND. kiem temperatury (takie rozwiązanie wyko-
graniczna obwodu R9C11 jest mniejsza niż Wątpliwości może budzić obecność rezy- rzystałem w przygotowywanym do publika-
11Hz. Wzmacniacz jest szybki, a ostateczne stora R7, który niejako oddziela obwody cji wzmacniaczu mostkowym). W opisywa-
pasmo przenoszenia to około 10Hz...100kHz. mas, ale według schematu rezystor ten jest nym prostym module po przemyśleniu pro-
Kondensator C10 pracuje w obwodzie zwarty. W typowych zastosowaniach rezy- blemu i kilku próbach zdecydowałem się na
podwyższania dodatniego napięcia zasilają- storem R7 nie trzeba się w ogóle przejmo- znacznie prostsze rozwiązanie, pokazane na
cego w szczytach wysterowania (bootstrap). wać, bo nie będzie on wlutowany, a na płyt- rysunku 1. Zasada pracy jest oczywista:
Układ bootstrap stosowany jest w bardzo ce drukowanej obwody SGND i PGND są w stanie spoczynku na wyjściu wzmacniacza
wielu wzmacniaczach. Dodatnie szczyty sy- połączone ścieżką i tak ma pozostać w więk- występuje potencjał masy. Wentylator(-y)
gnału wyjściowego chwilowo zwiększają na- szości przypadków. Rezystor R7 został prze- pracuje z niewielką prędkością, i co bardzo
pięcie zasilania obwodów sterujących tranzy- widziany tylko do szczególnych przypadków ważne, zupełnie go nie słychać. Spoczynko-
storami wyjściowymi. A w układzie  więcej informacji zawartych jest w części we obroty wentylatora wyznacza dzielnik
TDA7294 sÄ… to dwa tranzystory MOSFET Tylko dla dociekliwych i zaawansowanych R10, R12 (R11 nie jest montowany). Przy
z kanałem N. Do pełnego otwarcia  górnego pod śródtytułem Połączenia masy. wzroście poziomu sygnału i tym samym gło-
tranzystora mocy potrzebne jest napięcie wy- W stopniach wyjściowych wzmacniacza śności, ujemne połówki sygnału spowodują
ższe od dodatniego napięcia VDD. To wyż- pracują tranzystory MOSFET (DMOS), dzię- dodatkowe ładowanie C12 przez diodę D3.
sze napięcie uzyskuje się właśnie za pomocą ki czemu w typowych zastosowaniach nie Napięcie na C12 wzrasta, a  darlington T1
C10  patrz rysunek 2. Usunięcie C10 nie jest konieczne stosowanie typowych dla zapewnia, że rośnie też napięcie i obroty we-
zaszkodzi więc wzmacniaczowi, tylko unie- wzmacniaczy mocy obwodów Boucherota, ntylatora. Oznacza to, że w chwilach ciszy
możliwi uzyskanie pełnej mocy wyjsciowej. które korygują przesunięcie fazy dla wyso- w głośniku wentylator będzie pracować bez-
Ceramiczne kondensatory C4, C5 o nie- kich częstotliwości i zapobiegających sa- szelestnie, a przy silniejszym sygnale nie-
wielkiej pojemności odsprzęgają zasilanie mowzbudzeniu. Ja w swoim module na wielki szum wentylatora zostanie skutecznie
i zapobiegają samowzbudzeniu. Duże kon- wszelki wypadek dodałem jednak maleńką zagłuszony dz
więkiem z głośnika. Po zaniku
densatory elektrolityczne C8, C9 też zapo- indukcyjność szeregową w postaci cewki sygnału wyjściowego obroty wentylatora bę-
biegają samowzbudzeniu, a dodatkowo sta- z kilku zwojów drutu. Według katalogu cew- dą stopniowo maleć. Prędkość wentylatora
ka ta nie jest wymagana i można ją zastąpić będzie więc proporcjonalna do poziomu sy-
kawałkiem drutu (zworą). W przeciwień- gnału i głośności. Pojemność kondensatora
stwie do wcześniejszych, najnowsza wersja C12 decyduje też, jak szybko ma zmniejszać
karty katalogowej układu TDA7294 z kwiet- się prędkość wentylatora (i związany z tym
nia 2003 zawiera informację, że obwód Bou- szum). Próby modeli pokazują, że pojemność
cherota wedÅ‚ug rysunku 3 (2,7&! + 100nF) 100µF jest dobra, a dodatkowe informacje
normalnie nie jest wymagany, może jednak o możliwości zmian zawarte są w dalszej
być potrzebny przy szczególnych impedan- części artykułu.
cjach obciążenia przy zasilaniu napięciem Napięcie zasilające obwód sterowania
poniżej ą25V (... normally not necessary for wentylatora będzie wynosić 20V do ponad
a stable operation it could be needed in pre- 40V, zależnie od zastosowanego transforma-
sence of particular load impedances at tora. Tymczasem wentylatory komputerowe
V <ą25V). Typowo moduł będzie zasilany mają napięcie nominalne 12V. Aby zapobiec
S
napięciem rzędu ą30V, więc obwód ten moż- uszkodzeniu wentylatora i jednocześnie
na pominąć. zmniejszyć moc strat w tranzystorze T1
Kondensatory C6, C7 pracują w obwo- ( darlington mocy), konieczne okazało się
dach opóz
nionego włączania. Rezystory R1, dodanie rezystora R13 dużej mocy. Przy tak
R2 tworzą dzielnik napięcia zasilania. Po po- dużym napięciu zasilania można też jedno-
Rys. 2 jawieniu się napięcia zasilającego kondensa- cześnie wysterować dwa szeregowo połączo-
tory C6, C7 ładują się stopniowo przez rezy- ne wentylatory. Ja zdecydowałem się umie-
Rys. 3 story R3, R4. Po przekroczeniu napięcia pro- ścić drugi wentylator M2 w kolektorze  dar-
gowego włączania (1,5...3,5V) na wejściach lingtona T1.W takim przypadku kondensa-
MUTE, STANDBY, wzmacniacz stopniowo tor C13 jest niezbędny. Rzecz w tym, że ko-
budzi się do życia. Celem takiego stopniowe- lektor tranzystora to praktycznie z
ródło prą-
go włączania jest uniknięcie trzasków i stu- dowe, a silnik wentylatora nie lubi sterowa-
ków podczas włączania zasilania. Punkt nia prądowego i bez kondensatora C13... wy-
oznaczony CTRL to wejście pozwalające na raz
nie brzęczy. Dodanie kondensatora C13 li-
dołączenie układu do zewnętrznego sterow- kwiduje hałas i oba wentylatorki pracują
nika opóz
nionego włączania i szybkiego wy- w sposób bezszelestny. Jeśli jeden moduł ma
łączania. Dalsze informacje na ten temat po- wysterować wentylatory obu kanałów
dane są w końcowej części artykułu. wzmacniacza stereo, wtedy analogiczne
Elektronika dla Wszystkich
14
Projekty AVT
obwody we wzmacniaczu w drugim kanale Choć w roli C8, C9 przewidziano kondensa- rzyć. Dlatego do T1 powinien zostać dołą-
nie będą montowane. tory o średnicy do 16mm, z powodzeniem czony mały radiatorek o powierzchni np.
W wielu przypadkach moduł będzie zasi- można tam wlutować egzemplarze o średnicy 10cm2.
lany z transformatora toroidalnego o mocy 18mm (sprawdziłem!). Umożliwia to wluto- Więcej uwagi i doświadczenia wymaga
200W i napiÄ™ciu zmiennym 2x24V, co da sta- wanie np. kondensatorów 4700µF/35V. Choć jedynie montaż głównego radiatora. Osoby,
łe napięcie zasilające układ w spoczynku zapewniony jest dobry dostęp do śruby mo- które nie mają żadnego doświadczenia
około ą33V. Napięcie to będzie się zmniej- cującej U1 do radiatora (co, jak podkreślam w wierceniu i gwintowaniu aluminium, ko-
szać w zależności od poziomu sygnału i mo- z dumą, nie jest regułą w podobnych kon- niecznie powinny przeprowadzić próby na
cy transformatora, Mimo wszystko R13 bę- strukcjach), duże  elektrolity C8, C9 warto jakimś kawałku tego metalu (stopu). W ra-
dzie potrzebny, ponieważ nawet pod pełnym wlutować na koniec, po zmontowaniu cewki diatorze trzeba wywiercić dwa otwory o śre-
obciążeniem napięcie zasilania VSS nie spa- L1, rezystora R13 i szpilek  goldpin do dnicy 2,3...2,4mm, a potem je nagwintować
dnie poniżej 24...25V. Podana na rysunku 1 podłączenia wtyków wentylatorów. W płytce gwintownikiem M3. Jeden posłuży do przy-
wartość R13 okaże się dobra przy sterowaniu w złączach M1, M2 przewidziane są dwie kręcenia układu scalonego, drugi do przykrę-
dwóch typowych jednakowych wentylato- szpilki, a typowy wentylator ma trzy przewo- cenia wspornika. Ten wspornik z blachy
rów komputerowych i przy zasilaniu z trans- dy: czerwony to  plus , czarny   minus , w kształcie litery L jest potrzebny do dodat-
formatora 2x24VAC 200W. a żółty lub inny to wyjście kontrolne czujni- kowego powiązania radiatora i płytki.
Jeśli moduł ma sterować tylko jednym ka, które w naszym układzie pozostaje nie- Przed przystąpieniem do pracy należy ko-
wentylatorem, kondensator C13 należy ze- podłączone. niecznie odkręcić od radiatora wentylator,
wrzeć i zwiększyć wartość R13, by przy peł- Do tranzystora T1 warto dołączyć nie- żeby go nie uszkodzić, na przykład opiłkami
nym wysterowaniu wzmacniacza napięcie na wielki radiatorek z kawałka blaszki. Oblicze- aluminium, które mogłyby się dostać do
silniku wentylatora nie przekroczyło 14V. nia wskazują, że nie zawsze jest on koniecz- wnętrza silnika.
Także jeśliby wzmacniacz wyłączał się pod- ny (to zależy od prądu pracy silnika wentyla- Wiercenie i gwintowanie aluminium
czas głośnego grania (zadziałanie zabezpie- tora M1 i napięcia zasilania), ale przy mocy znacznie różni się od wiercenia i gwintowa-
czenia termicznego wskutek zbyt słabego strat rzędu 2W bez radiatora tranzystor ten nia stali  trzeba je wykonać powoli i staran-
chłodzenia) albo odwrotnie  przy najwięk- będzie bardzo gorący i można się nim opa- nie. Prędkość obrotowa wiertła powinna być
szych sygnałach napięcie na wentylatorze możliwie mała, a miejsce wiercenia i wiertło
było większe niż 14V (ryzyko uszkodzenia należy zwilżać denaturatem. Warto najpierw
silników), należy zmienić wartość R13. wywiercić otwór o mniejszej średnicy, np.
Szczegółowe wskazówki podane są w dalszej 1,5...2mm, a potem rozwiercić do potrzebnej
części artykułu. 2,3...2,4mm. Następnie należy nagwintować
otwór, również stosując denaturat. Gwinto-
Montaż i uruchomienie wanie należy wykonać stopniowo  po każ-
Moduł wzmacniacza można zmontować na dych kilku obrotach należy wykręcić gwin-
małej płytce drukowanej, pokazanej na ry- townik, usunąć resztki aluminium i gwinto-
sunku 4. wać dalej. Próba nacięcia całego gwintu za
Projekt płytki drukowanej modułu po- jednym razem łatwo może skończyć się cał-
przedzony był wnikliwą analizą i ostatecznie kowitym zniszczeniem naciętego gwintu lub
zdecydowałem się na płytkę dwustronną. złamaniem gwintownika. Zniszczenie gwintu
Dodałem też otwory (przelotki) w kluczo- czy złamanie i zakleszczenie wiertła lub
wych obwodach masy i obu szyn zasilania, gwintownika nie tylko zeszpeciłoby radiator,
czyli w obwodach, gdzie płyną największe ale też zaowocowałoby kłopotami przy wy-
prÄ…dy. Te przelotki jeszcze przed wlutowa- borze nowych miejsc na otwory.
niem elementów warto zalać cyną, by lepiej Proponuję najpierw wstępnie wlutować
połączyć ścieżki na obydwu stronach płytki. układ TDA7294 lutując tylko dwie skrajne
Montaż elementów elektronicznych nie nóżki, a potem zaznaczyć na radiatorze miej-
powinien sprawić trudności nawet mało zaa- sce wiercenia przez otwór w układzie scalo-
wansowanym. Lutowanie warto zacząć od nym. Podobnie można zaznaczyć miejsce na
elementów najmniejszych: są to kondensato- otwór do mocowania wspornika. Gdyby na-
ry odsprzęgające SMD  C4, C5, które nale- wet podczas wiercenia otwór  uciekł w górę
ży zamontować od strony lutowania. Naj- lub dół radiatora, można łatwo skorygować
pierw należy nanieść trochę cyny na jedno błąd, lutując układ scalony na odpowiedniej
z pól lutowniczych, następnie rozgrzać cynę Rys. 4 Schemat montażowy wysokości. Wcześniejsze wlutowanie wszyst-
i przyłożyć kondensator, lutując jedną koń- kich nóżek układu scalonego uniemożliwi ta-
cówkę. Dopiero potem należy zalutować dru- Rys. 5 ką korektę, bo wylu-
gą. Zamiast kondensatorów SMD można też towanie wielu nóżek
wlutować zwykłe ceramiczne. W wersji pod- z dwustronnej płytki
stawowej nie należy montować rezystorów jest ogromnie trudne.
R7 i R11. Do zasilania cał-
Cewka wyjściowa to 7 zwojów drutu kowicie wystarczy
o średnicy do 0,8...1,9mm. Można ją z powo- klasyczny zasilacz
dzeniem nawinąć np. na ołówku. Cewka ta niestabilizowany we-
według danych z katalogu nie jest niezbędna dług rysunku 5. Mo-
i można ją zastąpić zworą. duł może być zasilany
Pojemność minimalna C8, C9 wynosi napięciem symetrycz-
1000µF, ale czym jest wiÄ™ksza, tym lepiej. nym Ä…12V...Ä…40V.
Elektronika dla Wszystkich
15
Projekty AVT
Pojemność kondensatorów filtrujących po- między układem scalonym a radiatorem. stosując zabezpieczenie w postaci żarówki
winna być jak największa. Mogą to być łatwo Wtedy trzeba jednak pamiętać, że zwiększy 40...60W w obwodzie uzwojenia pierwotnego
dostępne kondensatory, np. 4...8 sztuk się rezystancja termiczna i uzyskanie maksy- transformatora  pokazuje to rysunek 6.
4700µF/35V lub 40V. Bezpieczniki należy malnych mocy wyjÅ›ciowych bÄ™dzie utru- Å»arówka taka znakomicie zmniejszy ryzyko
dobrać stosownie do mocy transformatora. dnione. Wielu praktyków przekonało się, że uszkodzenia w przypadku jakiegoś błędu. Po
W obwodzie sieciowym trzeba koniecznie dołączenie radiatora do ujemnego napięcia włączeniu napięcia, ale bez sygnału audio, ta
zastosować bezpiecznik zwłoczny (z literką zasilania często kończy się co najmniej spa- żarówka powinna się na chwilę zaświecić (ła-
T), bo podczas włączania  toroida występu- leniem bezpieczników lub nawet elementów dowanie kondensatorów w zasilaczu), a na-
ją duże impulsy prądowe. Bezpieczniki na zasilacza, dlatego w miarę możliwości stosu- stępnie zgasnąć. Świadczy to, że prąd pobie-
wyjściu zasilacza powinny być szybkie ją jednak przekładki izolacyjne, by bez obaw rany przez wzmacniacz jest mały. Wentyla-
(zwykłe WTA). Diody w mostku powinny połączyć radiator do masy. Na przykład przy tor(-y) powinien kręcić się z niewielką pręd-
mieć prąd pracy minimum 2A, przy czym za- zasilaniu z transformatora 2x24VAC i z gło- kością. Jeśli tak jest, można dołączyć z
ródło
miast czterech diod można zastosować popu- śnikami 8&! moc strat nie przekroczy sygnału i obciążenie: rezystory lub głośnik,
larny mostek prostowniczy o prądzie 6A lub 25W i można śmiało zastosować przekładki ewentualnie oscyloskop i sprawdzić wzmac-
więcej. Najczęściej moduł będzie współpra- izolacyjne. niacz. Najpierw z żarówką według rysunku 6
cował z transformatorem o napięciu wyjścio- Ja w dwóch modelach pokazanych na fo-  przy zwiększaniu głośności żarówka powin-
wym 2x24VAC. Na przykład we wzmacnia- tografiach zastosowałem identyczne radiato- na się zaświecać. Potem można sprawdzić
czu stereofonicznym wystarczy transforma- ry firmy CoolerMaster typu DI4-6H53B. moc wyjściową i zniekształcenia bez żarów-
tor toroidalny 200W 2x24V. Wtedy w spo- Mają one zaskakująco małą rezystancję ter- ki. Sygnał akustyczny np. z odtwarzacza CD
czynku napięcie zasilania układu scalonego miczną Rthra około 0,55K/W (przy zasilaniu należy podać na końcówki O1, IN przez po-
jest równe ą33V. Pod obciążeniem spada do wentylatora napięciem 12V) i są chwalone tencjometr 4,4...100k&!B. W typowym ukła-
ą30V, a przy pełnym obciążeniu dwóch ka- przez użytkowników za cichą pracę. Rezy- dzie wejście CTRL ma pozostać niepodłączo-
nałów nawet do ą27V. Przy zasilaniu napię- stancja termiczna rzędu 0,5K/W jest napraw- ne  przewidziane ono jest do współpracy
ciem ą30V na rezystancji 8 uzyskuje się dę mała, czyli sam radiator bardzo skutecznie z oddzielnym modułem wyciszania.
przebieg o amplitudzie powyżej 50Vpp, co pełni swą rolę. Okazuje się, że rezy-
daje co najmniej 43W przy zniekształceniach stancja termiczna samego układu
poniżej 0,5%. Na oporności 4&! możliwe jest scalonego między strukturą
więc osiągnięcie użytecznej mocy wyjścio- a wkładką radiatorową (Rthjc) jest
wej 80W. Jeśli ktoś chce uzyskać większą nawet trzykrotnie większa i wynosi
moc, może zwiększyć napięcie zasilania. do 1,5K/W. Bez przekładki izolacyj-
Maksymalne robocze napięcie zasilania wy- nej rezystancja termiczna styku
nosi ą40V, ale w spoczynku i przy małym układ scalony-radiator (Rthcr), sta-
obciążeniu napięcie zasilania może wynosić rannie posmarowanego pastą prze-
ą50V. Można więc zastosować transformator wodzącą ciepło, będzie wynosić
dający w spoczynku napięcie do ą50V, które 0,1...0,2K/W. O mocy maksymalnej Rys. 6
w czasie pracy pod obciążeniem spadnie do wzmacniacza decyduje nie tylko wartość na-
najwyższego zalecanego napięcia roboczego pięcia zasilania i oporność głośników, ale też Rys. 7
ą40V. Ostatecznie zmienne napięcie wyj- właśnie całkowita rezystancja termiczna
ściowe transformatora może więc wynosić Rthja równa sumie
od 2x10V do 2x30V, a nawet 2x35V. W ze- Rthja = Rthjc + Rthcr + Rthra
stawie AVT-2671 przewidziano kondensato- Przy całkowitej rezystancji cieplnej rów-
ry C8, C9 na napięcie 40V. Jeśli ktoś chciał- nej 2,1...2,2K/W można rozproszyć do
by zastosować wyższe napięcie zasilania, 50W mocy strat, czyli możliwe jest  wyci-
musi wymienić te kondensatory na inne o na- śnięcie ze wzmacniacza pełnej użytecznej
pięciu 50V lub 63V. mocy wyjściowej sięgającej 100W. Dodanie
Uwaga! Wkładka radiatorowa układu przekładki izolacyjnej może zwiększyć tę re-
scalonego TDA7294 jest wewnętrznie po- zystancję o 1K/W.
łączona z ujemną szyną zasilania (VSS, Zbyt duża rezystancja termiczna nie grozi
nóżka 8). Bezpośrednie przykręcenie radia- wprawdzie uszkodzeniem, bo układ scalony
tora do układu scalonego spowoduje więc, że ma stosowne zabezpieczenia  po prostu
na radiatorze będzie występować ujemne na- wzmacniacz przy pełnej mocy wyjściowej
pięcie zasilania, a nie potencjał masy. Tym- będzie się okresowo wyłączał. Wykonawca
czasem w zdecydowanej większości urzą- układu musi więc sam zdecydować, czy za-
dzeń obudowa połączona jest z obwodem stosować przekładkę izolacyjną pogarszającą
masy. W takim przypadku należy zapewnić oddawanie ciepła, czy też pracować bez niej
izolację galwaniczną radiatora od obudowy, i ewentualnie zmniejszyć za to na przykład Uwaga! Wszelkie manipulacje w ukła-
a przy wszelkich manipulacjach w układzie prędkość wentylatora, co nieco zwiększy re- dzie należy przeprowadzać po wyłączeniu
unikać zwarcia radiatora do masy. Ponieważ zystancję Rthra (radiator-otoczenie). Możli- zasilania. Chodzi nie tyle o możliwość pora-
z czasem zapomina się o szczegółach kon- wości jest wiele  jak zawsze najlepszym żenia, co o zwiększone ryzyko uszkodzenia
strukcji, obowiązkowo trzeba umieścić wte- rozwiązaniem okażą się testy modelu w wa- układu scalonego. Praktyka pokazuje, że ukła-
dy na radiatorach lub gdzieś indziej we wnę- runkach normalnej pracy (w docelowej obu- dy z reguły ulegają uszkodzeniu właśnie wte-
trzu wzmacniacza wyraz
ny napis z informa- dowie). dy, gdy ktoÅ›  grzebie przy nich pod napiÄ™-
cją i ostrzeżeniem o potencjale radiatorów. Po zmontowaniu układu i wizualnym ciem. Czasem wystarczy dotknąć lutownicą
Inną możliwością jest zastosowanie miko- sprawdzeniu poprawności montażu, należy jakiś punkt układu będącego pod napięciem,
wej lub silikonowej przekładki izolacyjnej moduł podłączyć do zasilacza obowiązkowo a potrafi on w ułamku sekundy  strzelić 
Elektronika dla Wszystkich
16
Projekty AVT
ulec bezpowrotnemu uszkodzeniu. Dlatego cie niezrównoważenia układu scalonego. Nie dowych. Niemniej jednak w układzie z ry-
także przy pomiarach należy najpierw podłą- będzie ono wprawdzie duże (poniżej 0,33V), sunku 8 istnieje pewne ryzyko, że w czasie
czyć przyrządy pomiarowe, a dopiero potem ale generalnie poszerzanie pasma do zera prób lub prac serwisowych od modułu zosta-
włączyć zasilanie. uważam jedynie za bezwartościowy  szpan nie przypadkowo odłączony obwód masy sy-
Jeśli we wzmacniaczu mają pracować  przecież żadne płyty audio nie zawierają gnałowej. Wtedy wzmacniacz może zareago-
dwa moduły (stereo), zazwyczaj wystarczy składowych niższych od 5Hz, a w przypadku wać w sposób nieoczekiwany, a nawet ulec
połączyć je według rysunku 7. Przewody, płyt winylowych nawet celowo tłumi się ta- uszkodzeniu. Aby temu zapobiec, wystarczy
w których płyną duże prądy powinny być kie najniższe składowe. dodać rezystor R7, który w przypadku odłą-
możliwie grube, o przekroju minimum Opisywany moduł znakomicie nadaje się czenia przewodu masy sygnałowej (punkt
1,5mm2, lub lepiej 2,5mm2. Elementy w ze- do budowy wielokanałowych wzmacniaczy O1) zapobiegnie niepożądanym reakcjom
stawie AVT-2671 są przewidziane, żeby je- do kina domowego wysokiej jakości. Przy wzmacniacza. Rezystor ten może mieć war-
den moduł  napędził oba jednakowe wenty-  standardowym zasilaniu z transformatora tość 1...100&!. Wprawdzie dodanie rezystora
latory wzmacniacza stereo. Dlatego w zesta- o napięciu 2x24V przy oporności obciążenia R7 (przy przeciętej ścieżce) niejako znów za-
wie występuje rezystor R13 o wartości 47&! 8&! moc użyteczna będzie większa niż 40W, myka pętlę masy, ale podczas normalnej pra-
lub 56&! 5W. Jeśli układ ma sterować tylko a przy typowej dla kolumn kina domowego cy rezystancja R7 będzie wielokrotnie więk-
jeden wentylator, należy zamiast C13 zamon- oporności 6&! - ponad 50W. Wystarczy to z za- sza od rezystancji przewodów i ścieżek masy,
tować zworę i koniecznie zwiększyć R13 do pasem, bo całkowita moc użyteczna sześciu więc tę stosunkowo dużą rezystancję można
82...100&! (5W). jednakowych kanałów wyniesie ponad 300W, spokojnie pominąć. Ta wtrącona rezystancja
Należy też zapewnić dobrą wentylację ca- a szczytowa będzie jeszcze większa. Kto R7 skutecznie zapobiegnie przepływowi nie-
łej obudowy. Zamknięcie modułów w szczel- chciałby zwiększyć moc kanałów przednich pożądanych prądów w obwodzie masy,
nej obudowie może uniemożliwić wykorzy- lewego i prawego oraz subwoofera, może za- a przecież tylko o to chodzi. Jednocześnie jest
stanie pełnej mocy układów  temperatura silać je z transformatora o napięciu 2x30V, ona na tyle mała, że zagwarantuje poprawne
wewnątrz takiej słabo wentylowanej obudo- a wzmacniacze kanałów centralnego i tylnych
wy silnie wzrośnie, co pomimo pracy wenty-  z transformatora 2x24V lub 2x17V.
latorów na radiatorach może doprowadzić do Połączenia masy. W typowych przypad-
zadziałania zabezpieczeń termicznych scalo- kach moduły będą połączone według wcześ-
nych wzmacniaczy. Dlatego we wzmacnia- niejszego rysunku 7. W obwodzie masy i za-
czach wielokanałowych być może trzeba bę- silania modułu należy stosować przewody
dzie zastosować jeszcze jeden wiatrak, wy- o możliwie dużym przekroju. Analizując
ciągający ogrzane powietrze na zewnątrz układ połączeń, można zauważyć, że w takiej
obudowy  taki sposób powszechnie stoso- sytuacji powstaje jednak pętla masy. Przy
wany jest we wzmacniaczach fabrycznych. szczegółowej analizie problemu należałoby
Wiadomości podane dotychczas całkowi- wziąć pod uwagę rezystancję poszczegól-
cie wystarczą do zbudowania i uruchomienia nych części obwodu masy, płynące tam prą-
opisanego modułu. Osoby, które chcą poznać dy, wynikające stąd spadki napięć, a także
dalsze szczegóły i mieć pełną kontrolę nad geometryczną wielkość pętli i spodziewaną
układem, znajdą dodatkowe informacje wielkość pola magnetycznego (rozproszenia
w dalszej części artykułu. Stopień trudności transformatora). Jeśli transformator jest toro-
układu (dwie gwiazdki) wynika zarówno idalny, a pętla ta jest mała, bo moduły umie-
z konieczności zamocowania radiatora, jak szczone są obok siebie, nie powinna ona
też z faktu, że do pełnego wykorzystania mieć żadnego negatywnego wpływu na para- Rys. 8
możliwości modułu potrzebne są też inne metry wzmacniaczy, w szczególności na
układy (np. zasilacz, przedwzmacniacz, obu- brum i poziom harmonicznych. Rys. 9
dowa, ew. wspomniany dodatkowy wiatrak). Jak wiadomo, pętli masy należy jednak
w miarę możliwości unikać. Projektując płyt-
Tylko dla dociekliwych
kę drukowaną do wzmacniacza, poświęciłem
i zaawansowanych dużo uwagi obwodom masy. Dlatego też
Dodatkowych informacji o układzie scalo- wprowadziłem dwa obwody masy: sygnało-
nym należy szukać w firmowej karcie katalo- wą i mocy. Jedną z istotnych kwestii jest
gowej. Można ją ściągnąć albo z naszej stro- punkt dołączenia kondensatora C11. Dołą-
ny internetowej, albo spod adresu producenta: czony jest do masy sygnałowej, żeby układ
http://us.st.com/stonline/books/pdf/docs/1057.pdf nie wzmacniał spadków napięć na przewo-
Wzmocnienie modułu wynosi około dach masy. W scalonych wzmacniaczach sa-
33x (30dB). Wzmocnienie można zmieniać mochodowych występują dwie oddzielne
w zakresie 20...100x, modyfikując wartość końcówki masy, co całkowicie rozwiązuje
R9, ale w ogromnej większości zastosowań problem spadku napięcia na przewodach.
nie ma takiej potrzeby. Podobnie nie ma po- W prezentowanym module też można całko-
trzeby poszerzać pasma, choć jeśli ktoś chce, wicie rozdzielić masę wyjściową od wejścio-
może Å›miaÅ‚o zmienić C11 z 22µF na wej, przecinajÄ…c od strony druku odcinek
47µF lub 100µF. Teoretycznie można nawet Å›cieżki pod rezystorem R7 (nie montujÄ…c te-
zewrzeć zarówno zespół C1-C3, jak i C11, by go rezystora). Ilustruje to rysunek 8. Taki
uzyskać pasmo zaczynające się od zera (od układ połączeń jest znacznie lepszy niż ten
prądu stałego). Nie polecam takiej operacji, z rysunku 7, bo dzięki przecięciu ścieżki pod
ponieważ wtedy na wyjściu pojawi się nie- R7 nie ma pętli masy, a obwody wysokoprą-
wielkie napięcie stałe  wzmocnione napię- dowe są skutecznie oddzielone od niskoprą-
Elektronika dla Wszystkich
17
zachowanie wzmacniacza przy odłączeniu dojdzie też spadek napięcia na otwartym (co jest bliskie prawdy). W punkcie X ma
masy sygnałowej.  darlingtonie T1 i najwyższe napięcie na wtedy wystąpić jakieś napięcie Umax, które
Opisany sposób połączeń według rysun- wentylatorach w warunkach normalnej pracy zapewni silniejsze chłodzenie. Obliczenia są
ku 8, choć lepszy, może okazać się niepotrzeb- nie przekroczy 12...13V. Rezystor R13 decy- dość żmudne, bo trzeba uwzględnić kilka
ny. Jeśli  zimne przewody głośników będą duje więc o maksymalnej prędkości obroto- zmiennych. Przyjmując potrzebne wartości
dołączone do punktu centralnego zasilacza, wej i tym samym największym szumie we- Umin, Umax i znając spoczynkowe napięcie
wtedy w (grubych) przewodach masy mocy ntylatorów. Natomiast rezystory R10...R12 zasilania VSS można obliczyć wartości tych
prowadzących do wzmacniacza nie popłyną decydują, jak wentylator będzie reagował na rezystorów następująco: najpierw przyjąć do-
tak duże i oczywista ze względu na obecność sygnał wyjściowy. Rysunek 11 pokazuje cha- wolną, sensowną wartość R10 (nie za małą,
kondensatorów C4, C5 i C8, C9 w modułach, rakterystykę napięciowo-prądową pewnego żeby moc strat w rezystorze nie była
dlatego najbardziej dociekliwi przeprowadzą wentylatorka komputerowego popularnego nadmierna i nie za dużą, żeby szybko łado-
eksperymenty i na przykład zmierzą zawar- typu. Przy napięciach mniejszych niż wać C12). Potem wartości R11, R12 obliczyć
tość zniekształceń przy różnych sposobach 3,7V wentylator nie pracuje. W zakresie na- ze wzorów:
połączenia obwodu masy i punktach dołącze- pięć 3,7...4,5V silnik pracuje, prędkość obro- R11 = R10 * [(Umax-Umin) / (VDD-Umax)]
nia  zimnych przewodów głośników. Dwie towa jest znaczna, skuteczność chłodzenia  R12 = R10 * [(Umax-Umin) / Umin]
możliwości pokazuje rysunek 9. niezła, a co ważne, pracy silnika nie słychać. W praktyce przyjmując napięcia Umin,
Sterowanie wentylatorów. Dzielnik Inne typy wentylatorów mogą mieć nieco in- Umax należy uwzględnić spadek napięcia na
R10...R12, decydujący o pracy wentylatora ne prądy pracy i charakterystyki. Elementy diodzie D3 i na złączu B-E  darlingtona oraz
(R10=1,5k&!, R12=6,8k&!, R11  nie monto- R10...R12 należy tak dobrać, by przy braku fakt, że napięcie na wyjściu wzmacniacza nie
wać) dobrany jest do typowego zastosowania sygnału na wyjściu wzmacniacza wentylator sięgnie VSS, a samo VSS zmniejszy się nieco
z transformatorem zasilającym 2x24VAC. niezawodnie i bezszelestnie chłodził radiator. przy pełnym obciążeniu. Jeśli przykładowo
Przy podanych wartościach elementów, Taka bezszelestna praca przy braku sygnału napięcie Umin ma być równe 5,7V i Umax =
w spoczynku, przy zasilaniu ą33V na silniku z głośnika pozwoli w pełni wykorzystać zna- 17,2V, a R10 niech ma 4,7k&!, wtedy można
wystąpi napięcie 4,2...4,5V. Przy takim napię- komitą dynamikę wzmacniacza. skorzystać z uproszczonych wzorów:
ciu testowane wentylatory komputerowe pra- R11=11,5*R10 / (VSS-17,2V)
cowały bezszelestnie, a jednocześnie znaczą- R12=2*R10
co chłodziły radiator. Gdy pojawia się sygnał Jak już wspomniałem, kondensator C12
wyjściowy, kondensator C12 w ujemnych decyduje o czasie zmniejszania się obrotów
szczytach sygnału ładuje się przez diodę D3. wentylatora od wartości maksymalnej do mi-
Napięcie na wentylatorze wzrasta. Gdyby nie nimalnej. Jeśli przykładowo dz
więk z kolumn
było elementów M2 i R13, napięcie na we- gwałtownie zaniknie, przez chwilę może być
ntylatorze wzrosłoby wtedy do wartości po- słyszalny szum wentylatora. W praktyce nie
nad 25V, co byłoby zabójcze dla silnika. jest to żadnym problemem, bo ten szum jest
W warunkach roboczych, przy pełnym w sumie niewielki, a co ważne, szybko zani-
otwarciu T1 napięcie na wentylatorze ka i ucho przyzwyczajone do wcześniejszego
(-ach) nie może przekroczyć 14V  zapo- głośnego dz
więku nawet go nie zarejestruje.
biega temu R13 o dobranej wartości. Typo- Tu przy okazji trzeba podkreślić, że stała
we wentylatory w radiatorach dla procesorów Rys. 11 czasowa zmniejszania obrotów zależy nie
mają prąd nominalny 0,15...0,25A przy 12V. tylko od pojemności C12, ale też od wzmoc-
Oznacza to, że przy zmianie napięcia zasilają- Rys. 12 nienia tranzystora T1 i prądu
cego i przy zastosowaniu nietypowych we- pracy wentylatora. Choć ra-
ntylatorów może zajść konieczność indywi- czej nie będzie takiej potrze-
dualnego dobrania rezystora R13. Można to by, pojemność kondensatora
zrobić bardzo prosto, łącząc wentylator(-y) C12 można śmiało zmieniać
według rysunku 10 i dobierając R13, żeby według upodobania w szero-
napięcie na każdym z wentylatorów wynosiło kich granicach
14...16V, przy czym ten ukÅ‚ad testowy powi- 4,7µF...1000µF.
nien być zasilany z nieobciążonego zasilacza. Jeśli jednak komuś nie za-
Pod obciążeniem napięcie zasilacza spadnie, leży na obecności niewielkie-
go szumu wiatraka, może
ustawić stałą prędkość wenty-
Rys. 10 Proponowany na rysunku 1 układ bez R11 latora. Jest to też jak najbardziej sensowne
daje największy wpływ napięcia wyjściowe- przy mniejszych mocach strat (obciążenie
go na prędkość wentylatora. Można też za- 8&!, napięcie zasilania poniżej ą30V), gdy
stosować wszystkie trzy rezystory R10..R12, wystarczy mały przepływ powietrza. Wtedy
żeby napięcie wyjściowe tylko w niewielkim można ustawić stałą, niezbyt dużą prędkość
stopniu wpływało na obroty wiatraka. Rysu- wentylatora, lutując R11 o dobranej wartości
nek 12a pokazuje sytuacjÄ™ spoczynkowÄ…, (1,5...4,7k&!) i usuwajÄ…c R10, D3 i C12 we-
gdy wyjście wzmacniacza jest na potencjale dług rysunku 13a. Można też spróbować
masy. Wtedy w punkcie X ma wystąpić ja- usunąć R12 według rysunku 13b i wtedy
kieś napięcie Umin, zapewniające bezszeles- w spoczynku i przy mniejszych mocach we-
tną, ale pewną pracę wentylatora. Rysunek ntylatory w ogóle nie będą pracować  taką
12b pokazuje sytuację przy pełnym wystero- wersję trzeba starannie przetestować, czy aby
waniu, gdy napięcie na wyjściu wzmacniacza wzmacniacz nie będzie się wyłączał wskutek
jest równe ujemnemu napięciu zasilania VSS gorszego chłodzenia.
Elektronika dla Wszystkich
18
Nie sposób podać tu szczegółowych re- ne według firmowej karty katalogowej (str.
Wykaz elementów
cept. Na rynku jest mnóstwo różnych kompu- 9/17 w najnowszej karcie z kwietnia 2003).
terowych radiatorów z wentylatorami, a ich Gdyby mimo to wystąpiły jakieś kłopoty
Rezystory
cena wynosi od kilku (używane) do kilkudzie- przy włączaniu, można zwiększyć C6 do
R1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8,2k&!
R
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
8
,
2
k
&!
siÄ™ciu zÅ‚otych. Niektórym Czytelnikom nie 22µF. We wczeÅ›niejszym opracowaniu
R2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,2k&!
R
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
2
,
2
k
&!
R
3
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
2
0
k
&!
będzie zależeć na wyglądzie i właściwościach, (AVT-2153) obwody wyciszania były rozbu- R3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20k&!
R4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43k&!
R
4
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
4
3
k
&!
więc zdecydują się na pierwsze z brzegu tanie dowane i zapewniały nie tylko wyciszenie
R5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1k&!
R
5
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
k
&!
radiatory komputerowe, które zapewnią chło- przy włączaniu zasilania, ale też niezawodne
R6,R8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22k&!
R
6
,
R
8
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
2
2
k
&!
dzenie dostateczne dla danego napięcia zasila- i natychmiastowe wyciszenie przy wyłącza-
R7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1...100&!
R
7
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
.
.
.
1
0
0
&!
nia i obciążenia (przy transformatorze niu napięcia sieci. W tamtym opracowaniu
R9 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .680&!
R
9
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
6
8
0
&!
2x24VAC i obciążeniu 8&! wymagania są nie- dla optymalnego działania trzeba było dobrać
R10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,5k&!
R
1
0
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
,
5
k
&!
wielkie). Inni przykładają dużą wagę do wy- diodę Zenera o odpowiednim napięciu, sto-
R11 . . . . . . . . . . . . . . .nie montować w wersji podstawowej
R
1
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
n
i
e
m
o
n
t
o
w
a
ć
w
w
e
r
s
j
i
p
o
d
s
t
a
w
o
w
e
j
glądu i dlatego zechcą zastosować jak najbar- sownie do minimalnego napięcia zasilania.
R12 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,8k&!
R
1
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
6
,
8
k
&!
dziej efektowne radiatory. Jeszcze inni zechcą W nowym module poszedłem inną drogą. Te-
R13 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47&! lub 56&! 5W
R
1
3
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
4
7
&!
l
u
b
5
6
&!
5
W
z kostek TDA7294  wydusić jak najwięcej raz w nowym module zastosowałem prosty
mocy. Warto odwiedzić kilka sklepów kompu- obwód zapewniający, że podczas budzenia
Kondensatory
terowych czy giełdę. Jeszcze lepiej wcześniej do  życia najpierw w ogóle włączyć
C1-C3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1µF
C
1
-
C
3
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
µ
F
poszukać w Internecie informacji o takich ra- wzmacniacz, podając napięcie na końcówkę
C4,C5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100nF SMD (4 szt.)
C
4
,
C
5
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
0
n
F
S
M
D
(
4
s
z
t
.
)
diatorach (hasła dla wyszukiwarki: CPU fan STBY (standby), a potem odblokować tor
C6,C7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10µF
C
6
,
C
7
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
µ
F
cooler, fan heat sink, fan heatsink, itp.). Sporo dz
więkowy, podając napięcie na końcówkę
C8,C9 . . . .2200µF/40V (1000...4700µF) Å›rednica do 18mm
C
8
,
C
9
.
.
.
.
2
2
0
0
µ
F
/
4
0
V
(
1
0
0
0
.
.
.
4
7
0
0
µ
F
)
Å›
r
e
d
n
i
c
a
d
o
1
8
m
m
ciekawych informacji można znalez
ć pod ad- MUTE. Taki prosty obwód zapewnia prawi-
C10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22µF/63V
C
1
0
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
2
2
µ
F
/
6
3
V
resem: www17.tomshardware.com dłowe włączenie bez stuków i trzasków, ale
C11 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22µF tantal
C
1
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
2
2
µ
F
t
a
n
t
a
l
Warto zwrócić uwagę, że poszczególne nie do końca radzi sobie z szybkim wyłącza-
C12,C13 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100µF/25V
C
1
2
,
C
1
3
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
0
µ
F
/
2
5
V
typy wentylatorów różnych firm radykalnie niem wzmacniacza po zaniku napięcia sieci.
różnią się poziomem hałasu (od 24dBA do Przykładowo w stereofonicznym układzie
Półprzewodniki
nawet 60dBA). Dlatego osoby zainteresowa- modelowym przy całkowitej pojemności
D1-D3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1N4148
D
1
-
D
3
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
N
4
1
4
8
ne uzyskaniem jak najlepszych wyników kondensatorów filtrujących zasilanie
T1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .BD650
T
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
B
D
6
5
0
technicznych i wizualnych powinny staran- 2x18800µF wzmacniacz przy niedużej gÅ‚o-
U1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .TDA7294
U
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
T
D
A
7
2
9
4
nie przeanalizować ofertę rynkową i zakupić śności gra jeszcze przez ponad 5 sekund po
droższy, ale cichy i skuteczny radiator. odłączeniu napięcia sieci. Nie stanowi to żad-
Pozostałe
Obwody wyciszania. Elementy R1...R5, nego praktycznego problemu, dlatego zdecy-
L1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7 zwojów
L
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
7
z
w
o
j
ó
w
C6, C7, D1, D2 mają za zadanie zapobiec dowałem się na tak proste rozwiązanie, gwa-
M1,M2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .MOTOR SERVO_1
M
1
,
M
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
M
O
T
O
R
S
E
R
V
O
_
1
stukom i trzaskom przy włączaniu zasilania. rantujące jedynie opóz
nienie przy włączaniu.
4 goldpiny
4
g
o
l
d
p
i
n
y
Obwody te mają wartości elementów dobra- Jeśli ktoś chciałby wyciszać wzmacniacz
radiator komputerowy
r
a
d
i
a
t
o
r
k
o
m
p
u
t
e
r
o
w
y
natychmiast po odłączeniu napięcia sieci, mo-
20cm drutu o średnicy 1...1,9mm na cewkę L1
2
0
c
m
d
r
u
t
u
o
Å›
r
e
d
n
i
c
y
1
.
.
.
1
,
9
m
m
n
a
c
e
w
k
Ä™
L
1
Rys. 13 że wykorzystać wejście oznaczone
CTRL i sterować obwodem wyciszania
T
r
a
n
s
f
o
r
m
a
t
o
r
(
t
o
r
o
i
d
a
l
n
y
2
0
0
W
2
x
2
4
V
A
C
)
Uwaga! Transformator (toroidalny 200W 2x24VAC)
za pomocą dodatkowego układu zapew-
przekładki izolacyjne pod układy scalone nie wchodzą w skład
p
r
z
e
k
Å‚
a
d
k
i
i
z
o
l
a
c
y
j
n
e
p
o
d
u
k
Å‚
a
d
y
s
c
a
l
o
n
e
n
i
e
w
c
h
o
d
z
Ä…
w
s
k
Å‚
a
d
niającego opóz
nione włączanie i szyb-
kitu AVT-2671 i należy je zamówić oddzielnie.
k
i
t
u
A
V
T
-
2
6
7
1
i
n
a
l
e
ż
y
j
e
z
a
m
ó
w
i
ć
o
d
d
z
i
e
l
n
i
e
.
kie wyłączanie. Taki układ sterujący zo-
stał już opracowany i jest przygotowy-
wany do publikacji.
Komplet podzespołów z płytką
Piotr Górecki
jest dostępny w sieci handlowej AVT
jako kit szkolny AVT-2671
Elektronika dla Wszystkich
19