MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Wojciech Pilc
Przygotowanie form do drukowania wklęsłego
825[01].Z2.02
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr in\
. Tomasz Pawłowski
mgr in\
. Maria Widawska
Opracowanie redakcyjne:
mgr El\
bieta Gonciarz
Konsultacja:
mgr Małgorzata Sienna
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 825[01].Z2.02,
 Przygotowanie form do drukowania wklęsłego , zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu drukarz.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Charakteryzowanie oraz przygotowanie form wklęsłodrukowych 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 15
4.1.3. Ćwiczenia 16
4.1.4. Sprawdzian postępów 18
4.2. Procesy pomocnicze związane z przygotowaniem form wklęsłodrukowych 19
4.2.1. Materiał nauczania 19
4.2.2. Pytania sprawdzające 26
4.2.3. Ćwiczenia 27
4.2.4. Sprawdzian postępów 28
5. Sprawdzian osiągnięć ucznia 29
6. Literatura 33
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i kształtowaniu umiejętności
z zakresu wykonywania form wklęsłodrukowych oraz procesów pomocniczych związanych
z ich przygotowaniem do produkcji wklęsłodrukowej. Wiadomości i umiejętności z tej
dziedziny zostały określone w programie jednostki modułowej 825[01].Z2.02
 Przygotowywanie form do drukowania wklęsłego . Jest to jednostka modułowa zawarta
w module Technologia drukowania wklęsłego (schemat układu jednostek modułowych
przedstawiony jest na stronie 4 tego poradnika).
Tak jak ka\
da jednostka modułowa, równie\
i ta ma ściśle określone cele kształcenia,
materiał nauczania oraz wskazania metodyczne do realizacji programu.
W poradniku znajdziesz:
 wymagania wstępne  wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć ju\
ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,
 cele kształcenia  wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
 materiał nauczania  wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia zało\
onych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,
 zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy ju\
opanowałeś określone treści,
 ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
 sprawdzian postępów,
 sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,
 literaturę uzupełniającą.
Treść programu jednostki modułowej zawiera podstawowe zagadnienia związane
z wykonywaniem form w technice rotograwiurowej i tamponowej ró\
nymi metodami.
Znajdują się tu tak\
e treści dotyczące procesów pomocniczych związanych z produkcją tych
form oraz przygotowaniem do produkcji wklęsłodrukowej. Znajdziesz tu tak\
e
charakterystykę poszczególnych form drukowych wraz z podstawowymi ich parametrami.
Jednostka modułowa  Przygotowywanie form do drukowania wklęsłego została
podzielona na dwa rozdziały:
 charakteryzowanie oraz przygotowanie form wklęsłodrukowych,
 procesy pomocnicze związane z przygotowaniem form wklęsłodrukowych.
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczeń odpowiedz na pytania sprawdzające, które są
zamieszczone w ka\
dym rozdziale po materiale nauczania. Udzielone odpowiedzi pozwolą Ci
sprawdzić, czy jesteś dobrze przygotowany do wykonywania zadań.
Po zakończeniu realizacji programu tej jednostki modułowej nauczyciel sprawdzi Twoje
wiadomości i umiejętności za pomocą testu pisemnego lub zadania typu próba pracy. Abyś
miał mo\
liwość dokonania ewaluacji swoich działań, rozwią\
przykładowy test sumujący
zamieszczony na końcu poni\
szego poradnika.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
825[01].Z2
Technologia drukowania
wklęsłego
825[01].Z2.01
Eksploatowanie maszyn
do drukowania wklęsłego
825[01]Z2.02
Przygotowanie form
do drukowania wklęsłego
825[01]Z2.03
Drukowanie wklęsłe
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
 posługiwać się terminologią poligraficzną,
 charakteryzować podstawowe działy poligrafii,
 określać podstawowe szeregi i formaty wyrobów poligraficznych,
 posługiwać się podstawowymi miarami poligraficznymi,
 charakteryzować papiery drukowe, papiery tzw. nowej generacji, papiery syntetyczne,
 klasyfikować oraz określić skład farb drukowych,
 określać mechanizmy utrwalania farb,
 określać drukowe i u\
ytkowe właściwości farb,
 klasyfikować formy drukowe do wklęsłych technik drukowania,
 klasyfikować wklęsłodrukowe maszyny drukujące,
 klasyfikować i charakteryzować zespoły zasilania arkuszami maszyn drukujących
arkuszowych oraz mechanizmy prowadzenia wstęgi w maszynach zwojowych,
 charakteryzować procesy drukowania technikami wklęsłymi,
 współpracować w grupie,
 formułować wnioski,
 oceniać swoje umiejętności,
 uczestniczyć w dyskusji,
 prezentować siebie i grupę w której pracujesz,
 stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
 scharakteryzować materiały i budowę form do drukowania wklęsłego,
 rozró\
nić formy drukowe do drukowania wklęsłego,
 określić sposoby wykonania form do drukowania wklęsłego,
 określić wymagania, jakie muszą spełniać formy drukowe do drukowania wklęsłego,
 scharakteryzować proces powstawania form do drukowania wklęsłego,
 ocenić jakość form drukowych,
 obliczyć ilość materiałów do określonej wielkości produkcji,
 dobrać i przygotować podło\
a do produkcji,
 przygotować farby drukarskie oraz materiały pomocnicze,
 zało\
yć formę drukową w maszynie,
 skorzystać z norm i literatury technicznej,
 skorzystać z katalogów materiałów i informacji w Internecie,
 zorganizować stanowisko pracy,
 dobrać środki ochrony indywidualnej do prac związanych z przygotowaniem maszyn do
druku,
 zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo\
arowej
i ochrony środowiska.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Charakteryzowanie oraz przygotowanie form
wklęsłodrukowych
4.1.1. Materiał nauczania
Ogólne zasady wykonywania form do drukowania wklęsłego
Idea technologii drukowania wklęsłego uzmysławia nam, \
e powierzchnia formy
drukowej musi być gładka tak, aby rakiel przesuwając się po niej zebrał całkowicie farbę.
Poniewa\
rakiel jest wykonany z cienkiej, giętkiej taśmy stalowej, która naciska na
powierzchnię formy, kałamarzyki drukujące nie mogą być zbyt du\
e. W innym przypadku
rakiel zagłębiłby się w nie, wybrałby farbę i nie nastąpiłoby drukowanie.
W wszystkich technologiach drukowania wklęsłego (oprócz stalorytu) powierzchnie
drukujące mają du\
ą ilość małych pod względem powierzchni zagłębień, tzw. kałamarzyków.
Wokół ka\
dego kałamarzyka znajduje się próg, czyli nienaruszona powierzchnia formy
drukowej. Powoduje to, \
e forma wklęsłodrukowa jest zawsze jakby zrastrowana.
Zró\
nicowanie nasilenia barwy na gotowym druku zale\
y więc od objętości farby
przekazywanej z formy na zadrukowywaną powierzchnię, czyli w praktyce od objętości
kałamarzyków. Objętość kałamarzyków mo\
na zmieniać w ró\
ny sposób. Rozró\
nia się trzy
rodzaje form wklęsłodrukowych:
 głębokościowo zmienne,
 powierzchniowo zmienne,
 głębokościowo-powierzchniowo zmienne.
Rys. 1. Trzy rodzaje form wklęsłodrukowych [8, s. 137]
a) głębokościowo zmienne, b) powierzchniowo zmienne,
c) głębokościowo-powierzchniowo zmienne
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Forma głębokościowo zmienna charakteryzuje się jednakową powierzchnią wszystkich
kałamarzyków, zmienia się tylko ich głębokość.
Forma powierzchniowo zmienna charakteryzuje się jednakową głębokością wszystkich
kałamarzyków, zmienia się tylko ich powierzchnia.
Forma głębokościowo-powierzchniowa charakteryzuje się tym, \
e zmienna jest zarówno
głębokość, jak i ich powierzchnia kałamarzyków.
Pierwsze technologie drukowania wklęsłego związane były z ręczną produkcją form
drukowych. Istniało wiele technik ręcznego wykonywania form wklęsłych. Najbardziej znana
jest technika miedziorytnicza, współcześnie stosowana wyłącznie w przypadkach specjalnych
oraz do celów artystycznych.
Je\
eli chodzi o kształt kałamarzyków formy drukowe do drukowania rotograwiurowego
i tamponowego mogą być takie same. Jednak\
e w obu technikach wykonuje się je innymi
metodami. Inny te\
jest ogólny kształt formy. Do drukowania rotograwiurowego stosuje się
wyłącznie cylindry. W drukowaniu tamponowym najczęściej stosuje się formy płaskie.
Wykonywanie form głębokościowo zmiennych
Najstarszą technologią wykonywania form wklęsłych jest technologia wykonywania
form głębokościowo-zmiennych, zwana z tego powodu technologią tradycyjną. Kałamarzyki
wykonuje się na powierzchni metalowego cylindra. Wielkość rotograwiurowych cylindrów
formowych powoduje i\
są drogie. Muszą więc być wielokrotnego u\
ytku. Ze względów
ekonomicznych cylindry formowe wykonuje się ze stali i mają one średnicę nieco mniejszą
ni\
jest potrzebna do drukowania. Na tę powierzchnie nakłada się galwanicznie warstwę
miedzi, której powierzchnia szlifowana jest, a\
do uzyskania odpowiedniej gładkości.
Naniesiona galwanicznie warstwa miedzi stanowi  podstawę do wykonania
kałamarzyków. Po drukowaniu, warstwę zrywa się ze stalowej powierzchni cylindra, łącznie
z warstwą dzielącą. Warstwa miedzi nosi nazwę koszulki Ballarda. Po jej zerwaniu mo\
na ją
powtórnie wykonać na cylindrze. Tradycyjna technologia wykonywania form wklęsłych jest
technologią pośrednią, poniewa\
naświetlenie warstwy światłoczułej  kopiowej wykonuje
się nie na cylindrze, ale poza nim.
Rys. 2. Widok linii w rastrze negatywowym (wklęsłodrukowym) [8, s. 140]
Wklęsłodrukowe formy głębokościowo zmienne dają bardzo dobrą jakość druków,
szczególnie wielotonalnych. Mo\
na dzięki nim otrzymywać druki o bardzo dobrze
widocznych szczegółach i bardzo zró\
nicowanych gęstościach optycznych, zarówno
w światłach, jak i cieniach. Jednak\
e wykonanie tych form jest trudne. Wiele rodzajów
druków wykonywanych techniką wklęsłą nie wymaga takich cech. Wobec tego zostały
opracowane inne rodzaje wykonania form wklęsłych, łatwiejsze w wykonaniu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Wykonywanie form powierzchniowo zmiennych
Formy powierzchniowo zmienne nazywa się te\
formami autotypijnymi. Typowa
technologia ich wykonania bazuje równie\
na cylindrach z koszulką Ballarda, ale technologia
ich wykonania jest technologią bezpośrednią.
Pierwszą operacją jaką trzeba wykonać na cylindrze z koszulką Ballarda, jest nało\
enie
warstwy kopiowej. Warstwa kopiowa ma znacznie mniejszą grubość ni\
warstwa
fotoreliefowa, przy formach głębokościowo zmiennych. Nało\
enie warstwy kopiowej jest
podobne jak warstwy fotoreliefowej, ale znacznie łatwiejsze  mo\
e odbywać się przy u\
yciu
prostych urządzeń. Stosuje się w tym przypadku warstwy kopiowe fotoutwardzalne. Warstwy
kopiowe ulegają naświetlaniu przez formy kopiowe diapozytywowe.
Formy kopiowe diapozytywowe muszą być w tym przypadku zrastrowane na całej
powierzchni, bez względu na to, czy są tam elementy wielotonalne, czy jednotonalne.
Stosowany raster musi być rastrem pozytywowym, podobnym do tego, jaki stosuje się do
drukowania wypukłego lub płaskiego. Ró\
nić się on jednak musi od rastrów stosowanych
w drukowaniu wypukłym lub płaskim.
Rastry stosowane w drukowaniu wypukłym lub płaskim powodują w cieniach
diapozytywu powstanie małych punktów niedrukujących. Reszta powierzchni stanowi
powierzchnie drukujące. Nie mo\
na więc uzyskać progów koniecznych w drukowaniu
wklęsłym. Z tego powodu konieczne jest stosowanie specjalnych rastrów, tzw. autotypijnych.
Rys. 3. Widok (w powiększeniu) punktów rastrowych otrzymanych za pomocą rastra autotypijnego
(po lewej stronie umieszczono największe punkty rastrowe) [8, s. 144]
Rastry te powodują, \
e poszczególne punkty rastrowe nie zlewają się między sobą.
Zawsze pozostaje między nimi nawet mała powierzchnia nienaświetlona, mały prześwit
umo\
liwiający wytworzenie progów w formie wklęsłodrukowej. Takie formy kopiowe
diapozytywowe stosuje się do naświetlania.
Naświetlanie musi być wykonane w tym przypadku szczelinowo, na obracający się
cylinder.
Po naświetleniu wykonuje się wywołanie warstwy kopiowej, a następnie trawienie
cylindra wklęsłodrukowego. Trawienie wykonuje się wodnym roztworem chlorku \
elaza. Nie
trzeba w tym przypadku stosować trawienia wieloroztworowego lub specjalnych technologii
trawienia jednoroztworowego, tak jak w technologii tradycyjnej.
Po wytrawieniu i usunięciu niepotrzebnej ju\
warstwy kopiowej, cylinder stanowi ju\

formę wklęsłodrukową. Mo\
na go pochromować w celu zwiększenia wytrzymałości.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Rys. 4. Schemat procesu wykonania formy wklęsłodrukowej
powierzchniowo zmiennej technologią autotypijną [8, s. 144]
a) schemat technologiczny, b) schemat rysunkowy
1  koszulka Ballarda, 2  warstwa kopiowa, 3  forma kopiowa, 4  kałamarzyki, 5  warstwa chromu
Do otrzymania form wklęsłych powierzchniowo zmiennych mo\
liwe jest te\

zastosowanie warstw fotoreliefowych bezpośrednio nakładanych na cylinder, płyt
fotoreliefowych płaskich oraz metod pośrednich.
Formy wklęsłe powierzchniowo zmienne dają wystarczająco dobrą jakość druków przy
drukowaniu opakowań, druków jednotonalnych, jak równie\
wielotonalnych o średnich
wymaganiach jakościowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Wykonywanie form głębokościowo-powierzchniowo zmiennych
Wklęsłe formy głębokościowo-powierzchniowo zmienne mogą być wykonywane
metodami podobnymi jak formy głębokościowo zmienne i powierzchniowo zmienne, ale są to
technologie zbyt skomplikowane i nie ekonomiczne.
Na obecnym poziomie rozwoju technologii formy głębokościowo-powierzchniowo
zmienne uzyskuje się wyłącznie przez grawerowanie sterowane elektronicznie. Grawerowanie
sterowane elektronicznie mo\
e być realizowane w sposób mechaniczny i laserowy.
Klasycznym urządzeniem słu\
ącym do wykonywania form wklęsłych w sposób mechaniczny
jest heliokliszograf.
Proces technologiczny przebiega w dwóch etapach. Forma kopiowa do odczytywania
w heliokliszografie musi być najpierw przekształcona na tzw. kopię opalową. Kopię opalową
otrzymuje się przez naświetlenie formy kopiowej na materiał opalowy. Materiałem opalowym
jest specjalny materiał fotograficzny na podło\
u z białej folii.
Heliokliszograf składa się z części odczytującej i grawerującej. W części odczytującej
znajduje się cylinder, na który zakłada się kopię opalową. Nad cylindrem odczytującym
znajduje się urządzenie odczytujące, które w miarę odczytywania przesuwa się wzdłu\

cylindra. Podczas wirowania cylindra urządzenie odczytujące wysyła bardzo krótkie sygnały
świetlne padające na bardzo małą powierzchnię kopii opalowej. Światło odbite od kopii
opalowej przechodzi przez układ optyczny i pada na fotoogniwo, które przekształca impulsy
świetlne na impulsy elektryczne. Impulsy te są odpowiednio przekształcane przez komputer,
który kieruje częścią grawerującą.
Rys. 5. Schemat budowy heliokliszografu [8, s. 146]
1  komputer, 2  urządzenie odczytujące, 3  urządzenie grawerujące, 4  fotoogniwo, 5  promień świetlny,
6  igła grawerująca, 7  cylinder z kopią opalową, 8  cylinder formowy
Rys. 6. Widok kałamarzyków wykonanych przez mechaniczne grawerowanie [8, s. 147]
(pole zakreskowane pokazuje przekrój przez kałamarzyki)
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Część grawerująca heliokliszografu zsynchronizowana jest z cylindrem odczytującym.
Znajduje się na niej cylinder wklęsłodrukowy z koszulką Ballarda, obracający się identycznie
jak zespół odczytujący. Nad cylindrem znajduje się zespół grawerujący, wykonujący ruch
poosiowy. Graweruje on kolejno kałamarzyk po kałamarzyku. Ka\
dy kałamarzyk ma kształt
czworokątnego ostrosłupa o jednakowym kącie nachylenia ścianek bocznych do powierzchni
cylindra. Większy impuls cyfrowy powoduje, \
e igła urządzenia grawerującego zagłębia się
bardziej w cylinder. W ten więc sposób powstaje kałamarzyk o większej głębokości
i większej powierzchni.
Ze względu na to, \
e cylindry wklęsłodrukowe są du\
e, liczba wykonywanych
kałamarzyków jest olbrzymia. Pomimo \
e urządzenie grawerujące pracuje szybko, to i tak
wykonanie formy drukowej na cylindrze trwa długo. Skrócenie czasu otrzymania formy jest
mo\
liwe przez ustawienie wzdłu\
osi cylindra kilku urządzeń odczytujących i grawerujących.
Mimo to jednak długi czas wykonania formy jest największą wadą heliokliszografu.
Zupełnie inna technologia grawerowania cylindrów wklęsłodrukowych stosowana jest
przy grawerowaniu laserowym. W urządzeniach takich, zamiast igły grawerującej znajduje
się laser o dość du\
ej mocy. Promieniowanie lasera o regulowanej średnicy wiązki od kilku
do kilkudziesięciu mikrometrów, padając na powierzchnię cylindra wklęsłodrukowego mo\
e
podnieść momentalnie temperaturę materiału tak, \
e ulegnie on wyparowaniu. Wytworzy się
więc zagłębienie odpowiadające kałamarzykowi. Trwa to znacznie krócej ni\
mechaniczne
wykonanie kałamarzyka.
Praktyka grawerowania laserowego pokazuje jednak, \
e wykonywanie kałamarzyków
w koszulce Ballarda nie daje dobrych wyników. Miedz
odparowana z kałamarzyka skrapla się
bowiem i zestala częściowo w na powierzchni koszulki cylindra, powodując nierówności.
Do laserowego wypalania kałamarzyków trzeba zastosować materiał, który rozkłada się
w wysokiej temperaturze z wytworzeniem substancji gazowych. Najlepiej w tej roli
sprawdzają się związki wielkocząsteczkowe.
Istnieją dwie technologie laserowego grawerowania cylindrów. W pierwszej z nich
wykonuje się w koszulce Ballarda odpowiednio większe kałamarzyki i wypełnia się je
związkiem wielkocząsteczkowym, który wypala się promieniem lasera. Po wydrukowaniu
nakładu pozostały związek wielkocząsteczkowy usuwa się z kałamarzyków i powtórnie
mo\
na je wypełnić związkiem wielkocząsteczkowym.
Druga technologia grawerowania laserowego polega na naciągnięciu się na cylinder
rękawa z tworzywa sztucznego (zamiast koszulki Ballarda) i obkurczeniu go na cylindrze.
W folii takiej wypala się kałamarzyki, a po wydrukowaniu nakładu folię usuwa się z cylindra.
Podstawowe parametry jakościowe form drukowych
Podstawowym zagadnieniem w technologii wykonywania form drukowych jest ich
jakość, gdy\
wpływa ona w istotny sposób na jakość uzyskanej odbitki drukowej.
Podstawowymi wskaz
nikami jakościowymi form drukowych są:
 wytrzymałość drukowa,
 jakość odwzorowania oryginału,
 zdolność przenoszenia farby drukowej.
Wytrzymałością drukową formy nazywa się liczbę odbitek drukowych, jakie mo\
na
otrzymać z danej formy, utrzymując \
ądaną jakość. Podczas drukowania z danej formy,
jakość uzyskanych druków zmienia się. Po wykonaniu pewnej liczby odbitek jakość druków
pogarsza się do tego stopnia, \
e drukowanie trzeba przerwać. Liczba ta określa wytrzymałość
drukową formy, która, jak z tego wynika, w bardzo du\
ym stopniu zale\
y od przyjętego
poziomu jakości druków. Je\
eli \
ąda się bardzo dobrej jakości druku, wówczas mo\
na
wykonać z danej formy mniej odbitek, ni\
wtedy, gdy oczekuje się gorszej jakości.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Wytrzymałość drukowa zale\
y równie\
od rodzaju zadrukowywanego podło\
a, jakości
papieru, farb, rodzaju maszyny drukującej itp. Podawana więc wytrzymałość drukowa jest
wartością orientacyjną. W pewnych przypadkach liczba odbitek, otrzymanych z danej formy
drukowej mo\
e być znacznie mniejsza, w innych zaś znacznie większa od podanej. Mimo to
wartość wytrzymałości drukowej jest bardzo istotnym wskaz
nikiem, informującym o jakości
formy drukowej.
Bardzo wa\
nym parametrem jakościowym formy drukowej jest wierność odtwarzania
oryginału. Ideałem byłoby, aby druk miał taki sam wygląd jak oryginał, a więc by był z nim
zgodny. Jednak nigdy nie otrzymuje się takiej idealnej reprodukcji. Odbitki wykazują zawsze
pewne ró\
nice w stosunku do oryginału, ze względu na zmiany barwy i kontrastu. Dla
druków kolorowych ró\
nice te mogą polegać na uzyskaniu zmian kolorów, odcienia itp. Dla
druków czarno-białych zaś zmiany te mogą dotyczyć gęstości optycznej nadruku
i ewentualnie odcienia czerni. W drukach jednotonalnych zmiany mogą dotyczyć wielkości
powierzchni drukujących.
W technikach drukowania wklęsłego zdolność przenoszenia farby zale\
y w mniejszym
stopniu od materiału, z którego wykonano formę drukową, w du\
ym stopniu zaś od kształtu
i wielkości kałamarzyków (elementów drukujących), w których farba znajduje się na formie.
W przypadku technik wklęsłych, a szczególnie techniki rotograwiurowej, kontrola jakości
formy drukowej jest operacją skomplikowaną, wymagającą wysoko wyspecjalizowanego
sprzętu. Kontrola jakości odbywa się w przedsiębiorstwie produkującym formy drukowe lub
odpowiednim dziale w drukarni. Podstawowym badaniem są pomiary kałamarzyków za
pomocą mikroskopu sprzę\
onego z komputerem. Uzupełnieniem jest specjalistyczne
oprogramowanie. Parametry kałamarzyków porównuje się ze wzorcem odpowiadającym
określonej sytuacji technologicznej. Podstawowe parametry wklęsłych form drukowych
decydujące o ich jakości to:
 szerokość kałamarzyka,
 wysokość kałamarzyka,
 głębokość kałamarzyka,
 grubość ścianki,
 szorstkość powierzchni cylindra,
 średnica i obwód cylindra,
 twardość cylindra.
Zautomatyzowane linie do obróbki i kontroli jakości cylindrów rotograwiurowych
W skład zautomatyzowanych linii do przygotowania cylindrów rotograwiurowych oraz
ich kontroli jakościowej wchodzą:
- kompaktowe wanny do pokrywania cylindrów miedzią i chromem,
- wanny do pokrywania cylindrów miedzią i chromem,
- urządzenie szlifujące i polerujące do cylindrów pokrytych miedzią lub chromem,
- urządzenie do kontroli cylindrów,
- urządzenie do pomiaru obwodu cylindrów,
- urządzenie do pomiaru twardości cylindrów,
- Przenośna kamera  urządzenie do pomiarów komórek grawerowania,
- urządzenie mierzące chropowatość powierzchni cylindrów.
Przygotowanie form do druku tamponowego
Rodzaje form do druku tamponowego:
 Forma drukowa polimerowa  wodna (wymywana wodą, wysokość nakładu do 10 000
w systemie otwartym).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
 Forma drukowa polimerowa alkoholowa (wymywana alkoholem, wysokość nakładu do
20 000 w systemie zamkniętym i około 50 000 w systemie otwartym, przeznaczona do
druku cienkich linii i du\
ych powierzchni).
 Forma drukowa z cienkiej stali (trawiona  w zale\
ności od rodzaju form drukowych są
one trawione nadsiarczanem sodu lub chlorkiem \
elaza, wysokość nakładu do 100 000,
idealna do prac kreskowych).
 Forma drukowa aluminiowa  aluminium anodowane (grawerowana laserem, wysokość
nakładu do 200 000, długi okres \
ywotności, nie rdzewieje, łatwe mocowanie na płytkach
magnetycznych, dostępna w wybranych formatach).
 Formy drukowe stalowe o grubości 10 mm (grawerowane laserem lub wytrawiane,
wysokość nakładu do 1 000 000).
 Formy drukowe ceramiczne o grubości 10 mm (grawerowane laserem, wysokość nakładu
ponad 2 000 000, odporna na farby agresywne).
Technologia przygotowania form drukowych w tampodruku
Aby przeprowadzić proces wykonywania formy drukowej stalowej, nale\
y:
 ze względu na bardzo wysoką rozdzielczość i rozpuszczalność formy drukowej stalowej
przy jej przygotowywaniu zadbać o jak największą staranność wykonania;
 formę drukową stalową otwierać tylko w pomieszczeniu chronionym przez światłem
ultrafioletowym. Ściereczką antystatyczną albo rolką do czyszczenia filmu wyczyścić
kliszę i film diapozytywowy, aby nie miały \
adnych zanieczyszczeń;
 sprawdzić wymiary diapozytywu do naświetlania w stosunku do wielkości blachy;
 rozmieścić diapozytywy na blasze, a następnie wytrasować odległości określające jego
poło\
enie;
 sprawdzić, czy konieczne jest zastosowanie filmu rastrowego;
 zdjąć folię ochronną;
 filmy traktować z największą starannością. Ka\
de zagięcie spowoduje błąd na formie
drukowej. Unikać pozostawiania odcisków palców, w razie potrzeby u\
ywać rękawiczek
tekstylnych. Materiał filmowy i klisza muszą być przed naświetleniem zupełnie wolne od
kurzu;
 film diapozytywowy nale\
y przymocować czytelnie, warstwą powlekaną od dołu (film
offsetowy);
 uło\
yć diapozytyw stroną z emulsją do blachy a następnie umieścić w naświetlarce.
Zwrócić uwagę na to, \
eby folia pró\
niowa idealnie przylegała do formy, która ma być
naświetlona;
 naświetlać około 1 minuty (w zale\
ności od materiału bazowego trzeba zrobić test
UGRA i dobrać odpowiedni czas naświetlania);
 naświetloną formę drukową chwycić np. w szczypce i zanurzyć w wywoływaczu na
około 45 60 s.;
 po ocieknięciu (ścieka po kancie) spłukać pod silnym strumieniem wody;
 usunąć wodę za pomocą sprę\
onego powietrza;
 przed trawieniem zretuszować za pomocą pisaka lub większe uszkodzenia zalepić taśmą
lub pokryć specjalnym płynem retuszującym za pomocą pędzelka;
 oczyścić formę z kurzu;
 zrobić próbę czasu trawienia  naświetlić na kawałku blachy pasek rastra, wywołać
i trawić, sprawdzić wielkość punktu pod mikroskopem następnie wykonać pomiar
głębokości. Wszystkie próby powinny być opisane, tj. powinny zawierać informację na
temat: czasu naświetlania formy drukowej, czasu wywoływania, pomiaru pH,
temperatury oraz potencjału redoks. Czas trawienia  im dłu\
szy, tym punkty mniejsze,
temperatura  im wy\
sza, tym szybciej trawi;
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
 wło\
yć formę drukową do wytrawiarki (czas trawienia ustawiamy w zale\
ności od
potrzeb doświadczalnie);
 po wyjęciu formy drukowej z wytrawiarki szybko wło\
yć do zlewu napełnionego wodą
bie\
ącą;
 opłukać pod silnym strumieniem bie\
ącej wody;
 wymyć blachę specjalną drucianą szczotką przy u\
yciu substancji typu CIF a;
 zmyć z blachy emulsję za pomocą rozpuszczalnika, np. nitro;
 zakonserwować wazeliną, olejem lub popakować w papier antykorozyjny.
Formy wklęsłe ręczne wykonywane metodą stalorytniczą
Sporadycznie stosowaną metodą drukowania wklęsłego jest stalodruk. Charakterystyczną
dla niego metodą wykonywania form drukowych są ręczne formy stalorytnicze. Pierwszym
etapem wykonywania formy drukowej jest ręczne wygrawerowanie (wyrytowanie) tej formy
w płytce stalowej. Do grawerowania nadają się płytki z niehartowanej stali, miękkie, o równej
i gładkiej powierzchni. Na taką płytkę nanosi się odpowiednimi sposobami kontury rysunku.
Cały rysunek i kontury muszą być lewoczytelne. Następnie wykonuje się właściwe
grawerowanie (rytowanie) płytki. Obraz formy drukowej wykonuje się w formie wielu
wgłębionych cieniutkich linii o ró\
nych głębokościach, długościach i szerokościach
w zale\
ności od gęstości optycznej druku, jaki nale\
y uzyskać. Im większa ma być gęstość
optyczna danego miejsca, tym linia jest głębsza i szersza. Praca przy grawerowaniu płytki jest
bardzo \
mudna i odbywa się pod lupą. Uzyskanie nawet niewielkiego stalorytu trwa
miesiącami. Czasem te\
formy stalorytnicze wykonuje się punktowo, wówczas składają się
one z wielu punktowych wgłębień o zró\
nicowanej średnicy i głębokości. Mogą być równie\

wykonywane z linii i punktowych wgłębień.
Po zakończeniu grawerowania ręcznego płytkę stalową hartuje się, w wyniku czego staje
się ona bardzo twarda i wytrzymała na zgniatanie. Ze względu na bardzo du\
y koszt takiej
formy drukowej, nie drukuje się z niej, lecz powiela w celu uzyskania właściwej formy
drukowej. Wygrawerowana płytka jest więc wzorem, formą pierwotną. Drukowanie
wykonuje się z form wtórnych. Właściwą formę drukową (formę wtórną) mo\
na otrzymać
metodą mechaniczną lub galwaniczną.
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do ćwiczeń.
1. Jakie znasz rodzaje form wklęsłodrukowych?
2. Czym charakteryzuje się forma wklęsłodrukowa?
3. Na czym polega technologia tradycyjna wykonywania form głębokościowo zmiennych?
4. Jaki jest cel stosowania koszulki Ballarda?
5. Czym charakteryzuje się raster negatywowy?
6. Jakie znasz etapy wykonywania form głębokościowo zmiennych?
7. Jakie są wady technologii tradycyjnej wykonywania form głębokościowo zmiennych?
8. Jaki jest cel stosowania papieru pigmentowego?
9. Czym charakteryzuje się proces wykonywania form autotypijnych?
10. Jak zbudowany jest heliokliszograf i do czego słu\
y?
11. Czym charakteryzuje się proces wykonywania form głębokościowo-powierzchniowo
zmiennych?
12. Jakie rodzaje form drukowych stosuje się w tampodruku?
13. Jakie są etapy technologiczne sporządzania formy drukowej tamponowej stalowej?
14. Czym charakteryzują się stalorytnicze metody przygotowania form drukowych?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj analizy technologii wykonania formy wklęsłodrukowej autotypijnej na
podstawie filmu dydaktycznego. Poszczególne etapy obserwowanego procesu
technologicznego skonfrontuj ze schematem rysunkowym procesu oraz zapisz wnioski
z obserwacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) obejrzeć uwa\
nie film dydaktyczny o procesie wykonywania form autotypijnych,
2) skonfrontować poszczególne etapy procesu technologicznego ze schematem rysunkowym
procesu,
3) dokonać analizy poszczególnych etapów procesu technologicznego wykonywania form
autotypijnych,
4) zapisać wnioski z obserwacji procesu technologicznego wykonywania form
wklęsłodrukowych autotypijnych.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 film dydaktyczny o wykonywaniu form wklęsłodrukowych autotypijnych w warunkach
przemysłowych,
 urządzenie audio-wideo do prezentacji filmu dydaktycznego,
 plansza ze schematem rysunkowym procesu wykonywania form autotypijnych.
Ćwiczenie 2
Dokonaj analizy zasady działania heliokliszografu na podstawie schematu budowy
i instrukcji u\
ytkowania heliokliszografu. Określ rodzaj i właściwości form
wklęsłodrukowych wykonywanych za pomocą tego urządzenia na podstawie rysunku
powierzchni formy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) obejrzeć uwa\
nie schemat budowy heliokliszografu,
2) przeczytać dokładnie instrukcje obsługi heliokliszografu,
3) dokonać analizy zasady działania heliokliszografu na podstawie schematu budowy
i instrukcji obsługi tego urządzenia,
4) obejrzeć dokładnie rysunek powierzchni formy uzyskanej za pomocą heliokliszografu,
5) określić rodzaj i właściwości formy wklęsłodrukowej na podstawie rysunku powierzchni
formy.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 plansza ze schematem budowy heliokliszografu,
 instrukcja obsługi heliokliszografu,
 plansza z rysunkiem powierzchni formy wykonanej za pomocą heliokliszografu,
 cylinder drukowy z obrazem wykonanym przez heliokliszograf.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Ćwiczenie 3
Wykonaj stalową formę drukową przeznaczoną do drukowania tamponowego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) sprawdzić wymiary diapozytywu w stosunku do blachy,
2) rozmieścić diapozytywy na blasze i wytrasować odległości określające ich poło\
enie,
3) sprawdzić, czy rysunek obrazu wymaga nało\
enia filmu rastrowego,
4) zdjąć folię ochronną,
5) uło\
yć diapozytyw na blasze i umieścić w naświetlarce,
6) naświetlać w przeciągu czasu określonego przez instrukcję,
7) wywołać obraz na formie drukowej,
8) spłukać formę silnym strumieniem wody,
9) usunąć wodę silnym strumieniem powietrza,
10) zretuszować formę,
11) wytrawić formę przy u\
yciu wytrawiarki,
12) spłukać ponownie formę silnym strumieniem wody,
13) wymyć formę przy u\
yciu specjalnej szczotki drucianej i środka typu CIF,
14) zmyć emulsję z blachy przy u\
yciu rozpuszczalnika nitro,
15) zakonserwować formę wazeliną, olejem lub papierem konserwującym.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 blacha presensybilizowana słu\
ąca do przygotowania form tamponowych,
 diapozytywy o charakterze offsetowym,
 film rastrowy,
 naświetlarka pró\
niowa,
 wywoływacz do klisz tamponowych,
 wytrawiarka wraz z wytrawiaczem do klisz,
 preparat typu CIF,
 rozpuszczalnik nitro,
 dostęp do bie\
ącej wody,
 instrukcja wykonania formy tamponowej drukowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) sklasyfikować formy rotograwiurowe?
1
1

2) scharakteryzować poszczególne rodzaje form wklęsłodrukowych?
1
1

3) scharakteryzować poszczególne etapy wykonywania form
1
1

głębokościowo zmiennych metodą tradycyjną?
4) rozpoznać rodzaj formy wklęsłodrukowej na podstawie rysunku jej
1
1

powierzchni?
5) określić cel stosowania koszulki Ballarda?
1
1

6) scharakteryzować proces trawienia cylindra wklęsłodrukowego przy
1
1

formach głębokościowo zmiennych i autotypijnych?
7) omówić wady technologii pośredniej wykonywania form
1
1

wklęsłodrukowych?
8) scharakteryzować laserowe grawerowanie cylindrów
1
1

wklęsłodrukowych?
9) sklasyfikować formy drukowe stosowane w druku tamponowym?
1
1

10) określić etapy produkcji formy drukowej stalowej stosowanej
1
1

w drukowaniu tamponowym?
11) scharakteryzować formy ręczne stalorytnicze?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
4.2. Procesy pomocnicze związane z przygotowaniem form
wklęsłodrukowych
4.2.1. Materiał nauczania
Monta\
form drukowych w maszynach do drukowania wklęsłego
Rotograwiurowe formy drukowe mają przewa\
nie postać rur lub cylindrów (pełnych lub
wykonywanych w systemie tulei rozprę\
nych Sleeve), rzadziej cienkich płyt miedzianych czy
płyt np. systemu nylograv. Wadą tego rodzaju form jest du\
y cię\
ar i dlatego ich monta\

odbywa się przewa\
nie poza maszyna drukującą. Następuje tu skompletowanie wszystkich
niezbędnych elementów zespołu drukującego i farbowego to jest:
 cylindra drukowego,
 ło\
ysk (2 ró\
ne ło\
yska rolkowe wraz z obudowami z obu stron),
 zębatki napędowej,
 kałamarza wraz z no\
em zgarniającym (raklem),
 osłon.
Wszystkie te części są montowane i umieszczane na specjalnym stanowisku, które ma
postać stolika zaopatrzonego w specjalne trzpienie oraz otwory mocujące i inne elementy
pomocnicze. Następnie zestaw taki przenoszony jest do odpowiedniego agregatu drukującego
maszyny rotograwiurowej za pomocą:
 specjalnego wózka,
 wózka widłowego,
 dz
wignic.
Odpowiednie trzpienie w obudowie maszyny pozwalają zamocować zestaw
w odpowiednim ustawieniu w stosunku do innych elementów, z których najwa\
niejszy to
zębatka pozioma. Nale\
y z wielką ostro\
nością dopasować koło zębate zamontowane na osi
cylindra z zębatką w obudowie maszyny. Przy du\
ym cię\
arze zestawu łatwo bowiem
o uszkodzenie elementów. Niezbędne jest tak\
e wcześniejsze odstawienie cylindra
dociskowego. Wciągnięcie i ostateczne zamocowanie zestawu w maszynie odbywa się:
 ręcznie,
 za pomocą mechanicznej korby,
 za pomocą elektrowciągu.
Po wciągnięciu zestawu drukowo-farbowego do agregatu drukowego montuje się resztę
osłon oraz wykonuje się wstępne regulacje walca dociskowego (presera), zespołu farbowego,
a tak\
e podłącza się do kałamarza zbiorniki z farbą. Mogą one znajdować w pobli\
u maszyny
lub np. w piwnicy. Ka\
dy zbiornik zaopatrzony jest w pompę, która zapewnia ciągłość
podawania farby. Dzięki wy\
ej opisanej technologii mo\
liwa jest szybka wymiana form
drukowych lub zmiana formatu bez potrzeby mycia zbiorników farbowych.
Monta\
rotograwiurowych form drukowych mo\
na do pewnego stopnia automatyzować.
Słu\
ą temu systemy przenoszenia i składowania cylindrów rotograwiurowych, w skład
których wchodzić mogą:
 stojaki wie\
owe słu\
ące do składowania cylindrów do rotograwiury. Dają się dopasować,
do ka\
dego typu pomieszczenia. Kolejne wie\
e są ustawiane jedna za drugą w rzędach,
mo\
liwości rozbudowy których są nieograniczone. Wózek transportuje dz
wig
przenoszący cylindry. W systemie stojaka znajdują się korytarze słu\
ące jako drogi
transportowe łączące ró\
ne części stojaka. Zalety urządzenia to: mo\
liwości łączenia
stojaków, stosowania w pomieszczeniach o ró\
nej wysokości, przechowywanie
cylindrów o ró\
nej długości, mo\
liwość zaopatrzenia w kilka wind sterowanych panelami
dotykowymi;
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
 urządzenia wyszukujące  umieszczone powy\
ej stojaka i poruszające się wzdłu\

prowadnic dz
wigu, umieszczonych przy stojaku. Urządzenie przenosi cylinder do jego
miejsca przeznaczenia ponad stojakiem, gdzie jest on wkładany do windy, która przenosi
cylinder na miejsce składowania. Mo\
liwe jest ustawienie maksymalnie trzech rzędów
stojaków wie\
owych obok siebie, tak aby urządzenie wyszukujące miało maksymalny
zasięg 15 metrów. Pozycje są automatycznie ustalane przez serwo-sterowniki
i urządzenia kodujące, monitorujące pozycję w pionie i w poziomie;
 systemy jednoszynowe, wyposa\
one w stabilny wózek przemieszczający się wzdłu\

aluminiowych szyn, podtrzymywanych przez stalową konstrukcję. Urządzenia pozwalają
na całkowicie zautomatyzowany transport cylindrów z miejsca produkcji do miejsca ich
składowania i do miejsca drukowania. Wałki prowadzące, które przenoszą i kierują
wózkiem, gwarantują absolutną ciszę i stabilność pracy. Cylinder jest przenoszony przez
pryzmatyczny pojemnik, który mo\
na dopasować i zablokować na cylindrze ka\
dej
długości. Zalety urządzenia to: blokada bezpieczeństwa uchwytu cylindra, detektory
ultradz
więkowe i przełączniki chroniące przed kolizją, zasilanie elektryczne dostarczane
za pomocą bocznej szyny, zdalne sterowanie radiem z głównego komputera i mo\
liwość
zmiany kierunku transportu, połączenie z magazynem cylindrów jest mo\
liwe na ka\
dej
wysokości.
Zasady doboru i przygotowania materiałów do produkcji wklęsłodrukowej
W celu zapewnienia sprawnego przejścia do procesów drukowania wklęsłodrukowego
nale\
y dokonać doboru i przygotowania wszelkiego rodzaju materiałów niezbędnych podczas
tego procesu. Są to przede wszystkim podło\
a drukowe, farby wklęsłodrukowe oraz materiały
pomocnicze. Procesy dobierania materiałów są odrębne w odniesieniu do rotograwiury,
tampodruku oraz starodruku.
Zasady doboru i przygotowania podło\
y do druku rotograwiurowego
Zasady doboru podło\
y do drukowania rotograwiurowego są uzale\
nione w du\
ej mierze
od tego, czy mamy do czynienia z rotograwiurą publikacyjną, czy opakowaniową. W tym
pierwszym przypadku drukowanie odbywa się głównie na ró\
nego rodzaju papierach
i kartonach wklęsłodrukowych. Ogólne parametry takich papierów są następujące:
- du\
a nieprzezroczystość (96%),
- wyjątkowo du\
a gładkość powierzchni (250 s w skali Bekka),
- wysoka kapilarność wpływająca na du\
ą wsiąkliwość farby (20 s dla kropli ksylenu),
- brak cętkowatości powierzchni,
- nierozró\
nialność obu powierzchni papieru,
- łatwa odkształcalność,
- jednorodność strukturalna,
- wilgotność ok. 4%.
Papier rotograwiurowy, produkowany w arkuszach lub zwojach, występuje w wielu
odmianach charakteryzujących tzw. papiery nowej generacji, a w szczególności jako papier:
LWC, ULWC, MWC, SC. Spotyka się równie\
papiery i kartony rotograwiurowe do
zastosowań specjalnych, np. papier rotograwiurowy ze znakami drutowymi.
W przypadku rotograwiury opakowaniowej, oprócz typowych podło\
y papierowych
i kartonowych, powlekanych i niepowlekanych, występuje cały szereg podło\
y specjalnych
charakterystycznych dla opakowań na przykład:
- folie aluminiowe,
- kartony powlekane PE,
- folie LDPE,
- folie propylenowe,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
- papiery i kartony metalizowane,
- folie aluminiowe pokryte lakierem,
- folie PCW,
- folie polietylenowe HDPE,
- stabilizowane folie polipropylenowe OPP.
Wszystkie wy\
ej wymienione podło\
a dobiera się przy u\
yciu kart katalogowych
producenta, które precyzyjnie określają zastosowanie, charakterystykę cechy u\
ytkowe oraz
rodzaje odpowiednich do drukowania farb.
W przypadku druku tamponowego z racji jego specyfiki podło\
ami są zwykle przedmioty
wykonane z ró\
nego rodzaju materiałów, takich jak: szkło, aluminium, poliwęglany,
polipropyleny, PCV, blacha stalowa, skóra, drewno, ceramika itp. Do ka\
dego z podło\
y
dostępna jest odpowiednia farba oraz odpowiednie środki pomocnicze.
Obliczanie zapotrzebowania materiałowego
Sprecyzowanie parametrów technologicznych wyrobu oraz dokładne dobranie wyrobu do
procesu technologicznego otwiera drogę do obliczenia zapotrzebowania materiałowego. Jest
to dość skomplikowana operacja technologiczna, a jednocześnie odpowiedzialna ze względu
na to, \
e ka\
da pomyłka mo\
e w produkcji skutkować brakiem materiału lub zbyt jego du\
ą
ilością co w obydwu przypadkach wią\
e się ze stratami finansowymi. Warto jednak
wspomnieć, \
e coraz powszechniejsze stają się kalkulacyjne programy komputerowe pisane
pod kątem wykorzystania w procesach poligraficznych. Obliczenia materiałowe z reguły
sprowadzają się do obliczenia wagi (lub ilości arkuszy) wytworu papierniczego potrzebnego
do wykonania zało\
onego nakładu. Oprócz obliczeń czysto matematycznych muszą jednak
uwzględniać aspekty technologiczne, np. straty materiału podczas produkcji.
Bardzo trudno jest podać uniwersalny sposób obliczania zapotrzebowania materiałowego
wytworów papierowych, ze względu na niepowtarzalność sytuacji, ale w standardowych
sytuacjach obliczenia mogą przebiegać wg następującego algorytmu:
 ustalenie, ile u\
ytków mieści się na arkuszu drukarskim  stosuję się w przypadku, gdy
arkusz drukowy jest większy ni\
u\
ytek, np. na arkuszu B2 mieści się 8 u\
ytków A5 wraz
ze spadami i elementami dodatkowymi (rys. 4).
 ustalenie, z ilu arkuszy drukowych składa się publikacja  stosuje się w przypadku, gdy
publikacja np. ksią\
ka składa się z więcej ni\
jednego arkusza. Ustalamy wtedy ile
zadrukowanych obustronnie arkuszy potrzebne jest do wykonania np. ksią\
ki.
 obliczenie, ile arkuszy drukowych netto potrzebne jest do wykonania zamówienia,
w pierwszym przypadku dzielimy nakład na liczbę u\
ytków mieszczących się na arkuszu,
a w drugim przypadku mno\
ymy nakład przez liczbę arkuszy, z których składa się
publikacja.
 dodanie do liczby arkuszy drukowych procentowego lub ilościowego naddatku z tytułu
utrudnień. Jego wielkość mo\
emy ustalić na podstawie norm lub przez konsultację
z drukarzem. Przykładowo mo\
e to być 20 dodatkowych arkuszy drukowych na 1
zadrukowany kolor lub np. 5% więcej arkuszy do drukowania na papierze kredowanym
powy\
ej 90 g/m2.
 przeliczenie liczby arkuszy drukowych netto wraz z naddatkami na arkusze
pełnoformatowe, które występują w sprzeda\
y hurtowej, tj. na arkusze A1 brutto lub na
B1. Na przykład je\
eli arkusze drukowe w naszym przypadku były B2, to arkuszy B1
będzie 2 razy mniej, jeśli arkusze drukowe były A4, to arkuszy A1 będzie 8 razy mniej.
 ustalenie za pomocą znormalizowanej tabeli wagi 1000 sztuk arkuszy danego wyrobu
papierowego i przemno\
enie tej wartości przez liczbę arkuszy podaną w tysiącach.
Podobnych obliczeń dokonuje się przy drukowaniu zwojowym, traktując szerokość
taśmy papieru jako jeden wymiar, a obwód cylindra jako wymiar drugi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Rys. 7. Przykład ustalenia liczby jednakowych u\
ytków na arkuszach
o formacie B1 brutto i A1 brutto [opracowanie własne]
Zasady doboru i przygotowania farb oraz materiałów pomocniczych do drukowania
wklęsłego
Dobór farby do drukowania rotograwiurowego jest stosunkowo prosty, poniewa\

producenci oferują szeroki wachlarz farb wklęsłodrukowych uniwersalnych oraz specjalnych.
W przypadku rotograwiury istotną kwestią jest fakt, czy szukamy farb przeznaczonych do
rotograwiury publikacyjnej, czy te\
do rotograwiury opakowaniowej. Ka\
da farba,
niezale\
nie od końcowego przeznaczenia, posiada swoją kartę technologiczną, która określa:
 rodzaj farby,
 symbol farby,
 zastosowanie,
 rodzaj podło\
a, do którego jest przeznaczona,
 skład chemiczny,
 przykładowe zastosowania itp.
Katalogi farb oraz ich karty technologiczne dostępne są w postaci papierowej (katalogi)
u producentów oraz dystrybutorów oraz w formie elektronicznej w Internecie. Przykłady farb
rotograwiurowych znajdujących się w ofercie producentów to m.in.:
 farby uniwersalne do drukowania na wytworach papierniczych wsiąkliwych,
 farby uniwersalne do drukowania na wytworach papierniczych niewsiąkliwych,
 farby uniwersalne do drukowania opakowań,
 farby odporne na zgrzewanie do folii aluminiowej,
 farby wklęsłodrukowe do etykiet,
 farby zgrzewalne do drukowania opakowań,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
 specjalne farby do drukowania opakowań papierosów,
 farby do drukowania etykiet,
 farby metaliczne błyszczące,
 farby metaliczne nie rozwarstwiające się,
 farby odporne na zgrzewanie do opakowań spo\
ywczych,
 farby uniwersalne do drukowania opakowań spo\
ywczych,
 farby do opakowań spo\
ywczych i produktów non-food,
 farby do etykiet do baterii,
 koncentraty do wklęsłodruku,
 farby do drukowania międzywarstwowego do laminatów,
 farby dwuskładnikowe do drukowania opakowań.
Na podobnej zasadzie dobiera się farby oraz materiały pomocnicze do drukowania
tamponowego. Producenci dzielą farby do drukowania tamponowego na farby standardowe
oraz specjalne. Karty katalogowe farb standardowych określają przede wszystkim rodzaje
podło\
y, na których odbywać się mo\
e drukowanie. Są one dostępne w pełnej gamie
kolorystycznej. Farby specjalne, ze względu na specyficzny skład chemiczny, dostępne są
w ograniczonym zakresie. Jednocześnie dostępne są środki i materiały pomocnicze do
produkcji form tamponowych:
 ulepszacze przyczepności,
 utwardzacze,
 rozpuszczalniki,
 środki opóz
niające,
 olejki regeneracyjne,
 taśmy do czyszczenia tamponów.
Środki ochrony indywidualnej stosowane w pracach związanych z przygotowaniem
maszyny wklęsłodrukowej do pracy
Zagro\
enia związane z obsługą maszyn do przygotowania form oraz drukowania
wklęsłego:
- Drukarze oraz inni pracownicy drukarni wklęsłodrukowej nara\
eni są na urazy, takie jak:
przecięcia, amputacje, zmia\
d\
enia, stłuczenia spowodowane przez ruchome części
maszyn drukujących, gilotyny, prasy drukarskie i zszywarki introligatorskie itd.
- Drukarze oraz inni pracownicy drukarni wklęsłodrukowej nara\
eni są na działanie
związków chemicznych zawartych w farbach drukarskich wklęsłodrukowych, tonerach,
barwnikach, rozpuszczalnikach organicznych, środkach czyszczących itd., takich jak:
ksylen, benzyna, nafta, toluen, cykloheksan, oleje oraz kwasy i inne środki stosowane do
mycia maszyn i wytrawiania wklęsłodrukowych form drukowych.
- W drukarniach występuje zagro\
enie po\
arowe.
- Nadmierny wysiłek fizyczny towarzyszący pracy mo\
e być przyczyną urazów, a tak\
e
bólów pleców, ramion i rąk (szczególnie w małych drukarniach).
- W niektórych du\
ych drukarniach występuje hałas spowodowany pracą automatów.
- Praca drukarza jest głównie stojąca lub stojąco-chodząca, co stwarza mo\
liwość
powstania \
ylaków i płaskostopia.
- Istnieje mo\
liwość nara\
enia na promieniowanie ultrafioletowe i ozon przy pracy na
automatach utwardzających farby promieniami UV.
Środki ochrony indywidualnej oraz zbiorowej:
- Nale\
y stosować obuwie ochronne ze spodami przeciwpoślizgowymi i ewentualnie hełm
ochronny.
- Nale\
y stosować środki ochrony oczu i odzie\
ochronną chroniące przed szkodliwym
działaniem czynników chemicznych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
- Nale\
y stosować okulary ochronne we wszystkich przypadkach, w których oczy mogą
być nara\
one na pył, lotne cząstki lub rozpryski niebezpiecznych cieczy.
- Ochrona skóry rąk: odpowiednie rękawice ochronne, zwłaszcza w warunkach
przewlekłego lub powtarzanego nara\
enia na preparat. Stosować środki pielęgnacji skóry
 kremy ochronne. Przy wyborze rękawic ochronnych zwrócić uwagę na ich trwałość
i przydatność do pracy z tym preparatem.
- Nale\
y myć ręce przed ka\
dą przerwą i po zakończeniu pracy. Stosować środki
pielęgnacji skóry, aby nie dopuścić do jej wysuszenia.
- Unikać kontaktu substancji chemicznych ze skórą i oczami.
- Nie spo\
ywać posiłków, nie pić ani nie palić tytoniu podczas stosowania preparatów
chemicznych.
- Zapewnić odpowiednią wentylację ogólną i miejscową pomieszczeń roboczych.
- Nale\
y zainstalować osłony maszyn zapobiegające wciągnięciu i amputacji kończyn.
- Nale\
y sprawdzić stan techniczny urządzeń elektrycznych przed pracą oraz zlecać
uprawnionemu pracownikowi naprawę ewentualnych uszkodzeń i okresowy przegląd
urządzeń.
- Nale\
y stosować ochronniki słuchu.
- Nale\
y stosować bezpieczne metody podnoszenia i przenoszenia cię\
kich lub
nieporęcznych ładunków oraz stosować urządzenia mechaniczne ułatwiające podnoszenie
i przenoszenie.
- Nale\
y przestrzegać wszystkich instrukcji bezpieczeństwa obowiązujących na danym
wydziale, dotyczących przechowywania papieru i łatwopalnych materiałów.
Organizacja stanowiska pracy w dziale maszyn wklęsłodrukowych
Wstępne przygotowanie do pracy to więcej ni\
tylko procedury przyśpieszające czas
rozruchu i zabezpieczające przed niezaplanowanymi przestojami maszyny. Zaliczane są do
niego tak\
e pozornie niezwiązane z nim działania przyczyniające się do podniesienia
wydajności obsługi maszyny. Rozplanowanie, przygotowanie narzędzi i materiałów, praca
zespołowa, szkolenie, mycie zespołów farbowych i nawil\
ających to podstawowe elementy
wstępnego przygotowania do pracy.
Rozplanowanie hali maszyn. Choć nie jest działaniem wstępnego przygotowania do
pracy, pozwala na skrócenie czasu przestojów i zwiększa wydajność pracy maszyny.
W czasie tworzenia lub przebudowywania hali maszyn trzeba wziąć pod uwagę kilka
aspektów związanych z rozplanowaniem powierzchni. Ka\
da maszyna musi być ustawiona
zgodnie z miejscem, jakie zajmuje w całym cyklu produkcyjnym. Ka\
dej powierzchni
operacyjnej musi być przydzielona odpowiednia przestrzeń, zale\
na od rozmiaru urządzenia,
wolnego miejsca potrzebnego do pracy przy nim i ilości zasobów magazynowanych
potrzebnych przy maszynie. Powierzchnia przeznaczona dla maszyny drukującej zale\
y od
typu maszyny, rodzaju produktu, który ma być na niej drukowany, ilości papieru, który musi
być składowany blisko maszyny i wielu innych czynników.
Dostępność narzędzi. Udogodnienia to istotny aspekt uwzględniany przy
rozplanowywaniu hali maszyn. Ka\
da maszyna drukująca powinna mieć własny zestaw
podręcznych narzędzi, instrumentów, części i zapasów, niedzielonych z \
adną inną maszyną,
choć dzielenie drogich i okazjonalnie wykorzystywanych elementów jest praktyczne.
Podręczne, często u\
ywane narzędzia powinny być łatwo dostępne. Operatorzy maszyn nie
powinni być zmuszeni do przechodzenia do drugiej czy trzeciej maszyny, aby wziąć
potrzebne im narzędzie.
Rozplanowywanie przejść i wolnej przestrzeni. Przestrzeń między maszynami musi być
na tyle szeroka, aby umo\
liwić poruszanie się wózków widłowych przewo\
ących papier
z magazynu do sekcji samonakładaka maszyny i zabierających zadrukowany papier
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
z wykładaka do introligatorni lub spedycji, jeśli obróbka introligatorska odbędzie się poza
zakładem. Powierzchnia jest kosztowna i musi być wykorzystana jak najwydajniej. Dlatego
przy przydzielaniu powierzchni nale\
y pamiętać o wymogach dostępności, takich jak:
przestrzeń dla wózków czy obcią\
enie znamionowe podłogi. Stosowanie standardowych,
jednowymiarowych palet na papier pozwala na standaryzację wyposa\
enia i lepsze
zagospodarowanie przestrzeni. Jeśli jakieś miejsce składowania zostało ju\
ustalone, to
powinno być oznaczone taśmą lub odpowiednią farbą o du\
ej odporności na ścieranie. Wózki
powinny mieć przestrzenie do je\
d\
enia na tyle szerokie, by mo\
na było nimi manewrować.
Dobrze zaprojektowane przestrzenie magazynowania i wolne miejsca pozwalają na łatwiejszą
organizację porządkową.
Narzędzia
Narzędzia i przyrządy pomiarowe potrzebne do drukowania kolejnej pracy powinny być
zgromadzone jeszcze w trakcie bie\
ącej produkcji, a nie w trakcie rozruchu do planowanej
pracy. Często członkowie obsługi maszyny są nieobcią\
eni w czasie procesu drukowania,
skoro więc nie wszyscy są potrzebni w czasie produkcji, mogą zacząć gromadzić narzędzia
i materiały potrzebne do następnego zlecenia. Takie działania skracają czas przestoju
przeznaczonego na rozruch. Wiele narzędzi i przyrządów pomiarowych potrzebnych do
przeprowadzenia rozruchu powinno być zgromadzonych w pobli\
u maszyny. Najwa\
niejsze
z nich to:
 klucz dynamometryczny,
 wybrane klucze do regulacji maszyny,
 mikrometr obcią\
nikowy,
 przyrząd pomiarowy do mierzenia wysokości formy,
 szkła powiększające do kontroli struktury rastrowej.
 densytometr do pomiaru gęstości optycznej farby lub spektrofotometr z dodatkową
mo\
liwością pomiaru barwy.
Papier
Przygotowanie papieru wklęsłodrukowego lub innych podło\
y drukowych jest istotnym
czynnikiem w skracaniu czasu przestojów maszyny. Klimatyzowanie i kondycjonowanie
papieru do warunków panujących w hali maszyn jest elementem wstępnego przygotowania
do pracy. Papier musi zostać sprowadzony do hali maszyn na tyle wcześnie, by zdą\
ył
dostosować się do jej warunków temperaturowych. Przy produkcji wielobarwnej lub
wymagającej dokładnego pasowania obsługa mo\
e stracić kilka godzin rozruchu, próbując
ustawić pasowanie arkuszy wadliwej jakości. Taka sytuacja zachodzi zazwyczaj przy drugim
przebiegu przez maszynę, kiedy nadruk pierwszego koloru uległ deformacji. Wtedy jest ju\
za
póz
no, by cokolwiek zrobić z papierem. Wilgotność papieru mo\
e być mierzona za pomocą
higrometru. Hala maszyn powinna być klimatyzowana i powinna istnieć mo\
liwość
kontrolowania wilgotności. Papier powinien być skontrolowany i przetestowany przed
rozruchem maszyny. Falistość brzegów papieru mo\
na wykryć natychmiast po odwinięciu
palety. Mo\
na te\
zmierzyć pH papieru. Nale\
y sprawdzić, czy krawędzie papieru są równe
i prostopadłe do łapek i mierzycy.
Farby
Nie ma \
adnego ekonomicznego uzasadnienia by kupować tanie farby, jeśli powodują
one problemy podczas drukowania. Farba nie mająca odpowiedniej intensywności barwy
wymaga nało\
enia jej grubszej warstwy, co powoduje problemy z wałkami farbowymi
i formą. Farby powinny być testowane, dostosowywane i dobierane kolorystycznie na długo
przed czasem rozruchu. Równie\
odpowiednio wcześniej powinien być dokonany dobór farby
oraz pomocniczych środków drukowych odpowiednio do typu podło\
a oraz rodzaju
produkcji. Sprawdzone być powinny kałamarze, zbiorniki na farbę oraz pompy tłoczące farbę
do kałamarzy. Pojemniki z farbami powinny być łatwo dostępne i odpowiednio oznaczone.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo\
arowej i ochrony
środowiska podczas przygotowania maszyny wklęsłodrukowej do drukowania
 Nie obsługiwać urządzeń bez odpowiednich uprawnień.
 Przed przystąpieniem do obsługi maszyny wklęsłodrukowej upewnić się, \
e wszystkie
osłony i pokrywy są na miejscu.
 Nigdy nie wyłączać przycisku bezpieczeństwa, jeśli włączył go ktoś inny.
 Nie uruchamiać maszyny, jeśli zatrzymała się z oczywistych powodów.
 Przed włączeniem maszyny sprawdzić, czy w/na maszynie nie ma ludzi, narzędzi,
urządzeń itd.
 Usunąć z maszyny i jej okolic wykorzystane ju\
formy drukowe, narzędzia i urządzenia
oraz powiadomić swoich współpracowników przed włączeniem maszyny.
 Wło\
yć zatyczki do uszu, je\
eli praca ma przebiegać w otoczeniu o wysokim natę\
eniu
hałasu.
 Nie pozwalać na przebywanie w hali maszyn osobom noszącym bi\
uterię, luz
ne ubrania
bądz
długie niezwiązane włosy.
 Nie opierać rąk na maszynie.
 Nie nosić narzędzi w kieszeniach, unikając tym samym ryzyka upuszczenia ich do
wnętrza maszyny czy innego niebezpiecznego miejsca.
 W czasie regulacji maszyny u\
ywać tylko rekomendowanych urządzeń, utrzymanych
w dobrym stanie.
 Podczas obsługi maszyny usunąć z niej wszelkie zaciski, ostrza i ruchome części.
 Nigdy nie sięgać do maszyny w celu jej regulacji, jeśli maszyna jest w ruchu.
 Nie próbować usuwać wtrąceń z poruszających się form drukowych lub cylindrów ani
usuwać zanieczyszczeń z obracających się wałków.
 Nie wycierać cylindrów, form drukowych, wałków ani obciągów gumowych podczas
pracy maszyny.
 Aby przeprowadzić jakiekolwiek oczyszczanie maszyny, stosować gąbki w formie
poduszeczki bez jakichkolwiek wolnych, zwisających rogów.
 Mieszanie jakichkolwiek chemikaliów w hali maszyn przeprowadzać zgodnie
z instrukcjami.
 Zbiór wszystkich instrukcji serwisowania, postępowania, list części, instrukcji
smarowania i tablic ka\
dego elementu urządzenia powinien być przechowywany
w całości w łatwo dostępnym miejscu.
 Przed przystąpieniem do obsługi maszyny nale\
y te\
zapoznać się z instrukcją obsługi
i zawartymi w niej informacjami dotyczącymi specyficznych urządzeń bezpieczeństwa,
ich poprawnej identyfikacji i obsługi.
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do ćwiczeń.
1. Na czym polega technologia montowania wklęsłodrukowej formy drukowej w maszynie?
2. Na czym polega automatyzacja monta\
u wklęsłodrukowych form drukowych?
3. Jak dobiera się i przygotowuje podło\
a do produkcji wklęsłodrukowej?
4. Jak dobiera się farby i materiały pomocnicze do produkcji wklęsłodrukowej?
5. W jaki sposób oblicza się ilość materiałów do określonej produkcji?
6. Jakie są zasady organizacji stanowiska pracy przy przygotowaniu maszyn
wklęsłodrukowych do pracy?
7. W jaki sposób przygotowuje się podło\
a i farby wklęsłodrukowe do produkcji?
8. Jakie zagro\
enia występują w działach przygotowania produkcji wklęsłodrukowej?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
9. Jakie środki ochrony indywidualnej stosuje się w działach przygotowania produkcji
wklęsłodrukowej?
10. Jakie przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo\
arowej i ochrony
środowiska występują w działach przygotowania produkcji wklęsłodrukowej?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Oblicz masę surowca potrzebną do wydrukowania 100 000 opakowań o formacie A3.
Podło\
e stanowi wklęsłodrukowy karton powlekany PE o gramaturze 300 g/m2. Straty
przyjmij na poziomie 50 arkuszy drukowych na kolor. Druk odbywa się w kolorystyce 4 + 4
kolory na maszynie drukującej rotograwiurowej arkuszowej o formacie B2.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) oszacować, ile u\
ytków mieści się na arkuszu drukowym,
2) obliczyć, liczbę arkuszy netto potrzebnych do wykonania nakładu,
3) doliczyć dodatkowe arkusze  na zmarnowanie ,
4) przeliczyć liczbę arkuszy drukowych na arkusze pełnoformatowe,
5) obliczyć lub dobrać z normy łączną masę arkuszy wytworu papierowego.
6) zapisać liczbę arkuszy i masę obliczonego surowca w karcie technologicznej.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 karta zało\
eń technologicznych dotyczących obliczeń,
 tabela określająca wagę papieru w zale\
ności od liczby arkuszy,
 kalkulator,
 materiały i przybory piśmienne.
Ćwiczenie 2
Dobierz podło\
a drukowe stosowane w rotograwiurze do konkretnych produktów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować dokładnie wygląd i cechy produktów, które mają być zadrukowane
w technice rotograwiurowej,
2) określić wymagania funkcjonalne i jakościowe stawiane tym produktom,
3) określić oczekiwane parametry podło\
y przeznaczonych do wykonania ww. produktów,
4) dobrać odpowiednie podło\
e z katalogu lub strony internetowej producenta,
5) sprawdzić, w jakiej postaci dostępne jest określone podło\
e,
6) sprawdzić, czy istnieją alternatywne w danej sytuacji podło\
a drukowe.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 przykłady produktów zadrukowanych w technice rotograwiurowej,
 opis sytuacji technologicznej dotyczącej produkcji ka\
dego z wyrobów,
 karty katalogowe podło\
y oferowanych przez ró\
nych producentów, które przeznaczone
są do zadruku rotograwiurowego,
 dostęp do Internetu,
 materiały piśmienne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Ćwiczenie 3
Dobierz wklęsłodrukowe farby graficzne do zadruku określonego podło\
a oraz do
określonego produktu poligraficznego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować dokładnie wygląd i cechy produktów, które mają być zadrukowane
w technice rotograwiurowej,
2) przeanalizować dokładnie podło\
e na jakim został dokonany zadruk,
3) określić rodzaj podło\
a, na którym wykonany został wydruk,
4) dobrać odpowiednią do podło\
a oraz produktu farbę wklęsłodrukową z katalogu lub
strony internetowej producenta,
5) sprawdzić, w jakich opakowaniach dostępna jest wybrana farba,
6) sprawdzić, czy istnieją farby o podobnych cechach w ofercie innych producentów.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 przykłady produktów zadrukowanych w technice rotograwiurowej,
 opis sytuacji technologicznej dotyczącej produkcji ka\
dego z wyrobów,
 karty katalogowe farb wklęsłodrukowych oferowanych przez ró\
nych producentów,
 dostęp do Internetu,
 materiały piśmienne.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) dobrać i przygotować podło\
a do produkcji wklęsłodrukowej?
1
1

1
1

1
1

1
1

2) dobrać farby do produkcji wklęsłodrukowej?
1
1

1
1

1
1

1
1

3) przygotować farby i materiały pomocnicze do produkcji
1
1

1
1

1
1

1
1

wklęsłodrukowej?
4) obliczyć ilość materiałów do określonej produkcji wklęsłodrukowej?
1
1

1
1

1
1

1
1

5) zało\
yć formę drukową w maszynie wklęsłodrukowej?
1
1

1
1

1
1

1
1

6) zorganizować stanowisko pracy w dziale przygotowania produkcji
1
1

1
1

1
1

1
1

wklęsłodrukowej?
7) przewidzieć zagro\
enia występujące w dziale przygotowania
1
1

1
1

1
1

1
1

produkcji wklęsłodrukowej?
8) dobrać środki ochrony indywidualnej do prac związanych
1
1

1
1

1
1

1
1

z przygotowaniem maszyn wklęsłodrukowych do drukowania?
9) zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpo\
arowej i ochrony środowiska w dziale przygotowania
1
1

1
1

1
1

1
1

produkcji wklęsłodrukowej?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć UCZNIA
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do ka\
dego zadania dołączone są 4 mo\
liwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki nale\
y błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłó\
jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiązanie testu masz 45 min.
9. Po zakończeniu testu podnieś rękę i zaczekaj a\
nauczyciel odbierze od Ciebie pracę.
Powodzenia
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Formy wkłęsłodrukowe dzielimy na
a) autotypijne, powierzchniowo zmienne i głębokościowo zmienne.
b) głębokościowo, powierzchniowo i głębokościowo-powierzchniowo, zmienne.
c) głębokościowo-powierzchniowo zmienne i autotypijne.
d) powierzchniowo zmienne i autotypijne.
2. Kałamarzyki w formach wklęsłodrukowych to
a) znajdujące się na powierzchni formy zagłębienia.
b) zagłębienia, z których rakiel wygarnia farbę w procesie drukowania.
c) wypukły relief formy wklęsłodrukowej.
d) miejsce mocowania formy na cylindrze.
3. Cylindry formowe we wklęsłodruku wykonane są
a) całkowicie z miedzi.
b) z \
eliwa.
c) ze stali.
d) z mosiądzu.
4. Koszulką Ballarda nazywamy
a) warstwę miedzi na powierzchni cylindra wklęsłodrukowego.
b) warstwą srebra naniesioną galwanicznie na cylinder wklęsłodrukowy.
c) warstwę kopiową formy wklęsłodrukowej.
d) papier pigmentowy nieuczulony na światło.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
5. W celu zwiększenia trwałości cylindry rotograwiurowe pokrywa się
a) miedzią.
b) stalą.
c) chromem.
d) tytanem.
6. Po drukowaniu koszulkę Ballarda
a) pokrywa się kolejną warstwą galwaniczną.
b) zakleja się przy u\
yciu polimerów.
c) szlifuje się a\
do osiągnięcia odpowiedniej gładkości.
d) zrywa się łącznie z warstwa dzielącą.
7. Autotypijna forma wklęsłodrukowa to forma
a) powierzchniowo zmienna.
b) głębokościowo zmienna.
c) głębokościowo-powierzchniowo zmienna.
d) wykonana za pomocą grawerowania.
8. Autotypijne diapozytywowe formy kopiowe rastruje się
a) w przypadku wykonywania wydruków wysokiej jakości.
b) zawsze.
c) w przypadku występowania na niej elementów jednotonalnych.
d) w przypadku występowania na niej elementów wielotonalnych.
9. Heliokliszograf to urządzenie za pomocą którego
a) wykonuje się formy powierzchniowo zmienne technologią autotypijną.
b) wykonuje się formy głębokościowo zmienne technologią tradycyjną.
c) wykonuje się kopie opalowe.
d) wykonuje się formy wklęsłodrukowe głębokościowo-powierzchniowo zmienne.
10. Przyspieszenie procesu grawerowania za pomocą helikliszografu osiągnięto poprzez
a) zastosowanie kilku urządzeń odczytujących i grawerujących.
b) zwiększenie twardości no\
a grawerującego.
c) zwiększenie prędkości obrotowej cylindra.
d) zastosowanie sterowania komputerowego.
11. Laserowe grawerowanie form wklęsłodrukowych jest najodpowiedniejsze do
a) wypalania kałamarzyków w związkach wielkocząsteczkowych.
b) wypalania kałamarzyków w koszulce Ballada.
c) wypalania kałamarzyków na warstwie kopiowej formy wklęsłodrukowej.
d) wykonywania form autotypijnych.
12. Podczas kontroli jakościowej form drukowych rotograwiurowych bada się
a) długość cylindra, twardość cylindra, pH powierzchni cylindra, udarność cylindra.
b) grubość ścianek, średnicę cylindra, wydajność maszyny, wilgotność formy.
c) średnicę cylindra, twardość cylindra, pH farby, powierzchnię łączną kałamarzyków.
d) wymiary kałamarzyka, grubość ścianek, średnicę cylindra, twardość cylindra.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
13. Formy do druku tamponowego mogą być
a) polimerowe, stalowe, szklane, gumowe.
b) polimerowe, stalowe, aluminiowe, ceramiczne.
c) gumowe, stalowe, tytanowe, ceramiczne.
d) miedziane, stalowe, aluminiowe, z tworzyw sztucznych.
14. Zestaw drukująco-farbowy montowany do maszyny rotograwiurowej składa się z
a) cylindra drukowego, ło\
ysk, kałamarza, rakla.
b) cylindra dociskowego, ło\
ysk, kałamarza, pompy farbowej.
c) cylindra drukowego, wałków farbowych, samonakładaka, kałamarza.
d) ło\
ysk, kałamarza, duktora, presera.
15. Monta\
formy drukowej w rotograwiurze odbywa się
a) bezpośrednio na maszynie.
b) na specjalnym stanowisku poza maszyną drukującą.
c) w warsztacie mechanicznym.
d) w studiu prepress.
16. Typowe podło\
a do zadruku rotograwiurowego to:
a) tylko wytwory papiernicze.
b) wytwory papiernicze, folie, blachy.
c) folie aluminiowe, gad\
ety reklamowe.
d) papiery, tkaniny, wyroby gumowe.
17. Typowe podło\
a do zadruku tamponowego to
a) opakowania do słodyczy.
b) wizytówki puchnące.
c) gad\
ety reklamowe.
d) koszulki tekstylne.
18. Efektem końcowym obliczeń dotyczących zapotrzebowania materiałowego jest
a) oszacowanie liczby ryz papieru o formacie B0.
b) obliczenie liczby arkuszy A4 przeznaczonych do drukowania.
c) obliczenie wagi wyrobu papierniczego.
d) obliczenie objętości wyrobu papierniczego.
19. Typowe środki ochrony indywidualnej stosowane w dziale przygotowalni
wklęsłodrukowej to:
a) hełm ochronny, buty przeciwpoślizgowe, ochraniacze na łokcie.
b) buty przeciwpoślizgowe, ochraniacze na łokcie, grube rękawice ochronne.
c) odzie\
ochronna, buty przeciwpoślizgowe, ochronniki słuchu.
d) peleryna przeciwchemiczna, buty z noskami, ochronniki słuchu.
20. Rotograwiurową formę drukującą montuje się
a) podczas biegu maszyny.
b) przy całkowicie wyłączonej maszynie.
c) przy wyłączonym określonym agregacie, pozostałe mogą pracować.
d) podczas przerw na codzienna konserwację maszyny.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko ...............................................................................
Przygotowanie form do drukowania wklęsłego
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
6. LITERATURA
1. Cichocki L., Pawlicki T., Ruczka I.: Poligraficzny słownik terminologiczny. Polska Izba
Druku, Warszawa 1999
2. Ciupalski S.: Maszyny drukujące konwencjonalne. Oficyna Wydawnicza Politechniki
Warszawskiej, Warszawa 2001
3. Czasopisma poligraficzne
4. Czichon H., Magdzik S., Jakucewicz S.: Formy drukowe. WSiP, Warszawa 1996
5. Eldred N.: Co drukarz powinien wiedzieć o farbach. COBRPP, Warszawa 2007
6. Gehman C.: Systemy produkcyjne w poligrafii. COBRPP, Warszawa 2007
7. Jakucewicz S., Magdzik S.: Materiałoznawstwo dla szkół poligraficznych. WSiP,
Warszawa 2001
8. Jakucewicz S., Magdzik S.: Podstawy poligrafii. WSiP, Warszawa 1997
9. Kamiński B.: Cyfrowy prepress, drukowanie i procesy wykończeniowe. Translator,
Warszawa 2005
10. Materiały informacyjne firm: Datwyler, HELL Gravure Systems GmbH, Scorpio
11. McCue C.: Profesjonalny druk. Przygotowanie materiałów. Helion, Gliwice 2007
12. Poligrafia procesy i technika. Tłumaczenie ze słowackiego. COBRPP, Warszawa 2002
13. Sroka W. (red.): Poligrafia współczesna. Weka, Warszawa 2003
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33