III. POLITYKA PIENI
ŻNA I JEJ INSTRUMENTY
Polityka pieniężna to działalność banku centralnego polegająca na oddziaływaniu na kreację pieniądza i
regulowanie jego obiegu w gospodarce.
Polityka pieniężna może mieć charakter:
�� restrykcyjny - wzrost stóp procentowych
�� łagodny - spadek stóp procentowych.
Cele polityki pieniężnej:
�� zapewnienie stabilności finansów publicznych
�� stabilizacja ogólnego poziomu cen (tzw.  walka z inflacją )
�� utrzymywanie odpowiedniego kursu walutowego, w stosunku do walut obcych
 Bank centralny jest głównym podmiotem rynku pieniężnego i polityki monetarnej każdego państwa.
Realizuje cele pieniężne państwa, które dzielimy na: 19
v� cele finalne  stabilizacja pieniądza krajowego poprzez:
a) ograniczanie inflacji,
b) dążenie do ukształtowania odpowiedniego kursu walutowego,
c)  zapewnienie bezpiecznych i stabilnych warunków funkcjonowania sektora bankowego 20,
d)  tworzenie odpowiednich warunków do zapewnienia płynności rozliczeń pieniężnych w gospodarce 21
v� cele pośrednie  polegają na kontroli stóp procentowych, podaży pieniądza oraz stabilizowaniu poziomu
kursu walutowego.
v� cele operacyjne  zapewnienie odpowiedniej ilości pieniądza rezerwowego w banku centralnym
(rezerwy obowiązkowe odprowadzane przez banki komercyjne), zapewnienie korzystnych warunków do
zwiększenia skłonności do oszczędzania.
Funkcje Banku Centralnego
FUNKCJE BANKU
CENTRALNEGO
BANK
BANK BANK
PAC
STWA
EMISYJNY BANKÓW
19
W. Dębski, Rynek finansowy i jego mechanizmy, Wyd. PWN, Warszawa 2003, str. 54
20
W. Dębski, Rynek finansowy i jego mechanizmy, op. cit., str.55
21
Ibidem
15
Niezależność Banku Centralnego:
v� Niezależność instytucjonalna
v� Niezależność funkcjonalna
v� Niezależność finansowa
Instrumenty polityki monetarnej banku centralnego można podzielić na:
1. Instrumenty kontroli ogólnej:22
v� oddziałują równocześnie i z jednakową mocą na cały sektor bankowy;
v� zalicza się do nich politykę rezerw obowiązkowych, operacje otwartego rynku oraz politykę stopy
dyskontowej banku centralnego
2.  Instrumenty kontroli selektywnej, odnoszące się do poszczególnych instytucji finansowych 23
3.  Instrumenty oddziaływania przez perswazję, czyli przekazywanie bankom nieobowiązujących
sugestii co do pożądanych kierunków ich polityki. 24
Inny podział:
v�  Instrumenty ilościowej kontroli kredytu, do których zalicza się wszystkie stopy procentowe oraz
system rezerw obowiązkowych i operacje otwartego rynku 25,
v�  Instrumenty jakościowej i selektywnej kontroli kredytu, do których zalicza się m.in. określanie
maksymalnych terminów spłat kredytów, formy zabezpieczania kredytów, ustalanie procentowego
stosunku kredytów do kapitału własnego banku, określanie minimalnych rezerw gotówki banków. 26
ze względu na długość przewidywanego okresu oddziaływania:
v�  Instrumenty ogólnego sterowania  ukierunkowane na ukształtowanie docelowego stopnia płynności
sektora bankowego oraz poziomu stóp procentowych na rynku pieniężnym (rezerwy obowiązkowe,
operacje otwartego rynku, kontyngenty redyskonta) 27,
v�  Instrumenty sterowania precyzyjnego  wyrównanie przejściowych wahań płynności sektora
bankowego, sterowanie podażą i popytem na pieniądz (głównie operacje otwartego rynku) .28
v� Instrumenty klasyczne (pośrednio wpływają na podaż pieniądza)  operacje otwartego rynku oraz
stopy procentowe banku centralnego
v�  Instrumenty bezpośrednie (bezpośrednio oddziałują na ilość pieniądza w obiegu)  rezerwy
obowiązkowe, wymagania co do płynności oraz struktury majątkowo-kapitałowej banków,
licencjonowanie banków itp. 29
Bank centralny na rynku pieniężnym poprzez swoje instrumenty finansowe ma za zadanie walkę
z inflacją i utrzymanie wartości pieniądza.
22
W. Dębski, Rynek finansowy i jego mechanizmy, op. cit., str. 64
23
Ibidem
24
Ibidem
25
W. Dębski, Rynek finansowy i jego mechanizmy, op. cit., str. 63
26
Ibidem
27
W. Dębski, Rynek finansowy i jego mechanizmy, op. cit., str. 64
28
W. Dębski, Rynek finansowy i jego mechanizmy, op. cit., str. 65
29
W. Dębski, Rynek finansowy i jego mechanizmy, op. cit., str.64
16
Instrumenty finansowe Banku Centralnego to:
v� Obowiązkowe, minimalne rezerwy płynności
v� Kredyty redyskontowe
v� Operacje otwartego rynku
v� Kredyt lombardowy
v� Persfazja moralna tzn. niezależność Banku Centralnego od komercyjnego.
Rezerwy płynności mają za zadanie przeciwdziałać ilości podaży pieniądza na rynku oraz zabezpieczają
przed inflacją (decydują o skali inflacji).
Kredyt redyskontowy polega na odkupywaniu od banków handlowych (komercyjnych) weksli, które
uprzednio (wcześniej) banki te zdyskontowały swoim klientom.
v� Redyskontowanie polega na wykupie przez NBP weksli zdyskontowanych pierwotnie przez banki
komercyjne lub udzieleniu kredytu dyskontowego pod zastaw weksli obcych (kredyt krótkoterminowy)30
v� Zdyskontowane weksle muszą spełniać wszystkie wymogi prawa wekslowego31
v� Decyzję o przejęciu weksli do redyskonta podejmuje dyrektor oddziału NBP lub osoba do tego
upoważniona32
Operacje otwartego rynku  polegają na sprzedaży i zakupie przez bank centralny publicznych (np. bony
skarbowe, obligacje skarbowe) i prywatnych (np. akcje) papierów wartościowych.
Operacje otwartego rynku mogą przeciwdziałać inflacji, a także mogą pomagać w zrealizowaniu
programów, które związane są z budżetem państwa (zarządza długiem publicznym)
BC kupuje lub sprzedaje papiery wartościowe (bony skarbowe, obligacje, bony pieniężne) co ma
bezpośredni wpływ na ich cenę i rentowność jak również na stopy procentowe innych instrumentów
finansowych.
BC kupując papiery wartościowe od banków komercyjnych płaci określoną wartość za nie i zwiększa tym
samym środki pieniężne na ich rachunkach bieżących oraz likwiduje lub tylko ogranicza brak płynności
w systemie bankowym.
BC sprzedając papiery wartościowe bankom komercyjnym ściąga od nich nadwyżki środków pieniężnych
i tym samym ogranicza, likwiduje nadpłynność w systemie bankowym.
30
W. Dębski, Rynek finansowy i jego mechanizmy, op. cit., str. 72
31
Ibidem
32
Ibidem
17
Operacje otwartego rynku dzielą się na33:
1) OPERACJE WARUNKOWEGO ZAKUPU podobne są do kredytu udzielonego przez BC bankom
komercyjnym gdyż BC kupuje papiery wartościowe od banków komercyjnych pod warunkiem, że one je
od niego odkupią
2) OPERACJE WARUNKOWEJ SPRZEDAŻY mają charakter podobny do lokaty banków komercyjnych
BC.
3) OPERACJE BEZWARUNKOWEGO ZAKUPU stosowane są, aby wzrosła podaż rezerw pieniężnych
i stopa procentowa.
4) OPERACJE BEZWARUNKOWEJ SPRZEDAŻY stosowane są, po to aby zmniejszyła się podaż rezerw
pieniężnych i stopa procentowa.
Stopa oprocentowania operacji otwartego rynku (tzw. stopa referencyjna rynku pieniężnego)
Kredyt lombardowy  jest to kredyt udzielany przez bank centralny bankom komercyjnym pod zastaw
papierów wartościowych (papiery rządowe) na bardzo krótkie terminy.
v� Jest udzielany przez NBP bankom komercyjnym pod zastaw papierów wartościowych emitowanych
przez: Skarb Państwa, NBP, banki komercyjne o wysokich kapitałach własnych (np. PKO BP, Pekao
S.A.)34
v� Wysokość kredytu jest niższa niż wartość nominalna papierów wartościowych będących przedmiotem
zastawu , a jego wysokość nie może przekroczyć 80% wartości nominalnej
v� Kredyt jest udzielany na okres do 12 miesięcy,
Przykład:
Bank komercyjny zwraca się do banku centralnego o udzielenie kredytu lombardowego. Bank centralny
udziela bankowi komercyjnemu kredytu, ale pod zastaw papierów rządowych np. obligacji. Mimo to, że
bank centralny pożycza pieniądze, to jeszcze dokonuje kontroli, by sprawdzić dlaczego bank komercyjny nie
ma pieniędzy.
Persfazja moralna  sytuacja, w której bank centralny może tylko sugerować bankowi komercyjnemu np.
by ten podniósł stopy procentowe, ponieważ spodziewana jest inflacja (nie ma możliwości zmuszenia
Kredyt refinansowy
v�  Jest udzielany bankom posiadającym zdolność kredytową oraz tym, w których został ustanowiony
zarząd komisaryczny 35
v� Jest udzielany na podstawie umowy określającej:
- wysokość kredytu,
- oprocentowanie i prowizję,
- termin spłaty,
- prawne zabezpieczenie spłaty kredytu.36
33
Z. Polański, System finansowy w Polsce, wyd. PWN, Warszawa 2008, str. 142
34
W. Dębski, Rynek finansowy i jego mechanizmy, op. cit., str. 76
35
W. Dębski, Rynek finansowy i jego mechanizmy, PWN, Warszawa 2003, str. 72 - 73
18
Polityka refinansowa (redyskontowa) polega na finansowaniu przez bank centralny banków komercyjnych
poprzez udzielanie im kredytów:
- refinansowego,
- redyskontowego,
- lombardowego.37
Rezerwy obowiązkowe
NBP gromadzi na oprocentowanym rachunku rezerwy obowiązkowe banków komercyjnych w celu:38
v� oddziaływania na wielkość podaży pieniądza odpowiednio do zmian w gospodarce,
v� tworzenia rezerwy płynności banków komercyjnych,
v� przejęcia części zysków banków komercyjnych.
Rezerwy odprowadzane są jako ustalony procent od depozytów a vista, depozytów terminowych złotowych
i depozytów terminowych walutowych39
1. ORGANY NBP
�� Rada Polityki Pieniężnej;
�� Zarząd NBP;
�� Prezes Banku Centralnego
v� RADA POLITYKI PIENI
ŻNEJ
jest najważniejszym organem z punktu widzenia pozycji NBP.
Zadania RPP:
1) Ustala wysokość stóp procentowych NBP;
2) Ustala zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banków;
3) Określa górne granice zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP pożyczek i kredytów
w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych np. Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Bank
Światowy, Europejski Bank Inwestycyjny
4) Ustala zasady operacji otwartego rynku tzn. obrotu na rynku międzybankowych papierów wartościowych
tj. bonów skarbowych
5) Zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdania NBP
6) Przyjmuje roczne sprawozdania finansowe NBP
7) Dokonuje oceny działalności Zarządu NBP w zakresie realizacji założeń polityki pieniężnej
8) Uchwala zasady rachunkowości NBP przedłożone przez Prezesa
36
Ibidem
37
W. Dębski, Rynek finansowy i jego mechanizmy, PWN, Warszawa 2003, str. 71
38
A. Kazimierczak, Polityka pieniężna w gospodarce otwartej, Wyd. PWN, Warszawa 2008, str. 145
39
W. Dębski, Rynek finansowy i jego mechanizmy, op. cit.,, str. 82
19
SKA
AD RADY POLITYKI PIENI
ŻNEJ
- Przewodniczący  Prezes
- 9 członków: trzech wybiera Prezydent, trzech wybiera Sejm i trzech wybiera Senat
Członkowie Rady Polityki Pieniężnej wybierani są na okres 6 lat. W okresie kadencji członek Rady nie
może zajmować żadnych innych stanowisk ani podejmować działalności zarobkowej lub publicznej poza
pracą naukową lub twórczością autorską. Za zgodą Rady dopuszczalna jest działalność w organizacjach
międzynarodowych. W posiedzeniach Rady może uczestniczyć przedstawiciel Rady Ministrów bez prawa
udziału w głosowaniu.
v� ZARZ
D NBP
- Na czele Zarządu stoi Przewodniczący;
- Składa się 6  8 członków
Zarząd NBP zapewnia realizację założeń polityki pieniężnej podejmowanej przez Radę Polityki Pieniężnej.
Zarząd otrzymuje od Rady następujące instrumenty finansowe:
- Zasady i stopy procentowe NBP;
- Zasady i stopy procentowe rezerw obowiązkowych;
- Zasady operacji otwartego rynku;
- Limity zobowiązań jakie może zaciągać.
Uchwały Zarządu nie są opiniującymi, ale obowiązującymi.
v� PREZES BANKU CENTRALNEGO
- jest przewodniczącym Zarządu, przełożonym wszystkich pracowników Banku oraz przewodniczy Radzie
Polityki Pieniężnej, Zarządowi NBP
- reprezentuje Bank na zewnątrz
- Może uczestniczyć w obradach Sejmu i rady Polityki Pieniężnej
20