tytuł: "Czworonożni przyjaciele - rasy, pielęgnacja i hodowla psów" autor: Rino Falappi Przekład: Ewa ZieglerBrodnicka tekst wklepał: dunder@poczta.fm
* * *
DOM WYDAWNICZY BELLONA Warszawa 2001 Tytuł oryginału włoskiego: "Cani" Tytuł oryginału niemieckiego: "Hunde" Przekład z włoskiego: Walter Wurzel Projekt graficzny: Centro Iconografico dell'lstituto Geografico de Agostini Ilustracje: Archivio IGDA (2P, Action Press, A. De Gregorio, C. Ferrari, D. Fraccia, S. GómezToIdró, Info HundE. Kramer, G. Łącz, G. Leone, G. Negri, R. Panier, C. Pozzoni, F. Simoni, Simon, S.A. Thompson, S. Yannjni, W. Weisse, R. Wiłbie); S. GómezToldral24, 136, 137; Granata PressSally Annę Thompson Animal Photography 6, 9, 45, 46, 50, 51 a, 60, 90, 102a, 148; Jacana 43, 66, 126, 158, 159, 170, 171a, 178a; JacanaE. Lemoine 72, 96; Info HundE. Kramer 149; OverseasF. Cicogna 54 Copyright c 1997 by Istituto Geografico de Agostini S.p.A., Novara Copyright c for the Polish editjon Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 2001 Copyright c for the Polish bookclub edition by Berteismann Media Sp. z o.o. Warszawa 2001 Copyright c for the Polish translation Ewa ZieglerBrodnicka, Warszawa 2001 Redaktor prowadzący wydania polskiego: Andrzej Wójcik Redakcja merytoryczna: Ewa Popławska Redaktor techniczny: Jacek Karbownik Korekta: Teresa Kępa Skład i łamanie: Dom Wydawniczy Bellona Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 2001 Berteismann Media Sp. z o.o. Diogenes, Warszawa 2001 Druk i oprawa TBB, Bańska Bystrzyca, Słowacja ISBN 83-11-09354-7 (Bellona) ISBN 83-7311-232-4 (Berteismann) Nr 3353 * * *
Spis treści
Rasy psów w kolejności alfabetycznej Wprowadzenie Właściwy pies we właściwym miejscu Początki udomowienia Sylwetka i budowa ciała Rasy Wybór psa Spis uznanych ras psów Objaśnienia do części szczegółowej:
II rasy psów Rasy psów Życie z psem. Ogólne zasady postępowania Żywienie Pielęgnacja i czystość Legowisko Pies w mieście Pies a podróże Zdrowie [ Reprodukcja Wystawy psów Słowniczek
Pies domowy Canis familiaris jest z pewnością najbardziej rozpowszechnionym zwierzęciem domowym i z dawien dawna w ludzkim społeczeństwie zajmuje szczególną pozycję. Od mniej więcej 20 000 lat pomiędzy psem i człowiekiem istnieje tak bliski związek, że ich wspólnota obejmuje pożywienie, dom, pracę, zabawę, a w następstwie tego są razem ze sobą i na wozie, i pod wozem. Żadne inne zwierzę, nawet koń, nie jest człowiekowi tak bliskie, jak pies. Odnosi się to nie tylko do praktycznego pożytku ze zwierzęcia, lecz również do relacji emocjonalnych, uczuciowych. Pies od początków udomowienia przez człowieka wykonywał wiele zadań, w miarę upływu czasu są one coraz liczniejsze i różnorodniejsze. Duży w tym udział ma naturalnie także rozwój ras psów. Dzisiaj nie wystarcza, by dobry pies byt tylko stróżem, obrońcą i skutecznie pomagał w polowaniu. Musi umieć pracować także jako przewodnik niewidomych i niepełnosprawnych, jako pies policyjny, jako goniec przekazujący wiadomości podczas wojny albo jako ratownik poszukujący ofiar pod lawinami i osypiskami. Jednak najważniejsze jest to, że nadal pełni rolę dobrego, bezwzględnie wiernego przyjaciela. Pies w naszym społeczeństwie, niezależnie od rasy, wielkości czy zachowania, liczy się przede wszystkim jako wierny towarzysz, który nie tylko wspiera, lecz także okazuje bezwarunkowe przywiązanie i miłość. W zamian za to wymaga jedynie, aby pozwolić mu żyć zgodnie z jego naturą i potrzebami. A do nich, oprócz prawidłowego żywienia, świeżej wody i ciepłego legowiska, należy przede wszystkim pełen miłości stosunek człowieka. Pies nie jest zabawką, którą bierze się i używa w zależności od humoru, Jest istotą żywą z silnie wyrobioną wrażliwością, w decydującym stopniu ukształtowaną przez człowieka. Jeżeli pies gryzie, jeżeli stał się agresywny, "zły", nie ma wątpliwości, że to nienaturalne zachowanie jest następstwem brutalnego albo co najmniej niewłaściwego zachowania człowieka. Po prawej: dwa grand bieu de Gascogne, Na stronie 2: owczarek belgijski Malinois WPROWADZENIE Pies, trzymany stale na łańcuchu z zaledwie kilkumetrowym wybiegiem, zmuszany przez to do załatwiania wszystkich naturalnych potrzeb fizjologicznych w pobliżu swojego miejsca karmienia, staje się z czasem agresywny z powodu ograniczenia przestrzeni życiowej.
* * *
Właściwy pies we właściwym miejscu
Przy wyborze rasy psów pierwszorzędne znaczenie ma odrzucenie kryteriów czysto estetycznych. Trzeba raczej zastanowić się, jakie warunki życiowe możemy zaoferować zwierzęciu i jakich zachowań oczekujemy od niego. Mato sensu ma trzymanie psa myśliwskiego, jeżeli możemy wyprowadzać go tylko na krótko, w dodatku na smyczy. Bokser zaś nie będzie wiedział, co ma począć z największym nawet ogrodem, gdy będzie wykluczony z życia rodzinnego. Rezultatem fałszywego wyboru rasy będzie bez wątpienia nerwo we zwierzę i niezadowolony właściciel. Psy różnych ras są bowiem selekcjonowane przez dziesięciolecia nie tylko według swojego wyglądu, lecz także według swoich charakterologicznych predyspozycji. Pies, który został przeznaczony do osobistej ochrony, musi przebywać z ochranianą przez niego osobą. Pies myśliwski potrzebuje swobodnego wybiegu, podczas gdy właściciel psa stróżującego musi posiadać odpowiedni dobytek, którego pies może pilnować. Bliski i dobry stosunek między właścicielem a psem może jednakże częściowo wyrównać braki w tej dziedzinie. Ni6 tylko mastiff zaniedbywany przez swojego pana cierpi z powodu samotności. WPROWADZENIE Początki udomowienia Około 60 milionów lat temu, w nieprzeniknionych lasach trzeciorzędu, wspinał się po drzewach maty ssak podobny do łasicy albo tchórza. Byt to praprzodek rodziny Canidae (do której należą psy), który został nazwany Miacis. Zwierzę to nie chodziło jeszcze na palcach, jak dzisiejsi przedstawiciele psowatych, lecz podobnie do niedźwiedzi stawało na całej stopie. Miacis miał uzębienie zwierzęcia mięsożernego, a mózg raczej maty. Jednakże w po równaniu z Creodontami, które żyły w tym samym czasie, dysponował stosunkowo wysoką inteligencją. Te prehistoryczne drapieżniki stanowiły grupę prymitywnych mięsożerców, które wymarły około 20 milionów lat temu. W ciągu milionów lat z Miacisa wyewoluowata cata rzesza prymitywnych drapieżników: około 35 milionów lat temu istniało ich ponad 40 różnych gatunków, niektóre byty podobne do dzisiejszych niedźwiedzi, inne do szakali, inne znowu do kotów, wreszcie także do psowatych. Gatunek Cynodictis w Europie, albo Pseudocynodictis w Ameryce Północnej, wykazywały już duże podobieństwo do dzisiejszych Canidae. Pies stał się zwierzęciem domowym w Eurazji mniej więcej przed 12 000 -14 000 lat. Przez długi czas nie było pewności, czy pochodzi od szakala, czy od wilka, Dzisiaj uchodzi za dowiedzione, że praprzodkiem naszego psa jest południowa linia szarego wilka (Canis lupus pall/pes). Ten raczej niewielki wzrostem podrodzaj wilka, którego szata wbrew nazwie wykazuje najróżniejsze umaszczenie, byt wówczas szeroko rozpowszechniony w Europie i Azji (pozostałości istnieją jeszcze dzisiaj w Indiach). Prawdopodobnie najstarsza znana dzisiaj rasa psów, to Canis familiaris putjani. Istniała już przed 10 000-12 000 lat, z czasem jednak wymarła i nie jest pewne, czy byta już udomowiona, czy też żyta dziko. Dowiedziono natomiast, że pies torfowiskowy (Canis familiaris palustris) byt udomowiony. Żyt razem z człowiekiem w domach na palach i zewnętrznie byt podobny do naszego szpica. Z neolitu pochodzi także Canis familiaris leineri, przodek dzisiejszych chartów. Ojczyzną Canis familiaris inostranzewi, rasy dużo 10 WPROWADZENIE większej niż pies torfowiskowy, była prawdopodobnie Azja Centralna; uchodzi on za protoplastę molosów. Z okresu brązu pochodzi Canis familiaris metrisoptimae, podobny do dzisiejszego owczarka niemieckiego, a także Canis familiaris intermedius, rasa mniejsza. Przypuszcza się, że z pierwszego wykształciły się europejskie rasy owczarków. Drugi zaś uchodzi za przodka większości ras myśliwskich, w tym pudli. W różnych częściach świata udomowienie psa przebiegało różnie. Istotnym czynnikiem udomowienia byt jednak wzajemny pożytek w stosunkach cztowiekpies. Pies żywił się resztkami upolowanej zwierzyny, które człowiek wyrzucał w pobliżu swoich osad. Człowiek zaś czuł się zabezpieczony przed atakiem dzikich zwierząt, gdy w pobliżu jego domostw psy czekały na coś do zjedzenia. Kości i skamieliny, mające około 6500 lat, znalezione na wszystkich kontynentach, dowodzą istnienia różnych ras psów zamieszkujących osady ludzkie. Wydaje się, że początek zrobiły molosy. Dawały się bezpośrednio karmić ludziom, a w zamian za to broniły ich przed niebezpiecznymi zwierzętami. Od tego czasu, dzięki procesom selekcji naturalnej i sztucznej, tj. dokonanej przez człowieka, wykształciły się tysiące ras. Wiele z nich w ciągu setek lat znowu wymarto. Pierwsi Europejczycy, którzy w XV i XVI wieku przybyli do Ameryki, natrafili tam na co najmniej 20 różnych ras psów. Dzisiaj istnieje z nich zaledwie kilka. Przodkiem naszego dzisiejszego psa jest wilk (po lewej). Na stronie poprzedniej; tybetański mastiff, pochodzący od mitycznego tybetańskiego molosa, którego jako zwierzę domowe cenili już Sumerowie, Asyryjczycy, Babilończycy, Fenicjanie i Grecy. 11 WPROWADZENIE Sylwetka i budowa ciała Jakkolwiek rasy psów różnią się bardzo wyglądem (wystarczy porównać jamnika z dogiem de Bordeaux albo chartem afgańskim), to jednak ich zasadnicza budowa jest w znacznej mierze identyczna. Pies należy do rzędu ssaków drapieżnych: jest mocny, cierpliwy, inteligentny, to szybki i wytrwały biegacz, a jego uzębienie nadaje się doskonale do rozrywania zdobyczy. Jest ponadto zwierzęciem społecznym, zdolnym do wspólnych działań. Widać to szczególnie w zachowaniu stada zdziczałych psów: zwierzęta troszczą się, by ich potomstwo było chronione przez część dorosłych członków stada, podczas gdy inne uczestniczą w polowaniu. Rodzina Canidae, do której należą też różne rodzaje lisów, szakal, hiena, kojot i wilki, ani pod względem przestrzeni życiowej, ani sposobu żywienia nie wykazują żadnych szczególnych różnic. Raczej na odwrót. Przede wszystkim ich znaczna zdolność przystosowawcza i wszechstronność umożliwiły psowatym przeżycie i rozprzestrzenienie się. Zależnie od rasy psy preferują jeden z pokazanych obok sposobów poruszania się. Owczarki kłusują, podczas gdy charty należą do galopujących. RUCH Sposób polowania praktykowany przez wilki i psy opiera się w dużej mierze na pracy grupowej. Zwierzęta muszą przy tym pokonywać duże odległości w poszukiwaniu zdobyczy i w ostatecznej fazie pościgu rozwijać znaczną szybkość. Wilki mogą osiągać szybkość około 56 km/godz., podczas gdy charty, jak borzoj (chart rosyjski), albo greyhound nawet 70 km/godz. Znacznie istotniejsza jednak, niż maksymalna szybkość, jest wytrzymałość i fizyczna sita, jaką obserwuje się u pewnych dzikichpsowatych. Np. w afrykańskich stadach likaonów podczas pogoni za zdoiyc: osofcniKi zmieniają się, aby zachować określony rytm biegu. Jedne więc idą, podczas gdy inne biegną na przedzie. Gdy te się zmęczą, zostają zluzowane i w ten sposób stale może być utrzymane wysokie tempo w czołówce. Taka taktyka umożliwia tym myśliwym sukces nawet po długiej, wyczerpującej nagonce. Psy dysponują zwrotnością i w biegu potrafią szybko zmieniać kierunek. 12 WPROWADZENIE Należą do palcochodów, dotykają więc ziemi jedynie palcami, Dlatego też opuszki na ich stopach rozwinęły się w mocne i elastyczne poduchy opuszki podeszwowe. Na ogół psy są kiepskimi pływakami, poruszają się w wodzie przy pomocy energicznego przebierania łapami. Podobne są w tym do człowieka, który stara się utrzymać na powierzchni wody. Jest jednak kilka ras pływających wyśmienicie. Do szybkiego i wytrwałego poruszania się psa przyczynia się przede wszystkim, poza budową szkieletu, szczególnie mocne i silne umięśnienie. Jest ono u wszystkich ras dobrze rozwinięte i dzięki niemu psy są nie tylko wytrzymałymi biegaczami, lecz także dobrymi skoczkami, nawet jeżeli przy tym nie są tak zwinne jak koty. Poruszają się chodem, kłusem, galopem albo inochodem (obie łapy z jednej strony zostają jednocześnie przestawione do przodu). Okazuje się, że różne rasy preferują zawsze jeden z tych sposobów szybkiego posuwania się do przodu. Np. owczarki kłusują, podczas gdy charty należą do galopujących. OKRYWA WŁOSOWA Większość psów zmienia szatę dwa razy do roku, na wiosnę i na jesieni. Zmiana uwłosienia trwa mniej więcej miesiąc. W tym czasie wypadają stare włosy i wyrastają nowe, jesienią gęstsze, wiosną rzadsze. U zwierząt żyjących dziko zmiana uwtosienia wywoływana jest cyklicznie warunkami klimatycznymi. Jednak krótkowłose psy domowe, jak np. bokser i dog, nie podlegają żadnemu cyklicznemu linieniu, Odnawiają sierść w sposób ciągły przez caty rok. Z tego względu rasy te potrzebują ciepłego miejsca podczas zimy. Pudle zaś nie zmieniają szaty nigdy. Wydzielanie potu następuje u psów poprzez gruczoły potowe przede wszystkim na opuszkach. Produkowana przez te gruczoły wydzielina nie służy jednak do regulowania temperatury, lecz utrzymywania elastyczności skóry. Zdarza się, że psy pozostawiają mokre ślady łap na podłodze (np. w pocze13 Budowa krótkowłosego greyhounda albo charta angielskiego to budowa rasy urodzonej do biegania. WPROWADZENIE kalni weterynarza); jest to symptom napięcia nerwowego, powodującego pocenie się. Przez wydalanie potu temperatura ciała obniża się jednak tylko nieznacznie. Jeżeli psu bardzo dokucza upat i musi on wyregulować swoją temperaturę, dyszy z otwartym pyskiem i wywieszonym językiem. To prowadzi do silnego odparowywania śliny. Dzięki temu dochodzi do obniżenia temperatury krwi w naczyniach tworzących gęstą siatkę W wierzchniej warstwie śluzówki. WĘCH Psy dysponują wspaniałym węchem. zdolność ta może być wprawdzie różna u poszczególnych ras, a także niejednakowo rozwinięta u osobników jednej rasy, zawsze jednak przewyższa znacznie powonienie człowieka, W całym zwierzęcym świecie tak rozwinięty zmysł powonienia wykazują tylko niektóre Ćmy. one też potrafią wykorzystać go na znacznie większe odległości. Znakomity węch psów pozwala je szkolić do najrozmaitszych czynności poszukiwawczych, jak znajdowanie materiałów wybuchowych, narkotyków albo zasypanych ludzi. W niektórych krajach używa się psów nawet przy szukaniu trufli, które kryją się do 30 cm pod powierzchnią ziemi. Zapach przenoszą znajdujące się w powietrzu molekuły pewnych chemicznych substancji. Jeżeli trafią na śluzówkę węchową w nosie psa, zostają tam pobudzone określone nerwy przewodzące informację do właściwego miejsca w mózgu. Ośrodek węchowy u psa jest rozwinięty znacznie lepiej niż u człowieka. Sluzówka węchowa u dorosłego człowieka ma powierzchnię mniej więcej 2 cm2, podczas gdy u psa, na skutek pofałdowania, osiąga powierzchnię około 130 cm2. Dlatego też psy mają stosunkowo długi nos (z kilkoma wyjątkami niedawno wyhodowanych ras), aby taka ilość śluzówki mogła się w nim pomieścić. Sluzówka węchowa ma liczne komórki czuciowe - także pod tym względem istnieje znacząca różnica w stosunku do człowieka. Podczas gdy człowiek ma około 5 milionów komórek czuciowych, u jamnika jest ich 125 min, u foksteriera 147 min, zaś u owczarka niemieckiego 220 min. Stała wilgotność nosa stanowi kolejny czynnik lepszego powonienia psów. Wiąże ona znajdujące się w powietrzu molekuły i w ten sposób umożliwia jeszcze ściślejszy ich kontakt ze Sluzówka węchową. Tak jak psy myśliwskie czują zapach zwierzyny, psy policyjne mogą rozpoznać "zapachowy obraz" osoby i podjąć trop. Wykorzystują one przy tym fakt, że każda istota ludzka wydziela typowy dla siebie, niepowtarzalny zapach. 14 WPROWADZENIE SMAK Zmysł smaku u psa, w porównaniu z człowiekiem, jest mato wyrobiony. Tłumaczyć można to tym, że pies, jako mięsożerny, w przeciwieństwie do naszych przodków, żywił się tymi zdobytymi zwierzętami, które byt w stanie upolować, zaś przodkowie człowieka byli istotami wszystkożernymi, mającymi do dyspozycji stosunkowo duży wybór pożywienia. Mimo to pies, na skutek współżycia z człowiekiem, poznał wiele nowych smaków i dzisiaj często ujawnia całkiem określone upodobania wobec żywności przygotowywanej przez człowieka. WZROK Wzrok psa pozwala mu łatwo dostrzec małe, szybko poruszające się zwierzęta. Psy jednak, z wyjątkiem kilku ras, podczas polowania posługują się przede wszystkim węchem (często samym wzrokiem nie potrafią rozpoznać zdobyczy, gdy jest nieruchoma). Mimo to psy - wbrew poglądowi przeważającemu dotychczas - widzą kolory i mogą rozróżniać czerwony, niebieski i fioletowy w najrozmaitszych odcieniach. Psy, poza tym, widzą po ciemku lepiej niż człowiek, ponieważ tapetum lucie/urn (tzw. kocie oko) w ich oku odbija światło. Pole widzenia psów jest dość duże, jeżeli weźmie się pod uwagę położenie oczu. Rasy z krótkim grzbietem nosa (krótkogtowe), jak bokser czy mops, posiadają wybitną zdolność stereoskopowego widzenia, dzięki czemu potrafią lepiej ocenić odległości. Mają jednak bardziej ograniczone pole widzenia w porównaniu z rasami o długim grzbiecie nosa (dtugogtowe), mającymi za to ograniczoną zdolność widzenia stereoskopowego. Rasy krótkowłose ! długowłose. Poniżej cirneco dell'Etna. Na stronie poprzedniej szpic japoński. SŁUCH Słuch psów jest znakomity, przy czym pewne rasy słyszą lepiej od innych. Większość psów ma duże małżowiny uszne, wyposażone w 17 mięśni, aby uszy mogły ustawiać się optymalnie w kierunku źródła dźwięku. Psy mogą usłyszeć dźwięki o częstotliwości 35 000 drgań na sekundę (człowiek 20 000, a kot 25 000 drgań). Są przy tym w stanie zauważyć różnicę pomiędzy dwoma metronomami, które - przykładowo - wykonują 100 i 96 uderzeń na minutę. Mogą także tak sterować swoim uchem wewnętrznym, że odfiltrowują spośród szmerów ten, na którym chcą się skoncentrować. Na zdolności odbierania takich dźwięków, które dla człowieka są niesłyszalne, bazuje zasada "bezgłośnych" gwizdków na psy (dźwięki o częstotliwości powyżej 20 000 Hz są dla człowieka niesłyszalne). 15 WPROWADZENIE Owczarek niemiecki ma typowy zgryz nożycowy. UZĘBIENIE Pies dorosły posiada 42-44 zęby podzielone w sposób następujący: szczęka górna: 6 siekaczy, 2 kty, 8 zębów przedtrzonowych, 4 albo 6 zębów trzonowych; szczęka dolna (żuchwa): 6 siekaczy, 2 kty, 8 zębów przedtrzonowych, 6 zębów trzonowych. Pierwsze uzębienie szczeniaka, podobnie jak człowieka, składa się z zębów mlecznych, które zostają zastąpione stałymi zębami. W zależności od ustawienia szczęk rozróżnia Się: zgryz nożycowy: ustawienie standardowe, gdy siekacze górne swoimi tylnymi płaszczyznami opierają się trochę przed przednimi płaszczyznami siekaczy dolnych; zgryz cęgowy: krawędzie siekaczy żuchwy i szczęki przy zamkniętej jamie ustnej trafiają na siebie jak w kleszczach; przodozgryz: tuk siekaczy żuchwy wystaje przed tuk siekaczy szczęki; tytozgryz: tuk siekaczy szczęki wystaje przed tuk siekaczy żuchwy. SZCZEGÓLNE TALENTY Podobnie jak kot, pies również jest szczególnie wrażliwy na wibracje. Dzięki temu może znacznie wcześniej niż człowiek odczuć wstrząsy ziemi. Co dziwne, psy reagują tylko wtedy, gdy zbliża się prawdziwe trzęsienie ziemi. W jakiś sposób potrafią odróżnić zwiastuny rzeczywistego niebezpieczeństwa od nieszkodliwych wstrząśnięć, które zachodzą stale w skorupie Ziemi, jednak nie niepokoją psów. Psy dysponują potężną bronią: zębami. Gdy trzeba, silne mięśnie ich szczęk powodują znaczne okaleczenia. Mieszaniec o wadze 20 kg może np. ugryźć z siłą 165 kg, podczas gdy dorosły człowiek osiąga nacisk średnio 20-29 kg. Tylko wyjątkowo silni ludzie są w stanie osiągnąć nacisk szczęk do 73 kg. Nie można także zapominać o na ogół kwestionowanej nadzmystowej zdolności postrzegania u psów. W rygorystycznych warunkach doświad16 WPROWADZENIE czalnych wielokrotnie dowiedziono, że psy mają zdolności telepatyczne. Dlatego właśnie psy czasami przewidują zgon swego pana, chociaż rodzina i przyjaciele nie widzą ku temu najmniejszych oznak. Wyczuwają także dokładnie, gdy zbliża się nielubiana kąpiel, jakkolwiek nie uczyniono jeszcze żadnych przygotowań. RASY Już od dawna kynolodzy pracowali nad kryteriami ocen, pozwalającymi dokładnie sklasyfikować różne rasy psów. Aby te rasy zdefiniować, stworzono obowiązujące systemy klasyfikacji. W ten sposób kynolodzy i hodowcy ustanowili dla każdej rasy pewien standard, który daje szczegółowy opis psa i dokładnie ustala jego cechy charakterystyczne: rodzaj szaty, maść, kształt głowy i kufy, uszu i oczu, sylwetkę, kształt ogona itd. Nawet sposób zachowania, rodzaj wykonywanej pracy i właściwości psychiczne są ważnymi cechami klasyfikacyjnymi. Przy hodowli jakiejś rasy ważne jest dokładne przestrzeganie selekcji cech. Przy tym na pierwszym miejscu nie może znajdować się uroda psa, iżby dobrze wyróżniał się w konkursie. Chodzi raczej o to, by hodować psy zdrowe i wykazujące dobre właściwości użytkowe. Najważniejsza jednak jest zrównoważona psyche, która czyni ze zwierzęcia godnego zaufania towarzysza. Zbyt bliskie pokrewieństwo, jak również krzyżówki z partnerami psychicznie niezrównoważonymi albo z nieodpowiadającymi standardom, są często przyczyną złej stawy pewnych ras. Również ci, którzy decydują się na mieszańca, powinni koniecznie znać najważniejsze właściwości psich ras. Decyzja, czy mieszaniec, czy pies rasowy, musi uwzględniać przede wszystkim własne oczekiwania w stosunku do zwierzęcia, jak też rodzaj środowiska mieszkalnego. Gdy Standard bulteriera przewiduje określone omaszczenie: biały z czarnymi plamami albo pręgowany na gtowie i uszach; czerwony; jasno albo ciemny pręgowany; trójkolorowy. 17 WPROWADZENIE pozna się rodziców swego psa, jeszcze lepiej zrozumiecie ujawniane przez szczenięta zachowania i co z nich wyrośnie. Wśród licznych ras psów oraz krzyżówek znajdzie się dla każdego właściwe zwierzę. Możliwy jest odpowiedni wybór dla każdego gustu, dla każdych przyzwyczajeń życiowych, a także każdych możliwości ekonomicznych. Jedno jest pewne: każdy pies przy właściwym traktowaniu z nawiązką odwzajemni okazaną uwagę i sympatię. Częstokroć nawet zostanie najlepszym przyjacielem swego pana. 18 WPROWADZENIE SYLWETKA l WIELKOŚĆ Najważniejszą miarą przy klasyfikacji psa jest wysokość w ktębie, tzn. odległość od ziemi do punktu, w którym stykają się łopatki i nasada szyi. Na podstawie wysokości w ktębie dzieli się sylwetki (wg Mśgnina). W standardzie podaje się zazwyczaj wysokość w ktębie z tolerancją kilku centymetrów w górę i w dół, wagę zaś podaje się rzadko. Przytoczone tutaj wartości są jedynie przybliżone. Zazwyczaj dzieli się psy według następujących wymiarów: duże (ponad 65 cm w ktębie); średnie (50-65 cm); małe (35-50 cm); miniaturowe (poniżej 35 cm). 19 Sylwetka rasy może być wrysowana w kwadrat albo prostokąt, których boki poziome wyznaczają linia grzbietu psa i poziom ziemi, pionowe zaś przebiegają od kłębu i od krzyża do podstawy. WPROWADZENIE TYPY PSÓW Psy dzieli się na sześć odmiennych typów, stosownie do sylwetki i kształtu głowy: dogowate, wilkowate, chartowate, wyżtowate, jamnikowate i lisowate, a to z powodu ich podobieństwa do starożytnego mastiffa, wilka, charta, lisa itd. Kryteriami przyporządkowania do poszczególnych typów są cechy charakterystyczne. Dogowate: masywna głowa, okrągła lub kanciasta, grzbiet nosa raczej krótki, wargi grube i długie, wyraźnie zaznaczony stop; ciało masywne, silne, często olbrzymie. Wilkowate: głowa zdaje się tworzyć poziomą piramidę, z wydłużoną, wąską kufą; fafle są cienkie i ściśle przylegające, maty stop; proporcjonalne i gibkie ciało. Chartowate: podłużna, stożkowata głowa z wąską czaszką, z małymi uszami zwróconymi i tyłu, czasem stojącymi; długi i wąski grzbiet nosa z silnym zgryzem; stop prawie nie istnieje; trufla nosowa wystaje przed kufę; f wąskie i przylegające wargi; /' szczupłe ciało z cienkimi . kończynami i mocno podcią t'. gniętym brzuchem. (' Wyżłowate: głowa zbliża się do kształtu graniastostupa, przy czym grzbiet nosa jest u nasady niemal tak samo szeroki jak na końcu; duże zwisające uszy, długie obwisłe fafle, wydatny stop; mocne ciało. Lisowate: szata z włosem raczej długim, zakręcony ogon; wilkowata głowa, ale z szerszą czaszką i drobniejszą kufą, przypominającą trochę lisa; małe, stojące uszy; krótkie i krępe ' ciało. Jamnikowate: zdecydowanie krótkie kończyny w porównaniu z tułowiem; krzywe (pekińczyk) albo proste (corgi); także inne typy psów mogą wykazywać cechy jamnicze (wskutek krzywicy albo zniekształceń). Czasami także u molosów, lisowatych (corgi), wilkowatych . (eai1"1"1 terier), wyżtowatych itd., ''iS; występują tendencje do jamniczego wzrostu. Nie można też zapominać, że typy psów podlegają pewnym przemianom, jednak zawsze ujawnia się wpływ jednego z tych sześciu rodzajów. Także wtedy, gdy dzieli się psy według precyzyjnie ustalonych cech. Można np. dostrzec typowe cechy charta u dobermana albo ociężałość wyżta u niemieckich owczarków (często zwisające uszy). 20 WPROWADZENIE Niektóre rodzaje mastiffów zaś wykazują w kształcie czaszki charakterystyczne cechy lisowatych itd. Stąd hodowcy starają się przy pomocy selekcji w miarę możliwości temu przeciwdziałać. Próbuje się wykluczać zwierzęta, które w sposób widoczny wykazują właściwości niezgodne z zamierzonym celem hodowlanym i znacznie odstają od pożądanego typu. Jednak każda klasyfikacja ma swoje słabe punkty. Przypisanie psa do tego czy innego typu wydaje się czasami wymuszone. Labrador np. należy do wyżtowatych, ale mógłby pasować równie dobrze do molosów, podczas gdy wilkowaty doberman pod względem pewnych cech (np. kształtu głowy) podobny jest do chartów. Typy toy zaś nie zawsze są wilkowate, a głowa chihuahua przypomina raczej typ lisowaty. MIESZAŃCE Ściśle biorąc wszystkie psy są mieszańcami. Reprezentanci ras "czystych" także wywodzą się z krzyżówek różnych ras albo z krzyżówek psów tego samego typu, których cechy charakterystyczne nie zostały jeszcze ustalone. Jednak dzisiaj, aby otrzymać rodowodowe szczeniaki, krzyżuje się tylko przedstawicieli tej samej rasy. Mieszańce zaś są wynikiem przypadkowego krzyżowania się psów różnych ras lub mieszańców. Gdyby pozwolić wszystkim psom rasowym, aby parzyły się dowolnie, prawa naturalnej selekcji pozwoliłyby powstać psu przyszłości. To zwierzę miałoby przeciętne zdolności, nie wyróżniając się pod względem budowy ani zachowania. Ale człowiek byt - i jest wciąż jeszcze - zainteresowany hodowaniem psów nadających się szczególnie dobrze do określonych zadań. Dlatego próbuje intensyfikować pożądane cechy. Gdy więc kupuje się psa określonej rasy, tym samym "nabywa się" także pewne "gwarantowane" sposoby jego zachowań. U mieszańca zaś ma się tylko pewność, że będzie wiernym i oddanym przyjacielem. To jednak nie znaczy, że mieszańce nie mogą być wytrawnymi myśliwymi albo stróżami, czy też nie nadają się do zaganiania stad. Tego jednak kupujący nigdy z góry nie wie. Niestety los mieszańca jest często smutniejszy niż los psa rasowego. Ponieważ na ogół mieszańce w porównaniu z psem rasowym kosztują niewiele, nabywca znacznie szybciej decyduje się na kupno, ale także znacznie łatwiej później psa oddaje. Mieszańce są często zaniedbywane albo nawet poniewierane. Jest to zawsze postępowanie nieludzkie i okrutne, ponieważ mieszaniec jest tak samo wiernie oddaną istotą, jak zwierzę z rodowodem. Ma te same odczucia, tę samą zdolność kochania i to samo prawo do bycia kochanym. Kundel, którego bierze się ze schroniska, będzie swemu panu zawsze bezwzględnie oddany. Zwierzę łatwo dostosuje się do wszystkich potrzeb swojej rodziny i częstokroć rozwinie się w zdrowszego, silniejszego i mądrzejszego domownika niż pies rasowy. Przyczyną tego jest zjawisko nazywane przez biologów siłą hybrydy albo efektem heterozyjnym. Jeżeli człowiek decyduje się na zwierzę ze schroniska, opiekun zawsze chętnie poleci tego osobnika, który najbardziej odpowiada oczekiwaniom. Czy jest to zwierzę czujne, nadające się do dzieci, czy też imponujący wielkością stróż. 21 WPROWADZENIE Oczywiście każdy właściciel psa powinien zadbać, żeby jego zwierzę nie mogło się bez ograniczeń rozmnażać. Oddawanie niepożądanych szczeniaków do azylu albo po prostu rozdawanie nieznajomym, dowodzi braku odpowiedzialności. Kto wie bowiem, czy ci po prostu nie wyrzucą zwierzęcia, gdy będą go mieli dosyć? Psy także potrafią cierpieć i rozpaczają w swojej samotności, gdy zostaną zdradzone przez ukochanego pana. Trzeba przy tym podkreślić że wysterylizowane zwierzę (obojętne czy pies, czy suka) na tym nie cierpi, ponieważ dla zwierzęcia same funkcje seksualne nie mają tak wysokiej wartości, jak dla człowieka. Wyrzucone albo sponiewierane zwierzę cierpi jednak każdym włóknem swojej natury i nigdy nie zapomni tego, co mu uczyniono. Dlatego też mieszaniec musi być szanowany, kochany i ceniony tak samo, jak pies rasowy. W tym sensie my, ludzie, możemy się tylko uczyć od psów, ponieważ one nie znają rasowych uprzedzeń. Bawią się z sobą albo szamoczą bez względu na drzewo genealogiczne. Wybór psa Zdecydowanie się na psa, czy to mieszańca, czy na zwierzę o szlachetnym rodowodzie, musi zostać przez nabywcę dobrze przemyślane. Sam pies zawsze będzie dla swego pana wiernym i oddanym przyjacielem, który przez całe życie będzie mu towarzyszyć i zawsze zasługuje na jego pełną uwagę. Przed podjęciem ostatecznej decyzji trzeba więc koniecznie uwzględnić kilka spraw podstawowych, Aby nawiązać głęboki i serdeczny stosunek ze swym psem, trzeba wiedzieć, jakiej pielęgnacji wymaga wybrane zwierzę. Nie starczy oprzeć się tylko na własnym przekonaniu, co dla niego jest właściwe. Kto nie ma doświadczenia, powinien zwrócić się do hodowcy danej rasy, aby poznać jej najważniejsze cechy. Cennych rad mogą udzielić również kynolodzy. Nie zawsze jest prawdą, że pies w mieszkaniu cierpi. Zależy to raczej od wybranej rasy. Ale pies cierpi zawsze, jeżeli nie może zbudować właściwych stosunków ze swoim panem, jeśli jest trzymany na łańcuchu albo w za małej klatce, lub też opuszczony przez człowieka musi strzec beznadziejnego asfaltowanego podwórza, magazynu czy fabryki. Pod pewnymi względami nabycie psa powinno się traktować jak nabycie samochodu: musimy np. postawić sobie pytanie, jakich "wyczynów" oczekujemy i jak wiele czasu oraz pieniędzy kosztuje utrzymanie (rodzaj i ilość żywności, pielęgnacja, opieka weterynaryjna, wybieg w terenie). W końcu ważne jest też, czy w ogóle umiemy się obchodzić z wybranym modelem. Drobna pani w średnim wieku nie powinna decydować się na doga de Bordeaux. Także wtedy, gdy dysponuje dużym ogrodem. Kto cały dzień musi spędzać siedząc przy swoim biurku, postąpi źle, nabywając małego foksteriera, mimo że ten ze względu na swój rozmiar pozornie dobrze pasuje do mieszkania. Swoje własne nawyki trzeba koniecznie zawczasu porównać z właściwościami fizycznymi danej rasy, jej usposobieniem, charakterem i szczególnymi wymaganiami. Najważniejsze pytanie jest jednak następujące. Czy jesteście gotowi J czy jesteście w stanie podjąć uczuciowe zobowiązanie, które trwa około tuzina lat? Tylko wtedy gdy odpowiedź wypadnie pozytywnie, można się dalej zastanawiać nad wiekiem, wielkością i płcią psa, którego zamierza się nabyć, czy też wahać się pomiędzy mieszańcem i psem rasowym. Trzeba wziąć także pod uwagę, że mniejsze zwierzęta najczęściej żyją dłużej niż 22 rasy wyrośnięte. Jedyny wyjątek stanowią psy kanapowe, których czas życia jest najkrótszy. Pies to nie zabawka ani przedmiot. Wybranie szczeniaka na prezent gwiazdkowy dla dziecka jest ze społecznego punktu widzenia wyraźnym znakiem ignorancji i prostactwa. Dziecko, być może, potraktuje psa jak pluszową zabawkę, sprawiając mu przy tym ból. W lecie zwierzę, być może, zostanie wyrzucone, ponieważ pojawi się problem z wyjazdem na urlop. Jest aktem niesłychanego okrucieństwa, gdy pozwala się cierpieć zwierzęciu sobie powierzonemu, ponieważ ono ze swej strony ufa człowiekowi całkowicie. Jest nawet gotowe za swego pana w każdej chwili oddać życie. Pies nigdy nie zrozumie, dlaczego obiekt jego przywiązania czyni mu zło. Takie bezsensowne, z jego punktu widzenia, zachowanie zbije go tylko z tropu. Każdy, kto poświęcił się opiece nad wyrzuconymi albo maltretowanymi psami, wie, że te zwierzęta do końca życia noszą w sobie doświadczone zagubienie, lęk i wyobcowanie. W ich oczach zawsze będzie można ujrzeć cień doznanego bólu. ZACHOWANIA ASPOŁECZNE Zdarzają się psy przejawiające w różnym stopniu rozwinęte zakłócenia w zachowaniu i w psychice. Do nich należą m.in. odrzucenie własnych szczeniąt, przywary higieniczne albo krańcowa agresywność (jak np. psy, które mocno gryzą, szczekają, stale symulują akty seksualne albo ujawniają określone fobie). Na ogół źródeł zaburzenia osobowości można się doszukać w rażących błędach, które popełnił człowiek podczas selekcji hodowlanej, w wychowaniu albo w tresurze: krzyżowanie blisko spokrewnionych zwierząt; szczenięta, które wskutek pazerności hodowcy wykazują co najmniej jednego rodzica rasowo niestabilnego; 23 WPROWADZENIE Kto decyduje się na zakup szczenięcia musi móc zagwarantować mu to samo ciepło i poczucie bezpieczeństwa, co jego naturalna matka. Na stronie następnej: szczenięta owczarka szkockiego. szczenięta, które zbyt wcześnie zostały odłączone od matki, dorastają W Watac. &C TTSTĄ odbywać mączape da\eV\'a wteote;, szczenięta często pozostawiane samotnie; psy tresowane przemocą; psy zbyt długo trzymane na łańcuchu, psy, które pozostawione same sobie nie mog W;UIOTZC pTawd'iowego kontaktu z człowiekiem; psy, którym przez pewien czas wolno było wszystko a potem, gdy już nie słuchały, musiały pędzić życie na smyczy, znaczone razami i niechęcią rodziny. Nie wolno lekceważyć żadnego z tych punktów. Dlatego też ważne jest, aby kupując psa zwrócić się do hodowcy wyspecjalizowanego w danej rasie. Jeśli to możliwe, poleca się obejrzenie rodziców szczeniaka i zaobserwowanie, jaki mają stosunek do swojego właściciela. W przypadku psów rasowych w żadnym razie nie wolno zapomnieć o obejrzeniu przed kupnem dokumentów hodowlanych rodziców. Potem właściciel psa musi przede wszystkim nauczyć się rozumieć podstawowe cechy charakteru swego psa. Jeżeli u nabytego psa wystąpią rzeczywiście zachowania aspołeczne, trzeba się skonsultować z weterynarzem, a w ciężkich przypadkach nawet z etologiem (badaczem zachowań) albo psim psychologiem. SZCZENIAK CZY DOROSŁY PIES? Każdy szczeniak naturalnie jako psi dzidziuś jest słodki i uroczy, i sprawia swemu właścicielowi mnóstwo radości. Ale jemu potrzebna jest osoba, która zajmie miejsce matki, pielęgnując go, karmiąc (trzy, cztery razy dziennie w ciągu pierwszych miesięcy), jak również przyzwyczajając go do czystości w domu. Na ogół wymaga to wiele czasu, w którym trzeba mtodemu psu pomóc zbudować dobrą relację z otaczającym go światem i człowiekiem. Maluch jest po raz pierwszy oddzielony od swojej matki i swojego rodzeństwa, a więc od ciepła i poczucia bezpieczeństwa, których tam doświadczał. Jest zatem absolutnie konieczne dostarczenie szczenięciu jak najszybciej tego samego ciepła i tego samego poczucia bezpieczeństwa. Pierwsze noce w nowym domu szczeniak powinien spędzić w pokoju, gdzie śpi również jego pan. Pan może wtedy przemawiać do szczenięcia, głaskać je albo uspokajać, gdy zaczyna skomleć. Karcenie, jako metoda wychowawcza, jest na początku niewłaściwe i można je stosować tylko wtedy, gdy jest to całkowicie nieodzowne. Gdy szczeniak znajdzie się w swoim nowym domu, zazwyczaj nasiusia na podłogę. Nie wolno wtedy na niego krzyknąć, trzeba sprzątnąć przy pomocy gazety, a potem odłożyć ją na bok, najlepiej w pobliżu drzwi. Następnym razem trzeba małego ostrożnie zanieść na papier, żeby się tam załatwił. Na ogół szczeniak zaraz stara się zrozumieć intencję swego nowego, człowieczego przyjaciela. Trzeba jednak wiedzieć, że poprzez tę chęć zadowalania obiektu jego miłości (tzn. pana) należy psa uczyć posłuszeństwa. Posłuszeństwo nie może być nigdy efektem kary. Nie oznacza to jednak, że trzeba ustępować wszystkim kaprysom młodego zwierzęcia. Zakazy muszą być przestrzegane, przy czym konieczne jest postępowanie konsekwentne. Odnosi się to również do sytuacji, gdy normalnie nie pozwala się psu włazić do tóżka, a nagle pozwala, gdy pan jest chory i pragnie towarzystwa. 24 WPROWADZENIE Rozum psa kieruje się prostą, ale także precyzyjną logiką. Coś może być tylko dozwolone albo tylko zakazane. Szczenięta odczuwają chłód silniej niż zwierzęta dorosłe, zatem nie powinny zbyt długo pozostawać na dworze, ale cierpią przede wszystkim z powodu samotności. Kto więc chciałby towarzysza, którego można natychmiast wypuścić, który zachowuje czystość i nie wymaga już wychowywania, dobrze zrobi, jeżeli postara się o zwierzę dorosłe. Ale biorąc psa odchowanego, trzeba się koniecznie upewnić, czy zwierzę jest rzeczywiście czyste. Pies, który przez dłuższy czas byt trzymany w zagrodzie dla psów, będzie miał z tym prawdopodobnie większe trudności niż zwierzę, które już dłuższy czas żyło w domu. Nie jest prawdą, że pies w wieku 8-14 miesięcy nie może już prawdziwie przywiązać się do swego nowego pana. Większość cech jego charakteru i zachowań zależy naturalnie od tego, jak spędził pierwsze miesiące życia. Mają one dla każdego psa olbrzymie znaczenie, bowiem właśnie ten okres stanowi fazę kształtowania osobowości, jak to nazwał Konrad Lorenz. W ogólności psy pochodzące z hodowli, gdzie żyły razem z rodzeństwem i nie miały wcześniej żadnego pana, łatwiej przyzwyczajają się do nowej sytuacji; takie zwierzęta natychmiast okazują swoje przywiązanie do nowej rodziny. Dorosłe psy, które z jakiegoś powodu zostały oddane, muszą dopiero zmienić obiekt swojej miłości, przejść proces wymagający czasu. Dlatego też trzeba je traktować ze szczególną troską i wyczuciem. WPROWADZENIE Suka rasy chien d'Artois ze swymi nienasyconymi młodymi. SUKA CZY PIES? Wybór płci przy zakupie, to decyzja czysto subiektywna. Rzecz jasna, jednym z największych mankamentów suki jest jej cykl reprodukcyjny. Chyba że chce się mieć potomstwo. Do tego dochodzi jednak tylko dwa razy do roku. W tym okresie, zwanym cieczką, psy czują do suk niepohamowany pociąg. Suka zaś może w tym czasie próbować uciec. Poza tym ciekące się suki plamią krwią (zwaną farbą), potem często mają urojoną ciążę. Mimo to problemy te nie są takie istotne. Dla suk, które mieszkają w domu, istnieją specjalne "majteczki", które suki akceptują bez problemu, jeżeli od początku zostaną do nich przyzwyczajone. Jako kolejne proste rozwiązanie poleca się kastrację albo periodyczne stosowanie środków antykoncepcyjnych. Suki są na ogót postuszniejsze, łagodniejsze i bardziej "domowe" niż psy, zazwyczaj też lepiej nadają się do pilnowania. Ponadto żyją w większej harmonii z dziećmi i nie znaczą swojego terytorium moczem. Samce posiadają mniej ujmujące usposobienie niż samice, jednak mogą być bardziej żywe, wesołe i najczęściej dają się łatwiej ułożyć. Z drugiej strony zachowują się mniej tolerancyjnie w stosunku do innych zwierząt w domu. GDZIE l JAK KUPOWAĆ? Zanim oceni się nowy miot i zadecyduje o kupnie, powinno się koniecznie dowiedzieć u specjalisty kynologa o właściwościach wybranej rasy. Pożytecznych informacji dostarczają również fachowe czasopisma i książki. Aby uniknąć ewentualnych problemów zdrowotnych, wskazana jest na wszelki wypadek konsultacja z weterynarzem (pewne rasy cierpią np. często na dysplazję stawu biodrowego). Chyba żadnemu nabywcy nie jest łatwo spośród szczeniąt z jednego miotu wybrać najlepsze i najzdrowsze. Ale rada doświadczonej osoby z pewnością dopomoże. Przed zakończeniem transakcji jest też ważne poznanie przynajmniej matki, a jeszcze lepiej obojga rodziców, aby wyrobić sobie wyobrażenie o przyszłym rozwoju małych, a przede wszystkim o ich przyszłej osobowości. 26 WPROWADZENIE NA CO ZWRÓCIĆ UWAGĘ PRZY KUPNIE? Najpierw trzeba się upewnić, że pies jest zdrowy. Trzeba się też ze sprzedającym umówić, że gdyby zwierzę byto chore, to weźmie je z powrotem. Dlatego powinno się jak najszybciej odwiedzić weterynarza, aby zbadał szczenię pod następującym kątem: żywe i wesołe zachowanie; solidne ciało z ładnym, gęstym futrem, przy czym pies nie może okazywać odruchów bólu, gdy się go dotyka; czysty nos, oczy i uszy bez oznak wydzieliny (kropla jasnej, przezroczystej cieczy przy otworach nosa jest normalna); dziąsła, język i wewnętrzna strona powiek muszą być różowe; nie ma objawów biegunki (jeżeli to możliwe, zbadać kał i sprawdzić, czy okolica odbytu i włosy na łapach nie wykazują śladów ekskrementów; nie ma śladów pasożytów (glista albo tasiemiec) w kale (jeżeli brzuch szczenięcia jest spuchnięty zanim skończy jeść, prawdopodobnie nie został odrobaczony); nie ma plam, skaleczeń albo łupieżu w szacie i na skórze; nie kaszle. Trzeba zapytać sprzedawcę, czy i jak szczenię zostało odrobaczone. Trzeba też kazać pokazać sobie książeczkę szczepień zwierzęcia. Szczeniąt, które nie otrzymały pierwszego z zaleconych szczepień, nie można odłączyć od matki. Kupując psa rasowego, należy kazać sobie pokazać papiery hodowlane. W dokumencie zwanym rodowodem, właściwy związek hodowców i jego nadrzędna organizacja potwierdzają oficjalnie czystość rasową, W Polsce jest to Związek Kynologiczny. Zwierzę otrzymuje stamtąd numer, przy czym niektórzy właściciele każą ten numer psu wytatuować. Na koniec warto przytoczyć słowa pisarza, Piera Scanzianiego, zapalonego miłośnika psów, który m.in. zasłużył się w sposób decydujący dla hodowli mastiffa neapolitańskiego: "Nie kupujcie psów u zawodowych sprzedawców. Dla nich pies, to pies, jak małpa to małpa albo ptak to ptak. (...) Nie kupujcie od ludzi, u których w łazience stoi skrzynka, gdzie znajdują się matka i szczenięta. Została ona pokryta przez pierwszego lepszego psa z sąsiedztwa i teraz ludzie chcą się pozbyć bagażu, który zaświnia dom. (...) Nie kupujcie pod wpływem nagłego impulsu, że natychmiast musicie mieć psa. Nigdy nie zapominajcie, iż bierzecie pomocnika, współpracownika, robotnika, ucznia, przyjaciela, członka rodziny, z którego jest się dumnym i który sprawia radość. Z nim spędzicie miłe godziny i dnie, w smutnych chwilach będzie przy was, nawet wtedy, gdy wszyscy inni już was opuścili". 27 WPROWADZENIE Spis uznanych ras psów Obecnie na całym świecie istnieje okoto 400 różnych udomowionych ras psów. W końcu XIX wieku został wypracowany system klasyfikacji ras, który jest do dzisiaj stosowany jako podstawa ocen na wystawach psów. Poniżej przytoczony jest aktualny podział uznanych ras psów, ustalony przez Federation Cynologiaue Internationale (FCI) - Międzynarodową Federację Kynologiczną - obowiązujący w Związku Kynologicznym w Polsce. Grupa 1 Owczarki i inne psy pasterskie (z wyłączeniem szwajcarskich psów do bydła) Sekcja 1 - owczarki 1. Australia Owczarek australijski - Kelpie 2. Belgia Owczarek belgijski - Chien de berger belge a) Groenendael b) belgijski Laekenois c) belgijski Malinois d) belgijski Tervueren Schipperke a) 3-5 kg b) 5-8 kg 3. Niemcy Owczarek niemiecki - Deutscher Schaferhund 4. Hiszpania Owczarek z Majorki - Ca de Bestiar a) krótkowłosy - pelo corto b) długowłosy - pelo largo Owczarek kataloński - Goś d'Atura Catala a) długowłosy - pelo largo b) gtadkowtosy - pelo liso 5. Francja Owczarek francuski Beauceron - Berger de Beauce a) czarny i podpalany b) ariekin Owczarek francuski Briard - Berger de Brie a) czarny łupkowy b) płowy, szary Owczarek pikardyjski - Berger de Picardie Owczarek pirenejski długowłosy - Berger des Pyrenees a poił long Owczarek pirenejski krótkowłosy - Berger des Pyrenees aface rasę 6. Wielka Brytania Bearded Collie Border Collie Owczarek szkocki długowłosy - Collie Rough Owczarek szkocki krótkowłosy - Collie Smooth Owczarek staroangielski Bobtail - Old English Sheepdog Owczarek szetlandzki - Shetland Sheepdog Welsh Corgi Cardigan Welsh Corgi Pembroke 7. Włochy Bergamasco - Cane de pastore Bergamasco MaremmanoAbruzzese - Cane da pastore MaremmanoAbruzzese 8. Węgry Komondor Kuyasz Mudi Puli a) biały - feher b) czarny, szary, płowy - fekete, szurke, fako Pumi 9. Holandia Owczarek holenderski - Hollandse Herdershond a) krótkowłosy - Kortharige b) długowłosy - Langharige c) szorstkowtosy - Ruwharige Sarlooswolfhond Schapendoes 10. Polska Polski owczarek nizinny Owczarek podhalański - polski owczarek podhalański 11. Portugalia Owczarek portugalski - Cao da Serra de Aires 12. Republika Chorwacka 28 WPROWADZENIE Owczarek chorwacki - Hrvatski Ovcar 13. Słowacja Czuwacz słowacki - SlovenskyĆuvać 14. Rosja Owczarek potudnioworosyjski Jużak - Jużnorusskaja Owczarka Rasy zaakceptowane tymczasowo Ćeskoslovensky Ylćak (Słowacja) Australian Shepherd (USA) Sekcja 2 - pasterskie (z wyłączeniem szwajcarskich psów do bydła) 1. Australia Australian Cattiedog 2. Belgia/Francja Bouvier des Flandres - Vlaamse Koehond Rasy zaakceptowane tymczasowo Cao Fila de Sao Miguel (Portugalia) Grupa 2 Typ pinczery i sznaucery, molosowate, psy górskie i szwajcarskie psy do bydła Sekcja 1 typ pinczery i sznaucery 1.1 Pinczery 1. Niemcy Doberman a) czarny i podpalany b) brązowy i podpalany Pinczer średni - Pinscher a) czerwonobrązowy do sarniego b) czarny i podpalany Pinczer miniaturowy - Zwergpinscher a) czerwonobrązowy do sarniego b) czarny i podpalany Pinczer małpi - Affenpinscher 2. Austria Pinczer austriacki - Osterreichischer Kurzhaariger Pinscher 1.2 Sznaucery 1. Niemcy Sznaucer olbrzym - Riesenschnauzer a) pieprz i sól - Pfeffersalz b) czarny - Schwarz Sznaucer średni - Schnauzer a) pieprz i sól - Pfeffersalz b) czarny - Schwarz Sznaucer miniaturowy - Zwergschnauzer a) pieprz i sól - Pfeffersalz b) czarny - Schwarz c) czarnosrebrny - Schwarzsiłber d) białyWeiss 1.3 Smoushond Holandia Hollandse Smoushond 1.4 Cziornyj Terier Rosja Czarny terier rosyjski - Cziornyj Terier Sekcja 2 - molosowate 2.1 Typ dog 1. Argentyna Dog argentyński - Dogo Argentino 2. Brazylia Fila Brasileiro 3. Chiny (FCI) Shar Pei 4. Dania Broholmer 5. Niemcy Bokser - Deutscher Boxer a) żółty b) pręgowany Dog niemiecki - Deutsche Dogge a) żółty b) pręgowany c) czarny d) ariekin e) błękitny Rottweiler 6. Hiszpania Pies z Majorki - Perro dogo Mallorquin (Ca de Bou) 7. Francja Dogue de Bordeaux 8. Wielka Brytania Buldog angielski - Bulldog, Bullmastiff Mastiff angielski - Mastiff 9. Włochy Mastiff neapolitański - Mastino Napoletano 10. Japonia Tosa 29 WPROWADZENIE 2.2 Typ górski 1. Anatolia (FCI) Anatolian - Coban Kopegi 2. Kanada(FCI) Nowofundland - Newfoundland a) czarny b) brązowy c) biały z czarnymi tatami 3. Niemcy Hovawart, Leonberger 4. Niemcy/Szwajcaria Landseer (typ kontynentalny) - Landseer (europeischkontinentaler Typ) 5. Hiszpania Mastiff hiszpański - Mastin Espańol Mastiff pirenejski - Mastin de los Pirineos 6. Francja Pirenejski pies górski - Chien de Montagne des Pyrenees, 7. Macedonia/Jugosławia Sarplaninac 8. Maroko, Aidi 9. Portugalia Cao da Serra da Estrela a) krótkowłosy - pelo lizo b) długowłosy - pelo comprido Cao de Castro Laboreiro Rafeiro do Alentejo 10. Szwajcaria Bernardyn - St. Bernhardshund a) krótkowłosy - Kurzhaarig b) długowłosy - Langhaarig 11. Słowenia Kraski Ovcar 12. Rosja Owczarek kaukaski - Kawkaskaja owczarka Owczarek środkowoazjatycki - Sriednieazjatskaja owczarka 13. Tybet (FCI) Mastiff tybetański - DoKhyi, Tibetan Mastiff Rasy zaakceptowane tymczasowo Cane Corso (Włochy) Sekcja 3 - psy górskie i szwajcarskie psy do bydta Szwajcaria Appenzeller - Appenzeller Sennenhund Berneński pies pasterski - Berner Sennennund Entlebucher - Entlebucher Sennenhund Duży szwajcarski pies pasterski - Grosser Schweizer Sennenhund Teriery Sekcja 1 - teriery dtugonożne 1. Niemcy Niemiecki terier myśliwski - Deutscher Jagdterrier 2. Wielka Brytania Airedale Terrier Bedlington Terrier Border Terrier Foksterier krótkowłosy - Fox Terrier Smooth Foksterier szorstkowtosy - Fox Terrier Wire Lakeland Terrier Manchester Terrier Terier walijski - Welsh Terrier 3. Irlandia Irish Glen of Imaal Terrier Terier irlandzki - Irish Terrier Kerry Blue Terrier Irish Soft Coated Wheaten Terrier Rasy zaakceptowane tymczasowo Parson Jack Russell Terrier (Wielka Brytania) Sekcja 2 - teriery krótkonożne 1. Australia Australian Terrier 2. Wielka Brytania Cairn Terrier Dandie Dinmont Terrier Norfolk Terrier Norwich Terrier Terier szkocki - Scottish Terrier Seałyham Terrier Skye Terrier West Highland White Terrier 3. Japonia Terier japoński - Nihon Teria 4. Republika Czeska Terier czeski - Ćesky Terier Sekcja 3 - teriery typu "buli" 1. Wielka Brytania Bulterier - Buli Terrier a) standardowy - Buli Terrier (Standard) b) miniaturowy - Miniaturę Buli Terrier Staffordshire Buli Terrier 2. USA American Staffordshire Terrier Sekcja 4 - teriery do towarzystwa (ozdobne) 1. Australia Australian Silky Terrier 2. Wielka Brytania English Toy Terrier Yorkshire Terrier 30 WPROWADZENIE wupa 4 Jamniki 1. Niemcy Jamnik - Dachshund a) jamnik standardowy - Standard - krótkowłosy - Kurzhaar - długowłosy - Langhaar - szorstkowtosy - Rauhhaar b) jamnik miniaturowy - ZwergDachshund - krótkowłosy - Kurzhaar - długowłosy - Langhaar - szorstkowtosy - Rauhaar c) jamnik króliczy - KaninchenDachshund - krótkowłosy - Kurzhaar - długowłosy - Langhaar - szorstkowłosy - Rauhaar : Grupa 5" Psy typu szpic i pierwotne Sekcja 1 - północne psy zaprzęgowe 1. Grenlandia (Nordic Countries Union/NCU) Pies grenlandzki - Groniandshund 2. Rosja (Nordic Countries Union/NCU) Samoyed - Samojedskaja Sobaka 3. USA Alaskan Malamute Siberian Husky Sekcja 2 - północne psy myśliwskie 1. Norwegia Ełkhund szary - Norsk EIghund Gra Ełkhund czarny - Norsk EIghund Sort Norsk Lundehund 2. Rosja Łajka rosyjskoeuropejska - RusskoEwropejskaja Łajka Łajka wschodniosyberyjska - WostocznoSibirskaja Łajka Łajka zachodniosyberyjska - ZapadnoSibirskaja Łajka 3. Szwecja Jamthund Norbottenspets 4. Finlandia Karelski pies na niedźwiedzie - Karjalankarhukoira Szpic fiński - Suomenpystykon/a Sekcja 3 - północne psy stróżujące i pasterskie 1. Islandia (Nordic Countries Union/NCU) Islandzki szpic pasterski - Islandsk Farehond 2. Norwegia Norsk Buhund 3. Szwecja Syensk Lapphund Vastgótaspets 4. Finlandia Suomenlapinkoira Lapinporokoira Sekcja 4 - szpice europejskie 1. Niemcy Szpic niemiecki a) szpic wilczy - Wolfsspitz (Keeshond) b) szpic duży - Grosspitz biaty - kolorowy klasyczny (brązowy/czarny) c) szpic średni - Mitteispitz biaty - kolorowy klasyczny (brązowy/czarny) - Altfarben - kolorowy współczesny (pomarańczowy/wilczasty) - Neufarben d) szpic maty - Kleinspitz - biaty - kolorowy klasyczny (brązowy/czarny) - Altfarben - kolorowy współczesny (pomarańczowy/wilczasty) - Neufarben e) szpic miniaturowy - Zwergspitz (Pomeranian) 2. Włochy Szpic włoski - Yolpino Italiano Sekcja 5 - szpice azjatyckie i rasy pokrewne 1. Chiny (Wielka Brytania) Chowchow 2. Niemcy Eurasier \ 31 WPROWADZENIE 3. Japonia Akita Hokkaido Kai Kishu Szpic japoński - Nihon Supittsu Shiba Shikoku Rasy zaakceptowane tymczasowo Korea Jindo Dog (Korea) Sekcja 6 - typ pierwotny 1. Izrael Canaan Dog 2. Malta (Wielka Brytania) Pies faraona - Pharaoh Hound 3. Meksyk Nagi pies meksykański - Xoloitzquintle a) standard b) miniaturowy 4. Peru Nagi pies peruwiański - Perro sin pęto del Peru a)duży b) średni c) miniaturowy 5. Afryka Centralna (Wielka Brytania) Basenji Sekcja 7 - typ pierwotny - psy do polowania 1. Hiszpania Podenco kanaryjski - Podenco Canario Podenco z Ibizy - Podenco Ibicenco - szorstkowfosy - pelo alambre - krótkowłosy - pelo corto 2. Włochy Cirneco dell'Etna 3. Portugalia Podengo portugalski - Podengo Portygues a) szorstkowfosy pelo cerdoso - duży grandę - średni medio - miniaturowy - pequeno b) krótkowłosy - pelo liso - duży - grandę - średni - medio - miniaturowy - pequeno Sekcja 8 - psy myśliwskie typu pierwotnego z pręgą na grzbiecie Rasy zaakceptowane tymczasowo Thai Ridgeback Dog (TajlandiaJaponia) Gończe, posokowce i rasy pokrewne Sekcja 1 - psy gończe 1.1 Duże psy gończe 1. Belgia Bloodhound - Chien de SaintHubert 2. Francja Rasy krótkowłose Poitevin Billy Gończy francuski trójkolorowy - Francais tricolore Gończy francuski biatoczarny - Francais blanc et noir Gończy francuski biatopomarańczowy - Francais blanc et orange Duży gończy anglofrancuski trójkolorowy - Grand anglofrancais tricolore Duży gończy anglofrancuski biatoczarny - Grand anglofranęais blanc et noir Duży gończy anglofrancuski biatopomarańczowy - Grand anglofranQais blanc et orange Duży gończy gaskoński - Grand bieu de Gascogne Grand gascon saintongeois Rasa długowłosa Grand griffon vendeen 3. Wielka Brytania Foxhound angielski - Foxhound (English) Otterhound 4. USA Foxhound amerykański - American Foxhound Black and Tan Coonhound 1.2 Psy gończe średnie 1. Bośnia (FCI) Gończy bośniacki szorstkowtosy barak - Bosanski ostrodlaki gonić Barak 2. Hiszpania Gończy hiszpański - Sabueso Espanol 3. Francja Rasy krótkowłose Mały gończy anglofrancuski - AngloFrancais de petite venerie Ariegeois BeagleHarrier Chien d'Artois Porcelaine Maty gończy gaskoński - Petit bieu de Gascogne Petit gascogne saintongeois Rasy szorstkowtose Szorstkowtosy gończy wandejski - Briquet griffon yendśen Szorstkowtosy gończy gaskoński - Griffon bieu de Gascogne Szorstkowtosy gończy bretoński - Griffon fauve de Bretagne Szorstkowtosy gończy z Nivernais - Griffon 32 WPROWADZENIE 4. Wielka Brytania Harrier 5. Grecja Gończy grecki - Hellenikos Ichnilatis 6. Istria Gończy istryjski krótkowłosy - Istarski kratkodlaki gonić Gończy istryjski szorstkowtosy - Istarski ostrodlaki gonić 7. Włochy Gończy włoski - Segugio Italiano a) krótkowłosy - pelo raso b) szorstkowtosy - pelo forte 8. Jugosławia Gończy jugosłowiański trójkolorowy - Jugoslavenski trobojni gonić Jugosłowiański gończy górski - Planinski gonić Gończy serbski - Serbski Gonić 9. Węgry Gończy węgierski - Erdełyi kopo 10. Norwegia Dunker Haldenstóyer Hygenhund 11. Austria Gończy austriacki (Brandlbracke) - Ósterrechische Glattńaarige Bracke (Brandlbracke) Sończy styryjski - Steirische Rauhhaarbracke (Peintinger Bracke) Gończy tyrolski - Tiroler Bracke 12. Polska Ogar polski 13. Republika Chorwacka Gończy chorwacki - Posavski gonić 14. Szwajcaria Szwajcarskie gończe - Schweizer Laufhunde a) gończy berneński - Berner Laufhund b) gończy z Jury (Bruno) c) gończy lucerneński - Luzerner Laufhund d) gończy szwajcarski - Schwyzer Laufhund 15. Słowacja Gończy słowacki - Slovensky kopov 16. Finlandia Gończy fiński - Suomenajokoira 17. Szwecja Gończy Hamiltona - Hamiltonsttware Gończy Schillera - Schillerstóvare Gończy smalandzki - Smalandstcn/are 1.3 Małe psy gończe 1. Niemcy Gończy niemiecki - Deutsche Bracke Westfalski gończy krótkonożny - Westfalische Dachsbracke 2. Francja Baset artezyjskonormandzki - Basset artesien normand Baset gaskoński - Basset bieu de Gascogne Basset d'Artois Baset bretoński - Basset fauve de Bretagne Grand Basset griffon vendeen Petit Basset griffon vendeen 3. Wielka Brytania Basset hound Beagle 4. Szwajcaria Szwajcarskie gończe krótkonożne - Schweizer Niederlaufhunde a) gończy berneński krótkonożny - Berner Niederlaufhund b) gończy z Jury krótkonożny - Jura Niederlaufhund c) gończy lucerneński krótkonożny - Luzerner Niederlaufhund d) gończy szwajcarski krótkonożny - Schwyzer Niederlaufhund 5. Szwecja Dreyer Sekcja 2 - posokowce 1. Niemcy Posokowiec bawarski - Bayerischer Gebirgsschweisshund Posokowiec hanowerski - Hannoverscher Schweisshund 2. Austria Alpejski gończy krótkonożny - Alpenlandische Dachsbracke Sekcja 3 - rasy pokrewne 1. Dalmacja, Republika Chorwacka (FCI) Dalmatyńczyk - Dalmatinac 2. Południowa Afryka (Kennel Uriion of Southern Africa, Zimbabwe) Rhodesian Ridgeback 33 WPROWADZENIE Wyfly Sekcja 1 wyżly kontynentalne 1.1 Typ"wyżeł" 1. Dania Wyżeł duński - Gammel Dansk Honsehund 2. Niemcy Wyżeł niemiecki krótkowłosy - Deutscner Kurzhaariger Vorstehhund Wyżeł niemiecki szorstkowtosy - Deutscner Drahthaariger Vorstehhund Pudelpointer Wyżeł niemiecki ostrowtosy - Deutscner Stichelhaariger Vorstehhund Wyżeł weimarski - Weimaraner a) krótkowtosy - kurzhaarig b) długowłosy - langhaarig 3. Hiszpania Wyżeł hiszpański z Burgos - Perdiguero de Burgos 4. Francja Braque de l'Ariege Braque d'Auvergne Braque du Bourbonnais Braque Dupuy Wyżeł gaskoński - Braque francais type Gascogne (grandę taille) Wyżeł pirenejski - Braque francais type Pyrenóes (petite taille) Braque SaintGermain 5. Włootły Wyżeł włoski krótkowłosy - Bracco italiano a) biatopomarańczowy b) kasztanowy 6. Węgry Wyżeł węgierski szorstkowtosy - Drotzóru Magyar Vizsla Wyżeł węgierski krótkowłosy - Róvidszóru Magyar Vizsla 7. Portugalia Wyżeł portugalski - Perdigueiro Portuguśs 8. Słowacja Wyżeł słowacki szorstkowtosy (ohar) - Slovensky hrubosrsty stavac (ohar) 1.2 Typ spaniel" 1. Niemcy Maty Munsterlander - Kleiner Munsterlander Vorstehhund Duży Munsterlander - Grosser Munsterlander Vorstehhund Wyżeł niemiecki długowłosy - Deutscher Langhaariger Vorstehhund 2. Francja Epagneul bieu de Picardie Epagneul Breton (brittany) a) biały i pomarańczowy b) kolorowy Epagneul francais Epagneul picard Epagneul de PontAudemer 3. Holandia Drentsche patrijshond Wyżeł fryzyjski - Stabyhoun 1.3Typ"gryfon" 1. Francja Gryfon Korthalsa - Griffon d'arret a poił dur Griffon Boulet - Griffon a poił laineaux 2. Włochy Wyżeł włoski szorstkowtosy - Spinione italiano a) biatopomarańczowy b) kasztanowy 3. Republika Czeska Wyżeł czeski szorstkowtosy (tousek) - Ćesky Fousek Sekcja 2 - wyżly brytyjskie i irlandzkie 2.1 Pointery 1. Wielka Brytania Pointer - English Pointer 2.2 Setery 1. Wielka Brytania Seter angielski - English Setter Seter szkocki (Gordon) - Gordon Setter 2. Irlandia Seter irlandzki czerwonobiaty - Irish Red and White Setter Seter irlandzki - Irish Red Setter Grupa 8 gj..j*".", Aportery, ptochacze i psy dowodne Sekcja 1 - aportery 1. Kanada Nova Scotia Duck Tolling Retriever 2. Wielka Brytania Curly Coated Retriever Flat Coated Retriever Labrador Retriever Golden Retriever 3. USA Chesapeake Bay Retriever Sekcja 2 - ptochacze 1. Niemcy 34 WPROWADZENIE Ptochacz niemiecki - Deutscher Wachteihund 2. Wielka Brytania CIumber Spaniel Cocker spaniel angielski - English Cocker Spaniel a) czerwony b) czarny c) kolorowy Fieid Spaniel Sussex Spaniel Springer spaniel angielski - English Springer Spaniel Springer spaniel walijski - Welsh Springer Spaniel 3. Holandia Koolkerhondje 4. USA Cocker spaniel'amerykański - American Cocker a) czarny b) wszystkie prócz czarnego jednolite c) kolorowy Sekcja 3 - psy dowodne 1. Francja Barbet 2. Irlandia Irlandzki spaniel dowodny - Irish Water Spaniel 3. Holandia Fryzyjski pies dowodnyWetterhoun 4. Portugalia Portugalski pies dowodny - C3o de agua Portugues a) o włosach skręconych b) o włosach falistych 5. USA Amerykański spaniel dowodny - American Water Spaniel Grupa 9 Sekcja 1 - Bichons i rasy pokrewne 1.1 Bichons ' Basen Morza Śródziemnego centralny Vtochy) '.laltańczyk - Maltese 2 Basen Morza Śródziemnego zachodni =CI) awańczyk - Bichon hayanais 3 Belgia/Francja schon frise - Bichon a poił frise - Włochy ziolończykBolognese 1.2Coton deTulear 1. Madagaskar (Francja) Coton de Tulear 1.3 Petit chien lion 1. Francja Lwi piesek - Petit chien lion Sekcja 2 - pudle 1. Francja Pudel duży - Grand caniche a) biały b) brązowy c) czarny d)szary e) morelowy Pudel średni - Caniche moyen a) biały b) brązowy c)czarny d) szary e) morelowy Pudel miniaturowy - Caniche nain a) biały b) brązowy c) czarny d) szary e) morelowy Pudel toy - Caniche Toy a) biały b) brązowy c) czarny d) szary e) morelowy Sekcja 3 - matę psy belgijskie 3.1 Gryfony 1. Belgia Gryfonik belgijski - Griffon belge Gryfonik brukselski - Griffon bruxellois 3.2 Brabantczyk 1. Belgia Brabantczyk - Petit Brabancon Sekcja 4 - psy bezwłose 1. Chiny (Wielka Brytania) Chiński Grzywacz - Chinese crested dog 35 WPROWADZENIE a) bezwłosy - hairless b) owłosiony - powder puff with veil coat Sekcja 5 - psy tybetańskie 1. Tybet (Wielka Brytania) Lhasa apso Shih Tzu Spaniel tybetański - Tibetan Spaniel Terier tybetański - Tibetan Terrier Sekcja 6 - Chihuahua 1. Meksyk Chihuahua a) krótkowłosy - pelo corto b) długowłosy - pelo largo Sekcja 7 - angielskie spaniele do towarzystwa 1. Wielka Brytania Cayalier King Charles spaniel a) Black and Tan b)Ruby c) Blenheim d) Tricolour King Charles spaniel a) Black and Tan b) Ruby c) Blenheim d) Prince Charles (Tricolour) Sekcja 8 - spaniele japońskie i pekińczyki 1. Chiny (Wielka Brytania) Pekińczyk - Pekingese 2. Japonia Chin japoński - Chin Sekcja 9 - kontynentalne spaniele miniaturowe 1. Francja/Belgia Spaniel kontynentalny miniaturowy - Epagneul nain continental a) Papillon (a oreilles droites) 1,5-2,5 kg 2,5-4,5 kg b) Phalene (a oreilles tombantes) 1,5-2,5 kg 2,5,5 kg Sekcja 10 - Kromfohrtander 1. Niemcy Kromfohriander Sekcja 11 - małe psy molosowate 1. Francja Buldog francuski - Bouledogue franęais a) płowy pręgowany albo nie lub w niewielkie taty b) płowy pręgowany albo nie w przeważające taty 2. Wielka Brytania Mops - Pug a) płowy b) czarny c) srebrny d) morelowy 3. USA Boston terier - Boston Terrier Grupa 10
Charty Sekcja 1 - charty długowłose i upierzone 1. Afganistan (Wielka Brytania) Chart afgański - Afgan Hound 2. Środkowy Wschód (FCI) Chart perski - Saluki a) długowłosy b) krótkowłosy 3. Rosja Chart rosyjski borzoj - Barzaja Sekcja 2 - charty szorstkowtose 1. Irlandia Wilczarz irlandzki - Irish Wolfhound 2. Wielka Brytania Chart szkocki - Deerhound Sekcja 3 - charty krótkowłose 1. Hiszpania Chart hiszpański - Galgo Espanol 2. Wielka Brytania Greyhound Whippet 3. Włochy Charcik włoski - Piccolołeyriero italiano 4. Węgry Chart węgierski - Magyar Agar 5. Mali (Francja) Chart afrykański - Azawakh 6. Maroko Chart arabski - Sloughi Rasy zaakceptowane tymczasowo Chart polski (Polska) 36 WPROWADZENIE Objaśnienia do części szczegółowej: rasy psów Rasy psów, opisane szczegółowo w dalszej części, są uporządkowane według aktualnej klasyfikacji kynologicznej. Poszczególne rasy zostały opisane tak, że czytelnik w przejrzysty sposób otrzymuje wyczerpujące informacje potrzebne do poznania rasy i jej charakterystycznych cech. Jeśli chcecie się zdecydować na nabycie psa jako pomocnika albo towarzysza - tutaj znajdziecie wszystko, co pozwoli możliwie najlepiej dobrać rasę odpowiadającą Waszym wymaganiom. WIZYTÓWKA Krótka tabela na początku daje przegląd istotnych informacji: typ (wilkowaty, dogowaty itd., jak to opisano dokładnie we wstępie); pochodzenie i narodowość (które czasami się nie pokrywają, ponieważ rasa mogta zostać wyselekcjonowana gdzie indziej); ważne dane morfologiczne (wysokość w kłębie, idealna waga), jak też sposób wykorzystania (pies ozdobny i do towarzystwa, stróżujący, myśliwski itd.). Podane wagi należy traktować jako dane porównawcze, ponieważ w standardzie waga jest określona dokładnie tylko dla niektórych ras. Kolor wizytówki uzależniony jest od klasyfikacji psa i służy, podobnie jak przytoczony na poprzednich stronach wykaz, do odróżnienia poszczególnych grup. Na poszczególne teksty składają się, obok zwartego opisu rasy, krótkie akapity, w których opisano najważniejsze cechy rasy. Budowa. Jakkolwiek wszystkie psy pod względem zoologicznym należą do jednego rodzaju, psie rasy różnią się między sobą licznymi cechami anatomicznymi i morfologicznymi. Sylwetka, głowa, grzbiet nosa, uszy, okrywa, podszerstek, szata i ogon (aby przytoczyć tylko najważniejsze) muszą odpowiadać określonym standardom, przypisanym przez oficjalną kynologię danej rasie w procedurze jej uznawania. Wiele ras wykazuje też szerokie spektrum dopuszczalnego ubarwienia, które zostaje wyliczone. Historia. Wszystkie psie rasy pochodzą od wspólnego przodka. Ich ewolucja do kształtu dzisiejszego nie zawsze daje się udokumentować, ponieważ dokonywała się bądź to w czasach prehistorycznych, bądź w epokach historycznych, ale wtedy gdy jeszcze hodowli rasowej poświęcano znacznie mniej uwagi niż dzisiaj. Mimo to w tej książce podjęto próbę dokładnego zrekonstruowania rozwoju ras, w celu wykazania ich szczególnych cech pod względem budowy i zachowania. Usposobienie, charakter. Tutaj są omawiane - chociaż pokrótce - zalety rasy i zdolność dopasowywania się do człowieka - to, co koniecznie trzeba wziąć pod uwagę przy wyborze właściwego psa. Przestrzeń życiowa. W domu, czy na dworze? W przestronnym mieszkaniu, czy na balkonie? W pojedynkę czy z innymi psami bądź zwierzętami innych gatunków? Niniejsze hasło daje dokładną odpowiedź na wszystkie te pytania. Pielęgnacja. Jest dokładnie omawiana tylko wtedy, gdy określona rasa wymaga szczególnych zabiegów. 37 Na następnej stronie pokazany jest shih tzu. Aby uniknąć problemów z oczyma u psów tej rasy należy długie włosy na głowie związywać w ogonek. Rasy psów OWCZARKI Owczarek niemiecki Wizytówka Typ wilkowaty Pochodzenie Niemcy Narodowość niemiecka Wielkość średni WYSOKOŚĆ pies: 60-62 cm suka:57-58 cm Waga idealna okoto 40 kg Przeznaczenie stróż, przewodnik, pasterski, ratownik, policyjny Owczarek niemiecki byt dawniej znany pod nazwą wilczura. To z pewnością najbardziej wszechstronne psy użytkowe, wykorzystywane na catym świecie jako psy stróżujące i poszukujące ofiar pod lawinami; często także przydatne w policji i wojsku. Również jako przewodnicy niewidomych i psy pasterskie spisują się znakomicie. Budowa: Owczarek niemiecki jest psem wilkowatym o imponującej, mocnej budowie i wspaniałym umięśnieniu, Jego sylwetka ma kształt prostokąta, to znaczy, że długość tułowia przewyższa wysokość w kłębie. Głowa jest mocno wykształcona, pomiędzy uszami raczej szeroka, z niezbyt wydatnym stopem i raczej podłużną, lekko stożkowatą kufą. Grzbiet nosa jest prosty, zakończony czarną truflą nosową. Owczarek ten ma zgryz nożycowy. Uszy osadzone wysoko, średnio długie, u nasady szerokie, stoją pionowo do góry. Średnio długa, raczej twarda, ale gładka okrywa leży na gęstym podszerstku. Maść: od czarnej z podpalanymi albo szarymi plamami do jednolicie czarnej, wilczastej, albo szarej z brązowymi lub jasnymi plamami. Obok szaty twardej, zwartej, standard dopuszcza niekiedy również długą i gęstą albo też rzadszą. Grzbiet psa jest prosty, brzuch umiarkowanie podciągnięty. Ogon średniej długości, obficie owłosiony, jest osadzony nisko. W stanie spoczynku zwisa prosto, w ruchu zaś jest lekko uniesiony. Historia: Owczarek niemiecki byt znany w Niemczech prawdopodobnie już około 1600 r., ale systematyczna selekcja hodowlana rozpoczęta się dopiero po 1800. W 1899 nastąpiło ustalenie cech rasy, przy czym pozostały one do dzisiaj nie zmienione. Początkowo chodziło o psa wiejskiego, wykorzystywanego do pilnowania i zaganiania stad, jak też do ochrony majątku. Gdy jednak owczarki niemieckie podczas l wojny światowej wykazały swoją dużą wszechstronność, siły policyjne i bezpieczeństwa w wielu państwach zwróciły uwagę na tę rasę, a liczba jej zwolenników stale rosła. Do zalet tej rasy zalicza się nie tylko fizyczną siłę, ale i łatwość z jaką daje się tresować. Wilczur (jak częsfo nazywa się owczarka niemieckiego) może być wykorzystany wszechstronnie, m.in także jako przewodnik niewidomych. 40 OWCZARKI Owczarek niemiecki układany od matego wyrasta na znakomite zwierzę użytkowe. Usposobienie, charakter: Owczarek niemiecki jest zwierzęciem inteligentnym. Wczesne i adekwatne szkolenie dają pewność, że będzie dla catej rodziny wiernym, posłusznym i odważnym towarzyszem. Dzięki czujnej i spostrzegawczej naturze mało co ujdzie jego uwadze. Jego spontaniczny temperament, zarówno pod względem umysłowym jak i fizycznym, domaga się dużo ruchu a także uwagi ze strony właściciela. Toteż owczarki mogą się stać bardzo zazdrosne, przede wszystkim, gdy do rodziny wchodzi nowy cztonek kot, następny pies czy też dziecko. Pielęgnacja: Pótdługa szata owczarka wymaga regularnego szczotkowania i raz na kwartał kąpieli. Przestrzeń życiowa: Zwierzęta tej rasy muszą wiele przebywać na dworze; jednak przyzwyczajają się również do życia w mieszkaniu. 41 OWCZARKI /izytówka Typ wilkowaty Pochodzenie Belgia Wielkość średni Wysokość Pies: 61-66 cm Suka:56-61 cm Waga idealna okoto 30 kg Przeznaczenie stróż, przewodnik, obronny, ratownik, do towarzystwa Owczarek belgijski występuje w czterech odmianach różniących się szatą i maścią. Na tej stronie - tervuOwczarek belgijski Tego owczarka wyhodowano i wykorzystywano w minionym stuleciu w Belgii. Dzięki swej nadzwyczajnej inteligencji jest obecnie bardzo rozpowszechniony. Jego nieskomplikowana osobowość predysponuje go do wykonywania wielu zadań w policji i w wojsku albo w obronie cywilnej. Oprócz tego znajduje zastosowanie przede wszystkim jako pies stróżujący, obronny, przewodnik i ratownik albo też jako idealny towarzysz zabaw. Budowa: Bardzo harmonijny kształt z kwadratową sylwetką. Głowa jest długa i szczupła. Średnio długi grzbiet nosa zwęża się stopniowo w kierunku czarnej trufli nosowej. Prosty grzbiet nosa kończy się umiarkowanym stopem. Oczy średniej wielkości, najczęściej ciemnobrązowe, mają kształt migdała, a uszy trójkątne, stojące są osadzone wysoko. U psów długość tułowia równa się wysokości w kłębie. Sylwetka suk jest nieco dłuższa. Prosty grzbiet przechodzi w lekko opadający zad. Ogon gęsto owłosiony, średnio długi, zwisa w czasie spoczynku z koniuszkiem lekko zakrzywionym do góry, w biegu jednak jest niesiony poziomo. Owczarek belgijski ma typowy, lekki, skoczny chód. Usposobienie, charakter: Jest czujny, inteligentny i bardzo ostrożny. Dzięki swemu wrażliwemu charakterowi wymaga konsekwentnego, ale serdecznego traktowania. Ma osobowość zrównoważoną, a jego temperament daje mu zdolność szybkiego reagowania w każdej sytuacji. Jest do swego pana bardzo przywiązany i cierpi, gdy jest zaniedbywany albo niesłusznie karcony. Pies uczy się chętnie. Pielęgnacja: Rasa ta ma duży apetyt nie miał nadwagi. musi być karmiona z umiarem, aby pies Przestrzeń życiowa: Owczarki belgijskie preferują raczej pobyt na dworze, ale łatwo przyzwyczajają się do życia w mieszkaniu. Warunkiem niezbędnym jest zapewnienie mu możliwości wybiegania się. Uwaga: W XIX wieku istniało w Belgii wiele ras owczarków, bardzo do siebie podobnych. Później potrzebowano coraz mniej psów do pilnowania stad bydła. W rezultacie hodowcy zdecydowali się na wyhodowanie jednego typu podstawowego z czterema odmiennymi rodzajami szaty i maści. Otrzymały one nazwy: groenendael, tervueren, malinois i laekenois. Ten podział jednak nie wszędzie jest uznawany. 42 OWCZARKI Owczarek australijski - kelpie Wyśmienity pies do pracy, znany ze swoich niezwykłych zdolności przebiegania po grzbietach stada owiec. Może przez dłuższy czas obywać się bez wody. Budowa: Kufa jest nieco krótsza od czaszki, z prostym grzbietem nosa i wydatnym stopem. Oczy migdałowe w kształcie, średniej wielkości. Spiczaste, niezbyt duże uszy stoją prosto. Na krótkim i gęstym podszerstku znajduje się twarda, dobrze przylegająca okrywa. Szata może być czarna, czarna i czerwonobrązowa, czerwona, czerwona i czerwonobrązowa, lisia, czekoladowa i szaroniebieska. Obficie owłosiony ogon ma kształt szczotki. Historia: Rasa ta rozwinęła się z krzyżówki australijskiego dingo (dziki pies) z psami, które przybyły do kraju po roku 1860 z brytyjskimi osadnikami. Usposobienie, charakter: Kelpie jest psem spontanicznym, wybitnie inteligentnym, stale czujnym, łagodnym, o niemal niewyczerpanej energii. Przestrzeń życiowa: Kelpie potrzebuje ruchu i przestrzeni; nie nadaje się do mieszkania. Schipperke Pochodzenie Wielka Brytania Narodowość Australia Wielkość średni - maty Wysokość pies: 46-51 cm suka: 43-48 cm Waga idealna pies: 11-13 kg suka;9-11 kg Przeznaczenie pasterski, do towarzystwa Pies ten byt wykorzystywany dawniej jako stróż i szczurotap w fabrykach oraz na statkach pływających po kanałach belgijskiej niziny. Budowa: Głowa o spiczastej kufie i czarnej trufli nosowej przypomina głowę lisa. Oczy raczej małe, owalne, ciemnobrązowe. Uszy są trójkątne, stojące i niezbyt długie. Jednolicie czarna szata składa się z gęstej, trochę szczeciniastej okrywy, której włosy wokół szyi i nad piersią tworzą gęstą kryzę. Pod tym znajduje się gęsty podszerstek. Zazwyczaj nie ma ogona (albo jest przycięty). Historia: Rasa ta pochodzi z Flandrii, z krzyżówki miejscowych owczarków z północnym szpicem. Standard istnieje od 1888 r. Usposobienie, charakter: Schipperke ma wierny, energiczny i ciekawski charakter, jest zwierzęciem żywym i inteligentnym, wobec obcych zachowuje się nieufnie i broni stanu posiadania. Podniecony jeży się. Przestrzeń życiowa: Idealny do mieszkań (kocha dzieci). 43 Wizytówkr W : lisowate Pochodzenie Flandria Narodowość Belgia Wielkość mały Wysokość do 35 cm Waga idealna 5,4-7,3 kg Przeznaczenie stróż, do towarzystwa OWCZARKI TYP "":.;. wilkowaty ::'" Pochodzenie Katalonia ~ Narodowość Hiszpania Wielkość średni - maty Wysokość pies: 45-50 cm suka: 43-48 cm Waga idealna pies: 18 kg suka:16 kg Przeznaczenie pasterski Owczarek kataloński Owczarek kataloński jest wykorzystywany jako stróż stad bydta, szczególnie w katalońskich Pirenejach. Również pozostawiony samemu sobie pilnuje stada i broni go przed dziką zwierzyną. Istnieją dwie odmiany tej rasy, długowłosa i krótkowłosa. Pierwsza nosi nazwę Goś d'Atura, druga - Goś d'Atura Cerda. Budowa: Raczej krótka kufa owczarka katalońskiego ma prosty grzbiet. Oczy są wyraziste, koloru ciemnego bursztynu. Wysoko osadzone uszy są relatywnie krótkie, spiczaste, obrośnięte długimi włosami i zwisające. Na kończynach włos jest jedwabisty, długi, karbowany albo lekko falisty. Na kończynach przeważa mniej lub bardziej czerwonawe zabarwienie, podczas gdy reszta zazwyczaj jest czarnobiata albo czarnoczerwona. Białe plamy na szacie nie odpowiadają standardowi. Ogon może być długi, krótki albo może go w ogóle nie być. Historia: Pies ten wykształcił się w izolowanej części Pirenejów i dlatego różni się pod względem właściwości od swego najbliższego krewnego, francuskiego owczarka pirenejskiego. Usposobienie, charakter: To typowy pies pasterski. Jest też wspaniałym towarzyszem, w kontakcie z dziećmi cierpliwy, perfekcyjnie spełnia zadanie psa stróżującego i obronnego. Pielęgnacja: Jego szata wymaga regularnej pielęgnacji. Przestrzeń życiowa: Może spać w budzie na dworze. Potrzebuje dużo ruchu, ale przyzwyczaja się również do życia w mieszkaniu. Owczarek katałoński nadaje się znakomicie nie tylko do pilnowania stada, bez trudu wykonuje także inne zadania.
* * *
OWCZARKI
Border collie Border collie jest psem wybitnym. Bez wielkich problemów daje sobie radę z większością prób pracy i szybkościowych (Agility) dla psów pasterskich. Rasa ta zalicza się do najstarszych psów pasterskich. Budowa: Ten szybki pies, o ładnych proporcjach, ma spiczastą kufę z czarną truflą nosową i wyraźnym stopem. Owalne oczy średniej wielkości, ciemnobrązowe, są osadzone nie za blisko. Wyjątek stanowi odmiana O maści błękitnomarmurkowej (bluemerle), u której jedno oko albo oba są niebieskie. Wyraz kufy jest łagodny i inteligentny. Bardzo ruchliwe uszy częściowo stoją. Pod względem szaty rozróżnia się dwie odmiany: długowłosą i krótkowłosą. U obu okrywa powinna być gęsta i średnio sztywna, za to podszerstek krótki, gęsty i miękki, U collie sierść musi tworzyć grzywę, portki i szczotkowaty ogon, zaś kufa, uszy i kończyny są owłosione krótko i gładko. Co się tyczy maści nie ma szczególnych ograniczeń, przy czym kolor biały nie może przeważać. Ogon powinien być średnio długi, nisko osadzony, gęsto uwtosiony, a na końcu silnie podgięty do góry. Pies zdenerwowany trzyma ogon poziomo, ale nigdy nad grzbietem. Historia: Na szkockiej nizinie hodowany byt przez pasterzy z wielkim powodzeniem już od setek lat. Ale dopiero w 1976 Kennel CIub London zainteresował się tą rasą, ponieważ pasterze owiec podczas swej selekcji hodowlanej mieli na uwadze przede wszystkim wyjątkowe zdolności robocze psów, a nie zewnętrzne cechy hodowlane. Za uznaniem rasy przemawiał jednak fakt, że najlepsze psy robocze pod względem swego typu i sylwetki byty do siebie bardzo podobne i ceWizytówkaĘ Typ wilkowaty Pochodzenie Szkocja Narodowość Wielka Brytania Wielkość średni Wysokość pies: około 53 cm suka: trochę mniejsza Waga idealna około 20 kg Przeznaczenie pasterski 45 W umaszczeniu border collie szeroka "strzałka" jest dopuszczalna, jedynie nie może dominować kolor biały. OWCZARKI chy te przekazywały z pokolenia na pokolenie. Usposobienie, charakter: Border collie jest typowym psem pasterskim. Posłuszeństwo i zdecydowanie w pracy czynią z niego zwierzę wszechstronnie przydatne. Jest niezwykle przywiązany do swego pana. Obok innych zalet dysponuje olbrzymią zręcznością: na przykład potrafi skakać w miejscu do góry. Żywe i serdeczne spojrzenie, typowe dla tej rasy, świadczy o dużej wrodzonej inteligencji. Pielęgnacja: Border collie nie potrzebuje szczególnej pielęgnacji, ponieważ jego futro nie ma wymagań i prawie nigdy się nie brudzi. Pies ma natomiast skłonność do chorób oczu. Przestrzeń życiowa: Ten pies lubi życie na dworze, przy czym ma wielką potrzebę przebywania zawsze w pobliżu swego pana. Dlatego bardzo łatwo dostosowuje się do życia w małym mieszkaniu, jakkolwiek trzeba go wtedy regularnie wyprowadzać, aby mógł się dostatecznie wybiegać. Ponieważ pracuje z radością, trzeba mu zawsze zlecać jakieś zadania. Border collie, jedna z najstarszych ras psów pasterskich, uwielbia życie na dworze.
* * *
Owczarek szkocki (collie) Rasa ta jest znana jako collie (petna nazwa - Collie Rough). Te zwierzęta, które zostały wyłonione z solidnych psów pasterskich, zaliczają się do najładniejszych i najinteligentniejszych psów. Dochodzi do tego bardzo dobry słuch; collie słyszy wołanie pasterza na odległość do 1,5 km. Budowa: Collie ma linię elegancką i arystokratyczne maniery. Ich grzbiet jest silny i prosty, a głowa musi być klinowata z lekkim, lecz zauważalnym stopem. Oczy ciemnobrązowe, migdałowe, średniej wielkości, są ustawione lekko ukośnie. Tylko zwierzęta o sierści btękitnomarmurkowej (bluemerle) mają oczy niebieskie. Gdy zwierzę odpoczywa, małe uszy są położone do tyłu, gdy jest czujne stawia je prawie pionowo i w połowie przewiesza do przodu. Gęsty, obfity podszerstek pokrywają długie, proste i twarde włosy okrywy. Szata może być czerwonawa (od jasnozłotego do ciemnego mahoniu), poprzez biały, trójkolorowy (czarny, jasnobrązowy i biały) do bluemerle (srebrnobtękitny z motywami czarnymi albo też białymi, a czasami ciemnoniebieskim rysunkiem). Koniec nisko osadzonego ogona jest skierowany do góry. Jeżeli pies jest zdenerwowany ogon wygina się łukowato. Historia: Ta prastara rasa psów pasterskich była praktycznie nieznana poza swoją ojczyzną, Szkocją, póki królowa Wiktoria nie zakochała się w nich podczas podróży po Wyżynie Szkockiej. W krótkim czasie collie stał się psem modnym i wziął udział już w pierwszej oficjalnej wystawie psów rasowych w Anglii w 1860 r. Jednocześnie rozpoczęto dokładną selekcję hoWizytówka yp .3 wilkowaty Pochodzenie ? Szkocja Narodowość Wielka Brytania Wielkość Średniduży Wysokość pies: 63,5-68,5 cm suka: 61-66 cm Waga idealna pies: 20-29 kg suka: 18-25 kg Przeznaczenie pasterski
Owczarek szkocki swoją popularność zawdzięcza poczęści serialowi telewizyjnemu "Lassie", którego był głównym aktorem. Na zdjęciu collie trikolor. dowlaną, aby ustalić zarówno jego fizyczne cechy (sylwetka i jakość sierści), jak też jego wspaniałe cechy charakteru. Usposobienie, charakter: Collie z natury są psami życzliwymi i pełne energii na dworze. Wobec obcych zachowują się nieufnie. Zawsze są bardzo oddane panu i jego rodzinie. Dysponują wybitnymi zdolnościami psa stróżującego. Także w wojsku i policji mają niezwykłe osiągnięcia. Jako psy stadne nie wykazują na ogół szczególnej nerwowości albo agresywności, tolerują także inne zwierzęta; nie wolno ich jednak w żadnym razie zostawiać zbyt długo samych. Wobec członków rodziny collie próbują zachowywać się jak pasterze, obserwują stale wszystkich jednocześnie, przede wszystkim podczas spacerów. Pielęgnacja: Szata collie wymaga częstej i regularnej pielęgnacji. Przestrzeń życiowa: Jakkolwiek rasa ta lubi otwartą przestrzeń, dobrze dostosowuje się do życia w mieszkaniu. Collie z natury są nastawione na to, by dzielić życie ze swoim panem i jego rodziną. Uwaga: Wybierając szczeniaka należy unikać zwierząt płochliwych i nerwowych.
* * *
Owczarek szkocki krótkowłosy Znany jest także jako Collie Smooth i różni się od swego długowłosego kuzyna długością szaty. Włos może mieć najwyżej długość 2 cm. Co do maści okrywy nie ma różnicy. Poza Wielką Brytanią jest mato znany. 49 OWCZARKI Owczarek staroangielski - bobtail Bobtail, noszący właściwie nazwę Old English Sheepdog, choć należy do najstarszych ras psów pasterskich, dzisiaj jest ceniony jako pies do towarzystwa. Do jego cech szczególnych należy także brzmienie głosu podobne do pękającego glinianego naczynia. Wizytówka Typ wilkowaty Pochodzenie Wielka Brytania Narodowość Wielka Brytania Wielkość średni Wysokość pies: co najmniej 61 cm suka:56 cm Waga idealna 30-35 kg Przeznaczenie stróż i do towarzy stwa Budowa: Ten przysadzisty i muskularny pies, swoim kołyszącym chodem i kudłatą szatą, przypomina niedźwiedzia. Jego tułów jest raczej krótki i krępy, z opadającym zadem. Głowa raczej kwadratowa, z wydatnym stopem, jest zakończona czarną truflą nosową z dużymi nozdrzami. Oczy rozstawione szeroko są ciemnobrązowe, niebieskie albo jedno jest brązowe zaś drugie niebieskie, Małe uszy zwisają płasko. Pod kosmykami kudłatej okrywy znajduje się nieprzemakalny podszerstek. Maść szaty obejmuje różne odcienie szarości i błękitu, które mogą być również wymieszane. Czasem dolna część łap jest biała. Głowa, szyja, przód tułowia i brzuch miewają białe plamy. Ogon zwyczajowo jest przycinany za pierwszym kręgiem. Ale wiele bobtaili już rodzi się z ogonem szczątkowym. Historia: Selekcji tej rasy dokonali hodowcy w angielskim West Country, którym potrzebny byt szybki pies pasterski, potrafiący również popędzić bydło na targ. Do jego przodków zalicza się prawdopodobnie także bearded collie oraz niektóre europejskie rasy psów pasterskich, jak briard i bergamasco. W 1865 odbyła się pierwsza prezentacja bobtaila. OWCZARKI OWCZARKI Wizytówka Typ wilkowaty i Pochodzenie Wielka Brytania SNarodowość 'Wielka Brytania Wielkość paty E Wysokość Pies: 37 cm suka:35 cm Waga idealna 4-7 kg Przeznaczenie pasterz, stróż, do towarzystwa Owczarek szetlandzki Rasa shetland sheepdog znana jest również pod nazwą sheltie i przypomina collie w małym formacie. Ponieważ owczarek ten został wyhodowany specjalnie dla gospodarstw wiejskich, jest wyśmienitym psem do towarzystwa, nadającym się również do stróżowania. Budowa: Tułów ma długi o prostym grzbiecie. Zwężająca się głowa z ledwie zaznaczonym stopem jest taka, jak u wszystkich collie. Średniej wielkości migdałowe oczy ustawione są lekko ukośnie i na ogół mają barwę ciemnobrązową. Tylko osobniki o szacie btękitnomarmurkowej mają oczy niebieskie. Gdy pies jest spokojny, małe, wysoko osadzone uszy są skierowane do tyłu. W stanie koncentracji stoją na wpół wyprostowane z czubkiem załamanym do przodu. Długa, prosta i twarda okrywa przykrywa gęsty podszerstek. Szata może być piaskowa, trójkolorowa, bluemerle, biatoczarna lub czarna podpalana. Długi, włochaty, nisko osadzony ogon jest opuszczony, w ruchu lekko uniesiony. Historia: Ta rasa strzegła przez setki lat stad owiec na surowych wyspach u wybrzeża Szkocji. Przodkami sheltie byty najprawdopodobniej szkockie psy pasterskie albo islandzkie yakki, które przybyły na Shetland Island z wielorybnikami. W ubiegłym stuleciu cechy owczarka szetlandzkiego zostały ulepszone w trakcie hodowli. Usposobienie, charakter: Ta rasa dysponuje szczególną inteligencją. Jednocześnie zachowała wiele cech swoich przodków, nawykłych do ciężkiej pracy. Są wyśmienitymi stróżami, wiernie oddanymi swemu panu. Jednakże wobec obcych zachowuje się nieufnie. Ponieważ zwierzę łatwo daje się tresować, nadaje się zarówno do pracy, do życia w rodzinie, jak też na wystawy. Pielęgnacja: Aby zachować dobrą formę sheltie potrzebuje regularnego ruchu. Poza tym jego szata wymaga częstej pielęgnacji. Uwaga: Owczarki szetlandzkie szczekają często i długo. 52 OWCZARKI Welsh corgi Nazwa tej rasy pochodzi prawdopodobnie od walijskiego stówa "corrci" i oznacza miniaturowego psa. Istnieją dwie odmiany tej rasy: pembroke i cardigan. Pembroke z dawien dawna należy do ulubionych psów rodziny królewskiej. Budowa: Ten pies, niski, mocny, o szybkich i zwinnych ruchach, ma poziomy grzbiet i podciągnięty brzuch. Pembroke jest przy tym trochę lżejszy i mniejszy od cardigana. Głowa jego, ze spiczastą kufą i niezbyt wydatnym stopem, przypomina lisią. Okrągłe oczy, średniej wielkości, mają kolor taki jak szata. Średniej wielkości uszy, lekko zaokrąglone, stoją do góry. Średniej długości sierść jest bardzo gęsta - może być czerwona, piaskowa, lisia albo czarna, jak też jasnobrązowa i może mieć białe plamy. U pembroke ogon jest od urodzenia krótki albo przycięty. U cardigana zaś umiarkowanie długi i przebiega w tej samej linii co grzbiet. Historia: Najbardziej wiarygodna hipoteza głosi, że rasa ta przybyła do Walii w 1107 roku z flamandzkimi tkaczami. Pembroke i cardigan nadają się doskonale do zaganiania stad bydła; dzięki swej szybkości mogą mianowicie gryźć zwierzęta po nogach, nie narażając się na stratowanie. W 1934 zostały w Wielkiej Brytanii uznane za odrębną rasę. Usposobienie, charakter: Jest zwierzęciem inteligentnym, wiernym, przywiązanym i miłym, nadającym się idealnie do dzieci. Jednak wobec obcych zachowuje się nieufnie, stąd można wykorzystywać go do stróżowania. Pielęgnacja: Te bardzo czyste i mocne psy potrzebują normalnej pielęgnacji. Przestrzeń życiowa: Corgi lubią być na dworze, ale przyzwyczajają się też do życia w mieszkaniu. Wizytówka Typ jamnikowate Pochodzenie Wielka Brytania Narodowość Wielka Brytania Wielkość miniatura Wysokość 25,4-30,5 cm _ Waga idealna Pembroke: pies: 9-11 kg suka: 8-10 kg Cardigan: pies: 8-12 kg suka:7-11 kg Przeznaczenie pasterz, stróż, do towarzystwa 53 A/a górze: Welsh Corgi Pembroke. Po lewej: dwa Welsh Corgi Cardigan OWCZARKI Bergamasco Typ wilkowaty Pochodzenie Włochy Narodowość Włochy Wielkość średni Wysokość pies: ok. 60 cm suka: ok.56 cm Waga idealna 26-38 kg Przeznaczenie pasterz, stróż, po licyjny, ratownik Ta stara rasa nie zmieniła swojego wyglądu z biegiem lat. Pochodzi z Lombardii, gdzie na początku XX wieku przeżywała swój szczytowy rozkwit. Budowa: Bergamasco ma ładne proporcje i kwadratową sylwetkę. Pod jego gęstą i bardzo długą kozią okrywą znajduje się równie gęsty, krótki, tłusty i nieprzemakalny podszerstek. Najbardziej uderzającą cechą są zwisające loki. Maść może obejmować wszelkie odcienie szarości do czerni, przy czym dozwolone są również odcienie czerwonawe i mniejsze białe plamy. Długa, potężna głowa ma wydatny stop, prosty grzbiet nosa i czarną truflę nosową. Duże brązowe oczy są zgodne z kolorem szaty. Wysoko osadzone uszy na wpół zwisają i noszą frędzle. Gęsto owłosiony ogon nie może sięgać niżej niż do stawu skokowego i w stanie spoczynku wygięty jest jak szabla. Historia: Psy pasterskie średniej wielkości z mocnym, szczeciniastym, długim futrem, opadającym na oczy, żyją w Europie od stuleci. Psy te pierwotnie - jak się wydaje - pochodziły z orientu, skąd do Europy przybyły w okresie wędrówki ludów. Od nich pochodzą takie rasy, jak francuski briard, angielski bobtail albo włoski bergamasco. Ten ostatni jednak stracił znaczenie w końcu XIX wieku. Usposobienie, charakter: Pies pasterski bergamasco zachował osobowość swoich przodków: jest rozważny, wytrzymały, spokojny i absolutnie samodzielny. Jest też bardzo uważny, stanowczy, lubi być pożyteczny. Idealny pies do pracy, który sprawdził się nie tylko jako pasterz, ale także jako pies stróżujący, policyjny i w akcjach ratunkowych. W rodzinie jest wartościowym towarzyszem, szczególnie serdecznym i czujnym wobec dzieci. Pielęgnacja: Psy te wolno kąpać najwyżej raz czy dwa w roku. Szatę dorosłych zwierząt trzeba jednak kilkakrotnie w miesiącu szczotkować. U szczeniaków pielęgnacja sierści jest jeszcze ważniejsza. Przestrzeń życiowa: Rasa ta ma skromne wymagania, jednak trzeba dysponować ogrodem. Pies doskonale znosi chłód i może spać w budzie na dworze. 54 OWCZARKI Maremmanoabruzzese To zwierzę pilnuje wytrwale i dzielnie stad bydła, domu i posiadłości. Potrafi przy tym być bardzo złe. Budowa: Pies sprawia wrażenie harmonijne, przy czym jego długość jest większa niż wysokość. Grzbiet ma prosty, a boki lekko wypukłe. Zad jest wydłużony i szeroki, brzuch lekko podciągnięty. Stożkowata głowa przechodzi przez niezbyt wyrobiony stop i prosty grzbiet nosa w czarną truflę nosową. Kolor migdałowych oczu sięga od ciemnobrązowego do ochry. Uszy są relatywnie matę, o kształcie litery "V", wysoko osadzone i lekko zwisające. Szata składa się z dość długich, ściśle przylegających i szorstkich włosów, układających się w loki na stawach i na ogonie. W umaszczeniu przeważa kolor biały, ale dopuszczalne są odcienie kości słoniowej, cytrynowy albo jasnopomarańczowy. Gęsto owłosiony ogon, nigdy nie przycinany, noszony jest w kształcie zagiętej klingi szabli. Historia: Są dwa obszary, gdzie byli zadomowieni przodkowie tej rasy: Maremma w Toskanii oraz centralne Apeniny. Po II wojnie światowej Anglicy utworzyli w Londynie klub dla rozpowszechnienia rasy Maremma Sheepdog. Jednak we Włoszech pewne kręgi kynologów chciały wprowadzić standard psa pasterskiego z Abruzzów, który pokrywał się z cechami Maremma Sheepdog. W 1958 r. obie zostały uznane za jedną rasę. Wizytówka Typ dogowaty Pochodzenie Włochy Narodowość Włochy Wielkość duży Wysokość pies: 65-73 cm suka:60-68 cm Waga idealna pies: 35-45 kg suka: 30-40 kg Przeznaczenie stróż 55 Jakkolwiek rasa ta ma długą tradycję, angielscy miłośnicy psów dopiero niedawno odkryli MaremmaAbruzzo Sheepdog. OWCZARKI Usposobienie, charakter: Mimo swej zrównoważonej i na ogót spokojnej osobowości maremmanoabruzzese zachowuje się wobec obcych z wielką rezerwą. Dysponuje dużą samodyscypliną, ale nie może ścierpieć przymusu, a jeszcze mniej surowej i brutalnej tresury. Troszczy się o dzieci jak o owieczki w stadzie. Pielęgnacja: Ten mato wymagający pies nie potrzebuje żadnej szczególnej pielęgnacji. Nie należy go jednak kąpać: połysk sierści utrzymuje się tylko przy pomocy suchych środków pielęgnacyjnych. Przestrzeń życiowa: Ta rasa potrzebuje przestrzeni i życia na dworze. Bez problemu może spać w budzie, nie nadaje się do mieszkania. Wspaniały okaz maremmanoabruzzese. Rasa pochodzi od psów, które od dawna byty wykorzystywane w Maremma oraz w centralnych Apeninach. 56 OWCZARKI Komondor Węgierski owczarek, znany pod nazwą komondor, już od tysiąca lat jest wykorzystywany na Węgrzech jako stróż stad owiec i innego bydła. Ma zarówno fizyczne warunki jak i odwagę, by atakować nawet duże drapieżniki, jak niedźwiedzie i wilki. Budowa: Potężny pies, z aparycją trochę niecodzienną, jak również z niespotykaną sita i odpornością. Główną cechą wyróżniającą tę rasę jest jej biata szata z długich, kudłatych, poskręcanych strąków. Tworzą się one w sposób naturalny dlatego, że szorstkie, gęste włosy okrywy filcują się z również gęstym i wełnistym podszerstkiem, tak że powstają długie, kudłate warkoczyki. Potężna i szeroka głowa ma wydatny stop i raczej tępo zakończoną kufę z czarną truflą nosową. Owalne oczy są zawsze ciemnobrązowe. Względnie długie uszy zwisają wzdłuż głowy. Grzbiet jest krótki, a brzuch lekko podciągnięty. Bardzo włochaty ogon zwisa do dołu, przy czym koniec jest lekko podwinięty do góry. Historia: Rasa tą pochodzi prawdopodobnie z Rosji, a na Węgry dostała się razem z ciągnącymi na zachód ludami. Komondor zachował swój pierwotny wygląd. Usposobienie, charakter: Spokojne, bardzo odważne i wytrzymałe, przyzwyczajone samodzielnie podejmować decyzje. Bardzo oddane swemu panu, ale nieufne wobec obcych. Mają skłonność do bójek. Pielęgnacja: Jedynym problemem jest pielęgnacja sfilcowanej szaty. Psy żyjące w domu muszą być często strzyżone, przez co jednak tracą najważniejszą cechę rasy. Przestrzeń życiowa: Pies potrzebuje wiele miejsca i jest doskonałym stróżem domu i obejścia. Może spać w budzie na dworze. Jednak nie należy wykluczać go z życia rodzinnego. Wizytówka Typ dogowaty Pochodzenie Nnizina Węgierska Narodowość Węgry Wielkość duży Wysokość pies: ok. 80 cm suka: ok. 70 cm Waga idealna pies: 50-60 kg suka: 40-50 kg Przeznaczenie pasterz, stróż 57 OWCZARKI Owczarek holenderski Istnieją trzy odmiany owczarka holenderskiego zależne od szaty, które klasyfikowane są jako samodzielne rasy. Jest jeden, wspólny standard w odniesieniu do wszystkich cech budowy i zachowania. Budowa: Zwierzę ma podłużną kufę z mato wyrobionym stopem i zawsze czarną truflą nosową. Oczy są migdałowe, położone ukośnie i zawsze ciemne. Gdy pies jest czujny, jego małe, wysoko osadzone, stojące uszy są skierowane do przodu. Odmiana krótkowłosa ma dość twardą, niezbyt krótką szatę z miękkim podszerstkiem, grzywą i portkami. W umaszczeniu przeważają złote pręgi na brązowym tle albo srebrne na szarym. Odmiana długowłosa ma długie, proste i przylegające włosy, w dotyku szorstkie. lp ;"Ąi. wilkowaty ;??;: Pochodzenie _ Holandia Narodowość Holandia Wielkość średni Wysokość ipies: 57-62 cm suka: 55-60 cm Waga idealna ok. 30 kg Przeznaczenie pasterz, policyjny, stróż, obronny OWCZARKI Nie powinny nigdy układać się w loki albo fale. Podszerstek jest również miękki. Umaszczenie, jak u odmiany krótkowłosej. Odmiana szorstkowtosa ma szatę gęstą, szorstką i twardą z miękkim, gęstym podszerstkięm, z wyjątkiem głowy. Włosy na kufie i brodzie, jak również brwi są twarde. Maści dozwolone, to niebieskoszary, pieprz i sól, złote albo srebrne pręgi. U wszystkich odmian dozwolone jest również trochę białego na piersi i kończynach. Historia: Ta rasa powstała prawdopodobnie na skutek krzyżówki pomiędzy psami z Francji i z Belgii. Do tego zostały dołączone także rasy z odległych krajów, które do Holandii przybyły z marynarzami. Usposobienie, charakter: Ten bardzo inteligentny, błyskawicznie reagujący i wierny pies jest idealnym stróżem i obrońcą. Przestrzeń życiowa; tatwo przystosowuje się do życia w rodzinie. Schapendoes Gdy mowa o holenderskich owczarkach nie można pominąć rasy schapendoes. Owczarek tej rasy jest średniej wielkości, ma długie włosy, sumiaste wąsy i brodę, a nad oczyma sterczące brwi. Szata może być różnie umaszczona, przy czym preferowany jest szaroniebieski. Ten wybitny pies pasterski jest inteligentny, wiemy, ufny ł nadaje się do stróżowania. 59 Trzy odmiany owczarka holenderskiego: na poprzedniej stronie długowłosy (na górze) i szorstkowfosy (na dole). Po lewej odmiana krótkowłosa. PSY PASTERSKIE Australian cattiedog Wizytówka Typ wilkowaty Pochodzenie Australia NarodowoSS Australia Wielkość średni - maty Wysokość pies: 46-51 cm suka: 43-48 cm Waga idealna pies: 18-22 kg suka:16-20 kg Przeznaczenie do bydła Australijski pies pasterski jest używany prawie wyłącznie do pilnowania stad bydła, a wyróżnia się szczególnie swoją siłą fizyczną i wytrwałością. Budowa: Jest psem mocnym, silnym i muskularnym, z proporcjonalną głową, dobrze wykształconym stopem i czarną truflą nosową. Ciemnobrązowe oczy wyrażają nieufność. Uszy są sterczące i lekko spiczaste. Szata gładka z krótkim, gęstym podszerstkiem i raczej krótką, gęstą, twardą, ściśle przylegającą okrywą. Maść może być różna, od koloru niebieskiego - także z czarnymi albo brązowymi cętkami - do czerwonego z czarnymi plamami na głowie. Ogon, sięgający mniej więcej do stawów skokowych, jest osadzony nisko. U zwierzęcia spoczywającego zwisa, podczas ruchu jest lekko uniesiony. Historia: Ta rasa powstała z krzyżówek psów pasterskich z Anglii, które mniej więcej 200 lat temu przybyły do Australii. Usposobienie, charakter: Pies inteligentny, czujny i dzielny, który swoje zadania wykonuje zawsze odpowiedzialnie i z wielkim zapałem. Wobec obcych zachowuje się nader nieufnie, w stosunku do swojego pana jest bardzo uległy. U australijskiego psa pasterskiego, typowego stróża stad, widać jeszcze cechy bfękitnomarmurkowego collie i Welsh Corgie. 60 PSY PASTERSKIE Bouvier des FIandres Bouvier des FIandres uchodził przez pewien czas za najzdolniejszego w Europie Zachodniej psa do pilnowania stad. Budowa: Posiada krótki i masywny tułów, kwadratową sylwetkę, krótki grzbiet, możliwie spionizowany zad i lekko podciągnięty brzuch. Dzięki brodzie i wąsom jego masywna głowa robi wrażenie jeszcze potężniejszej. Szeroka i mocna kufa odznacza się niewielkim stopem i prostym grzbietem nosa. Średniej wielkości owalne, ciemne oczy są szeroko rozstawione i stale czujne. Trójkątne uszy są osadzone wysoko i bardzo ruchliwe. Szorstkie włosy okrywy, długości ok. 6 cm, leżą na prostym, gęstym podszerstku. Maść od lisiej do czarnej, może być jednak również pręgowana (brązowy z ciemnymi pasami). Ogon na ogół przycięty przy drugim lub trzecim kręgu. Historia: Dokładne pochodzenie psa nie jest znane. Bouvier des FIandres został po raz pierwszy wystawiony w 1910 roku na międzynarodowej wystawie psów w Brukseli, a zaledwie dwa lata wcześniej ustalono jego standard. Podczas l wojny światowej pies wykazał swoją niewiarygodną siłę i męstwo, zarówno przenosząc meldunki, jak i ratując rannych żołnierzy. Użycie psa do działań wojennych doprowadziło do tak dużych strat, że rasa była u progu wymarcia. Usposobienie, charakter: To inteligentne i żywe zwierzę czasami może być też spokojne i nadwrażliwe. Jego odwaga i lojalność wobec pana nie mają sobie równych. Pielęgnacja: Szorstka szata wymaga stałej troskliwej pielęgnacji. Przestrzeń życiowa: Ta rasa potrzebuje dużo ruchu. Nie nadaje się do mieszkania. Uwaga: Bardzo podobny do bouvier des FIandres jest bouvier des Ardennes. Typ dogowaty, wiltewaty Pochodzenie FrancjaBelgia Narodowość _ Holandia Wielkość średniduźy Wysokość 59-68 cm Waga idealna 27-40 kg Przeznaczenie pasterz, policyjny, przewodnik, stróż 61 Bouvier des FIandres jest obecnie wykorzystywany przede wszystkim jako stróż, przewodnik oraz w policji. PINCZERY Wizytówka Typ wilkowaty Pochodzenie Niemcy Narodowość ( Niemcy ..".E Wielkość duży Wysokość pies: 69 cm suka:65 cm Waga idealna 30-40 kg Przeznaczenie stróż, obronny, policyjny, przewodnik Doberman Dobermana charakteryzuje niebywata sita i dlatego używa się go przede wszystkim do stróżowania. Budowa: Charakterystyczny jest zarys jego głowy: dwie równoległe linie kości czoła i grzbietu nosa ze słabo zaznaczonym stopem. Kufa jest podłużna, ale nie może być zbyt spiczasta. Migdałowe, czujne oczy są u zwierząt czarnych najczęściej ciemnobrązowe, poza tym odpowiadają umaszczeniu szaty. Małe, przycięte albo zwisające uszy są osadzone wysoko. Sierść krótka, gładka, twarda i ściśle przylegająca. Maść od czarnej poprzez brązową do niebieskiej z rdzawymi plamkami (podpalana) nad oczyma, jak również na kufie, piersi, kończynach i poniżej ogona, Krótki, mocny grzbiet przechodzi w zaokrąglony zad. Brzuch nie jest podciągnięty. Krótko przycięty ogon znajduje się w jednej linii z grzbietem. PINCZERY oinczera. Doberman został uznany oficjalnie przez niemiecki Kennel CIub 1900 r. Podczas l wojny światowej niemiecka armia wykorzystywała go na 'oncie do stróżowania i do przenoszenia meldunków. Od tego czasu używany jest na całym świecie jako pies policyjny. Usposobienie, charakter: Doberman dysponuje niebywałymi wrodzonymi zdolnościami wartownika i ratownika. Jest inteligentny, silny, a gdy trzeba agresywny. Dlatego też wymaga silnej ręki, wykazuje jednak dużą zdolność uczenia się. Dobrze wyszkolone psy są do swojego pana wybitnie przywiązane i posłuszne. Jest to pies gwałtowny i żywiołowy, czego jednakże nie wolno mylić ze zdarzającym się czasem brakiem zrównoważenia psychicznego nie których osobników. Przyczyną dewiacji jest najczęściej wadliwa selekcja hodowlana. Dobermany bywają uparte, aby dowieść swojej inteligencji i podbudować swój punkt widzenia. Trzeba brać pod uwagę, że jego oddanie odnosi się tylko do jednej osoby. Stąd osoba ta musi być zawsze obecna przy tresurze. Pies dysponuje wyjątkowym węchem i wybitną intuicję. Pozwala mu to właściwie reagować jeszcze zanim jego pan wypowie polecenie. Pod tym względem wyróżniają się przede wszystkim suki. Należy dodać, że tylko ten powinien wybrać sobie dobermana na towarzysza, kto ma świadomość wysok kich wymagań stawianych przez swego psa. ' Pielęgnacja: Krótka sierść nie wymaga szczególnej pielęgnacji. Przestrzeń życiowa: Ta rasa potrzebuje dużo treningu, aby pozostać w formie. Jeżeli dysponuje się tylko mieszkaniem, trzeba pozwolić psu wybiegać się w otwartym terenie. Zwierzęta te muszą być stale w pobliżu swego pana. l Uwaga: U tej rasy często przycina się (kopiuje) uszy, żeby sterczały do góry. Obecnie w wielu krajach istnieje zakaz tej okrutnej praktyki. 63 Wyhodowany w ostatniej dekadzie XIX wieku doberman został oficjalnie uznany za rasę w 1900 roku w Niemczech. PINCZERY Wizytówka pyp wilkowaty ( Pochodzenie iNiemcy giNarodowość ; INiemcy piąty Wysokośó 143-48 cm gWaga Idealną ok. 15 kg ""'T przeznaczenie wartownik, do towarzystwa Pinczera, powszechnie znanego jako pies stróżujący i towarzyszący, można wyszkolić do polowania na myszy i szczury Pinczer Prawdziwy pinczer stoi gdzieś pośrodku pomiędzy dobermanem, który jest przecież rodzajem pinczera, a pinczerem miniaturowym. Budowa: Sylwetka jest podobna do dobermana. Klinowata, gładka głowa zwęża się poprzez wyraźnie wykształcony stop w kierunku trufli nosowej, która zawsze ma kolor odpowiadający maści. Żywo spoglądające oczy są owalne i ciemne. Uszy ruchliwe, wysoko osadzone, stoją, jeżeli zostały przycięte, w przeciwnym razie, podobnie jak u dobermana, zwisają na boki. Szata składa się z krótkich, gładkich, ściśle przylegających włosów, czarnych lub jednolicie czerwonych. Ogon jest zwyczajowo krótko przycięty. Historia: Pinczer został wyhodowany w Niemczech, aby łapał myszy. Pod koniec XIX wieku nosił nazwę niemiecki pinczer krótkowłosy, podczas gdy sznaucer byt określany mianem niemieckiego pinczera szorstkowtosego. Oficjalne uznanie tej rasy nastąpiło w 1879 r. Usposobienie, charakter: Pinczer jest zwierzęciem żywym, bystrym i bardzo czujnym, które potrafi także przejawiać pewną agresję. Pielęgnacja: Wystarczy raz w tygodniu wyszczotkować go i co trzy, cztery tygodnie wykąpać. Przestrzeń życiowa: Jest to pies nadający się wyśmienicie na stróża mieszkania albo małej posiadłości. Pinczer ariekin Ten rodzaj pinczera posiada szatę w czarnobiałe plamy, podobnie jak dalmatyńczyk. Pinczer austriacki Dopiero od niedawna jest uznany za samodzielną rasę. Ten maty do średniego pies przejawia bardzo żywą, dzielną, ale nerwową osobowość; chętnie szczeka i dzięki temu znakomicie nadaje się na wartownika. Jest podobny nieco do teriera, a maść jego szaty sięga od jasnego czerwonobrązowego do płowego, bywa także czarna z czerwonymi plamami albo pręgami. Pies musi się wybiegać. 64 PINCZERY Pinczer miniaturowy Tego małego psa, silnego i żywego, cechuje charakterystyczny skoczny chód. Wygląda prawie jak doberman w miniaturze. Budowa: Pies o kwadratowej sylwetce i głębokiej klatce piersiowej, prostym grzbiecie i podciągniętym brzuchu. Jego wysmukła, wąska głowa kończy się proporcjonalną kufą. Oczy średniej wielkości, lekko owalne i czarne. Uszy muszą być bardzo małe, wysoko osadzone i przycięte w szpic albo załamane do przodu. Szatę stanowi krótka, gładką i połyskliwa sierść koloru czarneg&rfiiebieskiego albo czekoladowego z jasnobrązowymi plamami, lub jednolicie czerwonobrązowa we wszystkich odcieniach. Pies ma silny, wysoko osadzony ogon, zwyczajowo przycinany. Historia: Zanim pinczer miniaturowy został uznany za samodzielną rasę, w Niemczech i w Skandynawii był bardzo rozpowszechniony pinczer średni (40-48 cm w kłębie). Z niego wywiódł się pinczer miniaturowy. W 1895 został założony w Niemczech Deutscher Pinscherklub (z którego powstał PinscherSchnauzerKlub). Jednak większe zainteresowanie pinczerem miniaturowym zrodziło się dopiero w początkach XX wieku. Usposobienie, charakter: Ta czujna, inteligentna i wierna rasa wykazuje, mimo swych małych rozmiarów, godną podziwu odwagę. Nadaje się wspaniale do towarzystwa i stróżowania, jak również do polowania na szczury. Ma niepowtarzalny chód, ponieważ psy te biegają prawie wyłącznie truchtem. Do tego dochodzi żywa osobowość, jak też waleczna dusza. Przestrzeń życiowa: Idealny pies do mieszkania, a to z powodu swoich małych rozmiarów i krótkiej sierści. 65 Wyhodowany w Niemczech pinczer miniaturowy, od lat dwudziestych jest bardzo popularny w USA. P1NCZERY Pinczer małpi Wizytówka TNJI? dogowaty j Pochodzenie Niemcy Narodowość Niemcy Wielkość maty Wysokość v l poniżej 30 cm ;" Waga idealna 5 kg,., . Przeznaczenie stróż i do towarzystwa P/es o zmiennym charakterze. Pinczer małpi jest wykorzystywany zarówno do towarzystwa, jak też do pilnowania. /Nazwa tej rasy wzięta się z charakterystycznego wyglądu psa. Budowa: Pies o kwadratowej sylwetce i okrągłej głowie. Jego niezbyt długa kufa kończy się czarną truflą nosową. Oczy są ciemne i okrągłe. Uszy \v\o'5'Ą'o\)t, tA% aĄt, A'OQ rawM \\&i 3'3'ss'fó. iiTa&Ą swsw twarda i gęsta sierść w preferowanym czarnym kolorze. Wysoko osadzony i wysoko noszony ogon przycina się przy trzecim kręgu. Historia: Wprawdzie rasa ta pochodzi z Niemiec, ale jej początki sięgają prawdopodobnie gryfonika brukselskiego. Usposobienie, charakter: Pinczery małpie są bardzo sympatyczne, wierne i oddane, mogą jednak być bardzo uparte. Na ogół obowiązkowe i przywiązane, nagle reagują złością i nie chcą słuchać. Pielęgnacja: Szata psa wymaga częstego szczotkowania, oczy zaś, na skutek drażnienia przez długie włosy, mają skłonność do łzawienia. Przestrzeń życiowa: Pies nadaje się zarówno do mieszkania, jak też do pilnowania domu. 66 SZNAUCERY Sznaucer średni !To jest najstarsza forma sznaucera. Swoją nazwę zawdzięcza charakterystycznej cesze: potężnym, niebywale długim wąsom. ! Budowa: Pies o kwadratowej sylwetce (wysokość w kłębie odpowiada długości tułowia), prostym grzbiecie i lekko opadającym zadzie. Długa, szeroka głowa przechodzi w stożkowatą kufę z wyraźnym stopem. Oczy są średniej wielkości, owalne i ciemne. Wysoko osadzone uszy mają kształt trójkąta i są skierowane ku przodowi. Dawniej byty kopiowane, dzisiaj odeszło się od tej praktyki. Twarda, gruba sierść okrywa bardzo gęsty podszerstek. Według podziałów FCI występują dwie odmiany różniące się umaszczeniem: jednolicie czarna oraz pieprz i sól. Wysoko osadzony ogon bywa zwyczajowo przycinany. Historia: Rasa ta była pierwotnie wykorzystywana do pilnowania krów i owiec w Wirtembergii i Bawarii (Niemcy Południowe). Do jego przodków zaliczają się prawdopodobnie pudel i niemiecki pinczer szorstkowtosy. Pierwsze sznaucery byty zwierzętami wszechstronnymi i mocnymi, sprawdzającymi się zarówno przy stróżowaniu, jak i w polowaniu na szczury. Usposobienie, charakter: Ten pies, bardzo inteligentny i łatwy do ułożenia, dzięki swej czujności i sile nadaje się na stróża. Jest bardzo przywiązany do swojego pana, kocha dzieci, wobec obcych jest nieufny. Pielęgnacja: Sznaucer wymaga specjalnych zabiegów (wyskubywania czyli trymowania), które muszą być wykonywane przez fachowca. Przestrzeń życiowa: Idealne zwierzę do życia w miejskim mieszkaniu. 'Typ l dogowaty Pochodzenie J Niemcy Potudnifl iŻfń 4 W*'8 H Narodowość S Niemcy f 'JE Wielkość l mały : Wysokość pies: 35-36 crnj suka: 33 cm Waga idealna ok. 15 kg : Przeznaczenie stróż i do towarzy stwa 67 Obie uznane odmiany sznaucera; jednolicie czarny (powyżej) oraz pieprz i sól (obok). SZNAUCERY Sznaucer olbrzym Sznaucer olbrzym jest rasą bardzo młodą, wyhodowaną w Niemczech dopiero w ostatnim stuleciu. Celem hodowlanym byt silny i dzielny pies pasterski. Budowa: Ten "kwadratowy" pies, ze swym dumnym chodem i mocnym korpusem, ma opadający zad i lekko podciągnięty brzuch. Głowa zwęża się od uszu w kierunku kufy ozdobionej sumiastymi wąsami i brodą. Na oczy zwisają gęste, długie brwi. Wydłużona głowa przechodzi przez wydatny stop i klinowatą kufę w czarną truflę nosową. Ciemne, owalne oczy znajdują się prawie po bokach. Czubki wysoko osadzonych, trójkątnych uszu skierowane są do tyłu. Niezbyt krótka, twarda i prosta szata nie może być ani falista, ani kręcona. Podszerstek jest gęsty i wełnisty. Maść może być jednolicie czarna albo szara (pieprz i sól). Przy tym odcienie przechodzą od ciemnego stalowego do srebrnoszarego. Wysoko osadzony ogon noszony jest do góry albo zwyczajowo przycięty przy trzecim kręgu. Historia: W Monachium, w 1870, istniał rodzaj sznaucera większy od pozostałych. Psów tych używano na ogół do eskortowania transportów piwa. W żargonie mówiono o nich właśnie Bierschnauzer sznaucer piwny. W 1900 roku Narodowość Niemcy sii Wielkość M średniduży Wysokość a! 60-70 cm ":'?!? Waga idealna ok. 36 kg Przeznaczenie obronny, policyjny, ratownik Powyżej: sznaucer olbrzym. Po prawej: sznaucer olbrzym pieprz i sól. 68 SZNAUCERY Po lewej: czarny sznaucer olbrzym obok sznaucera miniaturowego. Poniżej: dwa sznaucery olbrzymy pieprz i sól. podczas wystawy w Monachium odbyta się po raz pierwszy prezentacja tej rasy. W 1912 nastąpiło uznanie standardu. Usposobienie, charakter: Sznaucer olbrzym jest po prostu psem obronnym. Nadzwyczaj szybkie, jednakże spokojne i czujne zwierzę, które tylko wtedy zachowuje się agresywnie, gdy okazuje się to konieczne. Do jego ogromnej siły i wspaniałego węchu dochodzi inteligencja. Pielęgnacja: Sierść wymaga szczególnie intensywnej pielęgnacji (strzyżenie i (rymowanie), którą powinien wykonywać fachowiec. Psa nie [ trzeba kąpać. Przestrzeń życiowa: Czysty, sympatyczny pies, który z ta; twością przystosowuje się do życia w mieście i w mieszkaniu. Jednakże od czasu do czasu musi móc pobiegać na dworze. l Uwaga: Dawniej uszy zwyczajowo przycinano. 69 SZNAUCERY Wizytówka Typ dogowaty '4 Pochodzenie Niemcy Narodowość Niemcy Wielkość miniaturowy Wysokość 30-35 cm Waga idealna 3-5 kg : : Przeznaczenie stróż, do towarzystwa : Sznaucer miniaturowy Szorstka broda i krzaczaste brwi są typowe dla tej rasy. Budowa: Kształt tutowia i głowy odpowiada sznaucerowi średniemu, są jedynie nieco mniejsze, Głowa jest mocna i wydłużona, zwęża się w kierunku zawsze czarnej trufli nosa. Mocno zaznaczony stop przechodzi w prosty grzbiet nosa. Wysoko osadzone uszy o kształcie litery "V" są z natury stojące albo na czubku zagięte. Zły zwyczaj ich kopiowania szczęśliwie upada. Niezbyt krótka, twarda, szorska i szczeciniasta okrywa nie może być ani falista, ani kręcona i przykrywa gęsty podszerstek. Wysoko osadzony ogon, zwyczajowo przycięty przy trzecim kręgu, noszony jest do góry. W zależności od umaszczenia istnieją trzy odmiany, wszystkie jednak zawsze z czarną maską: czysto czarna, pieprz i sól oraz czarnosrebrna. Ta ostatnia ma czarną okrywę z białymi plamami nad oczyma, na szyi, policzkach, piersi, wewnętrznej stronie kończyn i na stopach. Wśród sznaucerów miniaturowych w cenie są również okazy z całkowicie białą szatą. Historia: Sznaucer miniaturowy pochodzi w prostej linii od sznaucera średniego. Sens tej selekcji hodowlanej polegał na tym, aby otrzymać psa małego, do polowania na myszy i szczury w stadninach koni. Jeszcze dzisiaj sznaucery wykazują wrodzone umiłowanie koni i dużą chęć polowania na myszy i szczury! Standard ustalono dopiero w 1920. SZNAUCERY Usposobienie, charakter: Jest bardzo inteligentny i pewny siebie, tatwo się czy i spełnia swoje obowiązki z dużą odpowiedzialnością. Jest znakomitym owarzyszem, który ustanawia swego rodzaju równoprawne stosunki między sobą i panem. W stosunku do dzieci nie jest zbyt cierpliwy. Pielęgnacja: Szata wymaga starannej pielęgnacji (strzyżenie i (rymowanie). Przestrzeń życiowa: Idealny pies do mieszkania. Stosuje się dokładnie do reguł domowych i reaguje gwałtownie, gdy ktoś burzy jego przyzwyczajenia. Mimo niewielkiego wzrostu zwierzę potrzebuje dużo ruchu. U góry: sznaucer miniaturowy czarnosrebrny. Po lewej: czarny sznaucer miniaturowy. l 71 MOLOSY Dog argentyński t Wizytówka Typ dogowaty Pochodzenie EAmeryka Potuidniowa Narodowość Argentyna Wielkość Bredni' pvysokość pies: 60 cm suka:58 cm Waga idealne pies: 45 kg suka:35 kg Przeznaczenie myśliwski, stróż i policyjny Dog argentyński zalicza się do molosów i jest używany w argentyńskich pampasach jako pies gończy podczas polowań na grubą zwierzynę. Gdy wprowadzano doga argentyńskiego w Europie, przedstawiano go jako niebezpiecznego i dzikiego, co jednakże całkowicie mija się z prawdą, dopóki pies jest właściwie selekcjonowany i układany. Budowa: Jego szatę stanowią krótkie, gęste i śnieżnobiałe włosy (plamy jakiegokolwiek koloru są wadą). Kufa jest lekko zadarta, jak u większości psów z wyrobionym zmysłem węchu. Do tego dochodzi wydatny stop i czarna trufla nosowa. Oczy są ciemne albo orzechowe, a wysoko osadzone uszy stojące lub na poły stojące. Ta rasa ma prosty, silny i umięśniony grzbiet, jak też długi i silny ogon, który w ruchu nosi wysoko, nadając mu lekko wahadłowy ruch. Historia: Dog argentyński wywodzi się prawdopodobnie od dużych psów do nagonek, które przybyły na okrętach pierwszych hiszpańskich zdobywców. Został wyselekcjonowany na początku XX wieku przez skrzyżowanie z dogami, pointerami i irlandzkimi wilczarzami. Pierwszy standard powstał w roku 1928, a w 1964 FCI uznała go za samodzielną rasę. Usposobienie, charakter: Pies odporny, szybki i wytrzymały, nadający się i do pościgu, i do aportowania. Bardzo oddany swojemu panu, potrafi też dobrze obchodzić się z dziećmi. Pielęgnacja: Potrzebuje dużo pożywnego jedzenia. Musi mieć możliwość przebywania na dworze i wybiegania się. Przestrzeń życiowa: Znany jako pies myśliwski, jest również dobrym stróżem rodziny i posiadłości. Jest posłuszny i lubi towarzystwo człowieka. 72 MOLOSY Fila brasileiro Fila brasileiro ma charakter psów dogowatych. Budowa: Ma prostokątną, zwartą sylwetkę z masywnym tułowiem i lekko podciągniętym brzuchem. Podłużna kufa ma zwisające fafle i stop z profilu wydatny, jednak niski. Ukośnie osadzone uszy opadają na policzki i są odwrócone na zewnątrz oraz wygięte do tytu. Oczy migdałowe, średniej wielkości, są szeroko rozstawione i osadzone dość głęboko albo głęboko. W zależności od maści mają kolor ciemnobrązowy do żółtego, Mata, czarna maska nie jest niezbędna. Krótka, gładka, gęsta sierść przylega ściśle do ciała. Akceptowane są wszystkie kolory, jak również białe plamy na kończynach, piersi i zakończeniu ogona. W innych miejscach są niepożądane. Jeżeli jednak pokrywają więcej niż jedną czwartą szaty są uważane za wadę. W szacie jednobarwnej są dozwolone mocno wybarwione albo bardzo ciemne strzałki. Ogon, bardzo szeroki przy nasadzie, jest osadzony średnio wysoko i zwęża się wrzecionowate. Historia: Ta rasa została uznana w 1946 r. Niektórzy kynolodzy uważają fila brasileiro za wynik krzyżowania mastiffa, buldoga i bloodhounda. Inni znowu dopatrują się jego przodków w psach stóżujących i obronnych, które przybyły do Brazylii wraz z Holendrami w 1630 r. Jest też możliwe, że pochodzi on ze skrzyżowania hiszpańskich chartów z dużymi psami dogowatymi. Usposobienie, charakter: Ten pies, bardzo silny i szybki w reakcjach, zdecydowanie odważny, w znacznym stopniu agresywny, jest dumny i wierny. Ta rasa wymaga jednak, aby właściciel miał pełną świadomość odpowiedzialności i niezbędny autorytet, zwłaszcza w momentach krytycznych. Poza tym fila brasileiro rodzinę kocha z całym oddaniem, a wobec intruzów zachowuje się nader czujnie. Pielęgnacja: Potrzebna jest mu ciepła i osłonięta buda. Poza tym jest mało wymagający. Przestrzeń życiowa: Nie nadaje się w żadnym razie do mieszkania, nie powinien być w miejscu, gdzie często stykałby się z obcymi, przy czym psa nie można wykluczać z rodzinnego życia. 73 Wizytówka Typ dogowaty Pochodzenie Brazylia Narodowość Brazylia Wielkość duży Wysokość pies: 60-75 cm suka: 60-70 cm Waga idealna pies: co najmniej 50 kg suka: co najmniej 40 kg Przeznaczenie stróż i obronny MOLOSY Bokser Wizytówka Typ dogowaty Pochodzenie Niemcy Narodowość Niemcy Wielkość średni Wysokość pies: 57-63 cm ~ suka:53-59 cm Waga idealna pies: 30 kg suka: ponad 25 kg Przeznaczenie stróż, obronny, ratownik, przewodnik Boksery dysponują niewyczerpaną energią i należą do największych indywidualności psiego świata. Do piękna i harmonii ich kształtu dochodzi ogromna inteligencja, znaczna krzepkość, jak również niewiarygodna łagodność w stosunku do dzieci i szczeniąt. Budowa: Typowa dla tego psa jest jego kufa z wystającą żuchwą, jak również pionowy stop. Dzięki temu zgryzowi może długo trzymać zdobycz, jednocześnie oddychając. Boksery mają krępy łutów z silną klatką piersiową i lekko podciągnięty brzuch. Głowa jest potężna, a średniej wielkości ciemne oczy nadają psu wyraz powagi. Krawędzie powiek muszą mieć zabarwienie ciemne. Wysoko ustawione, cienkie uszy są osadzone bardzo szeroko i z boku. W spoczynku leżą na policzkach, podczas gdy przy skupionej uwadze opadają fałdą do przodu. Szata jest krótka, twarda, połyskliwa i mocno przylega. Może być płowa we wszystkich odcieniach albo pręgowana, ewentualnie z białymi plamami. Wysoko osadzony ogon, zwyczajowo przycięty na długość 5 cm, boksery noszą do góry. Za wadę uchodzą oczy jasne, także obfite ślinienie się, biała maść albo białe plamy zajmujące więcej niż 1/3 ciała. Historia: Najważniejszymi przodkami boksera byty dwie niemieckie rasy mastiffów, które z biegiem czasu wymarły: brabancki bullenbeiszer i barenbeiszer. Używano ich w średniowieczu do walki z bykami i do polowań na dziki oraz jelenie. Na początku minionego stulecia kilku niemieckich miłośników psów rozpoczęto selekcję hodowlaną, krzyżując wymienione rasy z innymi, m.in. z buldogiem. MOLOSY Pierwszy występ tej rasy odbyt się w 1885 r. podczas wystawy psów w Monachium i już wkrótce boksery rozpowszechniły się w całej Europie i w USA. Usposobienie, charakter: Bokser jest wesołym, otwartym psem, zawsze gotowym do zabawy albo do pracy. W młodości ma jednak skłonność do swawo. Biega szybko, potrafi dobrze skakać, jest nadzwyczaj dzielny i zdyscyplinowany. Ta rasa lubi towarzystwo dzieci i przystosowuje się doskonale do ży;ia w rodzinie. Boksery nie akceptują przemocy przy tresurze. Przy zbyt surowych metodach wychowawczych stają się uparte i odmawiają wykonywania poleceń. Suki znakomicie spisują się przy dzieciach, jako babysitterki, i same są plennymi matkami (7-10 szczeniąt). W chwilach podniecenia, szczęścia, radości kręcą w typowy dla siebie sposób całym tyłem, obiegając jednocześnie swego pana dookoła. Ponieważ właściwy jest im duch walki, chętnie wdają się w bójki z innymi psami. Pielęgnacja: Boksery okazują się wybredne w żywieniu. Trzeba stopniowo wypróbować, jakie jedzenie psu odpowiada i potem nie robić zbyt często odstępstw. Z powodu swojej wrażliwości na chłód boksery powinny w zimie spać w domu albo w ogrzewanej budzie. Przestrzeń życiowa: Czy to w mieszkaniu, czy w ogrodzie boksery mają tylko jedno życzenie: być razem ze swym panem i jego rodziną. Potrzebują dużego wybiegu, jak również możliwości zabawy na dworze. Boksery cierpią pozostawione same sobie: jeżeli mają samotnie strzec ogrodu albo podwórza, stopniowo zatracają pozytywne cechy swego charakteru. Jeszcze gorsze są skutki, jeżeli bokser jest długo trzymany na łańcuchu. Rada: Wybierając szczeniaka należy unikać egzemplarzy płochliwych (co est raczej rzadkie), ponieważ później ze strachu mogą stać się agresywne. Uwaga: Kopiowanie uszu jest obecnie w większości krajów ustawowo zakazane. 75 Do urody i harmonii jego kształtu dochodzi jeszcze inteligencja, krzepkość i łagodność boksera wobec dzieci i szczeniąt. MOLOSY Wizytówka Typ dogowaty Pochodzenie Niemcy Narodowość Niemcy Wielkość duży Wysokość pies: minimum 80 cm; suka:72 cm Waga Idealna ok. 60 kg Przeznaczenie obronny i stróż Dog niemiecki Dog niemiecki należy do prawdziwych olbrzymów wśród psów. Ma wielką siłę, jednak charakter bardzo łagodny. Budowa: W przypadku idealnym sylwetka jest kwadratowa z krótkim grzbietem, lekko opadającym zadem i brzuchem wciągniętym na odcinku tylnym. Długość kufy i głowy musi odpowiadać długości szyi, przy czym głowa ma wyraźny stop. Oczy są średniej wielkości, osadzone głęboko i możliwie ciemne. Trójkątne uszy średniej wielkości, osadzone wysoko, przylegają przednimi krawędziami do policzków. Szata jest krótka, gęsta i połyskliwa - może być pręgowana, płowa, błękitna, czarna albo w białe i czarne taty (dog ariekin albo dog pręgowany). Podczas konkursów okazy płowe i pręgowane ocenianie są razem, błękitne osobno, a ariekiny razem z czarnymi. Długi i cienki szablasty ogon podczas ruchu noszony jest w jednej linii z grzbietem. Historia: Rodowód sięga dogów tybetańskich, które prawdopodobnie zostały przywiezione do krajów śródziemnomorskich przez fenickich kupców. Dzięki Rzymianom dotarty potem do Niemiec. W średniowieczu przodkowie dzisiejszych dogów występowali powszechnie w pałacach arystokratów i na wszystZależnie od maści wyróżnia się różne odmiany dogów. U góry: arie/c/n; po prawej: dog płowy; na następnej stronie: dog czarny. 76 MOLOSY - ch europejskich dworach. Psy dowodziły swej ogromnej odwagi m.in. podczas polowań na dziki i jelenie. Często widywało się je również jako ochronę towarzyszącą powozom, dla odpierania ataków wilków. Usposobienie, charakter: Dog jest pod względem charakteru bardzo zrównoważony, oddany i łagodny, krańcowo wierny i nigdy nerwowy czy agresywny. ""ymaga zdecydowanego, ale wrażliwego wychowania od szczenięcia. Ze 77 MOLOSY względu na swoją posturę i potężne szczęki musi nauczyć się natychmiast wykonywać każde polecenie. Surowa tresura jednak nie daje dobrych rezultatów, gdyż zwierzę zamyka się i uporczywie stawia bierny opór. Ten pies jest łagodny w stosunku do dzieci, za to bardzo zakłopotany wobec małych piesków i szczeniaków. Mato szczeka, ale częstokroć starczy już jego wielkość i majestatyczna postać, aby pohamować kogoś, kto ma zte zamiary. Z drugiej strony pies tylko wtedy staje się brutalny, gdy już nie da się tego uniknąć, a jego ostrzeżenia zostaną zlekceważone. Pielęgnacja: Krótka sierść doga nie wymaga szczególnej pielęgnacji. Jednakże wychowanie szczeniąt stawia duże wymagania, ponieważ wskutek szybkiego rośnięcia muszą być odpowiednio karmione. Ponadto trzeba stale MOLOSY adzorować fizyczny ruch młodych, np. nie wolno im skakać, ponieważ może "cierpieć kościec. Przestrzeń życiowa: Paradoksalnie dog, mimo swych rozmiarów, przyzwyczai się tatwo do życia w mieszkaniu, nawet jeśli jest ono matę. Porusza się niemal bezszelestnie w najmniejszych pomieszczeniach. Najlepiej czuje się na dywanie w pomieszczeniu ogrzewanym. Uwaga: Stosowana dawniej praktyka przycinania uszu dzisiaj jest już szczęśliwie bardzo rzadka. 79 MOLOSY Wizytówka Typ dogowaty Pochodzenie molossus w staro) żytnym Rzymie Narodowość Niemcy WwItoSć średniduży Wysokość pies: 60-69 cm suka: 58-63,5 cm Waga idealna ok. 50 kg Przeznaczenie obronny, stróż i policyjny _i.iiŻiiaiaiaiŻ...ii Rottweiler To bardzo inteligentne zwierzę ma krępą sylwetkę i przyjazny charakter. Obecnie w wielu krajach cieszy się sławą wspaniałego psa obronnego, policyjnego i stróża. Budowa: Rottweiler ma budowę silną, muskularną, o kwadratowej sylwetce, z prostym grzbietem, szeroką piersią i podciągniętym brzuchem. Głowa jest silnie rozwinięta, a kufa z prostym grzbietem nosa równie długa jak czaszka. Pies ma szczególnie silny nożycowy zgryz. Trójkątne, wysoko osadzone uszy zwisają. Średnio długa, gruba okrywa leży na delikatnym, czarnym, szarym bądź podpalanym podszerstku, który jednak nie może prześwitywać. Czarna szata ma czerwonobrązowe plamy, które nie mogą stanowić więcej niż 1/10 całej szaty. Krótko przycięty ogon powinien mieć ok. 4 cm. Historia: Rzymskie legiony podczas swego odwrotu z północnej Europy pozostawiły tam swoje silne molosy, które już wkrótce okazały się cennymi pomocnikami w polowaniach na dziki. W pobliżu niemieckiego miasta Rottweił zaczęto w średniowieczu krzyżować te psy z miejscowymi owczarkami. Z tego powstał w końcu tzw. pies rzeźników z Rottweił, bowiem ci przede wszystkim używali psa do pędzenia bydła rzeźnego. Jedynie staraniom hodowców można zawdzięczać, że rasa ta ocalała. r MOLOSY Usposobienie, charakter: Mimo opinii, że bywa agresywny, rottweiler zalicza się do absolutnie spolegliwych psów, jeżeli jest traktowany odpowiednio do swych //ymagań i swego charakteru. Jako typowy stróż zachowuje się czasami agresywnie wobec obcych. Jego właściciel musi być zawsze świadom tego faktu. Rottweiler nie jest zwierzęciem nerwowym, ale na ogót nie lubi, gdy głaszczą go obce osoby. Także nie dla każdego może być towarzyszem zabaw. Dlatego zwierzęta tej rasy muszą być wdrożone do absolutnego posłuszeństwa i muszą Dyć pod surową komendą. Bardziej jeszcze niż innym dogowatym psom, rottweilerowi nigdy nie wolno wydawać sprzecznych rozkazów. Bałamucą one zwierzę, które postępuje bardzo metodycznie i zgodnie z przyzwyczajeniami. Gdy pies nie wie, które polecenie ma wykonać, będzie raczej realizować swoje życzenia i coraz bardziej wymykać się spod kontroli. Wobec tego psa nie wolno nigdy stosować przemocy. Jeżeli określone zachowanie jest niepożądane, musi to być zawsze przyjaźnie, ale zdecydowanie egzekwowane. Jego pan musi podczas tresury postępować zdecydowanie i konsekwentnie, ale jednocześnie pozostawiać miejsce na powstanie serdecznego związku, Rottweilery lubią, gdy się z nimi dużo rozmawia, nawet jeśli nie rozumieją stów, wyczuwają bowiem instynktownie bliskość. Nie wolno ich trzymać na łańcuchu, ponieważ prowadzi to zawsze do zachowań agresywnych. Jeśli przestrzega się wszystkich tych wskazówek, to rasa ta dostarczy zwierząt lubiących dzieci, wiernych i oddanych wszystkim domownikom, broniących dobytku i swojej rodziny. Pielęgnacja: Rottweilery mają skłonność do skrętu żołądka. Dlatego nie mogą otrzymywać zbyt obfitych posiłków, a po jedzeniu nie powinny ani skakać, ani biegać. Przestrzeń życiowa: Rottweiler prawie nie czuje chłodu i nawet w zimie może spać na dworze w izolowanej budzie. Jednak, aby miał dobry charakter, mu; mieć bliski związek ze swoim panem, a życie w mieszkaniu nie sprawia mu dności. Rottweiler, jako urodzony stróż, czasami zachowuje się agresywnie wobec obcych. 81 MOLOSY Wizytówka Typ dogowaty Pochodzenie Chiny i Tybet Narodowość Chiny i Wielka Brytania Wielkość średnimafy Wysokość 46-51 cm pies: 20-25 kg suka:16-20 kg Przeznaczenie do towarzystwa Sharpeijest typowym psem do towarzystwa, który dawniej często brat udział w psich zapasach. Shar pei Shar pei, ze swymi zwisającymi fałdami, zalicza się do najdziwniejszych ras. Jego nazwa odnosi się do szorstkich właściwości szaty. Shar pei bowiem znaczy po chińsku "papier ścierny". Wydaje się, że pies ten nie zasługuje na swój przydomek chińskiego psa bojowego, jednak dawniej skutecznie wykorzystywano go do tego celu, gdyż dzięki luźnej skórze, uchwycenie za nią nie unieruchamia go. Budowa: Zwarta i mocna sylwetka z krótkim, silnym grzbietem, głęboką i szeroką klatką piersiową. Potężna głowa z szerokim czołem przechodzi w kufę raczej długą i szeroką. U nasady trufli nosowej znajduje się, typowe dla tej rasy, wybrzuszenie czarne lub w kolorze szaty. Fizjonomia i średniej wielkości ciemne oczy nadają mu wyraz wiecznie niezadowolony. Język jest zazwyczaj niebieski albo czarny. Małe, mięsiste i prostokątne uszy opadają do przodu w kierunku oczu. Włosy krótkiej, twardej i szczeciniastej szaty odstają, jednak na bokach przylegają i nigdy nie są dłuższe niż 2,5 cm. Szata może być czarna, czerwona, płowa lub kremowa, często z jaśniejszymi plamami na tylnych kończynach i ogonie. Zaokrąglony, cienki, wysoko osadzony ogon nosi albo nad grzbietem spiralnie zwinięty i zakrzywiony, albo do góry z zagiętym końcem. Historia: Historyczne dzieła chińskiej dynastii Hań (206 p.n.e. - 220 n.e.) zawierają wizerunki psów, podobnych do shar pei. Stąd przyjmuje się, że rasa ta pochodzi od przodków hodowanych ok. 2000 lat temu w Tybecie i w Chinach Północnych, którzy z biegiem lat wymarli. W 1947 r. np., gdy wskutek dużej podwyżki podatku od psów wielu Chińczyków było zmuszonych do zrezygnowania ze swoich shar pei, doprowadziło to do dramatycznego spadku populacji. W 1981 pierwszy shar pei dotarł do Europy. Usposobienie, charakter: Ma usposobienie mite i dobroduszne. Pielęgnacja. Shar pei mają skłonność do podwijania się krawędzi powieki (entropium). Defekt ten, bez przeprowadzonej w porę interwencji chirurgicznej, może doprowadzić nawet do ślepoty. Przestrzeń życiowa: Doskonale przystosowuje się do życia w mieszkaniu. 82 MOLOSY Buldog angielski Buldog, mimo swego groźnego wyglądu, jest psem bardzo łagodnym, przywiązanym do człowieka i wiernym. Te właściwości oraz niewiarygodna waleczność i zdolność stawiania zawziętego oporu byty przyczyną, że Anglicy rasę tę uczynili swym narodowym zwierzęciem. Budowa: Na niskim i krępym lutowiu jest osadzona głowa, z profilu sprawiająca wrażenie wprawdzie wysokiej, ale bardzo krótkiej. Obwód czaszki, mierzony przed uszami, musi być taki, jak wysokość w kłębie! Kufa z masywnymi kwadratowymi szczękami wykazuje wyraźny przodozgryz. Stop jest głęboki i szeroki. Bardzo ciemne, okrągłe oczy są szeroko rozstawione i.osadzone głęboko. Małe, delikatne uszy, osadzone wysoko, odstają na boki. Krótka sierść jest w dotyku delikatna i gładka. Szata może być pręgowana, biała albo jasnoptowa we wszystkich odcieniach, czasami z maską i czarną kufą, ale także łaciata z białymi plamami na jednej z wymienionych barw. Krótki, szeroki grzbiet kończy się średniej długości ogonem, który u nasady jest trzymany poziomo, dalej zwinięty do góry. Historia: Psy te, w XVII wieku szczute na byki, nosiły nazwę bulldog. Mimo zakazu tych widowisk, wydanego w 1835 roku, buldogi hodowano nadal. Jako potomek angielskiego mastiffa, buldog jest prawdopodobnie formą zniekształconą, której anomalia zostały utrzymane i utrwalone dzięki selekcji hodowlanej. Usposobienie, charakter: Miłe i serdeczne zwierzę, w obcowaniu z dziećmi łagodne i bardzo przywiązane do swego pana. Pielęgnacja: Kufa musi być czyszczona po każdym jedzeniu. Przestrzeń życiowa: Potrzebuje niewiele ruchu na dwprze. Ma jeden mankament: często chrapie. Wizytówka Typ dogowaty Pochodzenie Wielka Brytania Narodowość Wielka Brytania Wielkość maty 1 Wysokość /. pomiędzy 30 a a 40 cm, nie ustalona przez standard Waga idealna pies: 24-25 kg suka: 22-23 kg Przeznaczenie do towarzystwa, stróż 83 Bulldog znaczy "pies na byki'. W XVII wieku w Wielkiej Brytanii przodków tej rasy szczuto na byki. MOLOSY Wizytówka Typ dogowaty Pochodzenie Anglia Narodowość Wielka Brytania Wielkość średni - duży Wysokość pies: 63,5-68,5 cm suka: 61-61 cm Waga idealna pies: 50-59 kg suka: 41-50 kg Przeznaczenie obronny, policyjny, stróż Bullmastiff Bullmastiff znajduje dzisiaj zastosowanie w wojsku i policji oraz jako stróż; potrafi jednak być również miłym psem do towarzystwa. Budowa: Bullmastiff ma muskularny tułów z szeroką i głęboką klatką piersiową oraz krótkim, prostym grzbietem. Gdy pies jest czujny, na czole jego masywnej głowy tworzą się typowe fałdy. Kufa jest krótka, a stop wydatny. Pomiędzy średniej wielkości ciemnymi bądź orzechowymi oczyma znajduje się wyraźna bruzda. Małe uszy w kształcie litery "V", ciemniejsze niż reszta ciała, są wysoko osadzone, szeroko rozstawione i opadają do tyłu. Krótka, szorstka sierść przylega do skóry. Szata może być pręgowana albo płowa (w różnych odcieniach), z ewentualnymi białymi plamami na piersi i czarną maską. Długi ogon, wysoko osadzony, zwisa prosto albo jest lekko zakrzywiony do góry. Historia: Bullmastiff powstał w wyniku dokonanej w XIX wieku w Anglii krzyżówki buldoga z mastiffem, których pozytywne cechy nosi w sobie. Byt idealnym towarzyszem dla gajowych. Bullmastiff, wówczas zwany również Gamekeeper's Night, został wytresowany tak, aby atakować na rozkaz, chwytać kłusownika i zwalać go na ziemię nie bardzo kalecząc. Bullmastiff wyhodowany w XIX wieku w Anglii z krzyżówki buldoga z mastiffem rychło rozwinął się w idealnego towarzysza dla gajowych. 84 MOLOSY Wysokość pies: 65-75 cm suka: 60-68 cm Waga idealna 50-70 kg Przeznaczenie obronny, stróż Mastiff neapolitański Rasa ta ma niepowtarzalny wygląd dzięki swej potężnej budowie, czy też dzięki typowym fałdom wokót szyi. Ignorowana długo przez oficjalną kynologię, została uznana dopiero w 1949 r. Budowa: Mastiff neapolitański, potężny i muskularny, ma krótką, masywną głowę z prawie pionowym czołem. Długość tułowia przewyższa wysokość w kłębie o 10 procent. Jego szeroki grzbiet jest prosty, zad szeroki i lekko opadający. Brzuch ma linię prawie prostą. Szerokość kufy odpowiada długości prostego grzbietu nosowego (1/3 długości głowy), przy czym pigmentacja trufli nosowej zależna jest zawsze od maści. Skóra w obrębie głowy tworzy liczne fałdy i bruzdy. Kolor ciemnych, owalnych oczu jest również uzależniony od maści (żółty jest jednak niedopuszczalny). Małe, wysoko osadzone uszy przylegają płasko do policzków. Sierść jest krótka, gładka i równa. Maść szaty może być czarna, niebieska (albo ołowiana), szara, mahoniowa albo czerwonawa. Często zdarzają się też białe plamy na piersi i kończynach. Wszystkie kolory mogą być również czerwonawo albo czarno pręgowane. Szeroki, silny ogon - najczęściej przycięty na długość dwóch trzecich - w ruchu noszony jest jak szabla. Historia: Przyjmuje się, że rasa pochodzi od molossusów, antycznych greckich i rzymskich psów bojowych. Używano ich do pilnowania domostw i stad bydła, jak też w miejskiej milicji. W 1946, na wystawie psów w Neapolu, można było podziwiać pierwsze okazy. MOLOSY Usposobienie, charakter: Mastiff neapolitański jest energicznym, czujnym i dzielnym psem, który nic sobie nie robi z bólu. Złodzieje i włamywacze boją się go szczególnie. Pies bowiem atakuje prawie bezgłośnie, przewraca wroga na ziemię, przytrzymuje i dopiero wtedy szczeka, by zaalarmować pana. Tę rasę trzeba tresować spokojnie, ale w sposób stanowczy. Przemoc czyni psy agresywnymi i nie do opanowania. Dobrze ułożone okazują się miłymi psami do towarzystwa dla całej rodziny i stanowią dobrą ochronę posiadłości i majątku. Pielęgnacja: Mastiff neapolitański potrzebuje dużo jedzenia, przede wszystitdm mięsa. Kufę trzeba po każdym jedzeniu oczyścić. Uwaga: rasa ma sktonmość do skrętu żołądka. [Przestrzeń życiowa: Nie nadaje się do mieszkania. Ponieważ mastiff neapoliLński jest wrażliwy na chłód, w zimie musi spać w ogrzewanym pomieszczeniu. 87 Jako energiczny i dzielny pies mastiff neapolitański nadaje się wybornie na stróża i obrońcę. MOLOSY Wizytówka "Typ dogowaty Pochodzenie południowe Wtofchy :; Narodowość Wtochy Wielkość średniduży f Wysokość pies: 62-68 cm suka: 58-64 cm Waga idealna pies: 42-50 kg suka: 38-45 kg Przeznaczenie obronny, stróż, do towarzystwa Cane Corso Cane corso jest potężnym molosem, o bardzo mocnej budowie i plastycznie uwydatnionych mięśniach. Porusza się bardzo zwinnie, szerokim krokiem. Budowa: Cane corso ma solidną, zwartą i prostokątną sylwetkę z szerokim, muskularnym grzbietem i nie podciągniętym brzuchem. Masywna, ale nieciężka głowa ma wydatne czoło. Kwadratowa kufa, z lekko skróconą żuchwą i prostym, raczej płaskim grzbietem nosa, jest zakończona zawsze czarną, dużą truflą nosową. Średniej wielkości, głęboko położone oczy nie mogą mieć żadnych plamek i w swej pigmentacji muszą być możliwie ciemne, w odcieniu sierści. Uszy średniej wielkości, trójkątne, pokryte krótką sierścią, są osadzone wysoko i przylegają do policzków. Gdy pies jest czujny trzyma je na wpół wzniesione. Szatę stanowią krótkie, lśniące i przylegające włosy, pies jest albo czarny, albo pręgowany (czarne pręgi na płowym tle), jednak może być też mniej albo bardziej ciemnoczerwony lub otowianoszary. Oprócz tego istnieją egzemplarze szare, jednolite albo z białymi plamami. Pod okrywą znajduje się cienka warstwa podszerstka, która w zimie staje się gęstsza, jednak nie przenika przez okrywę. Okazy płowe mają czarną maskę, która powinna przykrywać tylko kufę i nie może sięgać poza linię oczu. Dozwolone są małe plamki na piersi, czubkach stóp. a u płowych zwierząt na grzbiecie nosa. Ogon, osadzony raczej wysoko, zwęża się od grubej nasady do czubka. W spoczynku zwisa, w ruchu noszony jest poziomo albo trochę wyżej niż grzbiet i jest przycinany przy czwartym kręgu. Historia: Pochodzenie cane corso, podobnie jak mastiffa neapolitańskiego, sięga starożytności. Prawdopodobnie mają wspólnego przodka w rzymMOLOSY pkim molossusie. Pewne jest, że byt znany już w średniowieczu, wtedy używano go przede wszystkim do polowań na dziki. Poza tym wykorzystywali go także chłopi do zaganiania bydła, ponieważ pasące się w owym czasie swobodnie stada krów i świń musiały być stale pilnowane. Z czasem zmniejszała się liczba psów. Niektórym z nich przeznaczony byt jednak smutny los: walki psów. Wprawdzie byty ustawowo zakazane, ale istniało dostatecznie dużo zwolenników tego okrutnego sportu. Nie zawahali się również przed skrzyżowaniem cane corso z dobermanem, dogiem albo mastiffem neapolitańskim, aby otrzymać jeszcze silniejsze i bardziej agresywne zwierzęta. Ta praktyka doprowadziła do błędów fizycznych i charakterologicznych, które w rezultacie spowodowały prawdziwą zagładę tej rasy. Jednakże w latach siedemdziesiątych grupa zapalonych miłośników psów zawiązała Societa Amatoriale Cane Corso i rozpoczęta trudny proces odtwarzania pierwotnej rasy. Odniesiono sukces i dzisiaj przyszłość cane corso uważa się za zapewnioną. Usposobienie, charakter: Cane corso jest zwierzęciem dzielnym, wytrzymałym i mocnym, nadającym się doskonale do stróżowania. W rodzinie pies okazuje się łagodnym i przywiązanym towarzyszem, przy czym musi być prowadzony z miłością, konsekwentnie i bez jakiejkolwiek przemocy. Przestrzeń życiowa: Wobec swoich potężnych rozmiarów zwierzę potrzebuje dostatecznie dużo miejsca. Ważne jest, żeby mógł dzielić życie ze swoim patem. 89 Od starożytności cane corso byt we Włoszech używany jako pies myśliwski, do zaganiania stad, jak też do stróżowania. MOLOSY Mastiff angielski Wizytówka i "Typ i dogowaty ! Pochodzenie Wielka Brytania Narodowość (Wielka Brytania Wielkość duży Wysokość pies: 75-80 CfW suka:70 cm Waga Idealna 73-90 kg Przeznaczenie stróż, do towarzystwa Mastiff angielski, znany także jako dog angielski, należy do najstarszych psich ras. Dzisiaj uchodzi za dobrodusznego olbrzyma w świecie psów, Budowa: Ten potężny, mocny i dobrze zbudowany pies ma kwadratową, postawną sylwetkę, z gtęboko sięgającą klatką piersiową i nie podciągniętym brzuchem. Kwadratowa gtowa przechodzi przez wydatny stop w szeroką, krótką kufę z dobrze wykształconymi taflami. Szeroko rozstawione oczy są matę i barwy ciemnego orzecha. Matę, cienkie uszy przylegają ściśle po bokach do policzków. Szata jest krótka, gruba i gładka, może być czerwonawa, morelowa, czerwonawosrebrna albo ciemnoczerwona pręgowana. Mastiff ma zawsze czarną maskę. Ogon długi, wrzecionowaty, jest wysoko osadzony i zakrzywia się, gdy pies jest podniecony, ale nigdy nie jest noszony powyżej grzbietu. Historia: Egipskie ilustracje dogowatych psów podobnych do mastiffa odnoszą się do III tysiąclecia p.n.e. Rasa, pochodząca od asyryjskiego molossusa (z kolei potomka doga tybetańskiego), przybyła do Wielkiej Brytanii prawdopodobnie razem z fenickimi albo rzymskimi kupcami. Do XVII stulecia psy te byty używane podczas wojny oraz podczas polowań na niedźwiedzie i wilki. Udato się uratować dwie odmiany: jedną z Lyme Hali Kennel w Cheshire i drugą z hodowli księcia Devonshire w Chatsworth. Usposobienie, charakter: Mastiff jest na ogół psem spokojnym, łagodnym i wiernym, o usposobieniu bardzo układnym i serdecznym. Potrafi jednak być bardzo agresywny w stosunku do obcych. Pielęgnacja: Pies w pierwszych miesiącach życia musi być odpowiednio traktowany, żeby jego kościec mógł się optymalnie rozwinąć. Przestrzeń życiowa: Ten spokojny i cichy pies dobrze się czuje w mieszkaniu, jeżeli ono odpowiada jego wielkości. Cierpi natomiast, gdy jest samotny i gdy się go zaniedbuje. Mastiff, dawniej wykorzystywany jako pies bojowy, dzisiaj uchodzi za dobrodusznego olbrzyma w świecie psów. 90 PSY GÓRSKIE Nowofundland Rasa wywodzi się z wyspy Nowa Fundlandia. Potrafi wspaniale pływać, ponieważ uwielbia wodę, jak również posiada wrodzony instynkt aportowania. Dlatego coraz częściej używano tych psów do akcji ratowniczych w wodzie. Nowofundland zalicza się do najsilniejszych psów pracujących. Ruchy ma szybkie i zwinne, a podczas chodzenia lub w truchcie demonstruje swój typowy, lekko "rolujący" (toczący się) chód. Budowa: Nowofundland ma masywną, prostokątną sylwetkę, szeroką pierś i nie podciągnięty brzuch. Jego potężna głowa z krótką, raczej kwadratową kufą ma niezbyt wydatny stop. Małe, ciemnobrązowe oczy są osadzone dość głęboko i nisko. Wysoko osadzone małe uszy zwisają płasko. Szata jest gruba, prosta, gładka, tłusta i nieprzemakalna, podszerstek bardzo gęsty. Pod względem maści rozróżnia się szatę czarną, brązową albo białą z czarnymi plamami. Jego silny, mocno owłosiony i lekko wygięty ogon zwisa w stanie spoczynku, a podczas ruchu jest uniesiony. Historia: Pochodzenie tej rasy nie jest zbyt jasne. Istnieją hipotezy, że w X wieku została przywieziona przez Wikingów do Nowej Fundlandii. Inny pogląd głosi, że psy są potomkami pirenejskiego psa górskiego. Wizytówka Typ dogowaty Pochodzenie Nowa Fundlandial Narodowość Kanada Wielkość i duży Wysokość pies: 70 cm ; suka: 66 cm l Waga idealna pies: 63,5-68 kg suka: 49,8-54,5 kg Przeznaczenie ratownictwo wodne, stróż, do towarzystwa 91 PSY GÓRSKI E Szata nowofundlanda może być ciemna albo też biała z czarnymi plamami. W każdym razie rasa rozwinęła się na wyspie Nowa Fundlandia, gdzie wykorzystywano ją zarówno podczas akcji ratowniczych w morzu, jak też do zaprzęgów. W XVIII wieku nowofundlandy dotarty do Wielkiej Brytanii i Francji, gdzie już wkrótce zaliczały się do ulubionych psów okrętowych. Obecnie są wykorzystywane przede wszystkim jako psy ratunkowe. Usposobienie, charakter: Nowofundland jest szczególnie łagodnym i miłym psem. Ten odważny, bardzo zrównoważony i wybitnie inteligentny pies nadaje się idealnie na babysittera. To absolutnie niezawodny i wierny towarzysz. Pielęgnacja: Długa szata musi być często szczotkowana i regularnie myta. Przestrzeń życiowa: Dobrze jest, jeżeli zwierzę ma bezpośredni dostęp do wody, potoku, jeziora czy morza, ale przyzwyczaja się również do życia "na sucho". Należy jednak mieć na uwadze, że posiada bardzo gęstą sierść i cierpi przy wysokich temperaturach. 92 PSY GÓRSKIE Pirenejski pies górski Tej rasy olbrzymich psów zwanych w swej ojczyźnie chien de Montagne des Pyrenees, której przedstawiciele potrafią nawet zaatakować niedźwiedzie i wilki, nie należy mylić z owczarkiem pirenejskim (Berger des Pyrenees), osiągającym wzrost najwyżej 50 cm. Budowa: Sylwetka prostokątna i nie podciągnięty brzuch. Kształtna głowa przechodzi przez niezbyt wyrobiony stop w szeroką, lekko zwężającą się kufę. Krawędzie migdałowych powiek jego bursztynowych oczu są ciemne. Matę, trójkątne uszy zwisają płasko. Gdy pies czuwa, mogą się trochę podnosić. Obok długiej, gęstej i grubej sierści okrywowej rasa ta ma także gęsty, delikatny podszerstek. Szata jest albo całkowicie biała, albo z jasnożółtymi, borsuczymi bądź wilczastymi plamami na głowie, uszach i nasadzie ogona. Ogon jest zwisający. Historia: Rasa pochodzi od doga tybetańskiego. Przypuszcza się, że na powstanie rasy miały również wpływ psy miejscowe, które już od prehistorycznych czasów zamieszkiwały tamtejsze torfowiska. Dzisiaj hodowcy skoncentrowali się głównie na właściwościach stróżujących. Ponadto znajduje on zastosowanie jako pies do towarzystwa i ratownik poszukujący ofiar zasypanych przez lawiny. Usposobienie, charakter: Pirenejski pies górski jest łagodny i ma dobry charakter: posłuszny, wierny, przywiązany i odważny. Pielęgnacja: Zwierzę musi dostawać dużo pożywienia, mieć bardzo dużo ruchu i być często czesane. Przestrzeń życiowa: Pirenejskie psy górskie muszą mieć dla siebie ogród. Chłód nie ma dla nich znaczenia, ale nie lubią przebywać długo same. Wizytówka Typ dogowaty Pochodzenie Francja Narodowość Francja Wielkość duży Wysokość pies: 70 cm suka:65 cm Waga idealna 45-55 kg Przeznaczenie obronny, stróż, ratownik 93 Wyhodowany na stróża i towarzysza pirenejski pies górski sprawdza się także jako pies lawinowy. PSY GÓRSKIE Bernardyn Wizytówka Typ dogowaty Pochodzenie Alpy Włoskie i Szwajcarskie Narodowość Szwajcaria Wielkość duży Wysokość pies: co najmniej 70 cm; suka:65 cm Waga idealna pies: 65-80 kg Przeznaczenie stróż, ratownik W ciągu ostatnich trzech stuleci bernardyny ocaliły od pewnej śmierci szacunkowo 2500 osób, które znalazły się w górach w niebezpieczeństwie. Budowa: Bernardyn posiada imponującą sylwetkę z szeroką i głęboką piersią, silnym grzbietem i opadającym zadem. Głowa jest szeroka, potężna i zaokrąglona, z wydatnym stopem i krótką, szeroką kufą. Nozdrza wielkiej, czarnej trufli nosowej są dobrze rozwinięte, a ciemnobrązowe oczy mają średnią wielkość. Dość wysoko osadzone uszy średniej wielkości, zwisające, przylegają do policzków. Pierwotnie szata była krótka lub szorstka, dziś jednak szczególną popularnością cieszą się reprezentanci odmiany długowłosej. Obie odmiany mają gęstą, gładko przylegającą sierść, która może mieć kolor biały, żóttobrązowy albo biały i czerwony. Ta ostatnia występuje w najrozmaitszych odcieniach i proporcjach. Dozwolone są również białe plamy na głowie oraz na piersi, na kończynach i na czubku ogona. Sam ogon, długi, o mocnej nasadzie, w spoczynku jest noszony nisko, w ruchu - wysoko. Historia: Rasa ta wzięta nazwę od schroniska na Przełęczy św. Bernarda. wzniesionego w 980 roku przez Bernarda de Montone, W XVIII wieku mnisi hodowali i tresowali te psy, by w niegościnnej wysokogórskiej okolicy prowadziły ludzi, szukały ich i ratowały. Pierwotnie bernardyny miały sierść krótką. ale przez krzyżowanie z nowofundlandami otrzymano odmianę długowłosą. Usposobienie, charakter: Mimo swych rozmiarów bernardyn jest nader łagodny i serdeczny. W stosunku do dzieci zachowuje się bardzo uważnie. Zwierzę potrzebuje jednak obfitego pożywienia. Przestrzeń życiowa: Bernardyn nie nadaje się do małych pomieszczeń. Potrzebuje koniecznie dużego ogrodu i odpowiednio dużej budy. Uwaga: Bernardyn krótkowłosy jest odmianą bernardyna długowłosego. Jego nieco frędzlowata sierść przylega gładko. PSY GÓRSKIE 95 PSY GÓRSKIE Hovawart II Wizytówka "Typ wilkowaty Pochodzenie Niemcy Narodowość Memcy Wielkość średniduży Wysokość fc pies: 63-70 cm 1'suka: 58-65 cm Waga idealna pies: 30-40 kg suka: 25-35 kg Przeznaczenie stróż, obronny Nazwa tej rasy wyhodowanej w Wirtembergii jest związana z funkcją należących do niej osobników. Przodkowie bowiem byli nazywani stróżami podwórza - Hofwarter. Dzisiaj hovawart jest hodowany przede wszystkim jako pies stróżujący i obronny. Budowa: Ten mocny, lecz zgrabny pies doskonale biega i skacze. Jego grzbiet jest prosty, zad lekko opadający. Podłużna kufa ma prosty grzbiet. Ciemne oczy są zgodne w barwie z szatą. Trójkątne, wysoko osadzone uszy zwisają i zakrywają otwory przewodów słuchowych. Szata jest długa, wełnista, lekko falista i zwarta (nie kręcona). Rozróżnia się trzy maści: czarny podpalany, czarny oraz rudy lub płowy, Kudłaty ogon sięga poniżej stawów skokowych, jednakże nie do ziemi. Gdy pies jest spokojny ogon nosi nisko, w stanie podniecenia czasami wygina go łukowato. Historia: Ta rasa została oficjalnie uznana dopiero w 1936 r. Jednak jej geneza sięga czasów odległych, gdy psy przybyły do Europy wraz z atakującymi barbarzyńskimi hordami. Obok molosów, praprzodków dogów, istniały także inne psy, idące za człowiekiem w poszukiwaniu jadalnych odpadków i w rewanżu - rzec można - pilnujące jego obozowiska. Od tych psów pochodzi także hovawart. Dopiero w XX stuleciu rozpoczęto oficjalnie selekcję hodowlaną. Poza Niemcami tylko nieliczni hodowcy znają tę rasę. Usposobienie, charakter: Hovawart jest z natury posłusznym zwierzęciem, spokojnym i przywiązanym, ale także odważnym i zawsze gotowym do obrony. Lubi ruch, chętnie pływa i posiada wspaniały węch. Pielęgnacja i przestrzeń życiowa: Hovawart jest niezbyt wrażliwy na chłód i może spać w budzie. Właściciel powinien dysponować ogrodem. Pies musi być często szczotkowany, ale bardzo rzadko potrzebuje kąpieli. 96 SZWAJCARSKIE PSY PASTERSKIE Berneński pies pasterski Spośród istniejących obecnie czterech ras szwajcarskich psów górskich, oerneńczyk jest najbardziej znany. Rasa ta pochodzi z kantonu berneńskiego, gdzie hodowano ją do pilnowania stad oraz do ciągnięcia wózków :raczy i producentów serów. Wizytówka Typ dogowaty Pochodzenie Szwajcaria Narodowość Szwajcaria Wielkość średniduży Wysokość pies: 64-70 crrf* suka:58-66 cm Waga idealna 30-40 kg Przeznaczenie do pilnowania, pociągowy, stróż, do towarzystwa Budowa: Berneńczyk ma proporcjonalne i mocne ciało, lekki chód, masyw~ą głowę i wydatny stop. Jego migdałowe oczy mają barwę ciemnobrązową i żywy wyraz. Wysoko osadzone, trójkątne uszy przylegają płasko. Długa, gęsta, połyskliwa i jedwabista szata jest lekko falista i czarna, z intensywnie rdzawymi i białymi plamami na kończynach, piersi i gtowie. Grzbiet arosty i silny, przechodzi w lekko zaokrąglony zad. Ogon średniej długości, mocno owłosiony, o kształcie miecza, jest uniesiony, gdy pies czuwa. Historia: Berneński pies pasterski pochodzi prawdopodobnie od psów stróżujących, które w wraz z rzymskimi legionami przybyły do Szwajcarii. Po odwrocie Rzymian psy zostały skrzyżowane z miejscowymi owczarkami. Yynikiem byty cztery rasy psów górskich: berneńczyk, duży szwajcarski oies pasterski, appenzeller i entlebucher. W XIX wieku uważane przez chłopów i rzeźników wyłącznie za psy użytkowe nie były hodowane. Na szczęście jednak kilku miłośników psów poświęciło się odtworzeniu tej rasy. Usposobienie, charakter: Berneński pies pasterski ma zdecydowanie łagodne, wesołe, dobrotliwe i cierpliwe usposobienie. Inne zwierzęta w domu nie stanowią dla niego problemu. Pielęgnacja: Ten pies potrzebuje dużo ruchu i obfitego pożywienia. Jego orzepiękna szata wymaga regularnej pielęgnacji. Przestrzeń życiowa: Chłód nie ma dla berneńczyka żadnego znaczenia, może zatem również spać w budzie. Pies potrzebuje dużo miejsca i dlatego nie nadaje się do mieszkania. 97 TERIERY Wizytówka Typ \ wilkowaty : Pochodzenie Anglia : Narodowość Wielka Brytania Wielkość średni Wysokość pies: 58-61 cm suka: 56-58 cm Waga idealna ok. 20 kg Przeznaczenie stróż, do towarzy stwa Airedale terrier Ten największy reprezentant rodziny terierów otrzymał nazwę doliny w Yorkshire, skąd pochodzi ta rasa. Pierwotnie wyhodowany do polowania na wydry, jest zwierzęciem silnym i energicznym, doskonale ptywa i bardzo to lubi. Budowa: Airedale terrier jest mocno zbudowany i silny, twarde i sztywne włosy okrywy ściśle przylegają do podszerstka. Jego tułów ma maść ciemnoszarą albo czarną, podczas gdy głowa, uszy, brzuch i kończyny są podpalane. Długa i wąska głowa, z płaskim czołem i nie wykształconym stopem, przechodzi w mocną kufę, zakończoną czarną truflą nosową. Oczy są małe i ciemne, a uszy w kształcie litery "V" załamane. Wysoko osadzony ogon pies nosi pionowo, ale nie wygięty ponad grzbiet. Zwyczajowo przycina się go tak, aby sięgał do wysokości głowy. Historia: Airedale terriera wyhodowali w ostatnim stuleciu rybacy znad rzeki Aire, którzy w tym celu skrzyżowali otterhounda z blackandtanterrierem, dzisiaj wymarłą rasą. Od tamtego czasu używa się go do polowania na wydry (lecz także na niedźwiedzie, wilki, dziki i jelenie), na gryzonie, a nawet do aportowania. Standard rasy został uznany w 1886 r. Podczas l wojny światowej używano ich w okopach Flandrii do przenoszenia meldunków. Usposobienie, charakter: Przyjacielski i wiemy, szczery i żywy airedale terrier nadaje się doskonale jako pies do towarzystwa i stróż. Czasem przejawia skłonności do niezdyscyplinowania. Pielęgnacja: Dość delikatna szata airedale terriera wymaga (rymowania. Przestrzeń życiowa: Zwierzęta mogą być trzymane w mieszkaniu. Nie zmieniają szaty; muszą jednakże codziennie długo przebywać na dworze. 98 TERIERY Bedlington terrier To mocny, wytrzymały i szybki pies. Obecnie należy do najpopularniejszych ras na angielskich wystawach psów. Budowa: Długa i wąska głowa ma tylko niewyraźnie zaznaczony stop, jak również wysoką potylicę. Oczy matę, świecące są położone głęboko i robią wrażenie trójkątnych, przy czym ich pigmentacją jest uzależniona od maści: ciemne przy sierści niebieskiej, jasne przy sierści niebieskiej z podpalanym, orzechowe przy sierści piaskowej lub czerwonej. Średniej wielkości uszy, o kształcie migdała, są wysoko osadzone i przylegają płasko do policzków. Szata bedlingtona różni się ód szaty wszystkich innych terierów, ponieważ jest gęsta, ale nie szczeciniasta i lekko skręcona, jak również ma miękki podszerstek. Bedlington prawie nie linieje. Ogon średniej długości, szablasty, z nielicznymi frędzlami, lekko zakrzywiony - nosi nisko, nigdy ponad grzbietem. Kończyny są średnio długie i zajęcze jak u chartów. Historia: Ta rasa pochodzi z okolic górniczych Northumberland w Anglii, gdzie została wyhodowana do polowań na borsuki i lisy. Na przełomie XVIII i XIX wieku dokonano krzyżówki whippeta, dandie dinmont terriera i prawdopodobnie pudla miniaturowego. Efektem jest typ większy, szczuplejszy i szybszy, którego typowe pierwotne cechy, jak odwaga i wytrwałość, zostały jednak utrzymane. Usposobienie, charakter: Bedlington jest wspaniałym bojownikiem z mocnym chwytem szczęk. Ma skłonność do wchodzenia w zatargi z innymi psami. Jest inteligentny, żywy, pełen energii i na ogół okazuje się wiernym i miłym towarzyszem. Pielęgnacja i przestrzeń życiowa: Bedlington wymaga szczególnej pielęgnacji szaty. Potrzebuje dużo ruchu. Wizytówka Typ wilkowaty Pochodzenie Anglia : Narodowość Wielka Brytania Wielkość maty Wysokość ok. 41 cm Waga idealna 10-12 kg Przeznaczenie do towarzystwa 99 TERIERY Wizytówka Typ wilkowaty Pochodzenie Anglia Narodowość Wielka Brytania Wielkość maty Wysokość pies: do 39 cm suka: trochę mniejsza Waga idealna pies; 7,2-8,1 kg suka: 6,8-7,7 kg Przeznaczenie myśliwski, do towarzystwa Foksterier Jest to klasyczny, angielski terier, peten energii i waleczny. Rasa dzieli się na dwie odmiany: szorstkowtosą i krótkowłosą. Abstrahując od szaty i drobnej różnicy w przepisanej przez standard wadze (8,25 dla psów szorstkowłosych), wykazują cechy wspólne. Budowa: Tułów jest uderzająco krótki, zaś głowa stosunkowo długa, z silnymi szczękami i umiarkowanym, ale zauważalnym stopem. Trufla nosa jest zawsze czarna. Oczy są małe, okrągłe i ciemne, a małe uszy, o kształcie litery "V", u nasady stoją, zaś na czubku są załamane do przodu. U odmiany szorstkowtosej szata składa się z gęstych i twardych, niezbyt krótkich włosów okrywy, skręcających się oraz z bardzo cienkiego podszerstka. Odmiana krótkowłosa ma za to mocną, gęstą i gładką sierść. Maść musi być biała, z czarnymi lub podpalanymi plamami i tatami. Pręgowane lub brunatnoczerwone szaty uchodzą za wadę. Silny, raczej wysoko osadzony ogon jest noszony wysoko, ale nigdy nad grzbietem albo zakręcony i na ogół przycina się go do 3/4 długości. 100 TERIERY Po lewej: foksterier krótkowłosy. Poniżej: foksterier szorstkowtosy. Na poprzedniej stronie zdjęcia obu odmian. Poniżej: szczenię foksteriera szorstkowlosego. Historia: Terier szorstkowtosy został wyhodowany na początku XIX stulecia do polowań na lisy; miat wyganiać je z nor, gdzie chroniły się podczas nagonki foxhoundów. Dopóki użycie psów nie było konieczne myśliwi wozili je w koszach na swoich wierzchowcach. Pierwszy FoxterrierClub został założony w 1876 roku. Foksterier szorstkowtosy, początkowo mato ceniony, z czasem zakasował krótkowłosego. Usposobienie, charakter: Jako pies do towarzystwa foksterier bardzo się przywiązuje do człowieka i posiada duży instynkt opiekuńczy, wymaga jednak mocnej ręki, aby wielkie zamiłowanie do polowania oraz nerwowy charakter zwierzęcia nie stwarzały problemów. Z natury bowiem foksteriery gonią wszystko, co się rusza. Pielęgnacja: Odmiana szorstowtosa musi być regularnie skubana i trymowana. Po kąpieli, na wilgotną jeszcze sierść, nakłada się trochę proszku gipsowego, po czym przykrywa psa kołderką. Po kilku godzinach suche już włosy trzeba dobrze wyczesać. Przestrzeń życiowa: Szalenie żywy i ruchliwy foksterier nie jest stworzony do tego, by przebywać stale w zamknięciu, ponadto lubi szczekać. 101 TERIERY Wizytówka &yp l lwilkowaty "h IPochodzenie /Wielka Brytania Narodowość Wielka Brytania Wielkość mały Wysokość nie ustalona Waga idealna pies: 5,9-7,1 kg suka: 5,1-6,4 kg Przeznaczenie do towarzystwa Border terrier Tę rasę wydała surowa, lesista kraina pomiędzy Szkocją i Anglią. Gęsta i szorstka szata psów była jakby stworzona do tęgo, by mogły towarzyszyć myśliwym w deszczu podczas polowania na lisy. Budowa: Długi, wąski tułów wieńczy głowa podobna do głowy wydry. Ciemne oczy spoglądają czujnie, a małe uszy w kształcie litery "V" opadają do przodu, Szata składa się z twardej, mocnej okrywy i gęstego podszerstka w kolorach czerwonym, płowym, pieprzu i soli, podpalanym albo niebieskim z czerwonymi plamami. Raczej krótki, wysoko osadzony i zwężający się ogon w ruchu jest noszony wysoko. Historia: Pierwsze okazy border terriera zostały wyhodowane w końcu XVII wieku. Usposobienie, charakter: Border terrier jest żywym, oddanym i wiernym psem do towarzystwa. Potrzebny jest mu częsty trening dla pozbycia się nadmiaru energii. yp ", fwilkowaty [Pochodzenie Walia Narodowość ;Wielka Brytania Wteltość wiaty :w. Wysokość najwyżej 39 cm Waga idealna 9-9,5 kg Przeznaczenie do towarzystwa Terier walijski Terier walijski (welsh terrier) jest w gruncie rzeczy pomniejszoną wersją airedale'a. Przyczyna tego podobieństwa tkwi prawdopodobnie we wspólnym pochodzeniu od blackandtanterriera. Budowa: To względnie długonogie zwierzę, o krótkim tułowiu, ma szatę ze sztywnych, mocnych i bardzo gęstych włosów, przede wszystkim w kolorach czarnym i podpalanym albo czarnoszarym i podpalanym. Jego długa głowa przechodzi poprzez słabo zaznaczony stop, w średniej długości kufę z czarną truflą nosową. Oczy są małe, ciemne i żywe, a małe uszy w kształcie litery "V" wysoko osadzone i zagięte do przodu. Ogon, zwyczajowo przycięty, nosi pionowo. Historia: Ta rasa powstała na północy Walii. Po raz pierwszy zaprezentowano ją na wystawie psów w 1880 roku. Usposobienie, charakter: Oddany, posłuszny i łatwy do ułożenia. Pielęgnacja: Jak inne rodzaje terierów. Przestrzeń życiowa: Ta rasa jest spokojniejsza i bardziej posłuszna niż inne rasy terierów. 102 TERIERY Terier irlandzki Terier irlandzki, zwany także czerwonym irlandczykiem, jest jedną z czterech ras terierów wyhodowanych w Irlandii. Charakterystyczna jest jego czerwona szata, typowa również dla wielu innych irlandzkich psów, podobnie jak występujący u wielu ludzi mieszkających na wyspie rudy kolor włosów. Ten pies, urodzony do polowań, odważa się zaatakować każde dzikie zwierzę, od lisa, poprzez wydrę, kończąc na dziku. Budowa: Terier irlandzki jest średniej wielkości, z długimi kończynami. Głowę ma wydłużoną, czaszka pomiędzy uszami jest płaska i wąska. Ciemne, małe oczy, osadzone raczej głęboko, wyrażają dumę i inteligencję. Małe uszy, w kształcie litery "V", opadają do przodu na policzki. Szata składa się z twardych, grubych włosów okrywy, które nie powinny zacierać linii ciała, jak też z delikatnego, miękkiego podszerstka. Sierść musi być jednobarwna, przy czym preferowane są żywy czerwony, płowy albo pomarańczowy. Dozwolona jest mała biała plamka na piersi, nigdy na kończynach. Wysoko osadzony, zwyczajowo przycięty do 3/4 długości ogon noszony jest do góry, czasem zakręcony, ale nigdy nad grzbietem. Historia: Prawdopodobnie rasa ta istnieje w Irlandii już od bardzo dawna, jednak rygorystyczna selekcja hodowlana rozpoczęta się w XIX wieku. Pierwszy standard ustalono w roku 1880. Usposobienie, charakter: Pies zasadniczo ma dobry charakter, jakkolwiek zbyt łatwo daje się wyprowadzić z równowagi innym psom. Bez wahania, bez lęku i z impetem przeciwstawia się każdemu wrogowi. Pielęgnacja: Aby terier irlandzki miał mięśnie silne i elastyczne potrzebuje dużo ruchu. Szata wymaga codziennego szczotkowania. Przestrzeń życiowa: Dostosowuje się do każdej sytuacji mieszkaniowej, jednak ogród jest pożądany. Wizytówka Typ wilkowaty Pochodzenie Irlandia Narodowość Irlandia Wielkość maty Wysokość 45 cm Waga idealna pies: 12 kg suka:11 kg Przeznaczenie myśliwski TERIERY gryp "wiifcowaty Pochodzenie ..Szkocja Narodowość Wielka Brytania Wielkość . miniatura Wysokość 28-3" cm Waga idealna 6-7 kg Przeznaczenie do towarzystwa, myśliwski Cairn terrier Ten silny i dynamiczny pies zalicza się do najmniejszych psów użytkowych. Jego nazwa wywodzi się od galijskiego cairn, co oznacza "rumowisko". Krajobraz szkockiej wyżyny jest mianowicie usiany watami kamieni, które są jakoby pozostałościami starożytnych grobów. Specjalnością cairn terriera jest polowanie na dzikie zwierzęta, szukające pod tymi kamieniami schronienia. Budowa: Cairn terrier mocno stoi na nogach, a jego szata jest jakby stworzona do mokrego i niegościnnego klimatu. SMada się mianowicie z gęstej, twardej, ale nie sztywnej okrywy oraz z miękkiego podszerstka. Dopuszczalne umaszczenie: czerwony, szary, pieprz i sól albo też prawie czarny. Czasami psy te mają trochę ciemniejsze uszy i taką samą kufę. Głowa jest mniejsza, ale proporcjonalna, z wyraźnie zaznaczonym stopem. Mocny grzbiet nosa kończy się czarną truflą nosową. Ciemnobrązowe, głęboko osadzone oczy są rozstawione szeroko. Małe, spiczaste i stojące uszy także są osadzone raczej szeroko. Krótki i sztywny ogon noszony jest do góry. Historia: Historia tych porywczych, stale aktywnych terierów sięga przynajmniej pięciu stuleci wstecz. Wywodzą się z wyspy Skye i łączą w sobie krew innych terierów szkockiej wyżyny, jak np. teriera szkockiego i west highland white. Cairn terrier byt używany do polowań na gryzonie i króliki, do wykopywania kretów i tropienia wydr. Oficjalne uznanie ze strony brytyjskiego Kennel CIub nastąpiło w 1912 r. Od tamtego czasu rasa udoskonaliła swoje cechy, nie będąc już hodowaną na potrzeby myśliwych. Usposobienie, charakter: Pełen temperamentu, żywy pies, jest zawsze gotów bronić, ale nie bywa agresywny. Pielęgnacja: Wystarcza szczotkowanie szaty. Jeżeli trzymany jest w mieszkaniu, trzeba mu regularnie obcinać paznokcie. Przestrzeń życiowa: Jeżeli może przebywać w ogrodzie, niezmordowanie poluje na myszy, szczury albo krety i melduje każde nadejście kogoś obcego. Jest swawolny i ciekawski i musi móc chodzić na spacery w otwartym terenie. 104 TERIERY Terier szkocki W trakcie hodowli teriera szkockiego, zwanego także scotch, wydobyto przede wszystkim te cechy, które miaty uczynić z niego doskonałego psa, penetrującego podziemne korytarze nor lisich i borsuczych. Obecnie jest ceniony przede wszystkim jako pies do towarzystwa. Budowa: Ten pies ma mocny korpus z krótkimi kończynami, dtugą głowę z niewielkim, ale wyraźnym stopem. Migdałowe oczy są ciemnobrązowe, uszy kształtne, zakończone spiczasto i stojące. Szata składa się z krótkiego i miękkiego podszerstka oraz szorstkiej, twardej i szczeciniastej okrywy. Dozwolone kolory to czarny, pszeniczny albo pręgowany. Średniej długości ogon jest noszony prosto albo lekko łukowato. Historia: Pies pochodzenia szkockiego, wywodzi się od west highland terriera. Do 1887 rasa ta była znana pod nazwą aberdeen terrier. W owym roku założono pierwszy związek tej rasy. Usposobienie, charakter: Jest psem inteligentnym, czujnym, wiernym i żywym, lubi towarzystwo człowieka. Ma naturę dumną i pewną siebie. Wizytówka Typ jamnikowaty Pochodzenie Szkocja Narodowość Wielka Brytania Wielkość miniatura Wysokość 25,5-28 cm Waga idealna 8,5-10,5 kg Przeznaczenie do towarzystwa Skye terrier Także ten rodzaj terierów został wyhodowany do wyciągania zwierząt z nor i jam. Dzisiaj wykorzystywane są raczej do towarzystwa. Budowa: Skye terrier ma zdecydowanie wydłużony tułów, pokryty jasną szaroniebieską, gołębią lub kremową szatą. Ma podwójne owłosienie: na krótki, miękki i wełnisty podszerstek kładzie się długa, twarda i gładka okrywa, która nie może być kręcona. Kwadratową kufę zdobią duże zwisające wąsy. Brązowe oczy są średniej wielkości, a brzeg stojących i zwisających uszu jest zaokrąglony. Ogony tych psów sterczą w górę, ale u niektórych osobników spotyka się też ogony zwisające. Historia: Początki tej rasy sięgają zatonięcia hiszpańskiego galeonu w XVII wieku u wybrzeży wyspy Skye. Na pokładzie tego statku znajdowały się maltańczyki, które następnie parzyły się z miejscowymi psami. Skye terriery zostały uznane za rasę w 1879 r. Usposobienie, charakter: Są bardzo przywiązane do swej rodziny, jednak nie tolerują obcych. Pielęgnacja: Szata musi być stale czesana. 105 Pochodzenie Szkocja Narodowość Wielka Brytania Wielkość J miniatura Wysokość pies: do 25 cm suka: nieco mniejsza Waga Idealna 11,3 kg Przeznaczenie myśliwski, do towarzystwa TERIERY Kerry blue terner p Wizytówka! 8N : 3 wilkowaty ;a Pochodzenie s gjrlandia :? "Narodowość : Irlandia Wielkość "l imały jWysokDść pies: 46-48 cm suka: nieco mniejisza Waga idealna 15-17 kg Przeznaczenie myśliwski, stróż i do towarzystwa Kerry blue, zwany czasami także irish blue, jest narodowym psem Irlandii. Budowa: Głowa długa, słabo zaznaczony stop, mocna kufa i silne szczęki, zdobne w brodę i wąsy. Trufla nosowa jest czarna. Małe do średnich ciemne oczy spoglądają wiernie i z uwagą. Matę uszy w kształcie litery "V" opadają do przodu po bokach głowy. Szata składa się tylko z okrycia, bez podszerstka. Gęsta, miękka i jedwabista sierść układa się w loki, ma wszystkie odcienie niebieskiego. Zwyczajowo przycięty, średniej długości ogon jest wysoko osadzony i noszony do góry. Historia: Pochodzenie tego psa nie jest znane. Może być potomkiem owych hiszpańskich psów, które po zagładzie armady w 1588 r. znalazły się na plażach irlandzkiego wybrzeża. Inni z kolei mają go za potomka irlandzkiego wilczarza. Nie ma natomiast wątpliwości, że był tam wykorzystywany do walk, polowań, stróżowania i pilnowania stad już w XVIII wieku. Od tamtego czasu doszło prawdopodobnie do krzyżówek z dinmontem i bedlingtonem, w celu otrzymania psa do polowań na borsuki. Jego debiut na wystawie odbyt się w Anglii w 1922 r. Usposobienie, charakter: Kerry blue lubiany jest przede wszystkim z powodu swego łagodnego usposobienia, szczególnie wobec dzieci, oraz wierności w stosunku do pana, ale musi być trzymany silną ręką. Wobec innych psów reaguje agresywnie. Pielęgnacja: Jego szata wymaga regularnej pielęgnacji i odpowiedniego żywienia. Irish soft coated wheaten terrier Niewiele przypomina rasę terierów irlandzkch. Jego wysokość w kłębie wynosi 49,5 cm, a szatę stanowią jedwabiste, pszenicznego koloru włosy opadające w falach lub luźnych lokach. Jakkolwiek przeszłości kerry blue nie da się doktadnie odtworzyć, wiadomo, że już w XVI II wieku byt w Irlandii rozpowszechniony i wszechstronnie wykorzystywany. 106 TERIERY Jagdterier Rasa ta jest podobna do foksteriera, ale jej przedstawiciele są więksi i silniejsi. Są niezmordowanymi myśliwymi zarówno na powierzchni ziemi, jak i w jamach i chodnikach kopanych przez borsuki i lisy. Budowa: Głowa ma wydatny stop i mocną kufę. Oczy są matę i ciemne. Trójkątne, wysoko osadzone uszy zwisają na boki. Szatę stanowią twarde, gęste, szczeciniaste i proste włosy, niezbyt krótkie. Większość posiada czarne, czarnoszare albo brązowe umaszczenie z jaśniejszymi strefami powyżej brwi, na kufie, kończynach i piersi. Krótko przycięty ogon noszony jest prosto. Historia: Rasa ta powstała pod koniec XIX stulecia w Niemczech przez skrzyżowanie terierów angielskich (foksterier i terier walijski) z pinczerem i wyżtem borsuczym. Celem hodowli miat być wszechstronny pies myśliwski, łączący w sobie specyficzne zdolności terierów z cechami aporterów i płochaczy. Usposobienie, charakter: Ten żywy, waleczny, ale uparty pies jest przywiązany wyłącznie do swego pana. Musi być bardzo konsekwentnie i zdecydowanie prowadzony, przy czym nie znosi żadnego przymusu ani surowych (tym bardziej brutalnych) metod. Wobec obcych zachowuje się nieufnie. Pielęgnacja: Nie wymaga szczególnej pielęgnacji. Przestrzeń życiowa: Zgodnie z wymogami rasy wskazany jest ogród. Narodowość Niemcy Wielkość maty Wysokość 33-40 cm Waga idealna pies: 9-10 kg suka: 7,5-8,5 kg Przeznaczenie stróż, myśliwski (ptochacz) TERIERY (Syp (wilkowaty R& (Pochodzenie (Szkocja :? Narodowość igWielka Brytania gWiettość miniatura EWysotość 28 cm Waga idealna 7-10 kg Przeznaczenie stróż, do towarzystwa West highland white terrier Zwolennicy tej rasy uważają je za najsympatyczniejsze teriery Szkocji. Budowa: Ten maty i muskularny terier ma krągtawą głowę, sprawiającą czasami wrażenie pyzatej wskutek szczególnego jej kształtu. Ma wydatny stop, a kufa zwęża się ku czarnej trufli nosowej. Żywo spoglądające, średniej wielkości oczy powinny być możliwie najciemniejsze i raczej szeroko rozstawione. Małe, stojące i spiczaste uszy pokryte są gładką sierścią. Zawsze biata szata sktada się z szorstkiej, lekko falistej okrywy i krótkiego, miękkiego podszerstka. Ogon, o długości 13-15 cm, prosty i pozbawiony piór, jest noszony wysoko i wesoło, ale nigdy zakręcony ponad grzbietem. Historia: Rasa ta została wyhodowana przede wszystkim do polowań na wydry, lisy i gryzonie. Typowe cechy psów są rezultatem selektywnej hodowli zwierząt wyłącznie czysto białych w ciągu XIX wieku. W 1907 r. nastąpiło oficjalne uznanie ze strony brytyjskiego Kennel CIubu. Usposobienie, charakter: West highland white terrier jest bezczelnym, wesołym i radosnym psem, bardzo oddanym, ale też bardzo stanowczym. Musi być wychowany i prowadzony silną ręką i wymaga dużej uwagi ze strony swego pana. Mimo niewielkiego wzrostu nadaje się znakomicie na stróża: jest zawsze czujny i działa bez lęku. Pielęgnacja: Wystarczy wyszczotkowanie szaty. Skubanie nie jest konieczne, za to (rymowanie pożądane. Przestrzeń życiowa: Przystosowuje się natychmiast do obyczajów domu; goni kury! W/aśc/wa rasie charakterystyczna biata szata znalazła odbicie w nazwie psa: west highland white ter108 BULTERIERY Bulterier To zwierzę ma najsilniejszy zgryz ze wszystkich psów. Twarde i nieobecne spojrzenie dziata na obcych onieśmielająco, a pełen rezerwy charakter każe mu być wiernym tylko swemu panu. Budowa: Długa i silna głowa tego teriera ma charakterystyczny profil. Trójkątne, ukośne oczy są głęboko położone, u osobników kolorowych czarne albo ciemnobrązowe. Małe, blisko siebie osadzone uszy stoją do góry. Szata jest krótka, twarda i gładka, jak również lekko połyskliwa. Może być biała z czarnymi albo pręgowanymi plamami na głowie i uszach; dozwolone są także podpalane, jasno albo ciemno pręgowane, a także trójbarwne taty. Niebieski i brunatny są niedopuszczalne. Krótki, nisko osadzony ogon noszony jest horyzontalnie. Historia: Początki rasy odnoszą się do okresu po 1830 r., gdy w Anglii zakazano walk psów. Pewne środowiska jednak potajemnie krzyżowały buldogi z terierami, by posiąść psa bojowego, po którym nie byłoby od razu widać jego przeznaczenia. Dołączono jeszcze angielskie toy terriery i whippety, aby podnieść szybkość, zwinność, dzikość i siłę zwierząt. Około 1860 r. nastąpiły dalsze krzyżówki z angielskim terierem białym i hiszpańskimi wyżtami, jak też z dalmatyńczykiem. Rezultatem byt biały, mocny pies z krótkimi kończynami i głową w kształcie tępo zakończonego klina bez stopu. Od 1920 r. dodano jeszcze kolor do szaty, aby wyeliminować występującą często u białych egzemplarzy głuchotę. Usposobienie, charakter: Jest łagodny wobec dzieci, przywiązany i oddany swemu panu, ale zdecydowanie nieufny wobec obcych. Przestrzeń życiowa: Nie poleca się go do trzymania stale w mieszkaniu. Wizytówka pTyp wilkowaty Pochodzenie Anglia Narodowość Wielka Brytania Wielkość maty Wysokość l ok. 35-45 cm :; Waga idealna 18-32 kg Przeznaczenie stróż i do towarzystwa 109 Bulterier, wyhodowany jako pies bojowy, nadaje się znakomicie na stróża i psa do towarzystwa. Typowy i charakterystyczny jest kształt jego kufy. BULTERIERY Powyżej: bulterier miniaturowy. Poniżej: staffordshire bullterrier. Bulterier miniaturowy Ta rasa została wprawdzie uznana przez brytyjski Kennel CIub w 1943 r., ale jej standard istnieje dopiero od 1953 r. Różni się od standardu bulteriera tylko wzrostem, który mierzony w kłębie nie może przekraczać 35,5 cm. Bulterier miniaturowy nie jest jednak wynikiem zamierzonej hodowli, ale naturalną mutacją. Te zwierzęta skrzyżowano z toy terrierem, aby utrwalić nowe cechy genetyczne. Wydaje się pewne, że nigdy nie brał udziału w walkach psów. Staffordshire Bułlterrier W 1935 r. nastąpiło w Anglii oficjalne uznanie standardu: ma krótsze kończyny od bulteriera i jest bardzo podobny do buldoga z lat trzydziestych. Pierwotnie został wyhodowany do walki z bykami. Dziś jest pierwszorzędnym stróżem posiadłości. 110 TERIER OZDOBNY Yorkshire terrier Yorkshire terrier, który najmniejszego psa na świecie - chihuahua - przerasta bardzo niewiele, zalicza się dziś do ulubionych ras. Budowa: Typową dla tej rasy szatę stanowią bardzo długie (sięgające do ziemi), cienkie, jedwabiście lśniące i proste włosy okrywy. Charakterystyczna jest też maść, tj. stalowobtękitna okrywa i podpalana reszta. Mata głowa, z krótką raczej kufą, kończy się czarną truflą nosową. Drobne, stojące uszy w kształcie litery "V" są osadzone wysoko, a średniej wielkości ciemne oczy nadają zwierzęciu wyraz uważny i inteligentny. Mocno owłosiony ogon noszony jest nieco ponad linią grzbietu i skrócony do potowy. Historia: Rasa ta powstała dopiero około stu lat temu, przy czym jej pochodzenie jest nie całkiem jasne. Prawdopodobnie jest wynikiem krzyżówek blackandtanterriera, skye terriera i dandie dinmonta. Do tego dochodzi jeszcze, być może, wpływ maltańczyka. Pierwotnie yorkshire terrier był zdecydowanie większy i bywał też używany do norowania. Usposobienie, charakter: Ma żywe i wesołe usposobienie, przy czym nie da się zastraszyć ani większym psom, ani obcym. Nadaje się znakomicie na stróża. Lubi znajdować się stale w centrum zainteresowania. Pielęgnacja: Szata musi być szczotkowana co najmniej dwa razy w tygodniu, często kąpana, a końce włosów ucinane. Szczenięta rodzą się czarne i osiągają maść dorosłych zwierząt dopiero ok. 18 miesiąca życia. Przestrzeń życiowa: Pies dobrze czuje się w mieszkaniu. 111 Wizytówka Typ lisowaty Pochodzenie Anglia Narodowość Wielka Brytania Wielkość miniatura Wysokość 25 cm Waga idealna do 3,1 kg Przeznaczenie do towarzystwa JAMNIKI Typ jamnikowaty Pochodzenie Niemcy Narodowość Niemcy Wttdtośc miniatura Wysokość w zależności od wagi Waga idealna do 9 kg Przeznaczenie myśliwski, stróż, do towarzystwa Jamnik standardowy Jamnik jest energicznym i odważnym psem. Mimo wspaniałego węchu, z usposobienia jest raczej podobny do teriera niż do (ropowców. Nade wszystko lubi wdzierać się do podziemnych korytarzy, by stawać oko w oko z dzikimi królikami, lisami albo borsukami. Budowa: Jamnik nie sprawia wrażenia niezdarnego mimo krótkich kończyn i wydłużonego tułowia. Jego podłużna głowa zwęża się stopniowo do trufli nosowej. Stopu praktycznie nie ma, a długi grzbiet nosa jest lekko wygięty. Oczy są ciemne i średniej wielkości. U osobników cętkowanych jedno oko albo oba mogą być częściowo bądź całkowicie niebieskie. Uszy, raczej długie i szerokie, bardzo ruchliwe, zwisają płasko. Lekko wygięty ogon kontynuuje linię grzbietu. Zależnie od rodzaju szaty wyróżnia się trzy odmiany. Jamnik krótkowłosy: krótka, gęsta, połyskliwa i gładka sierść na miękkiej, elastycznej skórze; spiczasty, lekko owłosiony ogon. Szata może być jednobarwna, pręgowana albo cętkowana, przy czym wszystkie kolory są dozwolone - od czerwonożóttego do czarnego z podpalanymi plamami. Kolor biały dopuszczalny jest jedynie w formie małej plamki na piersi albo jako pojedyncze cętki JAMNIKI Jamnik szorstkowtosy: szata składa się z szorstkiej, gęstej, ściśle przylegającej okrywy i podszerstka. Pies ma również brodę i krzaczaste brwi. Gęsto :.vtosiony ogon zwęża się ku końcowi, ale nie tworzą się na nim frędzle. Wszystkie kolory są dozwolone. Białe plamy na piersi są dopuszczalne, ale nie są pożądane. Historia: Na malowidłach ściennych w starożytnych egipskich świątyniach są przedstawione psy z wydłużonym tułowiem i krótkimi kończynami. Wizerunki takich zwierząt istnieją też w Meksyku, Grecji, Peru i Chinach. Wielu fachowców podejrzewa jednak pochodzenie czysto niemieckie, ponieważ w licznych rzymskich osadach na terenie germańskim znaleziono szczątki psów bardzo podobnych do jamnika. Oficjalna kynologia zaczęta zajmować się tym psem już K XVIII wieku, a w 1888 r. doszło do założenia pierwszego klubu jamników. posobienie, charakter: Jamnik, bardzo żywy i inteligentny, przejawia czasami charakter nieco drażliwy i nadwrażliwy. Ma wybitny talent porozumiewania się, jest uważny, ciekawy i bardzo dba o swoją prywatność. Jamnik musi być jednak wychowywany w sposób stanowczy i konsekwentny, ponieważ w przeciwnym razie wyrasta z niego samowolny uparciuch. Tego psa nie wolno nigdy traktować jako kanapowca, raczej jak dumnego myśliwego, który mimo swych niewielkich rozmiarów zachował ducha i inteligencję dużego psa. Pielęgnacja: Jamniki mają skłonności do tycia. Długowłosy typ jamnika potrzeCJJe naturalnie staranniejszej pielęgnacji szaty niż jamniki krótkowłose. Szorst3włose jamniki zaś wymagają takiej pielęgnacji sierści, jak sznaucery. Przestrzeń życiowa: Jamnik nie musi dysponować dużą ilością miejsca. Pies E' sardzo przywiązany do rodziny i niechętnie pozostaje sam. Bawi się chętiakże z dziećmi, ale nie znosi złośliwości. ,ga: Zaleca się nabywanie tylko takich zwierząt, które pochodzą od ównoważonych i dobrze ułożonych rodziców. 113 Będąc psem myśliwskim, jamnik lubi wchodzić do nor dzikich zwierząt, jak borsuki, króliki i lisy. Na tej stronie: jamnik długowłosy. Na stronie poprzedniej: jamnik szorstkowtosy (powyżej) i jamnik krótkowłosy (poniżej). JAMNIKI 114 JAMNIKI Jamnik miniaturowy Rasa ta powstała z krzyżówki jamnika, sznaucera i pinczera. U jamnika miniaturowego obwód piersi musi wynosić pomiędzy 30 a 35 cm, przy wadze maksymalnej 4 kg. Pożądane fizyczne cechy są takie same jak u jamnika standardowego i także tutaj rozróżnia się trzy odmiany: krótkowłosą, długowłosą i szorstkowtosą. Również pod względem temperamentu, pielęgnacji i przestrzeni życiowej do jamnika miniaturowego odnosi się to samo, co zostało opisane przy jamniku standardowym. Jamnik króliczy Ten rodzaj jamnika zawdzięcza swoją nazwę faktowi, że został wyhodowany specjalnie do oolowań na króliki. Także w tym przypadku wyróżnia się trzy kategorie. Jedyna różnica dotyczy obwodu klatki piersiowej, która u jamnika króliczego przy wadze do 3,5 kg musi wyno[sić poniżej 30 cm. Strona poprzednia: szczenię jamnika szorstkowtosego. Ugory: jamnik miniaturowy. Po lewej: jamnik króliczy. Ż 115 PÓŁNOCNE PSY ZAPRZĘGOWE Wizytówka Typ wilkowaty Pochodzenie Skandynawia Narodowość .Skandynawia Wielkość średni Wysokość pies: 60 cm suka: 55 cm i więcej Wa 30 kg ::y Przeznaczenie pociągowy, do towarzystwa Pies grenlandzki Pies grenlandzki jest typowym psem pociągowym. Zachował swoją stadną naturę, silny instynkt łowiecki, jak też radość z pracy w zaprzęgu. Budowa: Ta rasa ma silny i muskularny korpus z szeroką głową i wykształconym, ale nie wydatnym stopem. Kufa jest mocna, klinowata i kończy się czarną truflą nosową, która w lecie może stać się cielista. W miarę możności ciemne oczy położone są lekko ukośnie, ani wytrzeszczone, ani położone głęboko. Małe, trójkątne uszy z zaokrąglonymi czubkami są postawione. Szata może mieć wszystkie kolory i być jednolita albo wielobarwna. Składa się raczej z długiej, prostej, szorstkiej okrywy, nie falistej i nie kręconej, oraz z gęstego, miękkiego podszerstka. Silny, raczej krótki, zakręcony ogon jest osadzony wysoko. Historia: Według niektórych fachowców pies grenlandzki pochodzi od polarnego wilka, z którym ma wspólne niektóre cechy fizyczne, jak np. ukośne oczy i silny kark albo instynkt sfory. Grenlandzcy Eskimosi używali tych zwierząt z dawien dawna do zaprzęgów i polowań. Usposobienie, charakter: Musi czuć silny autorytet. Nie jest przywiązany wyłącznie do jednej osoby; przy zmianie właściciela może przyzwyczaić się do nowego pana. Nie nadaje się do stróżowania ani obrony, zwierzęta dążą do niezależności i samostanowienia. Pielęgnacja: Szata musi być regularnie szczotkowana, szczególnie podczas linienia. Przestrzeń życiowa: Nie nadaje się do życia w mieszkaniu. P/es grenlandzki, typowy pies do zaprzęgu, zawdzięcza swoją sławę przede wszystkim pierwszej zwycięskiej wyprawie polarnej. 116 PÓŁNOCNE PSY ZAPRZĘGOWE Samojed, ze swym śnieżnobiałym futrem i kufy, wzbudza u każdego zainteresowanie i Samojed jakby roześmianym wyrazem sympatię. Wizytówka Budowa: Sprawny i muskularny, niezbyt długi tutów dźwiga mocną głowę, zwężającą się klinem do zazwyczaj czarnej trufli nosowej. Migdałowe, ukośne oczy są rozstawione raczej szeroko, ich kolor może oscylować od orzechowego do ciemnobrązowego. Gęsta sierść pokrywa stojące do góry, osadzone po bokach uszy. Szata sktada się z gęstego, miękkiego podszerstka i długiej, prostej, odstającej szczeciny ze srebrnym połyskiem na końcach. Dopuszczalne kolory to biaty, biały z lekkim biszkoptowym, jak również kremowy. Bardzo mocno owłosiony ogon noszony jest ponad grzbietem. Gdy pies jest czujny, trzyma ogon na bok. Historia: Samojed pochodzi z rodziny mocnych północnoeuropejskich szpiców, przy czym rasa ta otrzymała nazwę od syberyjskiego plemienia Samojedów, którzy używali tych psów w zaprzęgach i do pilnowania stad reniferów. Zwierzęta byty znane ze swej wytrwałości i wytrzymałości przy pracy i brały udział w wyprawach polarnych pierwszych europejskich badaczy. Pierwotnie istniała mnogość maści (czarny, biaty i czarny, czarny i jasnobrązowy), z czasem zwyciężył jednak kolor śnieżnobiały. Pod koniec XIX wieku handlarze zbijali duże majątki na wspaniałych, białych psich futrach. Kilka egzemplarzy tej rasy przywieźli do Europy. Tu jednak, na szczęście, spotkał zwierzęta lepszy los. Typ lisowaty Pochodzenie Europa Północna Narodowość Skandynawia Wielkość średni Wysokość pies: 51-56 cm suka:46-51 cm Waga idealna 20-30 kg Przeznaczenie do towarzystwa Usposobienie, charakter: Samojed jest żywym psem, inteligentnym, o niezależnym charakterze. Wyróżnia się wyjątkową życzliwością, także wobec obcych. Ma dobry, zazwyczaj wesoły charakter i z natury czuje pociąg do człowieka. Nie można jednak oczekiwać od niego odpowiedzialnego stróżowania. Pielęgnacja: Długa szata samojeda wymaga starannej pielęgnacji. Przestrzeń życiowa: Może także żyć w mieszkaniu, wtedy jednak potrzebuje długich spacerów. Cierpi przy upałach. Lubi chłód i śnieg. Białe futro samojeda przyciągnęło pod koniec XIX wieku handlarzy futer, którzy bezskutecznie próbowali dla zysku hodować go w Europie. 117 PÓŁNOCNE PSY ZAPRZĘGOWE Wizytówka Typ wilkowaty Pochodzenie Syberia Narodowość Stany Zjednoczone Wieltofifi średni Wysokość pies: 53-60 cm suka: 51-56 cm Waga idealna pies: 20,5-27 kg suka:16-22 kg Przeznaczenie pociągowy, do towarzystwa Siberian husky Husky syberyjski jest pięknym psem z imponującym temperamentem, olbrzymią sita i wielką wytrwałością. Budowa: Husky syberyjski, rączy i mocny pies, ma sylwetkę kwadratową, jak też średniej wielkości gtowę z zaokrągloną kością potyliczną, wydłużoną kufą i wydatnym stopem. Migdałowe oczy osadzone są ukośnie i mają różne odcienie, od niebieskiego do brązowego, przy czym bywa, że każde oko jest inne. Trójkątne, średniej wielkości uszy stoją pionowo, blisko siebie i są wewnątrz jak i zewnątrz gęsto owłosione. Gęsty podszerstek stanowią miękkie i proste włosy średniej długości. Maść szaty nie odgrywa w standardzie dużej roli, przy czym często spotyka się typową białą maskę na kufie. Gęsto owłosiony ogon zwisa w stanie spoczynku i podczas pracy. Gdy zwierzę jest czujne wygina ogon w tuk. Historia: Syberyjski husky został wyhodowany przez Czukczów, wschodniosybęryjskich nomadów do stróżowania i do zaprzęgu, a także do pilnowania renrierów. Przez setki \at husky pozostawał tylko na obszarze Syberii, skąd w końcu przywieźli go do północnej Ameryki handlarze łuter. Dzisiaj )estwy korzystywany na całym świecie również jako pies do towarzystwa. ; 118 l PÓŁNOCNE PSY ZAPRZĘGOWE Usposobienie, charakter: Husky syberyjski ma silną osobowość, która ukształtowała się w swobodnym i surowym środowisku Pótnocy. Te cechy charakteru należy bezwarunkowo brać pod uwagę, jeżeli chce się wziąć takiego psa za towarzysza. Prawidłowo utrzymywane zwierzę ma ze swoją rodziną zawsze głęboki kontakt i potrafi dobrze obchodzić się z dziećmi. Między panem a psem musi być ustalona hierarchia, gdyż tylko wtedy pies jest niezawodnie posłuszny. Mimo swej niebywałej siły nie nadaje się do stróżowania, bowiem nie zna pojęcia własności. Zazwyczaj husky syberyjski wyje zamiast szczekać. Pielęgnacja: Nie wymaga szczególnej pielęgnacji. Przestrzeń życiowa: Husky nadaje się również do miasta, ale trzeba mu wte' (ty zapewnić wybieganie i swobodę ruchu. Źle znosi upał. ga: Z trudem znoszą obecność kotów i mają często skłonność do ucieczek 119 Siberian husky bezproblemowo znosi niskie temperatury i dlatego jest jakby stworzony do surowego syberyjskiego klimatu. PÓŁNOCNE PSY ZAPRZĘGOWE Jw Swilkowaty ":: l" Pochodzenie B SAmeryka PótnocnE [ Narodowość [ Stany Zjednoczofero WWwa66 pśrednidużyr""" ' Wysokość pies: 64-71 crn suka: 58-66 cm Waga idealna pies: 29-35 kg suka: 22-31 kg Przeznaczenie pociągowy, do towarzystwa Alaskan malamute Ten szpic należy do najstarszych ras psów pociągowych, przy czym jest jeszcze mocniejszy niż husky syberyjski i dysponuje taką sita i wytrzymałością, że dawniej wykorzystywano go do przenoszenia ciężarów na dtugie dystanse. Budowa: To silne i krępe zwierzę ma kwadratową sylwetkę i szeroką głowę, która przechodzi przez łagodny stop i wydłużoną kufę w zakończony czarną truflą nos. Brązowe, migdałowe oczy średniej wielkości są ustawione skośnie. Małe, trójkątne uszy, szeroko rozstawione, pies nosi pionowo albo odgięte do tyłu. Szata składa się z gęstego, miękkiego podszerstka i twardych, grubych, odstających od skóry włosów okrywy. Akceptowana jest maść biała, jasnoszara do czarnej albo złocista do ciemnoczerwonej z białymi plamami na brzuchu, kończynach i kufie. Gęsto zarośnięty, wysoko osadzony ogon zwisa w stanie spoczynku, a podczas pracy jest noszony nad grzbietem. Historia: Rasa ta, zawdzięczająca swą nazwę prawdopodobnie eskimoskiemu plemieniu Malemutów, była wykorzystywana podczas polowań na niedźwiedzie i wilki oraz do pilnowania stad karibu. Wysoka jakość tej rasy pogorszyła się wraz z pojawieniem się na Alasce pionierów, bo doszło do wielokrotnych krzyżówek z importowanymi psami. W końcu w 1926 r. podjęto w USA kroki zmierzające do ocalenia czystości rasy. Usposobienie, charakter: Nadaje się zarówno do polowania, jak i do życia w rodzinie. Szczególnie wysoko ceni, gdy się z nim rozmawia, sam odpowiada modulowanym popiskiwaniem. Nie nadaje się do stróżowania. Pielęgnacja: Szata musi być raz w tygodniu wyszczotkowana, za to kąpany powinien być rzadko. Przestrzeń życiowa: Przyzwyczaja się do życia w mieszkaniu, jeżeli tylko istnieje możność codziennych długich spacerów. 120 PÓŁNOCNE PSY ZAPRZĘGOWE Ełkhund Pod tą nazwą są prowadzone dwa różne norweskie ełkhundy. Są to niewątpliwie norweskie szpice, które uchodzą za najbardziej samowolne psy. Oprócz polowania na duże dzikie zwierzęta dają się wytresować również jako psy do zaprzęgów, ale są też znakomitymi psami do towarzystwa. Cechy charakterystyczne tej rasy nie zmieniły się zasadniczo w ciągu tysiącleci, przy czym rozróżnia się dwie odmiany: norweskiego ełkhunda szarego (Norsk EIghund Gra i czarnego (Norsk EIghund Sort). Oprócz barwy szaty różni je także nieznacznie wzrost. Budowa: Ta rasa posiada krótki i zwarty korpus z typową głową szpica. Cechuje ją wydatny stop, prosty grzbiet nosa i kufa, która się stopniowo zwęża. Oczy są owalne, średniej wielkości i ciemnobrązowe. Spiczaste, stojące uszy są osadzone wysoko. Podobnie wysoko osadzony włochaty, zawinięty ogon szpic nosi nad grzbietem. Szata szarego ełkhunda jest w różnych odcieniach szarości, przy czym brzuch i wewnętrzna strona kończyn są trochę jaśniejsze. Czarny ełkhund ma połyskliwą czarną szatę z odrobiną bieli na piersi i kończynach. Obie rasy mają gęstą, wodoodporną i raczej szorstką sierść z dłuższą kryzą wokół szyi. Historia: W Norwegii znaleziono szkielety psów z okresu kamiennego podobne do szkieletów dzisiejszych ełkhundów. Ełkhunda używano przede wszystkim do polowań na jelenie, rysie, niedźwiedzie i łosie. W 1966 r. nastąpiło oficjalne uznanie rasy przez FCI. W niektórych rejonach Skandynawii zwierzęta te są jeszcze dzisiaj używane do polowania. Usposobienie, charakter: Zwierzęta tej rasy są odważne i zdecydowane. W roli psa do towarzystwa okazują się wiernymi towarzyszami człowieka i nadają się również do stróżowania. Jednak trzeba im pozostawiać pewną swobodę podejmowania decyzji. Pielęgnacja: Ełkhund wymaga pożywienia bogatego w proteiny, ale niezbyt obfitego, jak również regularnego szczotkowania. Bardzo źle znosi upał. Przestrzeń życiowa: Nie nadaje się do mieszkania. Uwaga: Podobny do norweskiego ełkhunda jest norsk buhund, polarny szpic średniej wielkości. Używa się go do pomocy podczas polowań nad morzem, jako stróża oraz jako psa obronnego. Pies dostosowuje się doskonale do układów rodzinnych, lubi dzieci, jest bardzo zrównoważony i nieagresywny. 121 Narodowość Norwegia Wielkość średnimaty Wysokość Szary: pies: 52 cm suka: 49 cm Czarny: pies: 47 crr suka:44 cm Waga idealna 23 kg Przeznaczenie myśliwski, stróż, pociągowy i do towarzystwa PÓŁNOCNE PSY MYŚLIWSKIE Łajka Rosyjskie łajki stanowią grupę pótnocnych psów, podobnych do syberyjskiego husky w budowie, szacie, maści, a także w zastosowaniu. Obecnie rozróżnia się, w zależności od pochodzenia, trzy rasy: łajka rosyjskoeuropejska, łajka zachodniosyberyjska i fajka wschodniosyberyjska. Budowa: Łajki charakteryzują się mocną i szczupłą budową z twardym, gładkim i gęstym włosem, jak też dobrze rozwiniętym podszerstkiem, dzięki któremu okrywa wydaje się pełniejszą. Głowa, uszy i przednie kończyny są owłosione krótko, podczas gdy wokół szyi tworzy się gęsta kryza. Do dopuszczalnych umaszczeń zalicza się sól i pieprz, łaciaty, cętkowany, biały, szary, czarny, czerwony albo brązowy we wszelkich odcieniach. Głowa tworzy równoboczny trójkąt przechodzący od czaszki stopniowo w długą spiczastą kufę. Owalne i ciemne oczy łajka ma ustawione ukośnie, a uszy, ruchliwe, spiczaste i trójkątne, osadzone wysoko. Ogon może być zarówno wygięty jah i sierpowaty, pies nosi go ponad grzbietem, i Historia: Pochodzenie fajek częstokroć jest mylone z pochodzeniem wilka polarnego. Zabiegi hodowlane Sowietów wokół tej północnej rasy rozpoczęty się w 1930 roku, gdy wobec problemów ze zmotoryzowanym transportem na Syberii stało się konieczne ponowne sięgnięcie do pomocy psa. Selekcja bazowała na zadomowionych w tym rejonie fajkach, rozprzestrzenionych od Laponii po Syberię Wschodnią. Do hodowli nie została jednak dołączona łajka czukocka, ponieważ w stosunku do wymagań była zbyt drobna. W 1947 r. sowiecki kongres kynologów uznał cztery rasy: karelskofińską, rosyjskoeuropejska, zachodniosyberyjska i wschodniosyberyjska. FCI uznał wszystkie z wyjątkiem pierwszej. Usposobienie, charakter: Łajka ma silną i rezolutną osobowość. Jest społeczj na, ale pełna rezerwy, mniej wesoła i otwarta niż husky. Przestrzeń życiowa: Nie nadaje się do życia w mieście. Potrzebuje dużo prze strzeni i niezbyt ciepłego klimatu. 123 PÓŁNOCNE PSY MYŚLIWSKIE Wizytówka Typ wilkowaty ; Pochodzenie Karelia :: Narodowość Finlandia ..;.-3 Wielkość średni Wysokość pies: 54-60 cm l suka: 48-53 cm Waga idealna 20-25 kg Przeznaczenie myśliwski, stróż i do towarzystwa Karelski pies na niedźwiedzie Karelski pies na niedźwiedzie jest typowym psem Północy. Posiada szalenie wrażliwy stuch i bardzo wyrobiony węch. Budowa: Ten mocny, o nieco prostokątnej sylwetce pies ma stożkowatą głowę z lekkim stopem i prostym grzbietem nosa. Ciemne i małe oczy spoglądają żywo. Uszy są stojące, trójkątne i średniej wielkości. Szata składa się z prostej i twardej okrywy nad gęstym, miękkim podszerstkiem. Maść jest czarna z białymi plamami na głowie, szyi, piersi, brzuchu i kończynach. Średnio długi ogon wygięty jest w tuk ponad grzbietem. Historia: Już od setek lat pies ten żyje w okolicy jeziora Ładoga. Rosjanie, jak i Finowie, używają go przede wszystkim do polowań na niedźwiedzie, łosie i dziki. Utrzymanie i odtworzenie tej rasy było możliwe dzięki selekcji hodowlanej z udziałem nielicznych ocalałych osobników. W 1935 r. nastąpiło oficjalne uznanie rasy przez fiński związek kynologiczny, a w 1946 r. przez FCI. Usposobienie, charakter: Ten dumny i niesforny pies jest bardzo przywiązany do swego pana, a wobec innych psów nie przejawia agresji. Jeżeli nie jest używany do polowania, okazuje się dobrym stróżem i miłym psem rodzinnym. Rasa nie nadaje się do mieszkania. Uwaga: W Kanadzie istnieje pies na niedźwiedzie tahitan, lisowaty pies o biatoczarnej sierści i wysokości w kłębie 30-40 cm. Uderzający jest jego niepowtarzalny ogon: 13-20 cm długości, noszony do góry w kształcie pióropusza. 124 SZPICE EUROPEJSKIE Szpic wilczasty (keeshond) Szpic wilczasty należy do typowych holenderskich ras szpiców, wykorzystywanych do pilnowania statków pływających po kanałach. Określenie keeshond pochodzi prawdopodobnie od dwu holenderskich bojowników o wolność, Keesa de Wit i Keesa de Gyselaer. Budowa: Szpic wilczasty ma tułów krótki i krępy, pokryty szarą sierścią. Szata składa się z miękkiego, gęstego podszerstka i długich, twardych szczeciniastych włosów okrywy. Klinowata głowa charakteryzuje się wydatnym stopem i średniej długości lisowatą kufą z czarną truflą nosową. Oczy ciemne, migdałowe, są otoczone typową maską, podobną do okularów. Małe, spiczaste, stojące uszy są osadzone wysoko. Szpc wilczy ma wysoko osadzony włochaty ogon, najczęściej z czarnym końcem, który nosi nad grzbietem zawinięty. Forma zawinięta podwójnie ceniona jest szczególnie. Historia: Jego korzenie są dość niejasne, ale prawdopodobnie pochodzi od jednej z najstarszych ras szpiców, które z kolei byty potomkami wilka polarnego, żyjącego wówczas na wybrzeżach Morza Bałtyckiego. Około 1900 r. pierwsze egzemplarze szpica wilczego dotarty do Anglii, gdzie znalazły natychmiast licznych wielbicieli. W kilka lat później Holendrzy ustalili standard dla tej rasy. Usposobienie, charakter: Ma żywą i miłą osobowość. Jest posłuszny i czujny. Pielęgnacja: Jego szata musi być codziennie starannie pielęgnowana. Wizytówka Typ lisowaty Pochodzenie Holandia Narodowość Holandia Wielkość maty Wysokość 43-46 cm Waga idealna 25-30 kg :., Przeznaczenie stróż i do towarzy.staa SZPICE EUROPEJSKIE Szpic duży Tylko jeden standard opisuje wszystkie niemieckie rasy szpiców, ponieważ różnią się między sobą jedynie wielkością i maścią. Budowa: Szpic posiada krępy tułów z lisią głową, umiarkowanym stopem, lekko spłaszczonym grzbietem nosa i czarną truflą nosową. Ciemne, położone ukośnie oczy zawsze uważnie badają okolicę. Uszy są małe, trójkątne, nadzwyczaj ruchliwe i osadzone blisko siebie. Szata (biała, brązowa, czarna) składa się z odstających szczeciniastych włosów okrywy i gęstego podszerstka. Wokół szyi stoi gęsta kryza. Włochaty ogon noszony jest zawinięty ponad grzbietem. Historia: Praprzodkiem wszystkich szpiców byt prawdopodobnie starożytny pies torfowiskowy, którego cechy charakterystyczne są widoczne jeszcze dzisia u pewnych ras, jak np. u chowchow. Usposobienie, charakter: Szpic duży nawiązuje bardzo ścisły kontakt ze swym panem i nie toleruje w pobliżu innych zwierząt, ba, z zazdrości potra' nawet chorować. Wobec innych psów jest bardzo odważny, nawet jeżeli ss dużo większe. Uchodzi też za dobrego stróża i dzielnie broni majątku swegc pana. Dzięki znakomitej pamięci daje się łatwo układać. Pielęgnacja: Szata szpica musi być trzy, cztery razy tygodniowo szczotkowana, nie poleca się jednak kąpać psa. Potrzebuje zdrowego żywienia (do którego od czasu do czasu dodaje się margarynę lub drożdże piwne). SZPICE EUROPEJSKIE Szpic średni Szpic średni posiada podobne cechy fizyczne jak szpic duży, od którego różni się jedynie wzrostem (wysokość w ktębie 29-36 cm) i maścią. Istnieją najrozmaitsze odmiany kolorystyczne szpica średniego: jednolite śnieżnobiała albo brązowa (podczas konkursów mogą być ocenianie łącznie), czarna, pomarańczowa i szara. Zwierzęta są wesołe, żywe i uważne, ale czasami mogą być bardzo zamknięte. Szpic średni szczeka mato i jest dobrym stróżem. Szpic maty Ten szpic różni się od średniego tylko wzrostem (wysokość w ktębie 23-28 cm). W minionych stuleciach rasa ta była szeroko rozpowszechniona i cieszyła się dużą popularnością, przede wszystkim wśród arystokratów i artystów. Obecnie szpic ten jest w Europie i USA nader popularny. Jedną z przyczyn jest wesoła, bystra i oddana natura psa, który bardzo przywiązuje się do swego pana, a wobec obcych zachowuje dużą nieufność. Jest bardzo wrażliwy, posłuszny i łatwo daje się ułożyć. Szpic maty szczeka częściej niż średni i ma donośny głos. Szpic miniaturowy (Pomeranian) Jest to miniaturowa forma szpica małego (wysokość w ktębie najwyżej 22 cm). Podczas wystaw różne maści ocenia się razem, nie zaś oddzielnie jak u większych szpiców. Suki mogą mieć większą wagę niż psy (2-2,5 kg wobec 1,8-2 kg), aby ciąża i poród byty łatwiejsze. Poza tym szpic miniaturowy ma ten sam charakter, co szpic maty, tylko jeszcze bardziej się przywiązuje i jest bardziej wrażliwy. Wobec obcych szpic miniaturowy zachowuje się z najwyższą rezerwą i krnąbrnieć 127 Powyżej: szpic maty. Ten pies może poszczycić się stawnymi wielbicielami, jak Ludwik XVI i Maria Antonina. SZPICE AZJATYCKIE Eurasier Wizytówka Typ lisowaty Pochodzenie Niemcy Narodowość Niemcy Wielkość średni Wysokość pies: 52-60 cm suka:48-56 cm Waga idealna pies: 25-30 kg suka: 20-26 kg Przeznaczenie stróż i do towarzystwa Ta bardzo młoda rasa (1973) powstała przez kontrolowaną krzyżówkę chowchow oraz szpica wilczastego i najpierw otrzymała nazwę wolfchow. Budowa: Eurasier ma nieprzepuszczalną szatę z gęstych pótdtugich włosów w kolorze czerwonym do piaskowego, szaroczarnego i czarnego (z jaśniejszymi śladami). Oczy są ciemne i lekko migdałowe. Małe, trójkątne uszy stoją do góry. W stanie spoczynku ogon zwisa aż do stawu skokowego, w ruchu jest noszony zawinięty ponad grzbietem. Historia: Selekcja hodowlana eurasiera została przeprowadzona w latach pięćdziesiątych z inicjatywy stawnego austriackiego etologa, Konrada Lorenza, celem stworzenia psa pierwotnego. Usposobienie, charakter: Żywy i towarzyski eurasier jest wiernie oddany tylko jednemu człowiekowi albo jednej rodzinie. W nim łączą się wszystkie cechy psa pierwotnego, w tym instynkt bronienia swego pana i jego majątku. To zwierzę musi być wychowywane łagodnością, szczeka mało i tylko czasami rozlega się warczenie podobne do wilczego. Przymusu i zagród eurasier nie znosi. Przestrzeń życiowa: Eurasier musi się wybiegać. Uwaga: Rasa ta nie jest w stanie znieść zmiany właściciela, dlatego szczenięta mogą mieć najwyżej trzy miesiące, gdy bierze się je do siebie. Dopiero niedawno wyhodowany eurasier jest jeszcze mato rozpowszechniony poza Niemcami. 128 SZPICE AZJATYCKIE Chowchow Ta rasa posiada absolutnie niepowtarzalne cechy: wnętrze pyska zwierząt i język muszą być niebiesko czarne, a ich chód przypominać chodzenie na szczudłach, ponieważ tylne kończyny są silnie spionizowane. Budowa: Pies ma tułów krótki i prosty. Szeroka i płaska głowa przechodzi przez maty stop w kwadratową kufę. Migdałowe i małe oczy są na ogół ciemne. Małe, grube uszy stoją do góry, daleko od siebie. Włosy raczej długiej, gęstej i bujnej szaty odstają na całym ciele. Maść musi być zawsze jednolita: czarna, niebieska, kremowa, biała albo cynamonowa, na ogół trochę jaśniejsza na wewnętrznej stronie ud i pod ogonem. Są dwie odmiany: krótkoi długowłosa. Długowłose chowchow zdarzają się częściej i wokół szyi noszą potężną grzywę oraz kępki włosów na stopach. Wysoko osadzony ogon zakrzywia się nad grzbietem do przodu. Historia: Rasa pochodzi prawdopodobnie z Mongolii i stamtąd dawno temu przywędrowała do Chin. W drugiej połowie XIX wieku pierwsze okazy dotarły na pokładach statków handlowych poprzez Anglię do Europy. Usposobienie, charakter: Przez swą lwią grzywę i potężną niedźwiedzią kufę, jak też ponure wejrzenie chowchow robi wrażenie dość agresywnego. Ma jednak spokojny, niezależny charakter, jest absolutnie oddany i wierny. Wobec obcych nieufny. Pielęgnacja: Szata chowchow wymaga pedantycznej pielęgnacji. Przestrzeń życiowa: Spokojny, cichy i nadzwyczaj czysty, doskonały do mieszkania. Wizytówka! TYP ] lisowaty :' Pochodzenie J Mongolia { Narodowość Wielka Brytania Wielkość średnimaty Wysokość pies: 48-56 cm suka: 46-51 cm Waga idealna ok. 21 kg Przeznaczenie :do towarzystwa 129 Szata chowchow może mieć różne kolory, ale zawsze musi być jednolita. Po lewej: egzemplarz czarny. Powyżej: chowchow płowy. PSY GOŃCZE Bloodhound - Pies św. Huberta Pochodzenie Belgia Narodowość Belgia albo Wielka Brytania Wielkość średniduży Wysokość pies: 63-69 cm suka:58-63 cm Waga idealna 40-48 kg Przeznaczenie policyjny i do towarzystwa Angielskie określenie bloodhound bierze się z niebywałej zdolności odnajdywania rannej zwierzyny po śladzie jej krwi. Ponieważ jeszcze chętniej tropi ślad człowieka, dzisiaj wykorzystywany jest przede wszystkim do poszukiwania zasypanych ludzi, jak również jako pies policyjny. Budowa: Ten potężny i mocny pies pierś ma głęboką, a brzuch nie podciągnięty. Głowa, w porównaniu z resztą ciała, robi wrażenie wąskiej i długiej. Do tego dochodzi kwadratowa kufa ze zwisającymi taflami i nieco wypukłym jak u owcy grzbietem nosa Oczy są ciemnobrązowe albo orzechowe średniej wielkości i owalne w kształcie. Bardzo nisko osadzone, miękkie i długie uszy opadają po bekach. Szata składa się z krótkich, gęstych włosów, które na głowie i uszac" są trochę cieńsze. Maść może być czarna i podpalana, brązowa i podpalana, jak też czerwona. Białe plamy na piersi, kończynach i czubku ogona są również dopuszczalne. Nisko osadzony, długi ogon zwęża się ku końcowi. PSY GOŃCZE Historia: Ten pies, o znanym smutnym spojrzeniu, zalicza się do najstarszych form swojej rasy. Jego pochodzenie sięga VIII stulecia. W owym czasie, wedtug doniesień, św. Hubert, dzisiaj patron myśliwych, polował w lasach ari dońskich w towarzystwie wielkiej sfory tych psów. Wkrótce zalety tej rasy odfcyli królowie Francji, a w 1066 r. jej przedstawiciele dotarli z Wilhelmem ZdoBbywcą do Anglii. Rasa ta występowała w Belgii jako SaintHubert, Anglicy nazywali ją Bloodhound. W końcu FCI ujęta ją jako jedną rasę. Usposobienie, charakter: Pies św. Huberta ma nieśmiałą, przyjacielską, ale majestatyczną naturę. Jest bardzo przywiązany do swojego pana, a wobec obcych raczej niechętny. Podczas tresury trzeba być w stosunku do niego zawsze miłym i nie uciekać się nigdy do kary, gdyż to go bardzo rani. Agresywne zachowania są tej rasie obce. Relęgnacja: Bloodhound potrzebuje dużo ruchu, aby nie tyć. Przestrzeń życiowa: Mimo swych rozmiarów nadaje się idealnie do mieszkania, ponieważ jest to zwierzę ciche i bardzo łagodne, ponadto bardzo lubi dzieci. Sprawia jednak kłopot ciągłym ślinieniem się. 131 Bloodhound, skądinąd tropowiec, ma łagodny i mity charakter i nadaje się dla rodziny. PSY GOŃCZE Wysokość trikolor, biały i pi marańczowy: 60-70 cm biaty i czarny: pies: 65-72 cm suka: 62-68 cm Waga idealna 30-35 kg Przeznaczenie myśliwski Duży gończy anglofrancuski Duży gończy anglofrancuski nadaje się doskonale do polowania z nagonką w dużych sforach. Klasyfikacja FCI zna trzy rasy (trikolor, biała i czarna, biała i pomarańczowa). Budowa: Szata składa się z krótkich, dość mocnych włosów i takiej maści, jaka zawiera się już w określeniu danej rasy: trikolor (biaty, czarny, podpalany), biały i czarny (ewentualnie z cętkami), biatocytrynowy (albo biatopomarańczowy). U rasy trójkolorowej głowa jest wydłużona z przeciętnie szeroką kufą. Białoczarny gończy anglofrancuski posiada mocną, raczej krótką i silną głowę z kufą nieco szerszą. Odmiana białopomarańczowa wyróżnia się kufą dość krótką i szeroką oraz wydatnym stopem. Oczy są duże i ciemne, a uszy średniej długości, osadzone na lini oczu, opadają płasko. Ogon raczej długi jest noszony elegancko. Historia: Aby zapobiec wymarciu rasy poitevin, hodowcy skrzyżowali tę rasę z angielskim foxhoundem. Rezultatem był gończy anglofrancuski. J Usposobienie, charakter: Ten wspaniały i niezmordowany myśliwy doskonale nadaje się do pracy w grupie, ale nie do towarzystwa. J 132 PSY GOŃCZE 133 wyźtowaty Pochodzenie Wtochy Narodowość Włochy Wielkość średni Wysokość pies: 53-85 cm suka: 48-56 cm Waga Idealna 18-28 kg Przeznaczenie myśliwski, stróż, do towarzystwa PSY GOŃCZE Gończy włoski Gończy włoski zalicza się do najlepszych psów myśliwskich. FCI rozróżnia dwie odmiany: krótkowłosą i szorstkowtosą. Poza tym nie ma żadnych różnic między obiema odmianami. Budowa: Ten wysmukły pies o kwadratowej sylwetce posiada klatkę piersiową sięgającą daleko do tyłu i podciągnięty brzuch. Głowa jest wąska i wydłużona, ze słabo zaznaczonym stopem, a owczy, długi grzbiet nosa kończy się dużą czarną truflą nosową. Duże i ciemne, migdałowe oczy świadczą o łagodności. Długie, trójkątne uszy zwisają. Szata odmiany krótkowłosej jest gęsta, połyskliwa i jakby szklista, podczas gdy odmiana szorstkowtosą ma sierść szorstką, długości najwyżej 5 cm i krótką brodę. Dopuszczona jest maść jednolicie czerwona we wszystkich odcieniach oraz czarna z czerwonymi plamami. Dopuszczalna jest też biała gwiazdka na piersi. Długi ogon zwęża się ku końcowi. Historia: Gończy włoski jest rasą bardzo starą, w której od czasów rzymskich wprowadzono tylko nieliczne zmiany i której przodkowie pochodzą z dawnego Egiptu. Są jedną z pierwszych ras uznanych przez włoski związek kynologiczny, założony w Mediolanie w 1882 r. Usposobienie, charakter: Gończy włoski jest bardzo przywiązany do swojego pana i do domu, a wobec dzieci zachowuje się łagodnie i cierpliwie. Jest psem ogromnie wrażliwym, pojętnym i posłusznym, ale musi być wychowywany łagodnością. Pies może być tresowany wyłącznie przez swego pana. 135 PSY GOŃCZE yarodowość yzwajcaria Wysokość 42-50 cm Waga idealna 25-30 kg Przeznaczenie myśliwski Gończe szwajcarskie Gończy szwajcarski od 1987 r. uchodzi za odrębną rasę z własnym standardem, który rozróżnia cztery odmiany. Są to: gończy berneński, gończy z Jury (z typami Bruno i St. Hubert), gończy lucerneński i gończy szwajcarski (Schwyzer). Wszystkie posiadają znakomity węch i silny gtos. Budowa: Szczupła głowa ma wydatny stop, wydłużoną kufę, zazwyczaj lekko owczy grzbiet nosa i dużą czarną truflę nosową. Ciemne oczy mają wyraz łagodny. Duże, nisko osadzone uszy są bardzo długie, zwinięte i skierowane do tyłu. Zawsze gęsta, bujna sierść jest gładka albo szorstka (u gończego lucerneńskiego dozwolona jest tylko gtadkowtosa odmiana), przy czym umaszczenie może być następujące: gończy berneński - trójbarwny z czarnymi kropkani plamami na białym tle oraz podpalanymi plamami nad oczyma, na policzkach. wewnętrznej stronie uszu i nasadzie ogona. Gończy z Jury - czarny z podpalanymi plamami u typu Bruno i podobną szatą jak u bloodhounda u typu St. Hubert. Gończy lucerneński - niebieskie albo szare cętki na białym tle z dużynciemnoszarymi albo czarnymi tatami i podpalanymi plamami lub też płowymi łatami. Gończy szwajcarski - biały z pomarańczowymi albo zóttopomarańczowymi tatami, tolerowany jest także czerwony. Grzbiet jest raczej długi, prosty i silny, a niezbyt długi ogon pies nosi poziomo lub tukiem do góry. Historia: Przodkowie tej rasy byli dawniej wykorzystywani we Włoszech i w Austrii do polowań par force. Już od XVI wieku istniała doskonała szwajcarska selekcja hodowlana, ale rasa ta została przedstawiona publicznie dopiero w 1880 r. podczas wystawy w Zurychu. Usposobienie, charakter: Bardzo żywy, wytrzymały i zapalony myśliwy, przywiązany do swego pana, nigdy nie zachowuje się agresywnie. Przestrzeń życiowa: Nie nadaje się do życia w domu. Gończe szwajcarskie krótkonożne Mają te same cechy, co gończe szwajcarskie, z wyjątkiem kończyn, które są krótsze (wysokość w kłębie 30-38 cm). Doskonale nadają się do polowań na drobną zwierzynę w górach i w zaroślach. Tylko gończy berneński krótkonożny nadaje się również do towarzystwa. 137 PSY GOŃCZE Wizytówka Typ jamnikowaty Pochodzenie Francja Narodowość Wielka Brytania Wielkość maty :' Wysokość 33-38 cm Waga idealna ok. 23 kg Przeznaczenie myśliwski i do towarzystwa Basset hound Basset hound bez problemu idzie po tropie zajęcy, dzikich królików i bażantów nawet w najgęstszych zaroślach. Bardzo głęboki, melodyjny gtos jest charakterystyczną cechą tej rasy. Budowa: Basset ma typową budowę jamnika z wydłużonym tułowiem i krótkimi kończynami. Głowa zwęża się nieznacznie w długą kufę z niemal niedostrzegalnym stopem. Na czole i policzkach mogą być umiarkowane fałdy. Uszy osadzone nisko, dokładnie pod linią oczu, są długie i aksamitne. Pigmentacja poważnych, rombowatych oczu sięga od czerni do brązu. Różową barwa dolnej powieki musi być na jej brzegu widoczna. Szatę stanowi gładka, krótka i zwarta sierść, która nie może być zbyt cienka. Obok maści czarnopodpalanobiatej i ptowobiałej dozwolony jest każdy kolor dopuszczalny u psów gończych. Długi i spiczasto zakończony ogon w ruchu noszony jest do góry i łagodnie szablasto wygięty. Historia: Ta rasa powstała we Francji pod koniec XVI wieku. Ogólne cechy głowy jak i wybitny węch pozwalają wnioskować, że pochodzi od bloodhounda. PSY GOŃCZE W drugiej połowie XIX wieku basset przybył do Wielkiej Brytanii i w 1883 r. został oficjalnie zarejestrowany przez Kennel CIub, jako samodzielna rasa. Usposobienie, charakter: Basset jest żywym, towarzyskim i łagodnym psem, z dobrym charakterem i bardzo przywiązany do swego pana. Potrzebuje dużo ruchu i lubi spacery na wsi, gdzie może się do woli oddawać penetracji płotów i krzaków.. Przestrzeń życiowa: Jeżeli basset jest trzymany w mieszkaniu, gdzie ma mato ruchu, ma skłonności do tycia, a na starość grozi mu artretyzm. 139 PSY GOŃCZE Beagle Bzytówka Typ wyżtowaty Pochodzenie prawdopodobnie starożytna Grecja Narodowość Wielka Brytania Wielkość mały Wysokość 33-40 cm Waga idealna 17 kg Przeznaczenie myśliwski i do towarzystwa Ten pies czuje się na polowaniu równie dobrze, jak w domu na dywanie. Zwraca uwagę szczególnie harmonijny gtos - istotna cecha charakterystyczna. Budowa: Krępy i silny beagle posiada raczej długą głowę z wydatnym stopem i kwadratową kufą. Oczy są ciemnoorzechowe, duże i okrągłe. Długie, płaskie i cienkie uszy noszone są lekko do przodu. Szata składa się z krótkich, gęstych, nieprzemakalnych włosów, przy czym dopuszczalne są wszystkie typowe dla psa gończego kolory, z wyjątkiem brunatnego. Silny, średniej długości ogon, o stożkowatym kształcie pies nosi do góry, ale nigdy zawinięty nad grzbietem. Historia: Pochodzenie tych najmniejszych reprezentantów psów gończych sięga prawdopodobnie starożytnej Grecji. Niewątpliwie Normanowie wykorzystywali beagle do polowań na zające i w 1066 r. przywieźli je do Anglii. Wówczas rasa ta była jeszcze trochę mniejsza i czasami jeźdźcy przewozili psa w torbie przewieszonej przez ramię, jeżeli nie mieścił się w jukach. W 1895 r. powstał w Wielkiej Brytanii pierwszy Beagle CIub. Usposobienie, charakter: Beagle jest żywym, wesołym i sympatycznym psem. Czasami może być uparty i potrzebny mu jest pan o silnej ręce. Pielęgnacja: Wystarczy regularne szczotkowanie szaty. Pożywienie musi być bogate w proteiny, ale nie za obfite. Przestrzeń życiowa: Beagle powinien mieć możliwość długich spacerów. Beagle jest najmniejszym spośród psów gończych. Dawniej używany do polowań - dzisiaj jest przede wszystkim dobrym psem do towarzystwa. 140 PSY GOŃCZE Gryfon niwernijski Ten aktywny i niezmordowany pies nadaje się do polowania w gęstych zaroślach. Budowa: Ma wydłużony grzbiet i głęboką klatkę piersiową, kościstą i lekką głowę, prosty grzbiet nosa i czarną truflę nosową. Na żuchwie zaznacza się ślad brody. Ciemne oczy świadczą o żywej, bezczelnej osobowości. Pótdtugie uszy osadzone są nisko. Szatę stanowi długa, sztywna, potargana, gruba i twarda sierść, jednak nigdy wełnista albo kręcona. Dopuszczone umaszczenie to wilczasty albo szaroniebieski, czarny albo czarny podpalany, jak też czerwony z czarnymi i białymi plamami. Średniej długości ogon noszony jest jak szabla. Historia: Gończy z Nivernąis pochodzi prawdopodobnie od arabskich chartów myśliwskich, które do Europy przywieźli krzyżowcy. Usposobienie, charakter: Skromny, wytrzymały, bojowy i nieustraszony. .Wizytówka Typ wyżtowaty Pochodzenie Francja Narodowość Francja Wielkość średni Wysokość pies: 55-60 cm suka:53-58 cm Waga idealna 25-30 kg Przeznaczenie myśliwski 141 POSOKOWCE Posokowiec hanowerski Spokojny i wytrzymały pies myśliwski, ma wspaniały węch. Budowa: Mocna i muskularna, o prostokątnej sylwetce i długim grzbiecie. Szatę stanowi gęsta, gładka i miękka sierść. Jest mniej lub więcej czerwona, pręgowana, może też mieć czarną maskę. Kształt głowy z wyrobionym stopem, silnymi szczękami i nieco wypukłym grzbietem nosa odpowiada głowie wyżta. Brązowe oczy są umieszczone dość blisko przodu. Uszy, raczej długie i szerokie, są osadzone wysoko i zwisają po bokach. Długi ogon musi sięgać co najmniej do potowy stawów skokowych. Historia: Pochodzi od celtyckich wyżłów hodowanych już przez Gallów, przy czym najbliższym przodkiem jest bloodhound. Ok. 1880 r. nastąpiło oficjalne uznanie rasy. Usposobienie, charakter: Jest spokojnym, upartym dziwakiem, który może tropić na duże odległości, nawet przy złych warunkach atmosferycznych. Jego wychowanie trwa bardzo długo, jednak bardzo przywiązuje się do swego pana. Przestrzeń życiowa: Nadaje się zarówno do mieszkania jak ido sfory. Uwaga: Przez skrzyżowanie posokowca hanowerskiego z gończym szwajcarskim Schwyzerem powstał posokowiec bawarski, który jest trochę mniejszy niż rasa wyjściowa (mniej niż 50 cm). 142 WYZŁY KONTYNENTALNE Wyżeł niemiecki krótkowłosy Rasa ta znana jest też jako Deutsch Kurzhaar lub po prostu Kurzhaar i zalicza się do najbardziej znanych niemieckich psów myśliwskich. Budowa: Solidny, ale harmonijnie zbudowany ma sylwetkę kwadratową z silnym, krótkim grzbietem i nie podciągniętym brzuchem. Szczupła głowa przechodzi przez niezbyt wykształcony stop w silną, długą kufę z nieco wypukłym grzbietem nosa i brązową truflą nosową. Średniej wielkości oczy emanują łagodnością i inteligencją. Szerokie uszy są osadzone wysoko i zwisają płasko po bokach. Szatę stanowi krótka, gęsta i przylegająca sierść maści jednolicie brązowej lub brązowej z mniejszymi lub większymi białymi plamami (brązowa nakrapiana), czarnej, jak też czarnej z białymi plamami (czarna nakrapiana). Wysoko osadzony ogon zwęża się ku końcowi. Zwyczajowo skraca się go do 1/3 lub do potowy i w ruchu jest noszony poziomo. Historia: Początki tej rasy sięgają XVII wieku, gdy w Prusach rozpoczęto planową hodowlę, wychodząc od ras hiszpańskich, francuskich i włoskich. Na koniec powstał dzisiejszy wyżeł niemiecki krótkowłosy: eleganckie i szybkie, ale też silne zwierzę. W 1938 r. nastąpiło ostateczne ustalenie standardu. Usposobienie, charakter: Jest psem spokojnym, wiernym i posłusznym, jednak podczas polowania energicznym i zawsze gotowym do akcji. Jest wszechstronnym ptochaczem pracującym zarówno w wodzie jak i na lądzie, świetnie wystawia i aportuje. Nadaje się też wspaniale na psa do towarzystwa. Posiada wspaniałą pamięć, jest też dobrym stróżem. Przestrzeń życiowa: Potrzebuje długich spacerów, jeżeli nie może brać udziału w polowaniach. Wyżeł niemiecki długowłosy Ta rasa średniej wielkości, znana również pod nazwą Deutsch Langhaar, silnie zbudowana, nadaje się do każdego terenu i na każdy rodzaj zwierzyny. Szata długości ok. 3-5 cm jest brązowa (z białymi plamami lub bez). Pies ma naturę zrównoważoną, spokojną i szybko uczy się posłuszeństwa. 143 Wizytówka Typ wyźtowaty ; Pochodzenie Niemcy g Narodowość ; iNiemcy : Wielkość : średni Wysokość pies: 58-64 cm suka: 56-62 cm Waga Idealna pies: 30 kg suka:25 kg Przeznaczenie myśliwski, do towarzystwa Po lewe] - wyżeł niemiecki długowłosy. U góry - krótkowłosy. WYŻŁY KONTYNENTALNE Wyżeł niemiecki szorstkowtosy :owKa Pochodzenie Niemcy Narodowość Niemcy Wielkość średniduży Wysokość pies: 60-67 cm suka: 56-62 cm Waga idealna 23-30 kg Przeznaczenie myśliwski, stróż Nazywany Jest również Drahthaar albo Deutsch Drahthaar. Budowa: Proporcjonalna gtowa przechodzi w dtugą, szeroką i silną kufę. Oczy muszą być możliwie ciemne z wyrazem uwagi i energii. Uszy są średniej wielkości, osadzone wysoko i szeroko i niepofatdowane. Szata jest w dotyku twarda i szorstka, jak z metalu, włosy przylegają mocno. Maść sięga od ciemnego kasztana do brązu, jednak może być też nakrapiana jasnobrązowo albo czarno, z plamami lub bez. Ogon, raczej maty i niezbyt twardy, jest odpowiednio przycinany, zgodnie z wymogami polowań. Przedłuża linię grzbietu i jest noszony możliwie horyzontalnie. Historia: Wyżeł szorstkowtosy został wyhodowany w Niemczech, w celu otrzymania dobrego, żywego, silnego i inteligentnego rodzimego psa myśliwskiego średnich wymiarów z szorstkim włosem. Usposobienie, charakter: Ten pies o ognistym temperamencie posiada wrodzony instynkt aportowania. Wspaniały myśliwy w każdym terenie, lubi również wodę. Wymaga energicznej tresury. Pies łatwo poddaje się hierarchicznemu porządkowi i nie jest uparciuchem, lecz dobrym towarzyszem dla rodziny, a przede wszystkim dla dzieci. Pielęgnacja: Szata musi być regularnie szczotkowana. Przestrzeń życiowa: Nie nadaje się do mieszkania. Uwaga: Rasy tej nie wolno mylić z wyżtem niemieckim ostrowtosym, którego sierść jest twarda i sztywna. Należący do niej pies jest średniego wzrostu, silny, a swój typowy wygląd zawdzięcza brodzie, wąsom i szczeciniastym brwiom. Szata ubarwiona brązowo i biało może mieć większe brązowe plamy. 144 WYŻŁY KONTYNENTALNE Wyżeł weimarski Szybki w galopie i w ktusie, jest bardzo ceniony z powodu swojej wszechstronności. Pierwotnie wykorzystywano go do polowania na grubą zwierzynę, jak wilki, niedźwiedzie i dziki. Następnie rozwinął się też w dobrego psa aportującego dzikie ptactwo. FCI rozróżnia odmiany krótkowłosą i długowłosą, które posiadają ten sam standard. Budowa: Ma elegancką, kwadratową sylwetkę, o tułowiu dość długim i zwartym. Klatka piersiowa, sięgająca głęboko do tyłu, przechodzi w lekko podciągnięty brzuch. Głowa jest szczupła, ma umiarkowany stop i długą kufę. Średniej wielkości oczy są szaroniebieskie albo bursztynowe, uszy osadzone wysoko i raczej długie, lekko odwinięte. Odmiana krótkowłosa ma sierść jednolicie krótką i lśniącą, przy czym szata wykazuje najrozmaitsze odcienie szarości: srebrny, płowy, myszowaty, czasami z małymi białymi plamkami na piersi i kończynach. Te same kolory występują również u odmiany długowłosej. Ogon, zwyczajowo przycięty, jest noszony w jednej linii z grzbietem. Historia: Obowiązujące obecnie cechy rasy zostały ustalone dopiero na początku XX wieku. Dla hodowli tych zwierząt zasłużył się książę Weimaru, dlatego rasa nosi jego imię. Prawdopodobnie do krzyżówki użyto posiadającego nadzwyczaj czyste cechy rasowe posokowca pochodzącego od dawnego niemieckiego gończego. Usposobienie, charakter: Jest psem aktywnym, bardzo stanowczym, inteligentnym i nieustraszonym. Łatwo uczy się posłuszeństwa i jest obecnie raczej psem do towarzystwa. Przestrzeń życiowa: Musi mieć dużo ruchu, ale może żyć w mieście. :Typ wyżtowaty Pochodzenie Niemcy Narodowość Niemcy Wielkość średniduży Wysokość pies: 61-69 cm suka: 56-65 cm Waga idealna 25-30 kg Przeznaczenie : myśliwski 145 Obie odmiany nyż/a weimarskiego: krótkowłosa (po lewej) i cHugowtosa (powyżej). WYZŁY KONTYNENTALNE Wyżeł włoski krótkowłosy Z dużym prawdopodobieństwem wyżeł włoski jest najstarszą rasą psa myśliwskiego w Europie; atletyczną, mocną i silną. Budowa: Długa i kanciasta głowa składa się z mato wyrobionego stopu, kwadratowej kufy z lekko owczym grzbietem nosa i truflą nosową, której kolor pokrywa się z kolorem szaty. Oczy nie mogą być osadzone ani zbyt głęboko, ani też wyłupiaste i w zależności od maści są koloru żóttopomarańczowego do brązowego. Spojrzenie świadczy o dobroduszności. Długie uszy, osadzone daleko z tyłu, są zawinięte do przodu. Szata składa się z krótkich, gęstych i połyskliwych włosów zabarwionych biało z małymi albo dużymi plamami pomarańczowymi. Obok tego istnieją też okazy białe z krockami pomarańczowymi albo brązowymi. Skóra jest naciągnięta, ale elastyczna i tworzy na wysokości krtani niewielkie podgardle. Silny ogon przycina się zwyczajowo na 12-15 cm. Historia: Rasa, wywodząca się ze skrzyżowania pierwotnych molosów z Mezopotamii z szybkimi i lekkimi chartami egipsmi, istnieje już od V wie' p.n.e. Rasę tę mozs uważać za praprzodka wszystkich współczesnych ras wyżtó.'. W średniowieczu zw rzęta te widywało s ę często w towarzystw e ptaszników i sokolnikc.'. Od czasów renesarsJ nastąpiła selekcja dowlana pod kątem zycznych cech i zacwań. W 1930 r. powsts "Towarzystwo Mitoś' ków Bracco Italiar: a w 1936 r. wypraco,; no nowy standard. Pc wojnie światowej wyż włoski krótkowłosy przeżył ciężkie czasy, z powodu bliskiego pokrewieństwa pomiędzy produktorami. Dzisia rasa znowu znajduje sę w pełnym rozkwicie. 146 WYŻŁY KONTYNENTALNE WYŻLY KONTYNENTALNE Duży munsterlander Jest psem bardzo układnym, w zachowaniu podobny do spaniela. Budowa: Duży munsterlander jest eleganckim i szczupłym, ale muskularnym zwierzęciem z długą, gęstą i gładką sierścią. Jedyny dozwolony kolor szaty to biały z czarnymi plamami albo kropkami. Szlachetna, wydłużona głowa przechodzi przez maty stop w prosty grzbiet nosa z czarną truflą. Oczy muszą być możliwie ciemne. Szerokie, wysoko osadzone uszy są u dołu zaokrąglone i ściśle przylegają. Średniej długości ogon jest osadzony wysoko. Historia: Duży munsterlander pochodzi od niemieckiego wyżta długowłosego. Ok. 1919 r., choć wtedy rasa nie była jeszcze oficjalnie uznana, powstał związek dużego munsterlandera. Związek ten połączył się później z klubem wyżta długowłosego. Dokonywano też raz po raz krzyżówek pomiędzy obiema rasami, ale nie dochodziło do stopienia, ponieważ w jednym miocie znajdowały się szczenięta, których cechy pokrywały się całkiem z cechami munsterlandera i szczenięta z cechami wyżta długowłosego. W latach pięćdziesiątych oba związki rozdzieliły się. Usposobienie, charakter: Duży munsterlander jest psem posłusznym, niesłychanie pojętnym. Lubi bliskość człowieka tak, iż nadaje się również do towarzystwa. 148 WYŻŁY KONTYNENTALNE Maty munsterlander Ten pies jest najmniejszy spośród niemieckich wyźtów; wytrwały, silny, nadający się do każdego rodzaju polowania i w każdym terenie. Budowa: Szlachetna, szczupła i lekko wypukła głowa ma maty stop oraz silną, długą i prostą kufę. Oczy są przeważnie ciemnobrązowe. Szerokie, wysoko osadzone i spiczaste uszy przylegają ściśle do głowy. Szatę stanowi gęsta i gładka sierść średniej długości, ściśle przylegająca, lekko falowana, zawsze biatobrązowa, przy czym dozwolone są podpalane plamy na pysku i nad oczyma. Średniej długości, szeroko opierzony ogon musi być, w jednej trzeciej od końca, lekko podgięty do góry. Historia: Rasa ta nie pochodzi od dużego munsterlandera. Według pewnych niemieckich autorów istniał w Westfalii pies o porównywalnym wzroście i zastosowaniu już w średniowieczu. W pierwszych latach XX wieku - z ostatnich pozostałych egzemplarzy tych zwierząt, które skrzyżowano z francuskimi psami o takich samych cechach użytkowych - powstała obecna rasa. Usposobienie, charakter: Podobnie jak duży munsterlander ta rasa jest bardzo posłuszna i bardzo pojętna. Lubi żyć w rodzinie. Ma jednak bardziej żywe i wesołe usposobienie. Jest też dobrym psem do towarzystwa. Wizytowa Typ wyżłowaty Pochodzenie Niemcy Narodowość Niemcy Wielkość średni Wysokość pies' 52-56 cm suka: 50-54 cm Waga idealna ok. 23 kg Przeznaczenie myśliwski i do towarzystwa 149 Maty munsterlander, mimo swej nazwy, nie pochodzi od dużego munsterlandera, lecz od psa myśliwskiego, który był używany w Niemczech już w średniowieczu. WYŻŁY KONTYNENTALNE Wysokość i pies: 48-50 cm" suka:47-49 cm Waga idealna 23-25 kg Przeznaczenie myśliwski Epagneul breton - Brittany Chodzi tutaj o najmniejszego, ale też najbardziej rozpowszechnionego francuskiego śpagneula. Budowa: epagneul breton ma ciało zwarte i mocne, pokryte delikatną, ale niezbyt gęstą sierścią, raczej przylegającą i tylko nieznacznie falistą. Dozwolone kolory szaty to biały i pomarańczowy, biały i kasztanowy, trójkolorowy, jak też siwy z jednym z powyższych kolorów. Zaokrąglona głowa ma relatywnie wyraźny, ale niespadzisty stop i prostą albo lekko wygiętą kufę. Oczy koloru ciemnego bursztynu, żywe i wyraziste, mają kolor zgodny z kolorem szaty. Wysoko osadzone uszy są raczej krótkie i lekko zaokrąglone. Mają nieliczne frędzle, choó dość dużo falistych włosów. Długość ogona wynosi ok.10 cm; jest zakończony lokiem, może być prosty lub zwisający, na ogół nieco zakrzywiony, ale może go również w ogóle nie być. Historia: Rasa wymarła odnowiona niedawno przez hodowcę Arthura Enaud. Śpagneul breton jest najmniejszym, ale najbardziej rozpowszechnionym francuskim epagneulem. W standardzie tej rasy przewidziane są następujące maści: cętkowana i pomarańczowa (po prawej), jak też biafoczarnopomarańczowa (powyżej). 150 WYŻŁY KONTYNENTALNE Po lewej: Epagneul breton. Poniżej: Cztery szczenięta. Usposobienie, charakter: Bardzo aktywny i czujny. Wyróżnia się mądrym i wybitnie produktywnym sposobem pracy. Ma wrażliwe usposobienie i nie toleruje żadnych brutalnych metod tresury. Staje się uparty, gdy jego stosunki z panem zostaną zakłócone. Pielęgnacja: Konieczne jest regularne kontrolowanie uszu i czyszczenie przewodów słuchowych, aby zapobiec zapaleniom, do których ma wrodzone skłonności. Do pielęgnacji należy też cotygodniowe szczotkowanie. Kąpiel tylko w sytuacjach wyjątkowych. Przestrzeń Życiowa: Potrzebuje intensywnego ruchu. Może się też przyzwyczaić do życia w domu, ponieważ jest bardzo przywiązany do swego pana. 151 WYŻŁY BRYTYJSKIE Pointer Wizytowa Typ 1'wyźiowaty I' Pochodzenie i Anglia ; Narodowość ' Wielka Brytania ' Wielkość średni Wysokość 55-62 cm Waga idealna 24-31 kg Przeznaczenie myśliwski Nadaje się szczególnie do polowania w trudnym terenie, nie nadaje się jednak do aportowania. Budowa: Jest zwierzęciem atletycznym i muskularnym, którego szatę stanowi krótka, gładka i połyskliwa sierść. Może być biała, czarna, czarna z podpalanymi plamami, pomarańczowa, podpalana, czerwona i brązowa we wszystkich odcieniach z białym albo bez. Sylwetka psa jest kwadratowa, z klatką piersiową sięgającą poniżej łokci, z muskularnym grzbietem i szczupłym podbrzuszem. Głowa składa się z średnio szerokiej czaszki z wydatnym stopem i lekko wygiętej kufy. Kolor łagodnie spoglądających oczu waha się od orzechowego do kasztanowego. Uszy, osadzone raczej wysoko, są średniej wielkości i przylegają do głowy. Średniej długości ogon, masywny przy nasadzie, zwęża się płynnie ku końcowi. Noszony jest na wysokości grzbietu. Historia: W 1713 r., pod koniec hiszpańskiej wojny sukcesyjnej, angielscy oficerowie przywieźli do Anglii francuskie i hiszpańskie wyżły, które nazywano pointer (od to point - wystawiać). Te psy tak długo krzyżowano z psami brytyjskimi, póki nie powstał dzisiejszy pointer. Selektywna hodowla rozpoczęta się w 1825 r. Usposobienie, charakter: Pointer jest żywym, pełnym wyrazu, nigdy aroganckim psem z wielką namiętnością do polowania, o uderzająco wesołym i serdecznym sposobie bycia. Daje się łatwo tresować. Pielęgnacja: Po każdym polowaniu sprawdzać uszy i podeszwy stóp. Przestrzeń życiowa: Ta rasa potrzebuje otwartej przestrzeni i dużo ruchu. Pointer wykazuje, zgodnie ze swą nazwą, wprost przysłowiową zdolność tropienia i wystawiania zdobyczy. 152 WYŻŁY BRYTYJSKIE Seter angielski Seter angielski, zwany też od nazwiska swego angielskiego hodowcy lawerakiem (Laverack Setter), to pies elegancki, namiętnie lubiący galopować, urodzony do polowania. Budowa: Prostokątna sylwetka charakteryzuje się krótkim grzbietem i nieco podciągniętym brzuchem. Szata składa się z delikatnych i jedwabistych włosów okrywy, o długości 5-6 cm, z nielicznymi frędzlami oraz z gęstego - zimą - podszerstka. Jako maść dopuszczalne są biały i czarny (bluebelton), biały i cytrynowy, biały i brunatny, jak też trójbarwny (czarny z białymi i podpalanymi plamami). Długa, lekka i szczupła głowa ma wydatny stop, stosunkowo prostokątną kufę z prostym grzbietem nosa i - w zależności od maści - czarną albo brunatną truflę nosową. Oczy muszą być możliwie ciemne, od orzechowego do kasztanowego, świecące, pełne wyrazu i łagodne. Nisko osadzone uszy przylegają do policzków i są pokryte jedwabistą sierścią. Ogon, osadzony na wysokości grzbietu, jest lekko wygięty lub szablowaty, ale nigdy nad grzbietem. Historia: Seter angielski zawdzięcza istnienie sir Edwardowi Laverackowi (1798- 1877), który w hodowli wykorzystał prawdopodobnie epagneule, oraz Richardowi Purcellowi LIawellinowi, który kontynuował tę pracę. Usposobienie, charakter: Przy właściwym traktowaniu seter nawiązuje głęboki kontakt ze swoim panem i nie wymaga specjalnej tresury. Ta rasa nie skupia sympatii wyłącznie na swoim panu, ale obdarza nią całą rodzinę. Pielęgnacja: Potrzebuje dużo ruchu. Szata musi być regularnie szczotkowana oraz wyczesywana. Kąpiel tylko w razie konieczności. Przestrzeń życiowa: Nadaje się znakomicie do mieszkania, jednak musi mieć możność regularnego odbywania swoich galopad. 153 Wizytówka. Typ iwyżtowaty (Pochodzenie Angfia Narodowość JWielka Brytania Wielkość l średni 's Wysokość pies: 56-62 cm suka: 54-60 cm ! Waga idealna pies: 27-29,5 kg suka; 25-28 kg Przeznaczenie myśliwski WYŻŁY BRYTYJSKIE Pochodzenie Szkocja : Narodowość Wielka Brytania Wielkość średni Wysokość pies: oh. 66 cm suka:62 cm Waga idealna pies; 29 kg suka: 25 kg Przeznaczenie myśliwski Seter szkocki (Gordon) Ta rasa, znana także jako czarna podpalana, jest wśród selerów formą największą i najsilniejszą. Zwierzęta mogą dtugo pracować bez picia. Temperament mają spokojniejszy niż inne selery, toteż podczas polowania są wolniejsze i bardziej metodyczne w pracy. Budowa: Mocna głowa setera ma wyraźny stop i dtugą, raczej tępo zakończoną kufę z prostym grzbietem nosa i czarną truflą nosową. Duże, ciemnobrązowe oczy wyglądają inteligentnie. Nisko osadzone uszy przylegają do głowy. Szata składa się z włosów długości 5-6 cm, gładkich i przylegających do skóry, które nie są ani faliste, ani kręcone. Do tego dochodzą nieliczne frędzle. Dozwolone kolory to połyskliwa, głęboka czerń z mahoniowymi plamami. Względnie krótki ogon, pokryty długimi i prostymi włosami, jest noszony horyzontalnie jak szabla albo nieznacznie poniżej linii grzbietu. Historia: Powstał w XIX wieku dzięki staraniom szkockiego księcia Alexandra IV Gordona. Do swoich myśliwskich wypraw używał psów pasterskich. Stwierdził, że zwierzęta te dysponują znakomitym węchem i przy wystawianiu przewyższają większość psów myśliwskich. Po systematycznych krzyżówkach z selerami powstał obecny seter z czerwonymi plamami. Cechy tej rasy zostały ostatecznie ustalone dopiero w 1880 r. Usposobienie, charakter: Jest podczas pracy psem spokojnym, posłusznym i rozumnym. Dzięki swej poważnej i spolegliwej naturze nadaje się doskonale dla rodziny i łatwo daje się wychować. Posiada wybitny instynkt stróżowania. Pielęgnacja: Po każdym wybiegu w terenie muszą być sprawdzane stopy i uszy. Przestrzeń życiowa: Przyzwyczaja się łatwo do życia w domu. Warunkiem są jednak długie spacery w terenie. 154 WYŻŁY BRYTYJSKIE Seter irlandzki Bardzo szybki i wyposażony w nadzwyczajny węch seter irlandzki należy do najelegantszych wyżtów. Budowa: Szata, charakterystycznie połyskliwa o kolorze mahoniowej czerwieni, sktada się z średniej długości przylegających włosów, nie falistych i nie kręconych. Na brzuchu, ogonie i tylnej stronie kończyn tworzą się frędzle. Głowa jest długa, szczupła, z słabo wyrobionym stopem i dosyć prostokątną kufą z prostym grzbietem nosa i czarną truflą nosową. Migdałowe oczy, ustawione poziomo, są ciemnoorzechowe albo kasztanowe. Średniej wielkości uszy, osadzone głęboko i daleko do tyłu, tworzą fałdę i przylegają do głowy. Średniej długości wrzecionowaty i nisko osadzony ogon jest noszony poziomo albo poniżej linii grzbietu. Historia: Powstał ze skrzyżowania śpagneula z dawnym irlandzkim spanielem, przy czym pewną rolę odegrał również seter angielski. Po różnych próbach selekcyjnych została stworzona dla selera irlandzkiego odrębna klasa, a w 1885 r. zdefiniowano standard. W nim ustalono wyraźnie czerwony kolor szaty, jako jedyny dopuszczalny. Usposobienie, charakter: Ten porywczy, bardzo żywy pies, z natury jednak łagodny i serdeczny, musi być wychowywany silną ręką, gdyż ciągle próbuje postawić na swoim. Pielęgnacja: Szata wymaga podobnej pielęgnacji jak selera angielskiego. Przestrzeń życiowa; Potrzebuje ruchu i dużo miejsca do biegania. Problematyczne jest trzymanie tego zwierzęcia w małym ogrodzie albo wręcz w mieszkaniu. Pochodzenie Irlandia Narodowość Irlandia Wielkość średni Wysokość pies: 61-66 cm suka: nieco niższa Waga idealna 20-30 kg Przeznaczenie myśliwski Uwaga: W 1987 r. FCI uznała za odrębną rasę setera irlandzkiego czerwonobiatego, mającego to samo pochodzenie, co seter irlandzki. Oprócz maści (biała z czerwonymi plamami i kropkami) wariant czerwonobiaty różni się tylko nielicznymi cechami od swego czerwonego kuzyna, jak np. nieco mniej porywczym, łagodniejszym temperamentem. 155 APORTERY Labrador retriever Labrador retriever zalicza się do najpopularniejszych psów aportujących. Oprócz polowań na lądzie i w wodzie jest dziś wykorzystywany także jako pies policyjny i przewodnik niewidomych, również do towarzystwa. Budowa: Szeroka głowa ma wyraźny stop i silną kufę z szeroką truflą nosową, której kolor harmonizuje z kolorem sierści. Średniej wielkości oczy, kasztanowe albo orzechowe, nadają psu wyraz inteligentny i dobroduszny. Daleko z tyłu osadzone uszy nie są zbyt ciężkie i zwisają, ściśle przylegając do głowy. Szatę stanowi krótka, prosta i gęsta okrywa, w dotyku twarda i jakby całkowicie nieprzemakalna, pod którą leży podszerstek. Jako maść dopuszczony jest czarny, płowy albo ciemny brunatnoczerwony. Ogon, gęsto dookoła owłosiony, przypomina ogon wydry, jest średniej długości i zwęża się ku czubkowi. Historia: Nie pochodzi z Labradoru, lecz z wybrzeży Nowofundlandii, gdzie byt wykorzystywany do wyciągania sieci rybackich z lodowatej wody. W XIX wieku rybacy sprzedali kilka egzemplarzy do Anglii. Tam rasa ta bardzo szybko ujawniła swoją przydatność do polowań. W 1903 r. nastąpiło oficjalne uznanie przez brytyjski Kennel CIub. Usposobienie, charakter: Jest łagodnym, wiernym, spokojnym i inteligentnym psem, potrafi obchodzić się z dziećmi. Wobec przybyszów nieufny. Stróżowania trzeba go nauczyć już w wieku szczenięcym. Pielęgnacja: Nie wymaga szczególnej pielęgnacji. Przestrzeń życiowa: Konieczny regularny ruch. 156 APORTERY Golden retriever Został wyhodowany do polowań na dzikie ptactwo, a szczególnie do aportowania. Obecnie wykorzystywany przede wszystkim do towarzystwa. Budowa: Ten bardzo elegancki pies posiada proporcjonalną głowę, szeroką, ale nie robiącą wrażenia ciężkiej. Do tego dochodzi wydatny stop, jak też mocna, szeroka i głęboka kufa z prostym grzbietem nosa. Średniej wielkości uszy są osadzone na wysokości oczu. Te, ciemnokasztanowe, obwiedzione ciemną krawędzią powiek, są rozstawione szeroko. Szata składa się z gładkiej albo falistej okrywy, tworzącej liczne, miękkie frędzle, oraz z gęstego podszerstka. Maść jest jednolicie złota lub kremowa, przy czym dopuszczalne są włosy białe, ale tylko na piersi. Ogon sięga do stawu skokowego, nie ma jednak prawa być zakręcony. Historia: Początki tej rasy do dzisiaj są niejasne. Jednak jest pewne, że swoją egzystencję zawdzięcza staraniom lorda Tweedmoutha, który w połowie XIX wieku zajmował się jej hodowlą. Rezultatem byt pies z wrodzonym instynktem aportowania, z doskonałym węchem do płoszenia zwierzyny i z rozmarzonym spojrzeniem owczarka. Brytyjski Kennel CIub uznał go w 1913 r. za odrębną rasę. W ostatnich latach golden retriever dowiódł wybitnych zdolności jako przewodnik niewidomych, a także przy poszukiwaniu zasypanych ludzi. Usposobienie, charakter: Ta rasa ma charakter wrażliwy i spokojny, jest posłuszna i zrównoważona i ma wyrobione poczucie lojalności. Wobec dzieci zwierzęta te okazują się nader cierpliwe, dlatego też nadają się idealnie dla rodziny. Golden retriever daje się łatwo ułożyć i wobec innych zwierząt nigdy nie zachowuje się agresywnie. \ Pielęgnacja: Przed zakupieniem szczeniaka trzeba koniecznie sprawdzić, czy jego rodzice nie cierpią na dysplazję stawu biodrowego. Szata musi być raz w tygodniu szczotkowana. Przestrzeń życiowa: Potrzebuje dużo ruchu, ale przyzwyczaja się do mieszkania w mieście. Chesapeake bay retriever To jedyny retriever pochodzący z USA. Ten mocny pies (60 cm wysokości w kłębie przy wadze 30 kg) kocha wodę. Wprawdzie nie jest zbyt towarzyski, ale wiernie oddany swemu panu. Szata: na gęstym podszerstku leży krótka, raczej gruba okrywa, której maść sięga od ogniście czerwonego do płowego. 157 Wizytówka fTyp wyżtowaty Pochodzenie 'Anglia Narodowość Wielka Brytania Wielkość a średni g Wysokość pies: 56-61 cm suka:51-56 cm Waga idealna ok. 30 kg Przeznaczenie myśliwski, do towarzystwa, przewodnik Golden retriever jest dobrze dostosowany do życia rodzinnego, ponieważ jest psem spokojnym i zrównoważonym, na dodatek bardzo cierpliwym w stosunku do dzieci. APORTERY Wysokość standard nie określa wzrostu Waga idealna 27-31,5 kg Przeznaczenie myśliwski Flatcoated retriever Mimo że nie jest już tak popularny, jak w pierwszych dekadach XX wieku, nadal zalicza się do psów myśliwskich widzianych chętnie na wystawach. Budowa: Silny i harmonijny flatcoated od innych retrieyerów różni się wydłużoną głową z niezbyt szeroką czaszką, długimi i mocnymi szczękami, mato wyrobionym stopem oraz prostym grzbietem nosa z czarną truflą nosową. Matę, zwisające uszy przylegają do boków czaszki. Oczy są brązowe, spojrzenie inteligentne. Długa, gęsta i delikatna szata musi być możliwie przylegająca i czarna albo brunatna. Raczej krótki, prosty ogon jest noszony wesoło, ale nigdy powyżej linii grzbietu. Historia: Rasa ta, wyhodowana w drugiej połowie XIX wieku w Anglii do aportowania z wody, powstała z krzyżówki nowofundlanda i setera irlandzkiego. Bardzo rozpowszechniony w Anglii w XIX wieku, potem tracił coraz bardziej do golden retrieyera i labradora. Usposobienie, charakter: Retriever gładkowłosy łączy spokojną pewność siebie nowofundlanda z temperamentem setera, jest łatwiejszy do ułożenia niż inne retrievery. Nadaje się do towarzystwa. Pielęgnacja: Pożądane jest regularne szczotkowanie. Przestrzeń życiowa: Ta rasa nadaje się do życia w mieszkaniu, jeżeli uwzględnia się jej sportowy temperament i umożliwia częste przebywanie na dworze, o ile możliwe w pobliżu wody. 158 PŁOCHACZE Rhodesian ridgeback Nie pochodzi z Rodezji (dzisiejszego Zimbabwe), lecz z Afryki Południowej. Określenie "ridgeback" (angielskie słowo oznaczające "grzbiet grzebieniasty") odnosi się do jego widocznej cechy: pręga włosów wzdłuż grzbietu rośnie w odwrotnym kierunku. Znakomity pies myśliwski, potrafi przez cały dzień obyć się bez picia. Znosi także znaczne wahania temperatury, typowe dla afrykańskiego buszu. Znajduje zastosowanie przede wszystkim podczas polowania ze sforą na lamparty, bawoły i antylopy, dlatego określa się go także mianem Rhodesian Lion Dog. Budowa: Ten silny i muskularny pies ma głęboką klatkę piersiową, podłużną głowę z płaskim czołem, wydatnym stopem i prostym grzbietem nosa. Kufa jest wydłużona, o silnych szczękach, zakończona czarną truflą nosową. Bursztynowe albo ciemnobrązowe oczy mają czarne brzegi. Średniej długości, wysoko osadzone uszy przylegają ściśle do głowy. Jasnopszeniczną lub czerwonawopszeniczną szatę stanowi krótka, gęsta i połyskliwa sierść. Ogon jest raczej długi, wrzecionowaty, z solidną nasadą. Podczas ruchu jest noszony wysoko i zagięty do przodu. Historia: W XVI i XVII stuleciu europejscy kolonizatorzy przywieźli do południowej Afryki wiele psów, między innymi gończe, molosy i teriery. Zostały skrzyżowane z miejscowymi psami. Wynikiem jest ridgeback. Usposobienie, charakter: Inteligentny, przyjacielski, jest wspaniałym psem do towarzystwa. W potrzebie bywa zadziornym i odważnym bojownikiem. Mato szczeka. Przestrzeń życiowa: Ridgeback nie nadaje się do życia w mieszkaniu. Wizytówka,, Typ wyżtowaty, dogei waty:: " Pochodzenie Afryka Potudniowa Narodowość Afryka Potudniowa Wielkość duży Wysokość pies: 63-67 cm suka:61-66 cm Waga Idealna 30-40 kg Przeznaczenie myśliwski i do towarzystwa 159 PŁOCHACZE Na zdjęciach przedstawiono trzy różne cocker spaniele angielskie. Zwierzęta tej rasy znane są dzisiaj raczej jako psy do towarzystwa i na wystawy, mniej zaś jako wyspecjalizowane psy do polowania na dzikie ptactwo. Historia: W zachodniej Europie istniały już w XVII wieku liczne rodzaje spanieli, a w XVIII wieku dwa z nich dotarty do Anglii: springer spaniel i cocker spaniel. Rasa, jaką znamy dzisiaj, została ustabilizowana w swych*cechach pod koniec XIX wieku. Usposobienie, charakter: Cocker spaniel jest zwierzęciem bardzo aktywnym i inteligentnym, które czasami może być trochę uparte. Potrafi obchodzić się z dziećmi, jest także dobrym stróżem. Pielęgnacja: Pożywienie musi być wyważone, a sierść wymaga stałej pielęgnacji. Po każdym bieganiu w terenie należy sprawdzić stopy i uszy. Przestrzeń życiowa: Musi mieć dużo ruchu, aby nie utyć. 161 PŁOCHACZE Cocker spaniel amerykański Dzisiaj rasa ta jest wykorzystywana raczej do towarzystwa i na wystawy, chociaż ma długą przeszłość myśliwską. Budowa: Nieco mniejszy od angielskiego, a jego szatę stanowią raczej długie, gęste, jedwabiste włosy, faliste albo gładkie. Do tego dochodzą liczne frędzle, Pod względem maści istnieje duża różnorodność, jak np. czarny, kasztanowy, czerwony, kremowy, czarny i płowy, ciemnobrązowy i płowy. Dopuszczalne są też kolorowe warianty szaty. Kształt głowy różni się od cocker spaniela angielskiego krótszą, kwadratową kufą z czarną truflą nosową. Oczy są okrągłe i wypukłe z pigmentacją ciemnoorzechową do czarnej. Długie uszy są wysoko osadzone i pokryte dość długimi, falistymi włosami. Ogon zwyczajowo przycięty na trzy czwarte swej długości Jest noszony w jednej linii z grzbietem, czasami trochę wyżej. Historia: Angielski cocker spaniel przybył do Ameryki w 1880 r. Tam, na bazie przeprowadzonej odmiennej selekcji hodowlanej, rozwinął z biegiem czasu wszystkie cechy własnej rasy, które zostały w końcu ustalone zgodnie z wyobrażeniami amerykańskich hodowców. W latach trzydziestych doszło do oficjalnego uznania cocker spaniela amerykańskiego za rasę odrębną. Usposobienie, charakter: Odważny, żywy i inteligentny. Pielęgnacja: Szata wymaga pielęgnacji, żywienie musi być kontrolowane. Przestrzeń życiowa: Potrzebuje dużo ruchu, aby nie przybierać na wadze. 162 PŁOCHACZE Fieid spaniel Niegdyś ceniony jako użytkowy, dzisiaj jest mato popularny nawet w ojczyźnie. Budowa: Ten proporcjonalny i wytrzymały spaniel ma szatę z długich, gładkich, lśniących i jedwabistych włosów. Muszą być gęste i nieprzemakalne, ale nigdy kręcone albo sztywne. Jako maść dopuszczalne są czarny, brunatny albo siwy, wszystkie z czerwonawobrązowymi plamami. Gtowa jest kształtna, szczupła, z umiarkowanym stopem i długą, szczupłą kufą, która nie jest ani spiczasta, ani prostokątna. Migdałowe oczy w kolorze ciemnego orzecha nadają zwierzęciu wygląd łagodny i poważny. Uszy są umiarkowanej długości i szerokości, nisko osadzone i dobrze upierzone. Nisko osadzony i ładnie upierzony ogon nie bywa noszony powyżej linii grzbietu. Historia: Pochodzi od dawnych spanieli polowych hrabstw Devon i Wales. Uważano, że rasa ta jest w pracy lepsza od innych rodzajów spanieli. Pozytywne właściwości pod koniec XIX stulecia utracono; preferowano krótkie kończyny i mocną sylwetkę. Dopiero od 1923 r. hodowcy zaczęli przywracać tej rasie posturę odpowiednią do jej funkcji. Usposobienie, charakter: Posłuszny, szybko reagujący, wrażliwy i niezależny, jest znakomitym towarzyszem dla mieszkających na wsi. 163 (Typ gyyżtowaty yochodzenie Mielka Brytania Narodowość j lĘWielka Brytania 1 Wielkość vysokość ók. 45,7 cm KVaga idealna kg Przeznaczenie myśliwski Szata fieid spaniela jest długa, gładka, jedwabista, jak również bardzo gęsta i nieprzemakalna. PŁOCHACZE 1 Wizytówka 1'Typ ("wyżtowaty : Pochodzenie Anglia l Narodowość ?Wielka Brytania Jlwialkość j (średni 3 Wysokość ) ok. 50 cm Waga idealna 122-24 kg Przeznaczenie myśliwski Springer spaniel angielski Wszechstronny myśliwy, zalicza się wśród spanieli do najszybszych i największych. Budowa: Średniej długości głowa jest wyposażona w potężną kufę. Oczy średniej wielkości, ciemnoorzechowe, łagodne i uważne. Na linii oczu są osadzone uszy, raczej szerokie i długie, przylegające ściśle do głowy. Szatę stanowi gęsta, gładka i nieprzemakalna sierść w jednym z dopuszczalnych kolorów, przy czym preferowany jest biały i brunatny, jak również biały i czarny - także z podpalanymi plamami. Nisko osadzony, ładnie upierzony ogon zawsze w ruchu, nigdy nie jest noszony powyżej linii grzbietu. Historia: Uchodzi za przodka wszystkich rodzajów spanieli, z wyjątkiem ciumber spaniela. Pierwotnie tę rasę wykorzystywano do tropienia i płoszenia zwierzyny na polowaniach z sieciami, sokołami i chartami. Usposobienie, charakter: Jest rozbawiony, aktywny i bardzo posłuszny. Springer spaniel walijski Bardzo podobny do angielskiego; różni się niższym wzrostem, krótszymi uszami i zawsze dwubarwną (biały i czerwony) szatą. Dzisiaj raczej do towarzystwa. Angielski springer spaniel jest przodkiem wszystkich rodzajów spanieli - z wyjątkiem ciumber spaniela. 164 BICHONS Bolończyk Bolończyk jest dzisiaj raczej zapomniany i mato popularny. Budowa: Ten pies ma przeciętny tutów i niezbyt długą głowę z wydłużoną kufą, prostym grzbietem nosa i czarną truflą nosową. Duże, okrągłe oczy z tęczówką koloru ochry i czarno obrzeżonymi powiekami nie mają prawa być wyłupiaste. Szata jest długa, kręcona, odstająca i czysto biała. Plamy są niedozwolone. Wszystkie zewnętrzne śluzówki jak i spojówka muszą być czarne. Długie zwisające uszy mają loki. Ogon pokryty gęstymi lokami jest noszony tukiem ponad grzbietem. Historia: Korzenie bolończyka sięgają do Dalmacji. W okresie renesansu byt nader lubiany jako pies ozdobny na wszystkich dworach Europy. Usposobienie, charakter: Bolończyk jest poważnym, mato ożywionym, ale uważnym psem, ogromnie przywiązanym do swego pana. Pies ozdobny, ale też bardzo czujny stróż. Pielęgnacja: Bardzo źle znosi upat oraz chłód. Sierść wymaga pielęgnacji. Przestrzeń życiowa: Musi żyć w domu. Wizytówka3 Typ lisowaty Pochodzenie Wiochy Narodowość Włochy Wielkość miniatura Wysokość l 25-30 cm Waga idealna 2,5-4 kg Przeznaczenie do towarzystwa 165 BICHONS Wysokość pies: 21-25 cm suka: 20-23 cm Waga idealna 3-5 kg Przeznaczenie do towarzystwa Maltańczyk Ku czci Issy, maltańczyka gubernatora Malty, rzymski poeta Katullus (l wiek n.e.) napisał następujące wersy: "Issa jest weselsza od wróbelka Katullusa. Issa jest czystsza niż pocałunek gołębia. Issa jest słodsza niż młoda dziewczyna. Issa jest cenniejsza niż indyjskie kamienie szlachetne". Budowa: Typową cechą tej rasy jest jej "toczący się" (rolujący) chód. Maltańczyk posiada długi tułów z silną gtową, pokryte długimi włosami, oraz czarną truflę nosową. Oczy są raczej duże, owalne, ciemnobrązowe, a krawędzie powiek ciemne. Uszy, raczej długie, obficie upierzone są osadzone nisko i zwisają tuż przy głowie. Bardzo długie, proste i jedwabiste włosy, nie skręcone w loki, są czysto białe i koniecznie muszą sięgać do ziemi, tak że pies pod swą długą szatą zdaje się nie iść, lecz toczyć. Ogon pokryty gęstymi i długimi włosami jest noszony nad grzbietem w kształcie pióropusza. Historia: Maltańczyk należy do grupy bichonów. Jest to bardzo stara rasa, jak tego dowodzą statuetki z grobów egipskich z XIII stulecia p.n.e. Niektórzy fachowcy reprezentują pogląd, że pochodzą od Canis melitoeus, którego wymienia Strabo, rzymski pisarz i geograf z l wieku p.n.e. Inni zaś widzą w nich rezultat krzyżówki pomiędzy pudlem miniaturowym i spanielem miniaturowym. W średniowieczu pies ten byt nieodzownym towarzyszem dam dworu. Usposobienie, charakter: Maltańczyk nadaje się idealnie do towarzystwa. Jest to jako pierwsza rasa wyhodowana specjalnie do tego celu. Dobry stróż. Pielęgnacja: Pies ten nie linieje, ale wymaga codziennego szczotkowania. Przestrzeń życiowa: Idealny pies do mieszkania. Rzadko szczeka. 166 PUDLE Pudel Pudle są psami bardzo inteligentnymi, posiadającymi wyjątkowy talent do naśladownictwa. FCI wyróżnia 7 odmian w zależności od wielkości (duży, średni, miniaturowy i toypudel) oraz od maści. Budowa: Ma dość długi tułów, mato wyrobiony stop, solidną nie spiczastą kufę i prosty grzbiet nosa. Migdałowe i ciemne oczy są rozstawione raczej szeroko. Długie, szerokie uszy są osadzone nisko i zwisają ściśle przy głowie. Gęsta i mocna sierść może być albo kręcona, albo w strąkach. W pierwszym przypadku jest delikatna, wełnista, bardzo skręcona, sprężysta i nie ustępuje pod naciskiem dłoni. Szata strąkowata jest równie gęsta i wełnista, ale składa się z jednakowej długości sznureczków, które powinny być możliwie długie. Dozwolone kolory to czarny, kasztanowy, biały, szary, płowy, niebieski i morelowy. Zawsze jednolity. Wysoko osadzony ogon, zazwyczaj przycięty do 1/3 ( może jednak pozostać cały), jest noszony lekko uniesiony. Historia: Pudle żyją w Europie Zachodniej od ponad 400 lat. Przyjmuje się, że są pochodzenia francuskiego. Pod koniec XVI wieku ceniono pudle powszechnie jako psy myśliwskie na dzikie zwierzęta wodne. Gdy zaWysokość pudel duży: 45-58 cm pudel średni: 35-45 cm pudel miniatura 28-35 cm toypudel: poniżej 28 cm Waga idealna wg wielkości psa Przeznaczenie do towarzystwa 167 Dzisiaj uznanych jest siedem odmian pudla. Po lewej: dwa pudle średnie (biały i czarny). Ugory: czarny pudel miniaturowy. PUDLE Morałowy toypudel (po prawej) i rozmaicie szaro ubarwione pudle duże (poniżej). Na następnej stronie dwa białe pudle duże z takimże pudlem miniaturowym. częto hodować pudle o różnych wielkościach, najmniejsze odmiany rychło wprowadziły się na dwory, jako psy do towarzystwa dam szlachetnie urodzonych. Pierwszy standard został ustalony w 1936 r. we Francji. Usposobienie, charakter: Pudel ma żywy i dobry charakter, jest bardzo inteligentnym, miłym i wiernym towarzyszem. Pielęgnacja: Pudle mogą żyć bardzo długo, ale muszą mieć możność wydajnego fizycznego wyżycia, w przeciwnym razie tyją. Szata musi być codziennie czesana i raz w miesiącu strzyżona. Przestrzeń życiowa: Pudle nadają się doskonale do mieszkania i są dobrym towarzyszami zwłaszcza dla ludzi samotnych i starych. Uczą się też łatwo w\ konywać proste czynności podręczne. 168 PUDLE MAŁE PSY BELGIJSKIE Gryfonik brukselski Wizytówka' Typ dogowaty Pochodzenie Belgia Narodowość Belgia Wielkość miniatura Wysokość ok. 25 cm Waga idealna 3-5 kg;suki po: winny być nieco; Icięższe Przeznaczenie do towarzystwa Lafond, francuski kynolog, tak opisał tego psa: "Ciekawy jak dziennikarz przywiązany jak dziewczyna z prowincji, zakochany jak trubadur". Budowa: Ten maty, ale mocny i krępy pies, z brodą i wąsami, ma twardą, pótdtugą, gęstą i jakby potarganą sierść, która musi być czerwonawa. Trochę czerni na wąsach i brodzie jest tolerowane. Szeroka i krągtawa głowa ma wypukłe czoło i krótką, zadartą kufę. Trufla nosowa musi być zawsze czarna i bardzo krótka. Oczy są duże, wyłupiaste i bardzo ciemne. Uszy osadzone wysoko, cienkie, są wygięte do przodu. Ogon przycina się do 2/3. Historia: Wszystkie trzy rasy małych psów belgijskich (gryfonik brukselski, gryfonik belgijski i brabantczyk) wywodzą się z psów wykorzystywanych przede wszystkim do tąpania myszy i szczurów w stajniach, a rozpowszechnionych w Europie, zwłaszcza we Francji, Holandii i w Niemczech. Dzięki swej niezwykle ciekawej, żywej i czujnej naturze oraz znikomym rozmiarom gryfoniki okazały się doskonałymi psami do towarzystwa, gdyż wymagały niewiele miejsca, byty łatwe do obsłużenia i utrzymywały dom wolny od gryzoni. Gryfonik brukselski został wpisany do księgi rodowodowej w 1883 r., a jego standard ustalono w 1905 r. W czasie l wojny światowej rasa ta stała na krawędzi zagłady. Jej wyginięciu można było zapobiec tylko dzięki staraniom brytyjskich hodowców. Usposobienie, charakter: Zwierzęta tej rasy są bardzo przywiązane i oddane zawsze tylko jednej osobie, poza tym są żywe i ciekawe, czasami nawet nieco natrętne. Są dobrymi stróżami, odważne i otwarte wobec obcych. Pielęgnacja: Wystarczy regularne szczotkowanie. Przestrzeń życiowa: Gryfoniki są jakby stworzone do życia w mieszkaniu. Podczas niemieckiej okupacji Belgii, w czasie l wojny światowej, gryfonik brukselski znalazł się na krawędzi wymarcia, jednak dzięki brytyjskim zabiegom hodowlanym został uratowany. 170 MAŁE PSY BELGIJSKIE Gryfonik belgijski Jest to pies bardzo podobny do gryfonika brukselskiego, jednak przez FCI klasyfikowany jest oddzielnie, z powodu innej maści. Kolor szaty jest czarny, czarny z czerwonymi plamami albo czarny i podpalany mieszany. Brabantczyk Brabantczyk różni się od gryfoników belgijskiego i brukselskiego jedynie tym, że posiada krótką sierść, zatem nie ma również charakterystycznej brody i wąsów. Szata daje się bardzo łatwo pielęgnować, ponieważ wystarcza zwyczajne szczotkowanie. 171 Gryfonik belgijski (po lewej) i brabantczyk (poniżej) mają to samo pochodzenie, co gryfonik brukselski, różnią się jednak od niego bądź długością sierści, bądź posiadaniem brody. PSY BEZWŁOSE Xoloitzcuintle - Nagi pies meksykański Psy bezwłose są bardzo rzadkie, ale niezwykle interesujące. Poza Xoloitzcuintle, inaczej meksykańskim psem bezwłosym (nagi meksykańczyk), który występuje w dwóch wielkościach (standard i miniaturowy), należy jeszcze wymienić peruwiańskiego psa bezwłosego w trzech wielkościach (duży: wysokość w kłębie 50-65 cm, waga 12- 23 kg; średni: 40-50 cm i 8-12 kg: oraz maty: 25-40 cm i 4-8kg) oraz chińskiego grzywacza (28-33 cm, waga nie więcej niż 5,5 kg). Budowa: Klinowata głowa, mato wykształcony stop i spiczasto zwężająca się kufa. Duże uszy są albo złożone do tyłu, albo stojące do góry. Powieki kasztanowych albo żółtych oczu zdobi brunatny, albo różowy brzeg. Wiele osobników ma niepełny zgryz. Meksykański pies bezwłosy jest w ogóle pozbawiony sierści, chiński grzywacz posiada mniej lub bardziej gęste kępy sztywnych włosów na głowie i na końcu ogona. U peruwiańskiego psa bezwłosego jest dozwolone to samo uwtosienie, co u chińskiego grzywacza. Skóra tej rasy musi być zawsze gładka, miękka i niepofatdowana, a w dotyku niezbyt ciepła. U wszystkich trzech ras istnieje mato ograniczeń co do maści. Przy czym wielokrotnie przeważa szary albo asfaltowy z mniej lub bardziej wyraźnymi plamami. Ogon jest noszony ponad grzbietem albo zwinięty w pierścień, ale nigdy zakręcony. Ostatnie dwie trzecie ogona zdobi pędzel. Historia: Niektórzy sądzą, że chodzi tu o dawno zasiedziałe rasy, które rozwinęły się wskutek genetycznych mutacji; inni, że psy te pochodzą z Chin, skąd dawno temu dotarty do Ameryki. Usposobienie, charakter: Łagodne, wesołe i oddane. Nawet najmniejsze są bardzo odważne. Pielęgnacja: W dni gorące, albo w zimne; wymagają szczególnej uwagi. Przestrzeń życiowa: Idealne do mieszkania, bardzo mato szczekają. 172 PSY TYBETAŃSKIE Lhasa apso Geneza nazwy nie jest znana: "abso seng kye" znaczy "szczekający lwi pies", "apsoo" zaś określa kozę. Budowa: Szata Ihasa apso składa się z długiej, mocnej i prostej okrywy oraz z gęstego podszerstka, przy czym okrywa ma przedziałek wzdłuż grzbietu. Do dozwolonych kolorów zalicza się, obok piaskowego, przede wszystkim miodowy, asfaltowy, ciemnoszary, dymny, czarny, biały albo kasztanowy. Owalne oczy średniej wielkości są ciemnokasztanowe, przy czym ani w ich górnej, ani w dolnej części nie może być widoczna biatkówka. Silnie owłosione uszy zwisają na policzki. Wysoko osadzony i obficie owłosiony ogon jest noszony ponad grzbietem zwinięty i na końcu często załamany. Historia: Ta rasa żyje już co najmniej od 2000 lat w Tybecie, hodowana niegdyś jedynie na dworach arystokracji oraz w klasztorach. Z czasem rozprzestrzeniła się również na inne części świata, ponieważ dalajlama, duchowy j polityczny zwierzchnik Tybetu, obdarowywał tymi zwierzętami niektórych swoich gości - zagranicznych dyplomatów. Usposobienie, charakter: Lhasa apso to zwierzę silne, o miłym i stanowczym sposobie bycia, zachowujące wobec obcych nieufność. Przestrzeń życiowa: Ta rasa nadaje się do mieszkania. Wizytówka iyp jamnikowaty Pochodzenie Tybet Narodowość Tybet, Wielka Brytania Wielkość miniatura Wysokość pies: 25,4 cm suka: nieco mniejsza Waga idealna 3-4 kg Przeznaczenie ;tlo towarzystwa 173 Lhasa apso, pies pradawnego tybetańskiego pochodzenia, wyróżnia się swoją mocną, spływającą szatą. PSY TYBETAŃSKIE Shih tzu Chińska nazwa tej rasy, znanej także jako gryfonik tybetański, oznacza "lew". Wiąże się to prawdopodobnie z gęstą grzywą i dumną postawą tych zwierząt. Budowa: Ten raczej długi niż wysoki pies ma długą szatę, składającą się z mocnego podszerstka i miękkiej, gęstej okrywy, która może być gładka albo falista. Pod względem maści nie ma ograniczeń, przy czym u osobników cętkowanych jest preferowana biata plama na czole i końcu ogona. Głowa szeroka, pysk krótki i prostokątny, czasami nieco zadarty. Uszy, gęsto owłosione i duże, zwisają po bokach. Duże i szeroko rozstawione oczy są zazwyczaj ciemne, ale u osobników ciemnoczerwonych i u zwierząt z czerwonymi plamami jest też dozwolona jaśniejsza pigmentacja. Wysoko osadzony ogon z bujnym pióropuszem, pies nosi zwinięty nad grzbietem. Historia: Lamaizm, tybetańska forma buddyzmu, dostarcza nam pewnych przekazów, co do pochodzenia tych psów. Manjusri, budda mądrości, często miał ze sobą małego psa, który mógł się zamienić w lwa. Wizerunki tego psa o typowo lwim wyglądzie przedstawiają prawdopodobnie Ihasa apso. Kilka tych zwierząt dalajlama wręczył w darze chińskim władcom. Na dworze chińskiego cesarza doszło prawdopodobnie do skrzyżowania z pekińczykiem. Pies ten przybył do Europy i USA dopiero w latach trzydziestych XX wieku. Usposobienie, charakter: Rozbawiony i bardzo żywy shih tzu okazuje się miłym i czujnym towarzyszem i stróżem. Z racji swojej pewności siebie zachowuje się wobec obcych często arogancko - jak prawdziwy lew. Pielęgnacja: Szatę trzeba starannie pielęgnować, żeby się nie filcowata. Również wiązać włosy na czubku głowy, aby zapobiec podrażnieniu oczu. Przestrzeń życiowa: Shih tzu jest idealnym psem do mieszkania. -174 PSY TYBETAŃSKIE Terier tybetański Mimo swej nazwy rasa nie wykazuje żadnych cech teriera i też nie jest do nich zaliczana. Budowa: Terier tybetański, o sylwetce zasadniczo kwadratowej, ma mocną głowę z wyraźnie wykształconym stopem i krótką kufą z czarną truflą nosową. Oczy są duże, okrągłe, niewytupiaste i ciemnobrązowe. Uszy w kształcie litery "V", gęsto owłosione, zwisają po bokach. Szata składa się z gęstych, długich, cienkich włosów, ani jedwabistych, ani wełnistych, i z delikatnego, wełnistego podszerstka w kolorach biatożóttym, kremowym, szarym, przydymionym albo czarnym, w jedno, trój lub wielobarwnych odcieniach. Gęsta grzywa opada na oczy. Występuje również niewielka broda. Średniej długości ogon pies nosi wesoło ponad grzbietem. Historia: Pierwotnie zwierzęta służyły do pilnowania świątyń świętego miasta Lhasy lub też towarzyszyły pasterzom i stadom jaków. Jedna para przybyła do Anglii w latach dwudziestych ubiegłego wieku i stała się punktem wyjścia lioii europejskiej, która w 1930 r. została uznana przez brytyjski Kennel CIub. Usposobienie, charakter: Żywy, sprytny, nigdy agresywny, zawsze czujny. Pielęgnacja: Chętnie przebywa na dworze. Musi być codziennie szczotkowany metalową szczotką, a raz w tygodniu szczotką włosianą. Przestrzeń życiowa: Terier tybetański dobrze pasuje do mieszkania. Wizytówka lisowaty Pochodzenie Tybet Narodowość Tybet Wielkość średni Wysokość 35,6-40,6 cm suki nieco mniejsze Waga idealna 9-10 kg Przeznaczenie do towarzystwa 175 Szata teriera tybetańskiego jest gęsta, długa i delikatna, z miękkim podszerstkiem. CHIHUAHUA Chihuahua Chihuahua jest najmniejszą na świecie psią rasą. Istnieją dwie odmiany o tym samym standardzie, różniące się tylko szatą: długowłosa i krótkowłosa. Budowa: Głowa chihuahua ma typowo wypukły kształt z wydatnym stopem i krótką, spiczastą kufą. Duże, okrągłe oczy są szeroko rozstawione, ciemnobrązowe do rubinowych. Przy jasnej maści mogą też mieć jaśniejszą pigmentację. Duże, u podstawy dość szerokie uszy stoją do góry albo są lekko odchylone na boki. Delikatna, jedwabista sierść długowłosego może być gładka albo lekko falista. Wyraźna grzywa jest pożądanym celem hodowlanym. Krótkowłosy ma sierść krótką i połyskliwą, która nie może być ani sztywna, ani kędzierzawa czy gruba. Dozwolone są wszystkie kolory i ich kombinacje. Ogon średniej długości, mocno owłosiony i osadzony wysoko, pies nosi ponad grzbietem. Historia: Pochodzenie Chihuahua jest nieznane. Przypuszcza się, że żyły w Ameryce Środkowej i są potomkami świętych psów Azteków. Istnieją jednak również poszlaki, że zostały przywiezione do Nowego Świata przez hiszpańskich konkwistadorów albo dotarły tam w XIX wieku z Chin. Jest też możliwe, że dzisiejszy chinuahua powstał przez skrzyżowanie kilku ras. Usposobienie, charakter: Nie daje się zastraszyć nawet bardzo dużym psom. Jest dobrym szczurotapem. Wydaje się też, że pies usiłuje zrekompensować swój mizerny rozmiar arogancją i bezczelnością, cechami nierzadko czyniącymi zeń zabawnego towarzysza. Wobec obcych jest bardzo nieufny i szczeka przy każdym podejrzanym odgłosie, jednak jest bardzo przywiązany do członków rodziny. Pielęgnacja: Ma skłonności do zaburzeń trawienia. Mimo gęstej szaty zarówno długo, jak i krótkowłosy marzną. Suka powinna się szczenić pod opieką weterynarza. Przestrzeń życiowa: Chihuahua nadaje się doskonale do mieszkania. 176 DALMATYNCZYK Dalmatyńczyk Dalmatyńczyk zalicza się do najelegantszych i najbardziej poszukiwanych psów, a to dzięki swej niepowtarzalnej białej sierści w czarne kropki. Budowa: Abstrahując od kropek, dalmatyńczyk jest podobny zewnętrznie do pointera i prawdopodobnie jest też z nim spokrewniony. Jego sylwetka wyraża niebywałą harmonię proporcji. Dtuga, płaska głowa odznacza się wydatnym stopem, a długa i mocna kufa ma prosty grzbiet. Okrągłe oczy są ciemne, jeżeli kropki są czarne, zaś przy kropkach ciemnobrązowych - bursztynowe. Wysoko osadzone uszy przylegają ściśle do głowy. Połyskliwa szata składa się z krótkich, cienkich włosów. Maść szaty jest biała z ciemnobrązowymi bądź czarnymi kropkami, szczenięta przychodzą na świat całkowicie białe, dopiero później powstają lekkie cienie, które na koniec zamieniają się w typowe kropki. Ogon, w miarę możności nakrapiany, dalmatyńczyk nosi z lekkim wygięciem ku górze. Historia: Jego prawdziwe pochodzenie do dzisiaj jest nieznane. Niektórzy specjaliści przyjmują, że pochodzi z północnych Indii i w średniowieczu dotarł do Europy wraz z nomadami, którzy ciągnęli przez Dalmację (stąd jego nazwa). Inni uważają go za psa pochodzenia greckiego albo egipskiego. iłyp f wyżłowaty H Pochodzenie prawdopodobnie Dalmacja Narodowość Wielka Brytania Wielkość średni Wysokość pies: 58-61 cm suka: 56-58 cm Waga idealna 22-25 kg Przeznaczenie do towarzystwa Usposobienie, charakter: Żywy i inteligentny, potrafi się obchodzić z dziećmi. Pielęgnacja: Nie wymaga specjalnych zabiegów. Przestrzeń życiowa: Zwierzęta muszą odbywać długie spacery, gdyż lubią ruch i mają znaczną siłę fizyczną. ANGIELSKIE SPANIELE DO TOWARZYSTWA Wizytówka Typ wyżtowaty Pochodzenie Chiny albo Jap mia Narodowość Wielka Brytania. Wielkość :,miniatura Wysokość pies: 26-32 cm Waga idealna 3,6-6,3 kg Przeznaczenie lido towarzystwa King charles spaniel Ulubiony pies króla Anglii Karola l Budowa: King charles spaniel nosi szatę jedwabistą, dtugą, gładką i połyskliwą, która może być lekko falista. Pożądana maść to czarny z czerwonymi plamami, rubinowy, trikolor i blenheim (biały z czerwonawymi tatami). Głowę ma mocno wypukłą, krótką, zadartą kufę z czarną truflą nosową. Duże, ciemne oczy są szeroko rozstawione. Bardzo długie i gęsto owłosione uszy są osadzone nisko i zwisają po bokach na policzkach. Mocno owłosiony ogon, który musi być podobny do flagi, powinien być noszony poniżej linii grzbietu. Historia: Rasa pochodzi prawdopodobnie z Chin albo z Japonii. Do Anglii dotarta w XVI wieku z Francji, gdzie od dawna już była używana do polowań. Wskutek zmienionej selekcji hodowlanej wykształcił się pies do towarzystwa, z krótką kufą, o wdzięcznym wyglądzie i dobrym charakterze. Usposobienie, charakter: Oddany i zrównoważony. Pielęgnacja i przestrzeń życiowa: Szata musi być pielęgnowana. Nie potrzebuje szczególnie dużo ruchu, ale chętnie chodzi na spacery. Cavalier king charles spaniel Ta rasa jest podobna do king charles spaniela i wywodzi się z jego XIXwiecznych krzyżówek z innymi rasami. Różni się czaszką, bardziej płaską, i nieco dłuższą kufą. Jest to żywy pies do towarzystwa. Spokrewnione ze sobą king charles spaniel (powyżej) i cavalier king charles spaniel (po prawej) są wybornymi psami do towarzystwa. 178 PEKIŃCZYKI Pekińczyk Na dworze chińskich cesarzy uchodził za święte zwierzę. Budowa: Niski i krępy pekińczyk ma głowę dużą, szeroką, między uszami płaską, z kufą szeroką, pomarszczoną i bardzo krótką, częściowo zadartą. Stop jest bardzo silnie uwydatniony. Szeroko rozstawione oczy są ciemne i okrągłe. Uszy w kształcie serca, niezbyt długie, opadają. Szata składa się z bardzo długich, prostych włosów okrywy i gęstego podszerstka. Tylna strona kończyn, ogon i palce muszą być silnie owłosione. Co do maści nie ma ograniczeń. Wysoko osadzony ogon pies nosi zwinięty na jedną stronę. Historia: Pies ten uchodził za wcielenie legendarnego psa Fu, który odpędzał złe duchy i dlatego w Chinach byt czczony jako istota na wpół boska. Gdy cesarz umierał, jego pekińczyki składano w ofierze, by mogły podążyć zanim w zaświaty. Po upadku Pekinu w 1860 r., gdy brytyjskie oddziały zdobyty Pałac Letni, cesarscy strażnicy otrzymali rozkaz zabicia wszystkich sztuk, żeby nie dostały się w ręce "diabelskich cudzoziemców", jednakże pięć spośród nich udało się uratować i przywieźć do Anglii. Rasa ta wzięta po raz pierwszy udział w wystawie w 1893 r. w Anglii, a w 1904 r. utworzony został jej klub. W Chinach zaś, macierzystym kraju pekińczyków, doszło do zagłady rasy. Usposobienie, charakter: Ludzkie otoczenie mato go obchodzi, ale bardzo przywiązuje się do wybranych osób. Jest bardzo odważny i waleczny, można rzec - nie znająca strachu kupka kudłów. Pielęgnacja: Pekińczyk wymaga troskliwej pielęgnacji szaty. Czasami zwierzęta mają trudności z oddychaniem. Przestrzeń życiowa: Pekińczyk jak najlepiej nadaje się do mieszkania. Uwielbia długie przejażdżki... w koszyku na rowerze Narodowość Wielka Brytania Wielkość Ij miniatura Wysokość Ż ok. 25 cm 1 Waga idealna pies: najwyżej 5 kg suka: najwyżej 6.5kg : l Przeznaczenie do towarzystwa 179 Pekińczyk uchodził w cesarskich Chinach za istotę pótboską i do dzisiaj zachował swój nieco wyniosły charakter; mimo to jest swemu panu bardzo oddany. MAŁE PSY DOGOWATE Wizyto Typ dogowaty Pochodzenie Wielka Brytania Narodowość Francja Wielkość miniatura Wysokość 30 cm Waga idealna,., 8-14 kg 4 Przeznaczenie do towarzystwa Buldog francuski pochodzi od angielskiego i jest wspaniałym psem do towarzystwa. Buldog francuski Około 1870 r., w Wielkiej Brytanii, udało się po raz pierwszy wyhodować miniaturowego buldoga ze stojącymi uszami. Budowa: Pies ma zwarte i krępe ciato oraz kwadratową sylwetkę. Głowa jest również kwadratowa, szeroka, z kufą także szeroką oraz zadartą i krótkim grzbietem nosowym. Oczy są duże, kuliste, szeroko rozstawione i bardzo ciemne Uszy mają kształt nietoperzowaty, typowy dla rasy. Szata składa się z gładkiej, gęstej, połyskliwej i pręgowanej (czarny z czerwonym i trochę białego) albo cętkowanej (biały z pręgowanymi tatami) sierści. Krótki i nisko osadzony ogon jest częściowo zawiązany. Historia: Rasa pochodzi od angielskiego buldoga miniaturowego z uszami nietoperza. Tymi małymi psami zainteresowali się ok. 1885 r. francuscy wtad____________________________ cy. Wkrótce, obecnie już "francuski" buldog, wywędrował z Francji do USA, a stamtąd z powrotem do Anglii. Usposobienie, charakter: Serdeczny, łagodny, cierpliwy, nader czujny, łatwo daje się ułożyć. Pielęgnacja: Ma skłonność do nadwagi. Otyłe osobniki często mają trudności z oddychaniem. Przestrzeń życiowa: Idealny do mieszkania. Prawie nie szczeka. 180 MAŁE PSY DOGOWATE Mops Maty pies do towarzystwa z typową czarną maską. Budowa: Szata mopsa składa się z krótkiej, miękkiej i połyskliwej sierści w kolorze srebrnym, morelowym albo czarnym. Głowa ma czarną maskę i czarne uszy. Ta rasa posiada bardzo zwartą, kwadratową sylwetkę z dużą, szeroką i dość okrągłą głową z charakterystycznymi zmarszczkami na czole. Krótka, również kwadratowa i mocno skrócona kufa kończy się czarną truflą nosową. Oczy są bardzo duże, okrągłe, wyłupiaste, ciemne i lśniące. Małe uszy, w kształcie guzika albo płatka róży są w dotyku aksamitne i miękkie. Wysoko osadzony ogon mocno zawinięty, jak róg pocztyliona, jest noszony nad biodrem, przy czym podwójny skręt jest bardzo pożądany. Historia: Mopsy pochodzą od zminiaturyzowanych na dalekim wschodzie mastifów. Niektórzy fachowcy sądzą, że ich kolebką byty Niderlandy, dokąd przywieźli je holenderscy kupcy z Dalekiego Wschodu. Inna hipoteza głosi, że jest to karłowa odmiana doga de Bordeaux, drudzy zaś uważają go za miniaturę doga. Tak czy owak, mops od XVIII wieku stał się modnym psem na europejskich dworach książęcych, przy czym szczyty swojej popularności osiągnął w czasach wiktoriańskich. Usposobienie, charakter: Z powodu swojego pomarszczonego i płaskiego oblicza, krępej postury i toczącego się (rolującego) chodu nie robi szczególnie urokliwego wrażenia. Ma jednak ujmującą osobowość. Rozwija też własny sposób przekazu dźwiękowego, składający się z sapnięć, chrząknięć i dźwięków nosowych. Pielęgnacja: Powinno się z psem regularnie chodzić na spacery. Rasa ta, w związku z tyciem, ma skłonności do kłopotów oddechowych i na ogół chrapie. Przebieg porodu może być trudny. Przestrzeń życiowa: Stworzony do mieszkania, szuka towarzystwa człowieka i potrzebuje dużo ciepła i miłości. 181 Narodowość Wielka Brytania Wielkość miniatura Wysokość nie więcej niż 32 cm Waga idealna 6,3-8 kg Przeznaczenie do towarzystwa CHARTY Wizytówh Typ chartowaty Pochodzenie Anglia Narodowość Wielka Brytania Wielkość średnimaty Wysokość pies: 47-51 cm suka:44-47 cm Waga idealna Ok.10-15 kg Przeznaczenie gończy i do towarzystwa Wyhodowany do wyścigów whippet jest eleganckim zwierzęciem, które dobrze nadaje się również dla rodziny. Whippet Dzięki niebywałej szybkości whippety zaliczają się do głównych aktorów na wszystkich psich torach wyścigowych świata. Budowa: Whippet posiada prostokątne, atletyczne i muskularne ciało, pokryte gęstą szatą składającą się z krótkich, bardzo cienkich włosów. Wszystkie maści są dozwolone, przy czym mogą one również występować w kombinacjach. Głowa whippeta jest długa i bardzo wąska, z lekkim stopem i podłużną kufą o wielce eleganckiej linii. Owalne, ciemne i płonące oczy dowodzą nieustannej czujności. Małe, delikatne uszy w kształcie płatka róży stoją na wpół do góry, gdy pies jest uważny. Długi, wrzecionowaty ogon jest wdzięcznie wygięty. Historia: Za czasów królowej Wiktorii górnicy z kopalń węgla w pótnocnowschodniej Anglii krzyżowali miejscowe teriery z raczej małym greyhoundem, aby otrzymać psa do swoich "snap races", to jest wyścigów połączonych z gonitwą za królikiem albo zającem. Potem sport ten został prawnie zakazany. Usposobienie, charakter: Sympatyczne i czułe, bardzo przywiązane. Jednak gonią wszystko, co się porusza. Pielęgnacja: Ta rasa potrzebuje pożywnej karmy. Przestrzeń życiowa: Czuje się dobrze także w mieście i w mieszkaniu, pod warunkiem, że każdego dnia może mieć dużo ruchu. 182 CHARTY Chart afgański Charty afgańskie odznaczają się wyjątkową zwinnością i mocną konstytucją. Potrafią poruszać się bardzo szybko, nawet po największych bezdrożach. Budowa: Sylwetka kwadratowa, z głęboką klatką piersiową i podciągniętym brzuchem. Głowa osadzona na długiej i silnej szyi jest noszona wysoko.Wydłużona kufa kończy się truflą nosową, której pigmentacja harmonizuje z maścią szaty. Złote lub ciemne oczy mają wykrój wschodni. Długie uszy są osadzone nisko, pokryte jedwabistymi, długimi włosami, zwisają ściśle przylegając do głowy. Szata składa się z bardzo długich, jedwabistych włosów. Sierść na grzbiecie i na piersi jest krótka i gęsta. Uszy i kończyny mają frędzle, podczas gdy głowa jest ozdobiona gęstą czupryną z długich i miękkich włosów. Co do maści nie ma ograniczeń. Ogon w ruchu, niezbyt krótki i nisko osadzony, jest uniesiony do góry, a z zakręconego koniuszka zwisa kilka raczej cienkich kępek włosów. Historia: Ta rasa, określana również mianem afganów, znajduje się już na afgańskich wizerunkach sprzed ponad 4000 lat i rozprzestrzeniła się dzięki afgańskim kupcom. Usposobienie, charakter: Jest żywym, miłym i niezależnym psem. Pielęgnacja: Pielęgnacja szaty wymaga dużo pracy. Przestrzeń życiowa: Musi codziennie odbywać długie spacery. Pochodzenie Afganistan Narodowość Afganistan, Wielka Brytania Wielkość duży \ Wysokość pies: 68-74 cm suka:63-69 cm Waga idealna Ok. 27 kg Przeznaczenie do towarzystwa 183 Szlachetny chart afgański jest wybornym i miłym psem do towarzystwa, dość samodzielnym i nigdy natrętnym. CHARTY Chart perski - Saluki Wizytówka. Typ chartowaty Pochodzenie Środkowy Wschód Narodowość Wielka Brytania Wielkość średniduży }"a Wysokość pies: 58-71 Cm suka: nieco mniejsza Waga idealna 30-40 kg Przeznaczenie gończy i do towarzystwa Chart perski jest starą rasą, posiadającą nadzwyczajny instynkt łowiecki. Zwierzę polując posługuje się wzrokiem, nie idzie po tropie zwierzyny. Potudniowoarabscy Beduini wykorzystują tego psa z dawien dawna do polowania z sokotami na gazele i dropie. Budowa: Głowa charta perskiego jest długa i wąska, z niewyrobionym stopem i wydłużoną kufą, z czarną bądź brunatną truflą nosową. Duże, owalne oczy mogą mieć różne kolory, od orzechowego do ciemnokasztanowego. Uszy są długie, pokryte miękkimi, jedwabistymi włosami zwisającymi w frędzlach i przylegają ściśle do głowy. Szata jest miękka, gładka i delikatna, na kończynach tworzą się frędzle. W umaszczeniu dopuszczalne są biały, kremowy, czerwonobrązowy, żóttobrązowy, beżowy, czarny, jasnobrązowy i trikolor (biały, czarny i jasnobrązowy), jak też różne ich kombinacje. Wysoko osadzony ogon jest długi i tworzy elegancki tuk. Na jego spodzie wiszą długie frędzlę. Historia: Ta prastara rasa chartów pochodzi ze Środkowego Wschodu i wywodzi swoją nazwę od arabskiego miasta Saluk, które dzisiaj już nie istnieje. Liczne plemiona pustynne używały tych psów do polowania i rozpowszechniły je od Morza Kaspijskiego do Sahary. Wydaje się, że już faraonowie używali tych psów do polowań z sokołami. Pierwszy chart perski dotarł do Anglii w 1835 r., jednak rasa została uznana oficjalnie dopiero w 1924 r., a dzisiejszy standard ustalono w 1968 r. Usposobienie, charakter: Aby utrzymać pod kontrolą jego głęboko zakorzenione instynkty myśliwskie, trzeba zwierzę przyuczyć do bezwzględnego posłuszeństwa. Saluki są łagodne wobec swego pana, ale niezbyt otwarte. Pielęgnacja: Potrzebuje pożywienia bogatego w proteiny. Frędzle trzeba czesać często i starannie. Przestrzeń życiowa: Saluki lubi gorące i spokojne miejsca, ale nie jest stworzony do mieszkania. 184 CHARTY Chart rosyjski - borzoj Borzoj, znany również pod nazwą rosyjskiego charta (po rosyjsku "borzoi" znaczy "rączy"), byt używany przed rewolucją przez carów i arystokrację przede wszystkim do tradycyjnych polowań na wilki. Zwierzę to jest z natury bardzo szybkim i porywczym myśliwym, musi być utrzymany w ryzach. Budowa: Borzoj jest eleganckim zwierzęciem o ładnych proporcjach z kwadratową sylwetką oraz długą, wąską i szczupłą głową, z ledwie zarysowanym stopem i wydłużonej kufie, zwężającej się stożkowato do czarnej trufli nosowej. Grzbiet nosa jest leciutko wygięty do dołu. Ciemne migdałowe oczy zdobi czarna otoczka. Małe, cienkie i spiczaste uszy są osadzone wysoko i daleko z tyłu. Jedwabista, najczęściej lekko kręcona albo falista szata jest długa i tworzy miękkie jak jedwab flagi na kończynach oraz wspaniałą kryzę. Tylko na głowie, uszach i przednich łapach sierść jest krótka i gładka. W szacie najczęściej dominuje kolor biały z ciemniejszymi plamami, ale dozwolone są też inne kolory. Długi i wysoko osadzony ogon jest sierpowaty i silnie upierzony. Historia: Pochodzi prawdopodobnie z krajów Środkowego Wschodu. Dotarł stamtąd dalej na północ i został skrzyżowany z rodzajem rosyjskiego collie o długich kończynach, w celu otrzymania mocniejszego i długowłosego psa odpowiedniego dla chłodnego klimatu. Usposobienie, charakter: Borzoj jest pełnym rezerwy, czasami upartym zwierzęciem, posiadającym na ogół spokojną naturę i bardzo przywiązanym do swego pana. Pielęgnacja: Potrzebuje pożywnego, bogatego w proteiny jedzenia. Szata musi być często szczotkowana. Przestrzeń życiowa: Potrzebuje mato miejsca, ale codziennego swobodnego wybiegu. Wizytóv Typ f chartowaty Pochodzenie Środkowy Wschód Narodowość Rosja Wielkość duży Wysokość pies: 73-82 cm suka: 68-77 cm Waga idealna 35-45 kg Przeznaczenie myśliwski i do towarzystwa CHARTY Wilczarz irlandzki Wizytówka lżenie ł Narodowość Irlandia Wielkość duży Wysokość pies: min. 78,5 cm suka: min. 71 cm Waga idealna pies: min.54 kg; suka: min. 41 kg Przeznaczenie myśliwski i do towarzystwa Wilczarz irlandzki, zwany też irlandzkim chartem, zapewne z racji swojej nadzwyczajnej dzielności i sympatycznej natury, jest bohaterem licznych historii, ballad i ludowych opowieści. Budowa: Wilczarz irlandzki, sprawiający imponujące wrażenie, potężny i muskularny, zalicza się do największych psów. Jego głowa jest podłużna, kufa wydłużona, ale zwężająca się umiarkowanie. Czarne powieki okalają ciemne i owalne oczy. Aksamitne, małe uszy zwisają płasko do dołu. Szorstka i twarda sierść tworzy na pysku brodę i wąsy. Dopuszczalne umaszczenie: szary, stalowy, czerwony, czarny, biały, płowy i pszeniczny, a przede wszystkim szaroczarnopręgowany. Długi i raczej gruby ogon jest lekko wygięty w tuk. Historia: Praprzodkiem tej rasy był cu, olbrzymi, szorstkowtosy pies, używany do polowań na wilki, łosie i dziki, który istniał już za czasów Rzymian. Władcy Irlandii nosili podobiznę wilczarza na zbroi z następującą sentencją: "Łagodny w pieszczotach, straszny w starciu". W XVIII stuleciu, gdy w Szkocji i Irlandii wybito lisy, zaczął się upadek tej rasy. Dopiero w drugiej połowie XIX stulecia rozpoczęto intensywne starania, zmierzające do ocalenia i odtworzenia rasy, których rezultatem jest znany dzisiaj irishwolfhound. Standard rasy został ustalony w 1885 r. Usposobienie, charakter: Jest wiernym, inteligentnym i łagodnym psem, lecz nie nieśmiałym. Wyróżnia się swoim nienatrętnym i cierpliwym sposoWilczarz irlandzki zalicza się wprawdzie do największych psów, ale mimo może żyć w mieszkaniu. 186 CHARTY bem bycia. Przy próbach wychowywania przemocą ma skłonność do zamykania się i stosowania biernego oporu. Już od szczeniaka należy przyzwyczajać go do chodzenia na smyczy. Nigdy nie wolno go szczuć, bo może stać się niebezpieczny. Pielęgnacja: Dla utrzymania szaty wystarczy regularnie szczotkować. Przestrzeń życiowa: Musi mieć dużą przestrzeń życiową. 187 CHARTY Chart szkocki Deerhound jest eleganckim psem o bardzo starym pochodzeniu. Budowa: Ten duży pies, o szczupłym i mocnym kośćcu, posiada wydłużoną, stopniowo zwężającą się głowę, przechodzącą w kufę bez stopu. Czarna trufla nosowa jest lekko zadarta. Długowłosa, szorstka szata okrywa całe ciało, tylko na szyi i na kończynach sierść jest nieco krótsza. Są też wąsy i mata broda. Dopuszczone kolory to szaroniebieski, ciemno albo jasnoszary i różne odcienie czerwieni. Średniej wielkości ciemne oczy świadczą o łagodności tej rasy. Wysoko osadzone uszy w kształcie płatka róży lekko stoją, dopóki pies jest uważny. Deerhound nosi długi, wrzecionowaty ogon jak szablę. Historia: Charty szkockie wykorzystywano na szkockiej wyżynie do polowań na jelenie, a przede wszystkim na sarny (deer, stąd "Deerhound" ), które dawniej tam byty. W 1892 r. ustalono pierwszy standard rasy, jednak zainteresowanie tym psem stale spadało. Na szczęście około 1960 r. grupa amerykańskich, kanadyjskich i australijskich miłośników psów rozpoczęta konsekwentne odtwarzanie rasy. Usposobienie, charakter: Oddany, trochę nieśmiały, nigdy agresywny. Pielęgnacja: Może spać w budzie na dworze. Szata wymaga okazjonalnego szczotkowania. Przestrzeń życiowa: Niechętnie żyje w mieszkaniu. 188 CHARTY Greyhound Greyhound, albo duży chart angielski, jest rzec można archetypem charta. Ta rasa osiąga największą szybkość - 64 km/godz. Dzięki umiejętności szybkiej zmiany kierunku w biegu, nadaje się wyśmienicie do polowania na matą zwierzynę. Budowa: Duży, długonogi i muskularny, jest pokryty gęstą, delikatną i jedwabistą sierścią, która może być czarna, biała, czerwona, jasnoczerwona, pręgowana, czerwonawa albo niebieska, dopuszczalna jest też kombinacja tych kolorów z białym. Wąska głowa ma stop wyrobiony tylko nieznacznie. Ciemne i świecące oczy są owalne. Małe, cienkie uszy ściśle przylegają i w górnej części są odwrócone do tyłu. Długi, cienki i stożkowaty ogon jest osadzony nisko i lekko zakrzywiony. Historia: Pochodzi prawdopodobnie ze Środkowego Wschodu, skąd pierwsze zwierzęta dotarty do Europy na pokładzie fenickich statków handlowych. W średniowieczu w Europie zaliczał się do ulubionych psów na królewskich dworach. Dzisiaj w Wielkiej Brytanii organizuje się tradycyjne wyścigi z udziałem greyhoundów, podczas których charty gonią sztucznego zająca poruszanego na linie. Usposobienie, charakter: Ten wrażliwy, nienarzucający się i łagodny pies wyróżnia się wyjątkową inteligencją. Pielęgnacja: Potrzebuje przede wszystkim ruchu. Jego pokarm powinien być pożywny, ale nie za tłusty i nie za obfity ani też suchej konsystencji. Przestrzeń życiowa: Jest w gruncie rzeczy leniwy. W mieszkaniu potrzebuje mato miejsca i zachowuje się nadzwyczaj taktownie. Wizytówka Typ chartowaty Pochodzenie Środkowy Wschód Narodowość Wielka Brytania'* Wielkość duży Wysokość pies: 71-76 cm suka: 68-71 cm Waga idealna 35-45 kg Przeznaczenie gończy, myśliwski] i do towarzystwa 189 Greyhound jest biegaczem nadzwyczaj szybkim. Życie z psem Ogólne zasady postępowania Psy jako zwierzęta stadne łatwo socjalizują się z człowiekiem. Ponadto posiadają znakomite zdolności kojarzenia i szybko się uczą. Dzięki swej wrodzonej postawie społecznej potrafią przyjmować nawet niewyraźne sygnały i właściwie je interpretować. Takimi sygnałami dla psa są przede wszystkim zapachy innych stworzeń, głównie tego samego gatunku, ale także człowieka. Dzięki umiejętności odbierania i interpretacji sygnałów, mogą zbudować między sobą i człowiekiem, z którym żyją we wspólnocie, silny związek i przyjaźń na całe życie. Mato przy tym korzystają z sygnałów dźwiękowych. raczej komunikują się przy pomocy określonych sygnałów cielesnych. Dlatego też zasadnicze znaczenie dla właściciela psa ma właściwa interpretacja tych sygnałów, aby mógł na nie "odpowiedzieć". Przyjrzyjmy się np. gestowi podawania łapy. Ten gest, wykonywany często spontanicznie przez każdego psa, nie oznacza, jak u człowieka, powitania. lecz raczej przedstawia akt dominacji, jest znakiem, którym pies posługuje się także w kontaktach z innymi psami, kładąc im łapę na szyi albo na grzbiecie. Takie zachowania wynikają z odziedziczonego, spontanicznego impulsu przy czym oczywiście jest ważne, żeby adresat znał ich znaczenie. Dlatego też żaden właściciel nie powinien zmuszać swego psa do podawania łapy na rozkaz innym, nieznanym osobom. SYGNAŁY WIZUALNE l WĘCHOWE Psy często wysyłają sygnały węchowe i komunikują się przy pomocy zapachów. Pozostawiają np. znaki zapachowe (ślady moczu lub podrapana ziemia, gdzie znajdują się wydzieliny z gruczołów potowych na poduchach stóp), aby oznaczyć granice swojego rewiru. Psy tarzają się chętnie w mocno pachnących substancjach, np. w nawozie albo padlinie, aby jeszcze zintensyfikować własny zapach. Także ich wzrokowa komunikacja przez mowę ciała jest silnie rozwinięta. Dysponują licznymi pozami, mimiką pyska albo ruchami ogona, by przekazywać informacje osobnikom swego gatunku, innym zwierzętom albo ludziom. Do tego dochodzi równie bogaty repertuar dźwięków: od agresywnego warczenia, skomlenia, ujadania, wycia, aż do szczekania. Poniżej są raz jeszcze przytoczone najważniejsze sposoby zachowania, które właściciel psa musi znać, aby móc się właściwie komunikować ze swym czworonożnym przyjacielem. KONTROLA ODBYTU Psy, których najważniejszym zmysłem jest węch, obwąchują swoich współplemieńców w miejscach pachnących najintensywniej, tzn. w obrębie odbytowoptciowym. Tam mianowicie znajdują się gruczoły skórne, wydzielające substancje zapachowe, które psa szczególnie interesują. Pies, obwąchując innego osobnika, stwierdza płeć, jak również jego wiek, stan zdrowia i nastrój. Poza tym procedura ta daje wskazówki co do pozycji zwierzęcia w hierarchii. Samiec, stojący w hierarchii wyżej, uzurpuje sobie prawo do obwąchiwania pod ogonem wszystkich stojących niżej samców, suk i młodzików. 190 ANEKS Spotkanie dwóch psów zawsze przebiega według takiego samego porządku, który dzieli się na trzy fazy: 1. wzajemne obwąchiwanie pyska, 2. lekkie dotykanie barkiem, tylko sierścią, 3. kontrola podogonia, co kończy wzajemne poznawanie. Każdy pies, czy to samiec, czy suka, często sprawdza swoje własne okolice odbytu, które regularnie starannie czyści językiem. Tego naturalnego i higienicznego zachowania nie wolno karcić. Jeżeli pies częściej niż zazwyczaj obwąchuje okolice swego odbytu, być może cierpi na zaburzenia w trawieniu albo na zapalenie gruczołów okotoodbytowych. OGON Wśród psów istnieją różne rodzaje i formy sygnałów dawanych ogonem. Ruchy ogona pozostają w ścisłym związku ze zmysłem powonienia i wydzielanymi przez gruczoły okotoodbytowe zapachami, innymi u każdego psa. Wesoły pies merda ogonem, aby rozsiać swój zapach. Zastraszone osobniki natomiast zakrywają ogonem swój odbyt i narządy płciowe. W zasadzie przyjmuje się, że psy merdające szybko ogonem trzymanym nisko (w zależności od standardu) są przyjazne. Zwierzęta, które chcą imponować i dowieść swojej wyższej pozycji, unoszą ogon do góry i poruszają nim powoli tam i z powrotem. To zachowanie jest często interpretowane niesłusznie jako agresywne. Istnieją jamniki, które w momencie euforii nie tylko poruszają ogonem tam i z powrotem, ale kręcą nim jak propelerem. Szybkość ruchu wyraża stopień radości. Obserwowanie ogona pozwala rozpoznać wiele stanów psychicznych i różne nastroje. Ogon psów myśliwskich w trakcie pracy jest dla myśliwego wyraźnym sygnałem. Mowa ogona jest zawsze spontaniczna i prawdziwa. Równie ważne jest prawidłowe interpretowanie ruchów kikuta u psów z przyciętym ogonem. Każdy właściciel psa musi koniecznie nauczyć się rozumieć znaczenie różnych ruchów ogona swego czworonożnego towarzysza. CIEKAWOŚĆ Pies jest zawsze bardzo zainteresowany swoim otoczeniem. Ta ciekawość pozwala nawet starszym psom uczyć się z radością. U szczenięcia już w trzecim tygodniu życia ujawnia się potrzeba poznania otoczenia. Obwąchuje wszystko, co znajduje się wokół niego. Tak bardzo przez psa lubiany spacer nie jest więc tylko okazją do "wyprostowania nóg", lecz przede wszystkim pozwala mu powęszyć i odkryć nowe zapachy. Także wrażenia wizualne odgrywają u psa dużą rolę, jakkolwiek to właśnie wzrok najczęściej wprowadza zwierzę w błąd. Dlatego właściwie skierowane spojrzenie jest najczęściej rezultatem współgrania z innymi ważnymi zmysłami (węch i słuch). Właściciel psa nie może jednak tego wyrazu ciekawości mylić z fizjonomią, która u poszczególnych ras psów może być bardzo różna. DEFEKACJA l WYDALANIE MOCZU Ekskrementy i uryna służą psu do zaznaczania swego rewiru, dlatego długo szukają korzystnego i odpowiedniego miejsca, aby się załatwić, za każdym razem to miejsce zmieniając. Koty są skłonne do zakopywania swoich odchodów, aby w ten sposób zacierać swój ślad. 191 ANEKS Za to lisy załatwiają się w miejscu bardzo widocznym, podwyższonym, żeby każdy wiedział, że to ich terytorium. Pod tym względem psy bardziej przypominają lisa aniżeli kota. Gdy znajdą miejsce, długo je obwąchują, kręcąc się w kotko, jakby chciały analizować właściwy kierunek wiatru. Dopiero wtedy się załatwiają. Po czym często usuwają wokół ziemię, nie po to, aby zatrzeć swoje ślady, ale po to, by do zapachu ekskrementów dodać jeszcze zapaci" własnych łap. Wszystko to także należy do mowy psów. Jeżeli samiec chce się jedynie wysiusiać, pozbywa się moczu ciągłym strumieniem dopóki nie opróżni pęcherza. Krótkie i częste posikiwanie służy zaś do pokazania innym psom granic rewiru. Poza swoim terytorium (co często zdarza się u psów miejskich) samiec chętnie znaczy swoją drogę mocząc zastane znaki zapachowe współplemieńców. Podnoszenie przy tym nogi jest aktem celowym (ten ruch nie jest konieczny ze względów fizjologicznych), gdyż w ten sposób pies demonstruje także swoją siłę. Ślady zapachowe dostarczają innym psom wiele informac. o tym, kto bezpośrednio tędy przechodził: jego płeć, wiek, stan zdrowia. Suki i młodzież nie potrzebują takiej demonstracji siły. Wolą rączej nie za bardzo pchać się w oczy ewentualnemu przeciwnikowi. Dlatego siusiają w określonym miejscu (suki trzy, cztery razy dziennie), przy czym preferują miejsce gdzie ich ślady są z trudem dostrzegalne i szybko znikają: ziemia, liście albc piasek. U samców różnej wielkości używających do znaczenia tego samego punktu (narożniki murów, słupki, drzewo itd.) daje się zauważyć pewna prawidłowość w postępowaniu: mniejsze starają się podnieść nogę jak najwyże aby trafić w pozostawiony wcześniej znak psa średniej wielkości. Jeżeli petem koło tego miejsca przejdzie duży pies, będzie próbował z tego samegc powodu posiusiać niżej niż zazwyczaj. Słabe albo strachliwe samce, żyjące w stadzie, w ogóle nie odważają się podnieść nogi albo robią to tylko nieznacznie. Istnieją za to suki z męskirr właściwościami, które czasami podczas siusiania podnoszą jedną nogę albo obie, stając niemalże pionowo. Szczenięta łatwo uczą się siusiać poza domem. Większe trudności maje z tym zwierzęta dorosłe, które oznaczały swój rewir na dworze. Czysty, wyrośnięty pies ma czasami skłonność do pozostawiania swoich znaczników także w mieszkaniu, gdy w odwiedziny przyjdzie przyjaciel ze swym psem. Jeszcze gorzej, jeżeli gość przyprowadzi ciekącą sukę. Suczki, a przede wszys;kim szczeniaki, siusiają często w geście poddania, gdy zbliża się ich pan. Nie wolno ich wtedy karcić, można jedynie uspokoić. STOSUNEK DO KOTÓW Zachowanie psów w stosunku do kotów jest na ogół wrogie. Ten konflikt wynika z zasadniczej różnicy między nimi. Psy są zwierzętami społecznymi, koty samotnikami. Także ich "mowa" jest bardzo różna. Psa, który widzi uciekającego kota, instynkt chwytania zdobyczy zmusza do ścigania. Ale każdy pies powoli zaakceptuje w domu młodego kota, a nawet zaprzyjaźni się z nim, \ar to czasami robią też koty ze szczeniakami. Aby trzymać razem psa i kota. trzeba unikać wszelkiej konkurencji podczas jedzenia. To samo dotyczy zazdrości (jeśli ma się na kolanach kota, psu powinno się dać ciasteczko). Idealnie jest pozwolić obu bawić się razem, gdy są młode. Młodzież najłatwiej przyzwyczaja się do siebie. HIERARCHIA Psy, jak wilki i szakale, są istotami społecznymi, które poddają się naturalnemu porządkowi hierarchicznemu w stadzie. W hodowli szczeniąt lub w schro192 ANEKS nisku, albo pomiędzy włóczącymi się razem psami powstaje społeczna drabina, na szczycie której stoi zawsze przywódca stada, zazwyczaj najsilniejszy, najbardziej doświadczony samiec. Ma on prawo kontrolowania odbytów i siusiania z podniesioną nogą. Jeżeli przywódca z jakichkolwiek powodów warknie na niższego rangą psa (np. aby pożywić się pierwszy), to tamten często bez żadnego powodu warknie na innego, jemu podporządkowanego. Psy demonstrują przy tym liczne gesty. Aby wyrazić uznanie wyższości innego samca, pozwalają np., żeby obwąchat ich zad, nie rewanżując się; nie siusiają na znaki tamtego; merdają ogonem, gdy tamten warczy; odwracają gtowę; zapraszają go do zabawy; odchodzą cofając się; siadają albo się kładą; pozostają w miejscu, podczas gdy tamten się oddala; pozwalają tamtemu wspinać się na siebie; kładą się na ziemi, pokazując przy tym swój nieosłonięty brzuch; skomlą. Gdy hierarchiczny porządek zostanie już raz ustalony, wrogość się kończy i zaczyna się przyjaźń. Analogiczne zachowanie wobec człowieka oznacza, że zostaje on przez czworonożnego towarzysza uznany za pana. ZABAWA Psy pozostają przez całe życie istotami wesołymi. Znaczy to również, że można je bardzo łatwo ułożyć. Szczeniak, mając trzycztery tygodnie, już zaczyna w zabawie walczyć i polować, np. goni swój ogon i chwyta pyskiem przedmioty. W zabawie szczeniaki uczą się reguł życia. Dłonie dają się np. ułożyć w kształt psiego pyska, którym można szczeniaka ścisnąć, przewrócić albo chwycić. Dla szczeniąt zabawa z człowiekiem jest czystą radością. Ale w tych nie traktowanych poważnie walkach uczą się też, że nie górują nad swoim panem i chętnie go akceptują jako swego przewodnika. Jeśli szczeniak - w tym wieku całkowicie bezbronny - spostrzeże w zabawie, że może swojego pana zastraszyć, jako dorosłe zwierzę stanie się prawdziwym tyranem. Jest bowiem w naturze każdego psa przejmowanie roli przewodnika, jeżeli ona nie jest obsadzona. Szczeniaki akceptują natychmiast, jeżeli ich pan nagle przerywa zabawę, bez względu na powód. Dzieje się tak również wtedy, gdy szaleją ze swymi Niezależnie od wrodzonych cech poszczególnych ras, odpowiednim wychowaniem każdego psa można wytresować na stróża, myśliwego albo psa do towarzystwa i przewodnika. Np. pudle ścigają zające, ale równie chętnie strzegą domu albo bawią się z dzieć193 ANEKS nisku, albo pomiędzy wtóczącymi się razem psami powstaje społeczna drabina, na szczycie której stoi zawsze przywódca stada, zazwyczaj najsilniejszy, najbardziej doświadczony samiec. Ma on prawo kontrolowania odbytów i siusiania z podniesioną nogą. Jeżeli przywódca z jakichkolwiek powodów warknie na niższego rangą psa (np. aby pożywić się pierwszy), to tamten często bez żadnego powodu warknie na innego, jemu podporządkowanego. Psy demonstrują przy tym liczne gesty. Aby wyrazić uznanie wyższości innego samca, pozwalają np., żeby obwąchat ich zad, nie rewanżując się; nie siusiają na znaki tamtego; merdają ogonem, gdy tamten warczy; odwracają gtowę; zapraszają go do zabawy; odchodzą cofając się; siadają albo się kładą: pozostają w miejscu, podczas gdy tamten się oddala; pozwalają tamtemu wspinać się na siebie; kładą się na ziemi, pokazując przy tym swój nieosłonięty brzuch; skomlą. Gdy hierarchiczny porządek zostanie już raz ustalony, wrogość się kończy i zaczyna się przyjaźń. Analogiczne zachowanie wobec człowieka oznacza, że zostaje on przez czworonożnego towarzysza uznany za pana. ZABAWA Psy pozostają przez całe życie istotami wesołymi. Znaczy to również, że można je bardzo łatwo ułożyć. Szczeniak, mając trzycztery tygodnie, już zaczyna w zabawie walczyć i polować, np. goni swój ogon i chwyta pyskiem przedmioty. W zabawie szczeniaki uczą się reguł życia. Dłonie dają się np. ułożyć w kształt psiego pyska, którym można szczeniaka ścisnąć, przewrócić albo chwycić. Dla szczeniąt zabawa z człowiekiem jest czystą radością. Ale w tych nie traktowanych poważnie walkach uczą się też, że nie górują nad swoim panem i chętnie go akceptują jako swego przewodnika. Jeśli szczeniak - w tym wieku całkowicie bezbronny - spostrzeże w zabawie, że może swojego pana zastraszyć, jako dorosłe zwierzę stanie się prawdziwym tyranem. Jest bowiem w naturze każdego psa przejmowanie roli przewodnika, jeżeli ona nie jest obsadzona. Szczeniaki akceptują natychmiast, jeżeli ich pan nagle przerywa zabawę, bez względu na powód. Dzieje się tak również wtedy, gdy szaleją ze swymi Niezależnie od wrodzonych cech poszczególnych ras, odpowiednim wychowaniem każdego psa można wytresować na stróża, myśliwego albo psa do towarzystwa i przewodnika. Np. pudle ścigają zające, ale równie chętnie strzegą domu albo bawią się z dzieć193 ANEKS psimi rodzicami. Nie wolno ich jednak nigdy natychmiast po zabawie karać bo to je skonfunduje i pozostawi w niepewności, czy kara dotyczy zabaw\ Może bowiem zdarzyć się, że szczeniak zbyt energicznie ugryzie rękę sweg; pana. Przecież nie ma jeszcze świadomości, że pan nie ma futra, jak jego rodzice. W takiej sytuacji można przestać się bawić, ale w żadnym razie nie wolno zwierzęcia karać. Przyjacielskie "nie" podziała tak samo, bez krzykj i bez grubiaństwa, a szczenię szybko nauczy się opanowywać naturalna agresywność i jako osobnik dorosły stanie się doskonałym partnerem. Wzajemna gonitwa należy do ulubionych zabaw młodych i dorosłych psów J Jeden z członków stada przejmuje rolę dzikiej zwierzyny, którą należy gon'ć i stara się uciec przed pozostałymi. Inni z kolei pędzą za tym, który wtaśn e pełni funkcję zdobyczy. W ten sposób dochodzi do przemiennego uciekania chwytania i bycia chwytanym. Dlatego też zabawa ta należy do najlepszych metod tresury. W stadzie rodzice i inne dorosłe zwierzęta w zabawie pokazują szczeniakom i młodzieży, \a trzeba się właściwie zachowywać. Nagrodą i strofowaniem doprowadza młode zwierzęta do wyzbycia się nieprawidłowych zachowań. NAŚLADOWNICTWO ; Psy są w stanie zrozumieć zachowanie swoich współplemieńców dzięki obserwacji, jednak mniej uczą się przez naśladowanie niż przez doświadczenie. Po prostu powtarzają wszystko, co kiedyś odczuty jako przyjemne. Za :: niemiłych przeżyć starają się unikać. Fakt ten znacznie ułatwia tresurę. Ale zdolności naśladowcze psów opierają się również na odziedziczonych cechach. Np. gdy pies widzi, jak wspótplemiennik otwiera drzwi, uderzając z wyskoku w klamkę, nie będzie go naśladować. Ale jeśli dorastający młódź zobaczy pracę psa pasterskiego, natychmiast będzie próbował robić to są i mo. Bowiem takie czynności, jak pogoń albo prowadzenie stada, dla wieli, ! ras psów stanowią podstawowy sposób zachowania. LIZANIE, PYSK l PIESZCZOTY Szczeniak, od chwili urodzenia, jest czule lizany przez matkę. To sposóc czyszczenia. Psy liżą się wzajemnie i myją się, liżąc miejsca spocone albc skaleczone. Lizanie stanowi również sygnał przyjaźni. Podobnie do czułych gestów należy dotykanie. Małe psy trącają swoją matkę nosem w kącik pyska i liżą ją, gdy chcą być przez nią pieszczone. O to samo chodzi, gdy pies pcstępuje tak ze swoim panem. Właściciel psa nie może irytować się albo brcnić. Takie zachowanie zdezorientuje zwierzę, które nie zrozumie reakcji swego towarzysza. Zmniejsza się również gotowość poddania się tresurze, skoro "mowa" psa nie jest rozumiana. Suka, w okresie odłączania, zwraca częściowo strawiony pokarm, aby karmić nim małe (jak ma to miejsce również u wilków, szakali, hien oraz u wielu ptaków Nie wolno jej za to ganić. Szczenięta, aby otrzymać ten wstępnie strawicie pokarm, trącają nosami matkę w kąciki pyska. Jeśli pogtaszcze się dwu. trzymiesięczne szczenię przy kącikach pyska, głośno ziewnie. Może się tez zdarzyć, że własny pies, na którego się nakrzyczato, będzie trącać pyskierr będzie próbować dotknąć nosem kącika ust i liznąć: chce odnowić serdeczne stosunki i okazać panu, że uznaje go za przewodnika. Gdy pan wraca do domu, pies skacze na niego, aby powitać go zgodnie ze swoim rytuałem trącania w usta i kąciki ust. Przestanie jednak natychmias' gdy pan się schyli, ponieważ nie będzie już musiał skakać. Dobrze jespodczas takiego rytualnego powitania osłonić usta dłonią i pozwolić się wy194 ANEKS lizać. To trwa na ogół dość krótko. Tyle tylko, by pies powitał człowieka zgodnie ze swoją naturą i swoim rytuałem. Jeżeli pies za takie naturalne zachowanie zostanie ukarany albo źle potraktowany, będzie to dla niego niezrozumiałe i szokujące, a co najważniejsze, dotkliwie zakłóci stosunki piescztowiek. Psu koniecznie trzeba pokazać, że rozumie się jego język. Zawsze, jeżeli trąca pyskiem od dołu do góry, chce wyrazić życzenie. Być może tęskni do czułości. Zaczyna najpierw trącać, potem podnosi pyskiem rękę pana i kładzie sobie na głowie. To oznaki miłości, sympatii i poddania. Na takie czułe gesty właściciel psa musi odpowiedzieć równie czule. Psy w grupie często biorą pysk innego psa między swoje szczęki i udają, że gryzą. W ten sam sposób pies chwyta rękę swojego pana: chciałby go pieszczotliwie zaprosić do zabawy. Jeżeli przy tym ciągnie, ma na myśli spacer. Szczególnie miłą formę porannego powitania stosują niektóre psy, wychodząc naprzeciw swojego pana wesoło i... ukosem. OSTRZEŻENIE l WALKA Pierwszym ostrzeżeniem jest ogon prostujący się do góry, jak drzewce proporca. Kończyny zdają się sztywnieć i wykonują jedynie krótkie, jakby nieporadne ruchy. Grożący pies chciałby stać się mocniejszy, szerszy i większy, niż jest w rzeczywistości. Podnosi tułów, a włosy na grzbiecie i karku się jeżą. Jeżeli ostrzeżenie zaadresowane jest do innego psa, oczy nieruchomieją, a spojrzenie staje się świdrujące. Bez ruchu, prawie zesztywniali przeciwnicy wydają się oceniać wzajemnie swoją siłę. Na ogół jeden z nich w pewnym momencie ceremoniału robi się maty i daje sygnał do odwrotu. Może to być odwrócenie głowy na bok, położenie się na ziemi albo cofanie się. Inne oddalają się z podwiniętym ogonem. Jeśli ta próba sit nie wystarczy, aby pokazać przewagę, gesty grożące intensyfikują się. Uszy kładą się płasko, nos i fafle zostają podciągnięte do góry, z krtani wydobywa się głęboki, groźny warkot, a zęby są wyszczerzone. Od czasu do czasu jeden z przeciwników drapie tylnymi kończynami ziemię, aby - być może - rozsiać swój zapach. Ogon chroni genitalia. Przeciwnicy zbliżają się do siebie, dotykają się włosami, przy czym rozdrażnienie jeszcze się wzmaga. Teraz stoją bark w bark i nagle gesty grożenia przeradzają się w walkę. Jeżeli oba psy są na smyczach, czasami stają na tylnych nogach, aby wzajemnie schwycić się za gardła albo przycisnąć do ziemi przednimi łapami. Walka pomiędzy psami trwa zazwyczaj krótko. Rzadko też dochodzi do przelewu krwi, ponieważ gryzie się wyłącznie w futro. Koniec śmiertelny jest wyjątkiem i najczęściej przez sprawcę niezamierzony. Często tragiczna ofiara jest zbyt śmiałym, małym psem, który wdał się w walkę z psem za dużym, mającym przewagę. W starciu samców jednakowej wielkości jedno ze zwierząt szybko uznaje przewagę drugiego gestem poddania: najczęściej kładzie się na plecach i pokazuje swój niechroniony brzuch. To zachowanie widzi się często także u szczeniaków. Jeżeli pies robi to przed swoim panem, który właśnie na niego krzyczy, człowiek musi natychmiast przyjąć postawę pełną zrozumienia. Pies chce bowiem w ten sposób wyrazić, że się całkowicie poddaje. W stadzie wyższe rangą zwierzę takie poddanie zawsze zaakceptuje i od razu zaniecha agresji. To oczywiście obowiązuje również człowieka, żeby pies widział, że jego mowa jest rozumiana i żeby jego duchowa równowaga została zachowana. Aby rozdzielić dwa walczące psy, potrzebna jest energiczna interwencja właścicieli. Awanturników można podnieść do góry za tylne kończyny, a mniej195 ANEKS sze po prostu wziąć na ręce. Na ogół adwersarze wcale nie są z tego tak bardzo niezadowoleni. Trzeba jednak dopilnować, żeby zwierzęta zostały rozdzielone jednocześnie. Jeżeli bowiem jeden pies zostanie odciągnięty, to drugi - korzystając z momentu odwrócenia uwagi - zaatakuje ze zdwojoną sita i może ciężko skaleczyć. Pies, naznaczony w ten sposób piętnem nieudacznika, straci całe zaufanie do swego pana i tylko z trudem się z nim pojedna. Także suki mogą się wdać w bójkę. Zdarza się to wprawdzie dużo rzadziej. ale za to nagle, bez zapowiedzi i krwawo. One bronią nie jak pies rewiru albo miejsca w hierarchii, lecz miotu (nawet jeśli go nie mają). Dlatego dochodzi do bezlitosnej walki nagle, bez jakichkolwiek rytuałów. Mimo to wiele suk cate życie spędza pokojowo, karmiąc nawzajem swoje szczeniaki oraz młode innych suk, nawet na wspólnym postaniu. Pomiędzy samcami i sukami nie zdarzają się prawdziwe walki. Zagniewany pies może czasami sukę uderzyć albo przygnieść do ziemi. Ale nigdy jej nie ugryzie. To raczej suki pozostawiają swoje ślady na skórze psów. WSPINANIE SIĘ Psy wspinają się na grzbiet innych nie tylko wówczas, gdy dochodzi do aktu parzenia się. To może się zdarzyć tylko w ciągu tych kilku dni, gdy suka ma cieczkę. Poza tym jest to gest, który można zaobserwować również u szczeniaków. Można powiedzieć: zabawa, do której zostaje włączony także obszar płciowy. Emocje mogą czasami wywoływać u psów reakcje seksualne. U samców zdarza się lekka erekcja, gdy ich pan wraca po dłuższej nieobecności. Jest to oznaka radości, bez jakichkolwiek erotycznych implikacji. Bawiące się samce symulują akt kopulacji, nie mając jednak erekcji. Oznacza to próbę okazania swojej przewagi. Z kolei partner często tego nie akceptuje. zaczyna warczeć i próbuje sam przyjąć pozycję górującą. Inne z kolei nie wzbraniają się i zachowują się tak, jakby byty zadowolone z niższego miejsca w społecznej hierarchii. Samce, tak agresywne przy obronie swego rewiru, nie zwalczają się, gdy zbliża się do nich ciękąca suka. Raczej otaczają ją stadem i prezentują się jej pozostawiając wybór. Czasami suka udaję ucieczkę, odbiega kilka kroków i siada z podniesionym do góry ogonem. Niektóre suki akceptują kilku samców kolejno, ale odganiają ich kąsaniem, gdy czują się zapłodnione. Psy zaś poznają zwyczajnym obwąchiwaniem, że czas cieczki minął i oddalają się. Do gestów "kokieterii" suk należy też ocieranie się o samca albo stanie bez ruchu z odchylonym na bok ogonem. Ostateczny sygnał zachęty daje suka, wskakując na samca, jakby chciała go namówić do kopulacji. SPOJRZENIE Spojrzenie psa jest bardzo wymowne. Jeżeli patrzy człowiekowi otwarcie i prosto w oczy, świadczy to o mocnym i pewnym kontakcie. Psy, które nigdy nie patrzą w oczy wyrażają tym, że nie rozumie się ich "mowy". Spojrzenie stale biegające z jednego miejsca w drugie pozwala poznać, że pies nie kocha swego pana, ale się go boi. Obce psy, które fiksują człowieka groźnie nieruchomym spojrzeniem oznajmiają w ten sposób, że przy najmniejszym ruchu ugryzą, wskazane jest zatem nie poruszać się. SPOŁECZNE ZACHOWANIA Pies uważa jedne osoby za sympatyczne, wobec innych nie skrywa swojej antypatii. Zjawiskiem tym zajmował się szwajcarski zoolog H. Hedinger. Psy 196 ANEKS nie tylko pozwalają się jednym głaskać, a innym nie, ale pewnych przechodniów oszczekują, innych witają merdaniem ogonem. Ma ogół towarzyskośó psa zależy od kontaktów z człowiekiem podczas pierwszych 20-50 dni życia. Ten okres nosi nazwę "fazy kształtowania osobowości". Jeżeli w tej fazie pies nie ma kontaktu z człowiekiem, pozostanie wobec niego zawsze nieufny i tylko z trudem da się ułożyć. Dotyczy to wszystkich psów, które w tym okresie żyją same ze swoimi rodzicami i innymi wspótplemieńcami, nie poznając ludzi i nie mając z nimi kontaktu. Odwrotnie dzieje się, gdy zwierzę od urodzenia jest oswojone z zapachem człowieka i jego dotykiem. Przy wyborze psa, jak też podczas jego wychowania i tresury, ta "faza kształtowania osobowości" musi być brana pod uwagę. W sytuacji idealnej szczeniak dowiaduje się już wtedy, że człowiek jest jego partnerem w zabawie i pracy. Nie wolno jednak całkowicie oddzielać małego od innych psów (rodzeństwa, rodziców). Takie zwierzę zachowuje się później wobec swoich wspótplemieńców podejrzliwie i warczy na nich. To zaś odbija się niekorzystnie na jego osiągnięciach w pracy, bowiem przy jej wykonywaniu styka się ciągle z innymi psami albo wręcz musi z nimi współpracować. Naturalna towarzyskość psów daje się dobrze zaobserwować w warunkach wiejskich, gdzie czasami włóczą się małymi grupami. Ale także miejskie tazęgi spotykają się często na ulicach i tylko wieczorem wracają do domu na jedzenie i spanie. W Stanach Zjednoczonych V.C. Staniy i jego koledzy udowodnili, iż młode psy do tego stopnia czują pociąg do człowieka, że już sama jego obecność stanowi dla nich nagrodę. Szczenię, któremu brak ludzkiego kontaktu, marnieje. Psy w ogóle, a szczególnie młode, odczuwają brak obcowania z człowiekiem jako duchowy niedostatek, to znaczy, że z tego powodu dosłownie cierpią. SEN W trakcje snu dorosły pies chce być pozostawiony w spokoju. Woli wtedy być sam. Szczeniak zaś chciałby stale (jeśli nie ma matki albo rodzeństwa) leżeć na czymś futrzanym, miękkim i ciepłym, w przeciwnym razie bezustannie lamentuje. We śnie pies zwija się tak, że najwrażliwsze części ciała są chronione: klatka piersiowa, podbrzusze i genitalia. Istnieją jednak psy, jak niektóre rodzaje spanieli, buldogów, pekińczyków itp., które wolą spać w.pozycji żaby (zwanej także pozycją dywanika). Jest to również pozycja we śnie nowo narodzonego szczeniaka: tylne kończyny są wyciągnięte do tyłu, brzuch leży na ziemi, a głowa spoczywa na przednich łapach. Psy śnią. Już szczeniakom drgają we śnie łapy i uszy, dorosłe zwierzęta drgają, skomlą i warczą. Jeżeli w tym momencie zwierzę obudzi się, spojrzenie jego jest zaspane i chwilę trwa zanim naprawdę się rozbudzi. Zanim pies ułoży się zwinięty na swoim postaniu, kręci się kilkakrotnie wokół swej osi. Przez długi czas widziano w tym postępowanie atawistyczne. W pradawnych czasach bowiem pies musiał ugnieść liście i trawę, aby mieć dobre miejsce do spania. Jednakże Kónig odkrył, że psy przed spaniem kręcą się tym dłużej, im więcej przed tym biegały. Trumler zaś tłumaczy, że dopiero to kręcenie się umożliwia psu silne wygięcie kręgosłupa, właściwe dla przyjmowanej przez niego pozycji do spania. Psy układając się do snu, chętnie kierują głowę ku drzwiom pomieszczenia, w którym śpią. CZAS Psy dysponują wyczuciem czasu. Jeżeli np. są karmione regularnie o określonej porze, zaczynają niespokojnie biegać, gdy zbliża się czas karmienia. 197 ANEKS Psy pasterskie prowadzą swoje stado na pastwisko i punktualnie przyprowadzają je z powrotem. Dotyczy to również psów, które przyzwyczaiły się odbierać dzieci ze szkoły. Niektórzy miłośnicy psów sądzą nawet, że psy dysponują rytmem tygodniowym. REWIR Psy - tak jak wiele zwierząt (ptaki, koty, gryzonie) - wymagają rewiru; z tego też powodu pilnują mieszkania i własności człowieka, które przedstawiają ich rewir. Tak jak ptaki śpiewem, a lwy rykiem, psy szczekaniem oznajmiają swoje terytorialne władztwo. Rewir może należeć do pojedynczego psa, do pary albo stada. Gdy pies wedrze się na obcy teren, zachowuje się ostrożnie i z szacunkiem, starając się uniknąć walki z właścicielem rewiru. Gdy ten się pojawi, unika wszelkiego kontaktu wzrokowego. Intruz raczej udaje, że musi coś zrobić i oddala się tak godnie, jak się tylko da. Poza rewirem znajduje się na ogół teren działania, tzn. obszar, gdzie pies bywa, ale którego nie broni. Tutaj pies pozostawia znaki zapachowe nie będące terytorialnymi kamieniami granicznymi, lecz punktami demarkacyjnymi wzdłuż zwyczajowej drogi. Dlatego samiec prawie zawsze obsikuje podczas spaceru te same drzewa, latarnie albo węgły. Suki zaś nie znakują granic swojego rewiru ani nie zostawiają znaków zapachowych. chyba że mają cieczkę. W tym czasie siusiają znacznie częściej, aby samcom z okolicy donieść o swej gotowości do parzenia. Co ciekawe, psy znacznie rzadziej oznaczają swój rewir, gdy jest bardzo zimno albo gdy pada śnieg. Zwiększona agresywność psów łańcuchowych jest wynikiem znacznego zmniejszenia ich terytorium. Poza tym łańcuch rujnuje duchową równowagę psa, który nie może zrealizować swojej naturalnej potrzeby współżycia z człowiekiem. MOWA DŹWIĘKÓW Psy dysponują szerokim spektrum dźwięków mogących mieć różne znaczenia. Swoich wspótplemieńców rozumieją bezproblemowo, ale w stosunkach z człowiekiem nie zawsze tak jest. Tutaj najważniejsze: Szczekanie. Jest częściowo cechą charakterystyczną rasy, do któr6j zwierzę należy, a częściowo właściwością indywidualną. Nauczone ucho potrafi odróżnić szczekanie setera albo boksera, psa albo suki. Głośność i wysokość dźwięku szczekania są prawie zawsze dziedziczne. Każdy właściciel psa potrafi w szczekaniu swojego zwierzęcia odróżnić około tuzina znaczeń, jak np. anons przybycia obcego, obecność obcego zwierzęcia, powitanie członków rodziny, zabawę z dzieckiem albo z przyjacielem, uprzedzenie przechodzących psów o ataku, strach przed niebezpieczeństwem, pragnienie wody (szczególny skowyczący szczek), żądanie jedzenia, radość z zabawy itd. Są rasy bardzo rozszczekane, jak teriery; rasy małomówne, jak charty; milczące, jak basenji; jazgoczące wysokim głosem, jak posokowce i ujadające, jak szpice albo pudle. Skowyt jest zawszę wołaniem o pomoc, tak u szczeniaka, jak i u starszego psa. Warczenie. Istnieje warczenie podczas zabawy (krótko, żartobliwie, wyraźnie) i warczenie jako ostrzeżenie (dłużej, wrogo, głucho, ochryple, pomiędzy krtanią a zębami). Czasami dochodzi jeszcze szczerzenie zębów. Kwilenie. To przeciągły dźwięk wywołany bólem. Bywa też wykorzystywany jako protest albo wołanie o pomoc. 198 ANEKS Ujadanie. Mocne szczekanie w tonach wrogich i długich. Używane jest często przez psy, które w nocy muszą przebywać same na podwórzu. Skamlenie. Tłumiony, długotrwały jęk, oznaka złego samopoczucia, niezadowolenia albo zniecierpliwienia; ma wzbudzić współczucie albo nakłonić do czegoś. Czasem znaczy tylko: "otwórz drzwi", "chodźmy, mam dosyć tego miejsca", "chodźmy do domu". Wycie. Wysoki i płaczliwy ton, zarówno we dnie, jak i w nocy. Czasami jako reakcja na muzykę albo na dźwięk dzwonów. Daje się często słyszeć u psów północnych ras. Prychanie. Rodzaj alarmującego kichania; stłumione szczekanie z zamkniętym pyskiem: pierwsza oznaka, że zbliża się obcy albo daty się słyszeć podejrzane dźwięki. Przy czym pies zwraca głowę zawsze w kierunku, skąd przyszedł hałas. Podczas polowania pies wydaje w zależności od rasy i funkcji różne dźwięki, które mają być wskazówką dla myśliwego. Żywienie Błędem byłoby sądzić, że Canidae są rodziną wyłącznie mięsożernych. W jadłospisie lisa znajdują się m.in. owady i ich larwy, gryzonie, węże, raki, grzyby, żołędzie, jak też różne gatunki owoców. Szakale zaś uzupełniają swoje mięsne pożywienie jarzynami, owocami i trzciną cukrową. Lisy pustynne natomiast cenią termity, podczas gdy chilijskie dzikie psy jedzą także mięczaki. Pies domowy, podobnie jak dziki, potrzebuje jeszcze czegoś oprócz mięsa. Dlatego też jego pożywienie musi zawierać następujące składniki: proteiny dla tkanki mięśniowej; węglowodany, jako źródło energii; tłuszcze, jako baza energetyczna oraz dla zdrowej sierści i szaty; witaminy i mikroelementy dla niektórych podstawowych reakcji chemicznych: materiały balastowe, jak np. włókna roślinne, które zapewniają prawidłowe funkcjonowanie narządów trawiennych; woda do wszystkich procesów przemiany materii, we wszystkich obszarach ciała. W zależności od wieku psy mają różne zapotrzebowania energetyczne. Ogólnie jednak należy przyjąć, że każdy pies, także w stosunku do żywienia, przejawia całkowicie osobnicze zwyczaje. Istnieją czynniki, jak wiek, intensywniejszy ruch, wpływ środowiska, ewentualna ciąża, okres karmienia albo choroby, które w sposób widoczny zmieniają zapotrzebowanie zwierzęcia na pożywienie. Nie wolno zwierzęcia w żadnym wypadku przekarmiać i już przy pierwszych oznakach tycia należy zredukować ilość pokarmu. Właściciel psa musi pilnować, aby jego zwierzę otrzymywało właściwą ilość pożywienia. Wszystko, co wykracza poza dzienną rację psa, zwierzę zje nie z głodu, lecz z czystej przyjemności jedzenia. Psy od małego dobrze wychowywane nie kręcą się dookoła stołu podczas posiłku, aby wymuszać jedzenie. To powinno być jasne dla każdego właściciela psa: jeden, jedyny wyjątek, jeden "okazyjny" kęs, a wysiłki wielu miesięcy wychowania są przekreślone! Jeżeli jednak respektuje się reguły, to zwierzę na koniec posiłku, po wstaniu od stołu, może zostać "nagrodzone" psim 199 ANEKS ciasteczkiem. Nagroda przyczyni się do tego, że pies w przyszłości zachowa się korekt. MIĘSO Czyste mięso zawiera matą ilość wapnia i dużą fosforu. Dieta z samego chudego mięsa dostarcza zwierzęciu za mato tłuszczu i z punktu widzenia fizjologii żywienia nie jest zrównoważona. Wątroba może wynosić najwyżej 5 proc. całości żywności. Trzeba brać pod uwagę, że psowate w przyrodzie nie są tak zdecydowanie mięsożerne jak koty. RYBA Ryba jest bardzo bogata w proteiny i mikroelementy, a czasami także w tłuszcze. Zaleca się jednak podawać rybę starannie oczyszczoną z ości i w formie gotowanej. Ości mogłyby utkwić w przełyku, co jest bardzo niebezpieczne. SER l PRODUKT!' MLECZNE Ser i mleko są bogate w proteiny, tłuszcze i mikroelementy. Niektóre psy nie mogą trawić laktozy (cukier mlekowy), ponieważ nie mają enzymu powodującego jej rozkład. Laktoza może doprowadzić do biegunki, a czasem do wymiotów. Jeżeli się takie symptomy pojawią, produkty mleczne trzeba wykreślić z jadłospisu. PRODUKTY ZBOŻOWE Produkty zbożowe są tanie i dostarczają dostatecznie dużo energii, celulozy i mikroelementów, jak też określonych witamin. Gotowany ryż stanowi znakomity substytut wszelkich rodzajów zbóż. JARZYNY Kalafior, marchewka i buraki, zarówno starte na surowo jak i gotowane, nadają się znakomicie jako dodatek. Także gotowane ziemniaki mogą być dodawane do pożywienia. OWOCE Organizm psa potrafi sam wytwarzać witaminę C (z wyjątkiem dalrńatyńczyków) i dlatego nie potrzebuje owoców. Ale od czasu do czasu, gdyby zwierzę chciało, trochę owoców nie zaszkodzi. JAJA Jaja muszą być gotowane, aby zapobiec negatywnemu wpływowi surowego białka na witaminę B. Jeżeli pies czasami żuje i połyka trawę, nie należy mu bronić, nawet jeżeli potem zwraca. To absolutnie naturalne zachowanie. Powszechne przekonanie, że obgryzanie kości przyczynia się do czyszczenia zębów, jest mylne. Kości mogą raczej doprowadzić do zaparcia, a ich odłamki spowodować nawet perforację przewodu pokarmowego. Jednak od czasu do czasu surowa, duża kość nie szkodzi, byle nie kurza (każda inna nie gotowana). PRZYGOTOWANIE POKARMU Czy chodzi o produkt gotowy, czy o świeże jedzenie przygotowane w domu, 200 ANEKS pożywienie psa musi być zawsze wyważone. Klasyczny "miszmasz" z mięsa, resztek jedzenia, makaronu albo ryżu jest wprawdzie szeroko stosowany, gwarantuje pewną rozmaitość składników, a przy tym jest dość tani, ale z punktu widzenia fizjologii żywienia nie jest dla psa najlepszym rozwiązaniem. Młody pies potrzebuje dziennie 30 g mięsa na kg masy ciała i tyleż zbóż. Dorosłym zwierzętom wystarcza ok. 20 g na kg. Gotowane resztki jedzenia, także jarzyny, najczęściej zawierają wielokrotnie za mato witamin, gdyż zostały zniszczone przez temperaturę. Jako uzupełnienie nadają się, podawane przemiennie, posiłki z twarogiem, z żółtkiem jaja, z gotowaną jarzyną itd. Zamiast świeżego jedzenia można sięgnąć również po produkty gotowe. Oferowane przez handel gotowe dania dla psów nadają się w ogóle doskonale, pod warunkiem, że postępuje się zgodnie ze wskazaniami. Jedzenie w puszkach składa się zawsze z wyważonej ilości mięsa, węglowodanów, mikroelementów i witamin i jest wynikiem długoletnich badań ze strony wielkich koncernów żywnościowych. Produkt gotowy jest praktyczny i nie wymaga żadnych uzupełniających dodatków. Karma sucha występuje w postaci sprasowanych kuleczek bądź keksów z odwodnionych substancji zawierających pochodne mięsa albo ryb, węglowodany, mikroelementy i witaminy. Sucha karma jest trwała i dużo tańsza niż jedzenie w puszkach. Nie można jednak stawiać znaku równości pomiędzy suchą karmą a płatkami zbożowymi, albo innymi produktami zbożowymi, ponieważ te składają się głównie z węglowodanów. W produktach zbożowych brak innych, absolutnie niezbędnych składników pożywienia, przede wszystkim białka. Zarówno kulki, jak i keksy można podawać namoczone lub suche. W tym drugim przypadku pies potrzebuje dostatecznie dużo świeżej wody. WYBÓR POŻYWIENIA Każdy rodzaj diety ma swoje zalety. Jeśli jednak pies preferuje jeden określony rodzaj pożywienia, lepiej przy nim pozostać. Pokarm dla zwierzęcia trzeba przygotowywać zawsze świeżo i podawać w czystej misce. Dodatkowo pies musi mieć zawsze dostatecznie dużo świeżej i czystej wody. Zaleca się podawać psu jedzenie dwa razy dziennie: rano i wieczorem. Posiłki muszą zawierać wszystkie niezbędne składniki. Niektórym zwierzętom wystarcza jeden posiłek dziennie. ! Koniecznie trzeba zwracać uwagę, aby duże psy nie szalały i nie skakały bezpośrednio po jedzeniu. Może to doprowadzić do skrętu żołądka, niebezpiecznego dla życia, jeżeli nie zostanie w porę operacyjnie usunięty (patrz s. 209). Dlatego psy nie powinny po jedzeniu ani się bawić, ani intensywnie ruszać. Pielęgnacja i czystość Regularna pielęgnacja psa służy nie tylko urodzie, lecz także higienie, zdrowiu i ochronie przed pasożytami. Przyczynia się też do utrzymania dobrego kontaktu ze zwierzęciem i w żadnym razie nie może być niemiłą czynnością dla którejkolwiek ze stron. SIERŚĆ PSA Szata psa składa się z dwóch rodzajów włosów: wierzchniej okrywy oraz podszerstka, bardziej miękkiego i krótszego. Same włosy tkwią w cebulkach, połączonych z gruczołami łojowymi. Te gruczoły produkują tłustą 201 ANEKS substancję, która nadaje sierści połysk, a jednocześnie stanowi pewną ochronę przed chłodem i wodą. Zależnie od właściwości rozróżnia się pięć rodzajów psich włosów: długie, jedwabiste, gładkie, kręcone i szorstkie. Istnieją jednak rasy niezwykłe; nagi pies meksykański prawie wcale nie ma włosów, podczas gdy węgierski puli nosi gęste futro z długich, poskręcanych kudłów. Prawie wszystkie rasy zmieniają szatę dwa razy w roku, zazwyczaj na wiosnę i na jesieni. W niektórych przypadkach stan linienia może trwać praktycznie nieprzerwanie przez cały rok, a to z powodu zakłócenia wpływu czynników naturalnych, spowodowanego np. przez centralne ogrzewanie albo sztuczne oświetlenie, ale także z powodu braku lub nadmiaru pewnych składników w pożywieniu czy tez zaburzeń hormonalnych u zwierzęcia. PRZYRZĄDY DO PIELĘGNACJI Do pielęgnacji psa mogą wystarczyć grzebień i szczotka, ale do właściwego zestawu przyrządów należą różne szczotki z metalu, włosia albo gumy szczotki do polerowania, metalowe grzebienie z gęstymi i rzadkimi zębami. psia rękawica, metalowe zgrzebło, nożyczki z zaokrąglonymi czubkami, obcinacz paznokci, grzebień i nóż do usuwania włosów (trymer) oraz suszarka. SKUBANIE l TRYMOWANIE Szorstkowtose rasy, jak niektóre teriery albo sznaucery, muszą być wyskubywane dwa razy w roku. Martwe włosy usuwa się ostrożnie przy pomocy kciuka i palca wskazującego. Istnieją też noże z tępym ostrzem stworzone specjalnie do tego celu. Jeżeli skubanie przeprowadza się prawidłowo, we właściwym momencie i odpowiednimi narzędziami, zabieg jest absolutnie bezbolesny i nie sprawia psu żadnej przykrości. Pomiędzy tymi zabiegami (mniej więcej co trzy miesiące) psa trzeba trymować. Chodzi, rzec można, o ostateczny szlif, przy którym eliminuje się zbędne albo zbyt długie włosy. KĄPIEL Jeśli pies wraca do domu ubrudzony albo śmierdzący, musi zostać wykąpany. To jednak nie powinno dziać się często. Wyjątek stanowią rasy, jak np. terier szkocki, mające skłonność do łupieżu; wtedy kąpiel jest konieczna co miesiąc. Poza tym starczą dwie albo trzy kąpiele w roku. Ważniejsza jest pielęgnacja sierści. Do kąpieli istnieją specjalne psie szampony. Można także używać neutralnych szamponów dziecięcych, ale nigdy samego mydła. Średnio brudną sierść znacznie łatwiej wyczyścić suchym szamponem,W postaci proszku albo piany, który dokładnie wciera się i wyszczotkowuje. Tego rodzaju szampony nadają się przede wszystkim dla ras o tłustej szacie. OBCINANIE PAZURÓW Tę czynność można pozostawić weterynarzowi albo psiemu fryzjerowi. Kto chce zrobić to sam, niech przedtem poprosi weterynarza, aby pokazał jak to zrobić. Właściwym narzędziem są nożyczki do pazurów albo cążki (obcinacz). Trzeba jednak bardzo uważać, żeby nie uszkodzić zakończeń nerwowych albo naczyń krwionośnych. W razie wątpliwości lepiej obciąć trochę mniej. Pazury u szczeniaków trzeba obciąć już w wieku 2-3 tygodni, żeby podczas ssania nie podrapały delikatnej skóry na brzuchu matki. Regularne obcinanie pazurów od wieku szczenięcego jest najlepszą metodą przyzwyczajenia psa do tego zabiegu. 202 ANEKS Legowisko Gdy szczenię po raz pierwszy wkracza do domu swego pana, musi po pierwsze poznać swoje legowisko. Może się ono znajdować w mieszkaniu, w ogrodzie, na tarasie albo na podwórzu, lecz zawsze stanowi dla zwierzęcia schronienie. W mieszkaniu wystarczy kosz albo skrzynka, która da psu poczucie azylu. Najlepiej nadają się do tego celu zamknięte od góry koszyki. Wielkość kosza musi być tak dobrana, żeby pies mógt się w nim wygodnie wyciągnąć, a jednocześnie miał poczucie bezpieczeństwa. Kosz należy wyścielić kołderką albo materacem z materiału dającego się wyprać. Postanie musi znajdować się w osłoniętym kącie bez przeciągów oraz nie powinno być zbyt blisko kuchni, pieca, kominka albo grzejnika. Powinno to być spokojne miejsce, gdzie pies może czuć się bezpiecznie i dokąd może się wycofać. Zarówno bowiem szczenięta, jak i dorosłe psy, mają - jak wiadomo - potrzebę snu także podczas dnia. Długi brak snu może doprowadzić do choroby zwierzęcia, a nawet do jego śmierci. Psy zmuszone często przebywać na dworze, powinny mieć wybieg ogrodzoną drucianą siatką, dostatecznie obszerny, aby mogły tam biegać i bawić się. Wewnątrz ogrodzenia musi się znajdować buda, stosowna do warunków klimatycznych miejscowości. Idealna jest buda z drewna, rozkładana, żeby możliwie łatwo było ją wyczyścić. Dla ochrony przed wilgocią musi znajdować się przynajmniej 30 cm nad ziemią. Podłogę budy trzeba wyłożyć kołderką albo materacem. Dach musi być wodoszczelny, lekko ukośny i podnoszony. Otwór wejściowy powinien być wystarczająco duży, żeby pies mógł swobodnie przechodzić. W zimie możną go zawiesić starym kocem, aby w nocy chronić wnętrze przed zimnem. Pies w mieście Pies i człowiek żyją razem ku wspólnemu pożytkowi od tysiącleci i będą to czynić nadal. Z tym zastrzeżeniem, że psom, które trzymane są w mieście, trzeba zapewnić właściwe warunki (nieświadomi właściciele psów często mylą swoje własne potrzeby z potrzebami psa). Poniżej omówione są te ważne reguły, których właściciel psa musi koniecznie przestrzegać dla dobra swego partnera. Są oczywiście zgodne z istniejącymi przepisami. Pies jest przede wszystkim stworzeniem społecznym: nie wolno go zbyt często pozostawiać samego, przede wszystkim gdy jest jeszcze młody. Jeżeli trzeba pracować przez cały dzień, lepiej będzie trzymać dwa małe psy, które mogą sobie wzajemnie dotrzymywać towarzystwa. Dla załatwienia fizjologicznych potrzeb psy muszą wyjść co najmniej trzy razy w ciągu dnia (o godz. 7, 14 i 21). Jednak regułą powinno być wyprowadzanie cztery razy dziennie (7, 13, 18 i 23). W weekendy trzeba zadbać, aby pies mógł wybiegać się na dworze. Jest to czas, gdy pan poświęca mu uwagę, której psu brak w ciągu tygodnia pracy. Niestety, w naszych miastach nie ma specjalnych ogrodzonych miejsc, gdzie pies może się pozbyć produktów przemiany materii. Z tego powodu każdy właściciel powinien mieć ze sobą szufelkę i plastikowy worek, aby móc zebrać odchody. Wciąż słychać skargi, że mato jest miejsc, gdzie można wyprowadzać psa na spacer. Naturalnie wszędzie istnieją zakazy, ale wykluczanie psów ze społeczeństwa wynika często z niezdyscyplinowania samego wtaści203 ANEKS cielą, nie zaś psa! W Londynie np. psy i dzieci bawią się w tym samym parku i na "angielskim" trawniku nie spotyka się żadnych ekskrementów. W MIESZKANIU Właściciel psa (albo kota) musi wiedzieć, że trzymanie zwierząt w domu jest uregulowane przepisami prawnymi, a w odniesieniu do osób zamieszkujących domy wielolokalowe, dodatkowo regulaminami. Przepisy dotyczące wszystkich właścicieli psów nakładają na nich obowiązek zarejestrowania zwierzęcia, opłacania podatku za jego posiadanie, corocznego szczepienia przeciwko wściekliźnie, przestrzegania ustalonej przepisami procedury w przypadku choroby zakaźnej zwierzęcia i w przypadku jego śmierci Ogólne przepisy zobowiązują też właściciela do używania smyczy i kagańca. gdy pies jest przewożony komunalnymi środkami transportu oraz gdy przebywa w miejscach publicznych. Na podstawie ogólnych przepisów różnego rodzaju (Powyżej: rozkładana psia buda do ogrodu. Po prawej: dwa rodzaje legowisk do pomieszczeń. ANEKS przedsiębiorstwa (handlowe, produkcyjne, usługowe) oraz biura mogą ustanawiać regulaminy, np. zabraniające wprowadzania psów na ich teren. Regulaminy domowe muszą być zgodne z ogólnymi przepisami i zawierają postanowienia zobowiązujące właściciela zwierzęcia do odpowiedzialności za ewentualne zanieczyszczenie wspólnych pomieszczeń użytkowych (klatka schodowa, winda, piwnica itp.) oraz do takiego z nim postępowania, aby nie zakłócało spokoju innych mieszkańców zbyt częstym czy głośnym szczekaniem bądź w jakikolwiek inny sposób. Pies nie może bez nadzoru biegać po wspólnym terenie. Musi być stale z człowiekiem i na smyczy. Nie wolno pozwalać psu obwąchiwać albo lizać innych osób i ich toreb z zakupami, albo skakać na przechodniów, którzy właśnie wracają do domu, czy wściekle na nich szczekać bądź obsikiwać drzwi itd. dla oznakowania granicy rewiru. Jak to bowiem często bywa, negatywna postawa wobec psów ma swoje przyczyny w niewłaściwym postępowaniu ich właścicieli, co prowadzi do niesnasek, dyskusji i zakazów. Ponadto zaś nieprzestrzeganie takich zasad może skutkować konsekwencjami przewidzianymi w tymże regulaminie domowym.
* * *
Pies a podróże
W SAMOCHODZIE Psy nieprzyzwyczajone do jazdy samochodem mają często skłonność do wymiotowania. Dlatego zaleca się od małego przyzwyczajać psa do podróżowania. Powtarzające się regularnie jazdy samochodem, powiązane z przyjemnym celem, nadają się do tego najlepiej. Jeżeli jest to np. spacer na wsi, dłuższe podróże samochodem szybko będą odczuwane przez psa jako miłe. Można jednak trafić na psa, który przez całe życie będzie chorował podczas jazdy. W takim przypadku przed każdą dłuższą podróżą trzeba będzie podać mu odpowiednie leki zalecone przez weterynarza. Duże psy najlepiej podróżują w bagażniku samochodu kombi, oddzielonym od przedniej części siatką. Mniejszym psom wystarczy klatka z włókna szklanego albo wikliny. Przy okazjonalnych albo niespodziewanych jazdach psy chętnie leżą na kocu na tylnym siedzeniu. Jednak wtedy zawsze powinien siedzieć obok ktoś, kto uważa na zwierzę. Szczeniakom wystarcza karton albo koszyk, wewnątrz dobrze wyścielony, ale ponadto konieczna jest jeszcze butelka z ciepłą wodą. Psów nie można pozostawiać w samochodzie zbyt długo samych, przede wszystkim, jeżeli jest bardzo gorąco; skutkiem może być śmiertelny udar, który występuje szybciej niż się mniema. Aby można było pozostawić bezpiecznie okno otwarte, zakłada się na nie na ten czas odpowiednią ruchomą kratę. Takie rozwiązanie może jednak być niewystarczające do ochłodzenia wnętrza samochodu przy dużym upale. Przed rozpoczęciem podróży pies musi wysiusiać się, załatwić i wystarczająco napić. Kilka godzin przed odjazdem można mu też dać niewielki posiłek. Podczas jazdy trzeba co dwie, trzy godziny robić małą przerwę, żeby zwierzę mogło się napić i rozprostować. Przy długich jazdach (10-12 godzin) zaleca się dać psu jeść, wtedy gdy samemu je się obiad albo kolację.
W SAMOLOCIE Bardzo długie odległości powinno się pokonywać z psem raczej samolotem. Jest to wprawdzie stosunkowo drogie, ale zmniejsza do minimum niewygodny czas podróży. Jak przy wszelkich podróżach, na kilka godzin przed trzeba dać psu pić i mały posiłek. Do transportu powietrznego potrzebne są pojemniki zgodne z postanowieniam International Air Transport Association (IATA). Niektóre towarzystwa lotnicze mają jednak własne przepisy. Dlatego zaleca się zawczasu zasięgnąć informacji o odnośnych postanowieniach, zarówno w miejscu odlotu, jak też w miejscu przylotu. IATA nakazuje poza tym co następuje: - podróżujące psy z krótką kufą (boksery, buldogi, pekińczyki i mopsy) nie mogą mieć żadnych kłopotów oddechowych; - pręty na przedniej ściance pojemnika muszą przebiegać równolegle; - ciekących suk nie należy przewozić; - nie przewozi się suk karmiących i jeszcze nie odłączonych szczeniąt; - nie należy również przewozić szczeniąt odłączonych, które nie skończyły jeszcze ośmiu tygodni; - szczenięta mogą podróżować razem, ale w niektórych krajach nakazany jest transport w oddzielnych boksach; - znajomy przedmiot w boksie uspokaja psa; - na zewnętrznej stronie boksu musi być umieszczone imię psa.
PODRÓŻE ZAGRANICZNE Wyjeżdżając za granicę, właściciel psa musi uprzednio'uzyskać informację. jakie przepisy obowiązują w kraju docelowym w stosunku do zwierząt wjeżdżających. Niewątpliwie będzie potrzebne świadectwo zdrowia wystawione przez urzędowego weterynarza nie wcześniej niż 14 dni przed wyjazdem. Ponadto świadectwo szczepień z wścieklizną włącznie. W niektórych krajach jak Wielka Brytania, obowiązuje nawet kwarantanna. Dlatego wskazane jest zawczasu postarać się o wszystkie informacje i dokumenty w odnośnych ambasadach, konsulatach albo innych placówkach.
* * *
Zdrowie
Każdy właściciel psa ma obowiązek utrzymania swego psa w najlepszym zdrowiu. Nie jest to zbyt trudne, ponieważ nasi czworonożni przyjaciele są na ogół bardzo mocnymi i odpornymi zwierzętami. Stąd wystarczy każdego poranka sprawdzić, czy pies jest w dobrej formie: ma połyskliwą sierść, zimny nos, ożywione i wesołe zachowanie. Przy najmniejszych oznakach choroby trzeba skonsultować się z lekarzem. Poniżej przytoczono kilka reguł, jak zachować psa w dobrym zdrowiu. Pies nigdy nie może leżeć w pobliżu ciepłego pieca albo grzejnika. Na dworze okrycia nie są potrzebne (z wyjątkiem ras miniaturowych albo bezwłosych. zwierząt o budowie delikatnej albo podczas rekonwalescencji). Psy z natury dysponują gęstą szatą, która chroni przed chłodem i wilgocią. W zimnych porach roku, dzięki bogatszemu pożywieniu - w przeważającej mierze na bazie mięsa - można zintensyfikować zdrowy przyrost włosów. Po spacerze na deszczu albo śniegu sierść musi zostać starannie wytarta ręcznikiem. Przy szacie ciemnej można też posłużyć się papierem gazetowym. Długowłosym psom wystarczy wytrzeć brzuch i łapy. One bowiem suszą swoją okrywę otrzepując się, zaś przy zbyt silnym wycieraniu wilgoć dostaje się do leżącego głębiej podszerstka. Zdrowe psy lubią śnieg, a wiele z nich jest tak zachwyconych wodą, że nawet w zimie nie chcą zrezygnować z kąpieli i wskakują do lodowatej wody. Jednak nie należy pozwalać psu na zimne kąpiele. Podczas gorących dni letnich nasz czworonożny przyjaciel nigdy nie powinien być wystawiony na bezpośrednie promieniowanie słoneczne. Potrzebuje więc na dworze miejsca ocienionego, gdzie może się położyć. Przy tym w gorącej porze roku należy dać mu dostatecznie dużo okazji do kąpieli i pływania. To pomaga się ochłodzić. Gdy jest bardzo gorąco nie wolno psu dawać do picia zimnej wody, raczej wskazane jest pozwolić mu pobiegać po wodzie. W lecie pies obficie paruje przez śluzówkę pyska (nie ma bowiem gruczołów potowych). Dlatego mocne ślinienie się niekoniecznie jest oznaką niepokojącą. Jednak w żadnym razie pies nie może pozostawać na słońcu zbyt długo, ponieważ to może się dla niego skończyć śmiercią. Jeśli pies długo przebywa na dworze bez cienia, należy zwilżyć mu głowę i puścić zwierzę do wody, gdy napotka się strumyk albo źródło, by mógł się odświeżyć.
WALKA Z PASOŻYTAMI Wiosna i lato to pora owadów, a tym samym pasożytów. Kleszcze i pchły stanowią dla psa utrapienie, a także niebezpieczeństwo, dlatego przy najmniejszych oznakach pojawienia się pasożytów trzeba zacząć je zwalczać. Jednym z najczęstszych pasożytów psich jest pchła, która może także przenieść się z psa na człowieka. Pchły dla psa są o wiele bardziej niebezpieczne, niż się na ogół przypuszcza, gdyż przenoszą tasiemca. Jeżeli pies zmiażdży pchłę zębami może się zdarzyć, że połknie znajdujące się w niej cysty tasiemca (Dipiłydium caninum). Dlatego też psy, szczególnie w ciepłych porach roku, gdy pcheł jest wyjątkowo dużo, trzeba uważnie obszukiwać. Zwłaszcza długowłose są podatne na zapchlenie, ponieważ w ich szacie pchły czują się szczególnie dobrze. Częstokroć pomaga dopiero energiczna dezynsekcja. Zwalczając pchły, trzeba się skoncentrować przede wszystkim na uszach, brzuchu, piersi i pachwinach. Zapchlenie łatwo poznać po charakterystycznych czarnych odchodach insektów na skórze psa. Istnieją doskonałe środki do zwalczania pcheł i kleszczy, które na kilka tygodni gwarantują ochronę, a dla psa właściwie są nieszkodliwe (między innymi obróżki nasączone preparatem odstraszającym pchły i kleszcze). Pchły nie mnożą się na samym psie, tylko wyłącznie w pęknięciach i szczelinach psiej budy albo w załomkach legowiska. Dlatego też wszystkie miejsca, gdzie pies śpi lub chętnie się wyleguje - wybieg, budę, koszyk, legowisko (względnie pokój, w którym się ono znajduje) - trzeba gruntownie i starannie czyścić i dezynsekować odpowiednimi środkami. Koce albo dywany trzeba prać w gorącej wodzie i ewentualnie spryskiwać poleconym przez weterynarza środkiem insektobójczym, a w razie inwazji pasożytów najlepiej zniszczyć.
NICIENIE Szczenięta są najczęściej atakowane przez nicienie (glisty), spiralne szarobiałe robaki pasożytnicze mające długość kilku centymetrów, żyjące w jelitach. Robaki i ich jaja można znaleźć w psim kale. Typowe symptomy to zazwyczaj wzdęty brzuch i rozwolnienie. Przeciw nim stosuje się zapisane przez weterynarza środki, które eliminują robaki, a dla szczeniąt są całkowicie nieszkodliwe. Naturalnie nie wszystkie szczeniaki mają glisty. Jeżeli ich matka nie ma robaków, a zwierzęta chowane są w czystym miejscu, prawdopodobieństwo zarobaczenia jest raczej znikome.
TASIEMCE Zazwyczaj psy atakowane są przez tasiemca z rodzaju Dipylidium caninum. przy czym ten pasożyt jelitowy, poza lekkim czyszczeniem, nie wywołuje u zwierzęcia żadnych szczególnych dolegliwości. Łatwo go rozpoznać po małych, białych i ruchomych członach znajdujących się w kale oraz przyklejonych do odbytu psa. Podając zalecony przez weterynarza środek odrobaczający, można pozbyć się tasiemca. Nowemu zarobaczeniu da się zapobiec, skutecznie chroniąc psa od pcheł. Sam pies nie może tasiemca przenieść na człowieka. Infekcja możliwa jest tylko wtedy, gdy ludzie niechcący połkną pchłę, w której wnętrzu znajdują się larwy tasiemca.
OBJAWY WYMAGAJĄCE SPRAWDZENIA Pies może zachorować nawet przy najtroskliwszej pielęgnacji. Ponieważ właściciel psa nie zawsze ma pod ręką weterynarza, wskazane jest postępowanie według następujących rad, które laik powinien jednak traktować wyłącznie jako rodzaj pierwszej pomocy. - Brak apetytu może być skutkiem przejedzenia. Tutaj pomoże porzekadło: "głód jest najlepszym lekarzem". Jeden, dwa dni postu w ogóle psu nie szkodzi. Wielu właścicieli, z powodów dietetycznych, podaje swemu psu raz w tygodniu tylko lekkie pożywienie. Ten dzień "wstrzemięźliwości" zaleca się przede wszystkim psom starym albo takim, które mają skłonność do otyłości. - Niektóre psy chętnie zjadają zgnite resztki jedzenia albo padlinę. To gruntownie psuje im apetyt, ponadto miewają wymioty i biegunkę. Lepiej trzymać psa pod kontrolą, aby zapobiec zżeraniu przez niego gnijących substancji czy odchodów innych zwierząt. - Choroby oczu są u psów bardzo częste. Należy zawsze skonsultować się z weterynarzem. - Katar cieknący z nosa wymaga bacznej obserwacji, ponieważ może być objawem groźnej nosówki, Psa trzeba trzymać bardzo ciepło i wezwać weterynarza. Choroby skórne mają swą przyczynę na ogół w wadliwym żywieniu. Posiłki składające się wyłącznie z ryżu albo mocno doprawionych potraw mogą powodować egzemę. Dlatego takie produkty jak kiełbasa, wędliny i słodycze. a przede wszystkim czekolada, muszą być wykreślone z jadłospisu. Jeżeli u psa, który jest właściwie odżywiany i nie ma pasożytów, stwierdzi się świąd - trzeba udać się do weterynarza. - Uporczywe potrząsanie głową i drapanie się za uszami wskazuje na choroby uszu. W tym przypadku pomóc może wyłącznie przepisany przez weterynarza lek, który wpuszcza się do ucha. Potem przewód słuchowy musi zostać ostrożnie oczyszczony. - Biegunka jest częstokroć następstwem nieprawidłowego żywienia albo jego złej jakości. Przy biegunce należy zawsze zgłosić się do weterynarza.
NOSÓWKA Nosówka jest bardzo poważną chorobą psów. Zazwyczaj kończy się śmiercią albo prowadzi do ciężkich niedowładów. Wywołuje ją wirus, a objawia się katarem, załzawionymi i zaklejonymi oczyma, biegunką oraz osowiałością. Później występują porażenia. Szczególnie zagrożone są szczenięta. Stąd ważne jest, żeby matka corocznie otrzymywała przypominającą dawkę szczepionki, a małe nie miały kontaktu ze zwierzętami nieszczepionymi. Dopiero gdy same otrzymają niezbędne szczepienia i uzyskają odporność, mogą wychodzić na dwór, gdzie możliwy jest kontakt z psami nieszczepionymi. Jeżeli wymienione symptomy pojawią się u szczepionego psa, trzeba bezwzględnie udać się na kontrolę do weterynarza.
SKRĘT ŻOŁĄDKA Skręt pełnego żołądka, z klinicznego punktu widzenia, jest bardzo ciężkim przypadkiem. Może być skutkiem zbyt gwałtownych ruchów najedzonego zwierzęcia. Zakleszczony żołądek wypełnia się w krótkim czasie gazami fermentacyjnymi, a naczynia krwionośne pod ich naciskiem doznają zwężenia i zamknięcia. W tym przypadku pomóc może tylko natychmiastowa interwencja lekarza, który musi zwierzę jak najszybciej operować. Najmniejsza zwłoka wystarczy, aby zwierzę zdechło. Zabieg musi przywrócić żołądek do jego pierwotnej pozycji, aby zwolnić ucisk naczyń krwionośnych. Do skrętu żołądka może dojść przede wszystkim u przedstawicieli ras dużych, gdy zwierzęta bezpośrednio po obfitym jedzeniu za dużo się ruszają. Dlatego też powinno się dzienne porcje żywności dzielić na dwa, trzy posiłki i uważać, żeby pies przez 2-3 godziny po jedzeniu nie biegał gwałtownie i nie szalał.
UDAR CIEPLNY Miłośnicy psów i weterynarze ciągle przypominają, że w lecie żaden pies nie może przebywać w zaparkowanym samochodzie. Czasami widuje się psa pozostawionego w prażącym słońcu, przy zamkniętych oknach i bez wody. W takich warunkach niebezpieczeństwo udaru cieplnego jest bardzo prawdopodobne. Dotyczy to także psów trzymanych w małej, silnie nasłonecznionej budzie na łańcuchu. Bez chłodnego miejsca do wypoczynku pies niebywale cierpi z powodu wysokiej temperatury. Odnosi się to również do pobytu na plaży, gdy dla psa nie ma cienistego miejsca. Pierwsze oznaki rozpoczynającego się udaru cieplnego to ospałość i wyczerpanie. Pies ciężko oddycha, ślini się, ma zaczerwieniony język i wargi, które następnie sinieją. Przy dalszym wzroście temperatury dochodzi do udaru, pies zapada w śpiączkę i w końcu zdycha. W takim przypadku trzeba więc działać bezzwłocznie: psa szybko przenieść w chłodne miejsce i zwilżać zimną wodą, aby obniżyć temperaturę ciała. W przypadku utraty świadomości włożyć go ostrożnie do wanny z zimną wodą jeżeli w pobliżu jest morze albo jezioro można psa włożyć bezpośrednio do wody, przy czym głowa musi być trzymana ponad powierzchnią wody. Pomoże również oblewanie wodą. Na ogół po 5-10 minutach oddychanie powinno się wyraźnie poprawić, a pies przyjść do siebie. Podczas chłodzenia należy uważać, żeby temperatura nie spadła zbyt nisko, ponieważ w tym stanie mechanizm regulacji ciepłoty nie funkcjonuje prawidłowo. Często temperatura obniża się jeszcze przez jakiś czas po tym, gdy już zaprzestało się zwilżania psa zimną wodą. Istnieje zatem niebezpieczeństwo wychłodzenia. Jeżeli jest pod ręką termometr można temperaturę zmierzyć w odbycie. Przy 39,2łC należy zaprzestać chłodzenia. Normalna temperatura psa utrzymuje się bowiem na poziomie około 38,5łC. Dodatkowo masowanie łap pobudza krążenie zwierzęcia. Jeśli zaistnieje potrzeba należy również zastosować sztuczne oddychanie. Później trzeba psa wysuszyć, dać mu wypocząć w chłodnym miejscu i nie zapominać o dostatecznej ilości wody do picia. Czasami temperatura zaczyna podnosić się ponownie, jakkolwiek wydaje się, że psu nic już nie dolega. W takim przypadku wskazane jest szybkie skontaktowanie się z weterynarzem.
TOKSOPLAZMOZA Człowiek może zarazić się toksoplazmozą poprzez kał kota, np. gdy czyści kocią kuwetę z odchodów, a potem nie umyje dokładnie rąk. Także spożywanie surowych jaj i surowego albo niedogotowanego mięsa pochodzącego od zakażonych zwierząt, niedostatecznie umytych warzyw prowadzi do zakażenia. Psy zarażają się czasami, zjadając zakażone mięso albo kocie odchody. Jednak pierwotniak, wywołujący toksoplazmozę, nie przechodzi bezpośrednio z zakażonych psów na człowieka, tak jak człowiek nie może zarazić chorobą innego człowieka. Podczas gdy koty uchodzą za ostatecznych nosicieli toksoplazmozy, pies i człowiek zaliczają się tylko do nosicieli warunkowych Bezpośrednie niebezpieczeństwo zakażenia między psem i człowiekiem zaistniałoby tylko wtedy, gdyby człowiek zjadł niedogotowane mięso chorego psa!
WŚCIEKLIZNA Niebezpieczeństwo infekcji tą groźną psią chorobą zakaźną istnieje dla człowieka tylko wtedy, gdy lekceważy najprostsze i podstawowe zasady higieny. Wprawdzie istnieje około 30 chorób zakaźnych, które mogą być przenoszone z psa na człowieka, ale tylko w teorii. W praktyce człowiek może zakazić się od źle utrzymanego psa tylko dwiema niebezpiecznymi chorobami: wścieklizną i bąblowcem. Podajemy tutaj kilka podstawowych wskazówek dotyczących wścieklizny, które powinien znać każdy właściciel psa, aby móc wyjaśnić je laikowi. Wścieklizna nigdy nie wybucha u psa spontanicznie, jak to ma miejsce z nosówką, tyfusem albo innymi zakaźnymi chorobami. Aby zachorować na wściekliznę, pies musi zostać ugryziony przez inne zakażone zwierzę. Może to być drugi pies, kot, wilk, lis, nietoperz, mysz czy inne ssaki. Gdy istnieje podejrzenie wścieklizny, w żadnym razie nie trzeba psa natychmiast zabijać, jak to się jeszcze zdarza. U martwego psa trudno bowiem stwierdzić czy był chory, czy nie, gdy zaś żyje jest to bardzo łatwe. Jeżeli człowiek zostanie ugryziony przez psa podejrzanego o wściekliznę, to zwierzę podlega obserwacji prowadzonej przez lekarza weterynarii. U psa, który został ugryziony przez drugiego chorego na wściekliznę, choroba nie ujawnia się natychmiast. Dzieje się to dopiero po okresie inkubacji, który trwa od kilku dni do kilku miesięcy. W tej fazie choroba nie jest zaraźliwa, a więc nie może zostać przez psa przeniesiona. Takie niebezpieczeństwo pojawia się dopiero w ciągu ostatnich 10 dni, gdy wirus znajduje się w ślinie. Jeżeli ktoś zostanie ugryziony przez nieznajomego psa, którego potem nie można odnaleźć, trzeba poddać się szczepieniu. Szczepienie ochronne psa zapobiega wściekliźnie i przyczynia się do opanowania rozprzestrzeniania się choroby uchodzącej w niektórych krajach za wytępioną.
BĄBLOWIEC Chodzi tu o zachorowanie na tasiemca o nazwie Echinococcus granulosus, którym mogą zarazić się także ludzie. Wągry (stadium młodociane) tego pasożyta żyją w wątrobie, płucach lub mózgu bydła, owiec, kóz i świń - także człowieka, gdzie powoli dorastają. Pies zaraża się, zjadając surowe wnętrzności martwych zwierząt, w których znajdują się wągry. W przewodzie pokarmowym psa wągry dorastają do formy tasiemców. Należy unikać kontaktu z psimi odchodami, a gdyby do tego doszło starannie umyć ręce.
SZCZEPIENIA Po 45-50 dniach szczenię otrzymuje pierwsze szczepienie przeciwko nosówce, parwowirozie i zakaźnemu zapaleniu wątroby. Po 2 tygodniach podaje się pierwszą dawkę przypominającą oraz szczepionkę przeciwko leptospirozie. Leptospiroza (choroba sztuttgarcka, "tyfus psi") jest chorobą ciężką, jej zarazki występują w moczu szczurów. Przenoszenie tej choroby bakteryjnej następuje w wyniku kąpieli w wodzie zanieczyszczonej moczem gryzoni lub picia takiej wody. Parwowiroza występuje u psów dopiero od około 20 lat, ma jednak bardzo ciężki przebieg, częstokroć ze skutkiem śmiertelnym. U szczeniąt, po ich odłączeniu, objawia się jak zapalenie mięśnia sercowego albo ciężkie zapalenie jelit. U psów dorosłych symptomy są takie, jak w ciężkim zapaleniu jelit z wymiotami i silną biegunką. Gdy szczenię ma 77 dni podaje się dawkę przypominającą szczepionki poczwórnej. Po ukończeniu czwartego miesiąca życia następuje szczepienie przeciwko wściekliźnie. W późniejszych okresach, wszystkie szczepienia trzeba powtarzać co roku. Tylko psy, które są szczepione zgodnie z przepisami mogą wyjeżdżać za granicę, mieszkać w psich pensjonatach i brać udział w wystawach i konkursach.
* * *
Reprodukcja
Właściciele suk chcą czasami, by zwierzę miało potomstwo. Na ogół jeden, dwa mioty w życiu suczki mają dobry wpływ na jej zdrowie. Kto jednak nie jest zawodowym hodowcą, powinien zwrócić uwagę na kilka zasadniczych spraw. Radość z miotu nie może przerodzić się w rozczarowanie, gdy nie wiadomo, gdzie umieścić szczenięta. Właściciele suki mieszańca powinni znaleźć podobnego samca, aby móc przewidzieć wielkość, maść i inne cechy przyszłego potomstwa. Ponadto trzeba koniecznie zawczasu ustalić, czy przyjaciele albo znajomi mają możność przyjęcia szczeniaka. Wskazane jest również zasięgnięcie rady weterynarza. W żadnym razie nie można pokryć suki tylko po to, aby "pokazać" dzieciom szczenięta albo dlatego, że "właściwe jest pokrywanie suki". Taki miot zazwyczaj spotyka smutny losw pudełku na bazarze albo w klatce schroniska, nie mówiąc już o rzeczach gorszych. Pies jest przyjacielem człowieka, darzy nas miłością. Nie każmy więc przychodzić mu na świat, aby zadawać mu cierpienie. Jeżeli nie ma możliwości oddania młodych w dobre ręce, lepiej nie kazać im przychodzić na świat. Każdy weterynarz chętnie wyjaśni możliwość kastracji suki, zabiegu przeprowadzanego zawsze pod narkozą i nie pociągającego za sobą żadnego zdrowotnego ryzyka. Posiadacze suki z rodowodem mają zazwyczaj mniej trudności ze znalezieniem odpowiedniego domu dla szczeniąt ze swego miotu. Na ogół wystarcza w porę zamieścić ogłoszenie w psim czasopiśmie, aby dobrze umieścić szczenięta. Mimo to odpowiedzialnemu właścicielowi psa trudno jest właściwie ocenić przyszły dom młodego psa. Nigdy nie wiadomo dokładnie, czy zwierzęta będą utrzymywane zgodnie z wymogami swojej rasy. Dlatego przed sprzedaniem ważne jest dowiedzenie się, czy kupiec zna właściwości tej rasy. Jeśli nie jest fachowcem, trzeba mu uświadomić wszystkie potrzeby psa, a także wskazać kilka publikacji fachowych o właściwościach i wymaganiach hodowlanych danej rasy. Kto hoduje rasę używaną do walk psów, co wprawdzie jest nielegalne, ale wciąż jeszcze praktykowane, powinien przede wszystkim zwrócić baczną uwagę, czy szczenięta nie są przeznaczone do tego niegodnego i okrutnego procederu. Żeby miot odpowiadał standardom FCI oboje rodzice muszą spełniać ten standard, ale nie wykazywać bliskiego pokrewieństwa. Aby znaleźć dla swojej suki właściwego partnera, można zamieścić ogłoszenie w fachowym piśmie. Należy zwrócić się do lokalnego oddziału związku kynologicznego.
CIECZKA i POKRYCIE Suki zazwyczaj mają cieczkę dwa razy w roku (w odstępie ok. 6 miesięcy). Stan ten pojawia się po raz pierwszy między siódmym a dwunastym miesiącem życia. Sukę powinno się kryć dopiero po drugiej albo trzeciej cieczce, ponieważ wcześniej nie jest jeszcze dojrzała do macierzyństwa (wyjątek stanowią angielskie i francuskie buldogi, których suczki powinny rodzić jak najwcześniej). Po czwartym roku życia pierwsze krycie już nie jest wskazane. Punkt szczytowy cieczki trwa 4-5 dni. Srom wydaje się wtedy spuchnięty, sączy się z niego krwawa śluzowata ciecz. Między 12 a 17 dniem są największe szanse na skuteczne zapłodnienie. Gdy 12 dnia suka odrzuca psa, powinno się ponawiać próbę regularnie co 12 godzin, dopóki pozycją ogona nie pokaże, że jest gotowa. Na skutek anatomicznych właściwości penisa zwierzęta po akcie parzenia pozostają jeszcze przez 15-20 minut sczepione. W tym czasie należy zadbać, żeby suka i pies nie ciągnęły się wzajemnie i nie gryzły. Nieśmiałe psy kopulują wyłącznie w obecności swoich właścicieli, nikt inny w tym czasie nie może znajdować się w pobliżu. Inne psy z kolei nie potrzebują żadnego wsparcia. Na ogół przyprowadza się sukę do domu psa (tzn. do jego rewiru). Pewne sytuacje albo cechy psów mogą jednak wymagać innego postępowania.
CIĄŻA Kilka dni po kryciu cieczka kończy się i suka prowadzi znowu normalne życie. Dopiero od 5 tygodnia, gdy widać już zaokrąglenie boków, występują pierwsze pewne oznaki ciąży. Istnienie embrionów w macicy można stwierdzić dopiero po czterech tygodniach. Potem, gdy suka leży na boku, można wyczuć małe dotykiem. W tym celu należy obiema rękami objąć jej brzuch. Mniej więcej po siedmiu tygodniach sutki nabrzmiewają mlekiem. Zdecydowanie wczesne porody odbywają się już po 58 dniach. Jeżeli jednak po 63 dniach bóle porodowe wciąż jeszcze nie wystąpią, trzeba wezwać weterynarza. Od piątego tygodnia ciąży suka nie powinna już wykonywać żadnych gwałtownych ruchów, nie biegać szybko i nie skakać. Musi być dwa, trzy razy dziennie wyprowadzana, przy czym trasa spaceru nie powinna wynosić więcej niż półtora kilometra. Po siódmym tygodniu trzeba koniecznie dopilnować, żeby nie bawiła się już z innymi psami. Podczas ciąży suka wymaga uwagi i troski, ale bez przesady. W jadłospisie powinno znaleźć się głównie chude mięso (dwa do trzech razy dziennie). Korzystniejsze, niż jeden obfity posiłek, który mógłby spowodować nadmierne rozszerzenie żołądka, są posiłki lekkie i rozłożone na cały dzień. Dodatkowo wskazany jest pełnoziarnisty chleb, jak również surowa wołowa wątroba i serce, Suce można dawać do picia również mleko, ale tylko wtedy, gdy je chce i nie dostaje od niego biegunki.
PORÓD Zazwyczaj poród poprzedza silny niepokój suki. Chodzi po domu, przy czym oddycha ciężko i stale szuka bliskości swego pana. Wskazane jest, by wtedy przez cały czas pozostawał z nią ktoś, do kogo ma zaufanie i kto ma w tej dziedzinie pewne doświadczenie. Także hodowcy pozostają podczas porodu zawsze przy matce, oswobadzają świeżo narodzone szczenięta z pęcherzy płodowych albo pomagają, gdy trzeba, przerwać pępowinę. Następnie osuszają szczenięta i kładą jedno po drugim do koszyka, w którym - jeżeli jest chłodno - znajduje się termofor albo butelka z ciepłą wodą. Ten niemowlęcy kosz zawsze musi stać koło legowiska matki. Inni hodowcy pozostawiają małe przy matce, która je liże i masuje, aby pobudzić oddychanie. Trzeba jednak uważać, żeby matka, podczas rodzenia następnego, nie skaleczyła albo nie udusiła już narodzonych szczeniąt. Istnieją rasy psów, u których poród zazwyczaj przebiega z trudnościami: buldogi, pekińczyki, gryfoniki i rasy miniaturowe. Niezależnie od tego, także u innych ras istnieją suki, które rodzą z trudnościami. Inne z kolei ogromnie cierpią podczas porodu, który przebiega bardzo wolno, z długimi przerwami pomiędzy kolejnymi szczeniakami. Po urodzeniu ostatniego szczenięcia można matkę pozostawić spokojnie z dziećmi. Trzeba tylko zadbać, żeby miała zawsze do dyspozycji dostatecznie dużo świeżej wody. Przez pierwszych 24-48 godzin suka opuszcza miot tylko po to, by załatwić potrzeby fizjologiczne albo zjeść. Dopiero później oddala się na coraz dłuższy czas. Weterynarz powinien obejrzeć matkę po porodzie co najmniej raz, żeby sprawdzić stan jej zdrowia. Może przy tym również ocenić szczenięta i sprawdzić, czy matka da radę karmić wszystkie młode, w przeciwnym razie muszą zostać wychowane na butelce. Suki, które mają zazwyczaj do wykarmienia w jednym miocie 7-8 szczeniąt, potrzebują oczywiście znacznie więcej pokarmu niż normalnie.
ODSaDZANIE Około 25 dnia rozpoczyna się odsadzanie szczeniąt. Dokonuje się go podając szczeniakom homogenizowane mięso zmieszane z niewielką ilością mleka. Stopniowo można przechodzić na karmienie mielonym mięsem, gotowanym i wypłukanym (z powodu skrobi) ryżem i potrzebnymi dodatkami. Podczas posiłków powinno się rozmawiać ze szczeniętami, aby je przyzwyczaić do ludzkiego głosu. Będą wtedy łączyć głos z miłym przeżyciem jedzenia. Gdy później będą słyszały głos, będą tam biegły i w ten sposób szybko przyzwyczają się do kontaktu z ludźmi. Szczenięta lubią też, jeżeli zaufana osoba siada pomiędzy nimi na podłodze. Mogą wtedy biegać między nogami, podgryzać je i bawić się. Małe powinny dobrze trawić, nie powinny mieć rozwolnienia ani robaków w kale. Letnie mioty łatwiej jest wychować niż urodzone zimą. Wiosną i latem bowiem małe mogą dłużej szaleć w słońcu na dworze. Naturalnie nigdy nie mogą wychodzić niechronione. Do tego nadaje się mała, przenośna buda połączona z siatką drucianą tak, że umożliwia wybieg. Daje to szczeniętom szansę szaleć do woli. W rogu tego ogrodzenia powinna stać przymocowana do ogrodzenia płaska skrzynka bez pokrywy, gdzie stoi miska z wodą. Dzięki temu nie będą mogły wyciągnąć poidła albo przewrócić. W zimie szczenięta potrzebują ciepłego i suchego pomieszczenia, najlepiej z drewnianą podłogą. Trociny nie nadają się na posłanie dla małych w ogóle, gdyż mogą być połknięte przez szczeniaki i spowodować niestrawność. Dobrym rozwiązaniem są płyty kartonowe (bez metalowych spinaczy). Zdrowe szczenięta od urodzenia do osiągnięcia wieku dorosłego regularnie przybierają na wadze. Jedynie przy biegunce, robaczycy albo podczas ząbkowania ich waga pozostaje niezmieniona, a czasem nawet trochę spada. Dlatego też podczas hodowania szczeniąt waga jest wprost nieodzowna. Od urodzenia do ósmego miesiąca muszą być ważone co tydzień, aby kontrolować ich rozwój fizyczny. Istnieją dla każdej rasy specjalne tabele, według których można oceniać prawidłowość procesu wzrostu. Ważne jest przy tym utrzymanie przyrostu wielkości, nie zaś wagi. Niektóre szybko dojrzewające rasy są już w wieku ośmiu miesięcy wyrośnięte. Tak czy owak, niezależnie od rasy, każde zwierzę właściwie żywione musi około roku osiągnąć swoją maksymalną wielkość.
DZIENNIK SZCZENIĘCIA - 63 dni przed porodem następuje zapłodnienie, 24 godziny później może nastąpić kolejne. - 58 dni przed porodem rozpoczyna się karmienie suki odpowiednim pożywieniem. - 20 dni przed porodem suka zostaje odrobaczona, jeżeli w jej kale znajdują się robaki. - 14 dni przed porodem suka nie może już skakać. Należy odwiedzić weterynarza i ustalić z nim termin rozwiązania. W dniu porodu właściciel powinien pozostawać z suką i ją uspokajać. Aby sprawdzić, czy poród się niebawem zacznie, można w odbytnicy zmierzyć temperaturę. Kilka godzin przed rozwiązaniem temperatura spada z ok. 38,5łC do 37łC. Spadek do 36,5łC jest całkowicie normalny i zapowiada początek porodu. - Dzień po porodzie trzeba sprawdzić, czy wydzielina jest normalna (z dróg rodnych suki wydalany jest czekoladowy płyn) i nie trzeba wzywać lekarza. - Po trzech dniach pępki szczeniąt, jeśli jeszcze nie są zagojone, powinny zostać potraktowane środkiem przyspieszającym gojenie. - Gdy szczenię ma 2-3 dni następuje przycięcie ogona, jeżeli jest to wymagane przez standard. Ponadto należy sprawdzić odbytnicę szczeniąt, aby mieć pewność, że nie jest twarda i wypróżnianie odbywa się bez komplikacji. - 8 dnia trzeba sprawdzić, czy gruczoły mlekowe matki są regularnie opróżniane, czy nie mają stwardnień ani nienormalnych obrzęków, w przeciwnym razie trzeba wezwać lekarza. - W wieku 10-14 dni pierwsze szczenięta otwierają oczy i zaczynają słyszeć. - 21 dnia podaje się małą dawkę środka odrobaczającego, jeżeli są jakiekolwiek oznaki glist. Uwaga: za duża dawka mogłaby małe zabić! - Gdy szczeniaki mają 28 dni matka zaczyna odczuwać ich zęby i ogranicza swoją opiekę. Jest to moment właściwy, aby przy pomocy przepisanego przez weterynarza pożywienia rozpocząć odłączanie. Dla kontroli rozwoju małych trzeba je od urodzenia do 30 dnia życia ważyć codziennie, potem co tydzień. - Między 45 a 50 dniem odłączanie musi zostać zakończone. Następuje pierwsze szczepienie potrójne przeciwko parwowirozie, zakaźnemu zapaleniu wątroby oraz nosówce. - Po 77 dniach następuje drugie szczepienie, tym razem poczwórne, przeciwko parwowirozie, zakaźnemu zapaleniu wątroby, nosówce i leptospirozie. - Mając 80 dni szczenięta są gotowe do przeniesienia do nowego domu. - Gdy mają 120 dni trzeba je zaszczepić przeciwko wściekliźnie.
* * *
Wystawy psów
Wystawy psów nie są zastrzeżone wyłącznie dla zawodowych hodowców. Każdy właściciel psa, odpowiadającego warunkom udziału w wystawie, może swoje zwierzę zgłosić do konkursu. Udział mogą brać tylko psy zarejestrowane w oficjalnie uznanym związku kynologicznym (Związek Kynologiczny w Polsce) i posiadające wymagane dokumenty przede wszystkim wpis do Polskiej Księgi Rodowodowej. Podczas tych imprez każdy pies zostaje zapisany w swojej grupie rasowej i oceniony zgodnie z jej standardem. Inne konkurencje, jak np. próby zręcznościowe albo test posłuszeństwa, są otwarte dla wszystkich psów, zarówno dla rasowych, jak i mieszańców. Poza tym są jeszcze próby dla psów myśliwskich albo owczarków, polegające na spędzeniu w jedno miejsce grupy małych zwierząt. Wszystkie imprezy wymagają od właściciela psa cierpliwej i intensywnej nauki. Często zwierzęta bardzo lubią brać udział w konkursie, przede wszystkim w próbach zręcznościowych i w próbach pracy. Cieszą się ze zwycięstwa i irytują się z powodu błędów, być może jeszcze bardziej niż ich pan. Każda impreza dla psów podlega specjalnemu Regulaminowi Wystawy Psów Rasowych, przy czym zasadniczy przebieg jest na ogół podobny, bez względu czy to championat, czy impreza lokalna. Aby wziąć w niej udział, pies musi być w dobrej kondycji i mieć wszystkie wymagane szczepienia. Kontakt z wieloma innymi psami może bowiem łatwo spowodować przeniesienie choroby zakaźnej. Wygląd psa musi być doskonały, a toaleta odpowiadać rasie i jej standardowi. Wreszcie pies biorący udział w wystawie musi wiedzieć, jak powinien się zachowywać, np. przepisowo chodzić przy nodze i nie zadawać się z innymi psami. Do oceny chodu psy idą gęsiego na smyczach swych przewodników. Przewodnikiem może być właściciel, treser albo inny członek rodziny, z którym zwierzę dobrze się czuje. Następnie odbywa się drugi występ, tym razem solo. Każde zwierzę zostaje ocenione przez jednego lub kilku sędziów według standardu rasy. Żadne zwierzę nie posiada dokładnie takich cech, jakie zapisane są w standardzie, ale sędziowie oceniają pozytywnie te zwierzęta, które mają cechy najbardziej zbliżone. Ocenia się sylwetkę, głowę, zgryz, kończyny, szatę itd. Na koniec zostają przyznane punkty, z uwzględnieniem ewentualnych punktów ujemnych z powodu posiadanych wad. Gdy wszystkie psy w określonej kategorii zostaną dokładnie ocenione, sędzia wybiera zwycięzcę i trzy najlepsze dostają kokardy. Zwycięzca w każdej kategorii bierze potem udział w konkursie na "Zwycięzcę Rasy" (CWC). Najlepsi różnych ras zmierzą się jeszcze raz w końcowej prezentacji, aby wybrać "Zwycięzcę Wystawy". Pies, który zdobędzie trzy CWC od trzech różnych sędziów, ma prawo nosić tytuł "Championa Polski". 217 Słowniczek Albinizm (bielactwo) Wrodzona i dziedziczna anomalia powodująca częściowy albo całkowity brak pigmentów skóry, włosów albo oczu. Typowymi objawami są biała sierść i różowo lśniące oczy. Brzuch Może być mocno podciągnięty (charty), średnio podciągnięty (pudle) albo nie podciągnięty (dogi). Chód Każda rasa ma swoisty chód, zależny od kośćca, umięśnienia i sposobu poruszania się. Chód jest jednym z typowych cech rasy, a także może dostarczyć informacji o psychicznych właściwościach psa. Cieczka - Ruja Gotowość suki do zapłodnienia, na ogół występuje co sześć miesięcy. Entropium (podwinięcie powieki) Podwinięcie do wewnątrz krawędzi powieki powiązane z drażnieniem rogówki przez rzęsy. Fafle Kształt i wielkość fafli (warg) wyraźnie różnią się w zależności od rasy. Posiadają cechy ustalone przez standard, typowe dla rasy. Fizjonomia Ukształtowanie ogólnej linii głowy względnie jej widok z frontu, cechy typowe dla każdej rasy. Frędzle Długie, typowo złączone kępki włosów na uszach, ogonie, kończynach albo tułowiu. Grzbiet Sięga od kłębu do krzyża i w zależności od rasy może być prosty, siodtowaty (wklęsły) albo karpiowaty (wypukły). Klatka piersiowa Może być wysoka (nie dochodzi do łokci przednich kończyn), głęboka (do łokci) i bardzo głęboka (niżej łokci). Klasyfikacja Związki kynologiczne w różnych krajach ustalają oficjalne podziały ras, które od czasu do czasu ulegają modyfikacji. Klasyfikacja obowiązującaobecnie w Polsce została przytoczona na stronach 28-36. Kleszcze Pasożyty z rodziny pajęczaków, wgryzające się w skórę i ssące krew. Niektóre odmiany przenoszą groźne choroby. Kłąb Punkt pomiędzy łopatkami a nasadą szyi. Tam mierzy się wysokość psów, koni i krów. Kołnierz hiszpański Kołnierz z tworzywa sztucznego w formie stożka, który zapobiega lizaniu przez psa rany albo miejsca potraktowanego lekami. Krwiak ucha Wywołane stałym potrząsaniem głową nagromadzenie się krwi w części małżowiny. Krzyż Tylna część grzbietu mierzona od ostatniego kręgu lędźwiowego do nasady ogona. Grzbiet nosa Część głowy sięgająca od stopu do trufli nosowej. U chartów i psów wilkowatych grzbiet nosa jest np. długi, u psów dogowatych krótszy.* * *
SŁOWNICZEK Świerzb uszny Pasożyty z rodziny roztoczy, które zagnieżdżają się w zewnętrznych przewodach usznych i tam powodują silny świąd. Trufla nosowa , Czubek nosa, zazwyczaj czarny albo też kasztanowy, wątrobiany, koloru mięsa itd., związany jest z kolorem skóry. Trzecia powieka Widoczna pozostałość błony spojówkowej w kąciku oka od strony nosa. Uroda Podczas wystaw uroda psa nie bywa oceniana wyłącznie według cech zewnętrznych (zawsze bardzo subiektywnie), lecz także według fizycznej przydatności do różnych zastosowań przewidzianych dla danej rasy: psy użytkowe, obronne, wyżły, płochacze, gończe, do towarzystwa, ozdobne. Uszy Organ słuchu i zmysłu równowagi. Ucho zewnętrzne (małżowina), składające się po większej części z chrzęści, ma różny kształt w zależności od rasy: krótkie, długie, stojące, zwisające, małe, duże. Ucho zewnętrzne oddziela od ucha wewnętrznego bębenek. Ustawienie kończyn Ustawienie (proste albo nie) przednich i tylnyciTkończyn. Waga U niektórych ras standard podaje nie wzrost, lecz dopuszczalną wagę, przy czym dane dotyczące wagi są dla oceny niektórych ras miniaturowych niezbędne. Wilczy pazur Piąty palec po wewnętrznej stronie tylnych kończyn. Najczęściej usuwa się go w okresie szczenięcym, aby zapobiec skaleczeniom. U niektórych ras, np. briardów, beauceronów i innych standard wymaga wilczego pazura. Jednakże u wymienionych ras są one podwójne. Wścieklizna Bardzo ciężka choroba wirusowa atakująca system nerwowy, przenoszona ugryzieniem przez zakażone zwierzęta. Ważne jest profilaktyczne szczepienie. Wzrost Wzrost psa mierzy się od ziemi do kłębu i częstokroć podaje się limit dla rasy, od którego dopuszczalne są jedynie niewielkie odstępstwa w górę i w dół. Zwierzę, które nie odpowiada tym wymiarom, nie spełnia kryteriów przypisanych standardom. Zad Kończyny tylne, uda i biodra. Zad może być spionowany (chowchow), opadający (chart), mocno opadający (owczarek niemiecki). Wadami zadu są skręcone do środka stawy skokowe (krowie) albo wygięte kończyny ze skręconymi na zewnątrz stawami skokowymi. Zgryz Szczenięta rodzą się bezzębne. W trzecim tygodniu przebijają się górne siekacze i kły, w czwartym dolne, wkrótce potem zęby przedtrzonowe (premolarne) i trzonowe (molarne). Zgryz mleczny składa się u psa z 32 zębów, które później wypadają. Dorosłe uzębienie liczy 42-44 zęby. Pies (któremu częstokroć wskutek domestyfikacji brak jest jednego albo kilku zębów przedtrzonowych) nie przeżuwa pożywienia. Jego zgryz służy raczej do rozrywania i rozdrabniania. Nieregularne zgryzy spotyka się bardzo często u ras miniaturowych i u psów z przodozgryzem. Charty zaś mogą posiadać więcej zębów niż zazwyczaj. Zoonozy Zakaźne choroby mogące przenosić się ze zwierzęcia na człowieka i na odwrót. Wścieklizna należy do najniebezpieczniejszych chorób tego rodzaju, ponieważ kończy się śmiertelnie.