2011/2012
GRZYBICE JAKO ZOONOZY
KLASYFIKACJA GRZYBÓW
Òð Typ: Thallophyta  plechowce
Éð Gromada: Fungi  grzyby
Ðð Klasa: Basidiomycetes  podstawczaki
Ðð Klasa: Zygomycetes  sprzężniaki
×ð Rodzina: Mucoraceae  pleÅ›niakowate
Îð Rodzaj: Absidia, Mucor, Rhizopus
×ð Rodzina: Coccidioidaceae
Îð Rodzaj: Coccidioides, Rhinosporidium
Ðð Klasa: Ascomycetes  workowce
×ð Rodzina: Aspergillaceae  kropidlakowate
Îð Rodzaj:Aspergillus, Penicillium,
Allescheria
×ð Rodzina: Saccharomycetaceae - drożdżowate
KLASYFIKACJA GRZYBÓW
Klasa: Fungi imperfecti  grzyby niedoskonałe
×ð Rodzina: Mucedinaceae
Îð Rodzaj: Blastomyces, Histoplasma,
Geotrichum, Sporotrichum,
Microsporum, Trichophyton,
Epidermophyton
×ð Rodzina: Cryptococcaceae - drożdżopodobne
Îð Rodzaj: Candida, Cryptococcus,
Torulopsis, Rhodotorula,
Pityrosporum, Malassesia
×ð Rodzina: Dematiaceae
Îð Rodzaj: Homodendrum, Stachybotrys,
Fusarium, Cladosporium, Alternaria
GRZYBICE JAKO ZOONOZY
Òð poznano okoÅ‚o 100 tysiÄ™cy gatunków grzybów
Òð głównie organizmy saprofityczne a tylko
niewielki odsetek pasożytuje na roślinach i
zwierzętach
Òð OkoÅ‚o 1000 gatunków jest
chorobotwórczych dla ludzi i zwierząt
Òð choroby wywoÅ‚ywane przez te grzyby
stanowią poważny i rosnący problem w
medycynie ludzkiej i weterynaryjnej
Òð Grzyby sÄ… znacznie mniej swoiste w stosunku do
określonego żywiciela, niż inne organizmy
pasożytnicze (np. obleńce, płazińce czy kokcydia)
Òð SÄ… bardzo odporne na niekorzystne czynniki
środowiskowe
Òð WszÄ™dobylskie sÄ… grzyby skórne, tzw. dermatofity,
przenoszą się z jednego gatunku zwierzęcia na drugi,
ze zwierząt na ludzi, ale także i zwierzęta mogą bardzo
łatwo zarażać się nimi od człowieka
Òð Grzybice powierzchniowe skóry sÄ… najczÄ™stszymi
zoonozami (chorobami odzwierzęcymi), stanowią
realne zagrożenie dla zdrowia ludzi
Òð Szacuje siÄ™, że jedna piÄ…ta Å›wiatowej populacji ludzi
dotknięta jest grzybicami skórnymi
DERMATOFITY
Òð Epidermophyton, Trichophyton, Microsporum
Òð Zakażenia skóry mogÄ… być wywoÅ‚ane przez
grzyby drożdżopodobne, pleśniowe
Òð W skali Å›wiatowej dwoma najczÄ™stszymi
czynnikami etiologicznymi infekcji grzybiczych u
ludzi sÄ… Trichophyton rubrum i Trichophyton
mentagrophytes, około 80%-90% izolowanych
gatunków
Òð Z kolei Epidermophyton floccosum stanowi
około 5% wszystkich izolowanych dermatofitów.
GRZYBY ZOOFILNE- GA
ÓWNE y
RÓDA
O TO
PSY, KOTY, BYDA
O, KONIE I OWCE
Òð Trichophyton mantagrophytes var.
mentagrophytes
Òð T. erinacei
Òð T. verrucosum
Òð T.eqinum
Òð T. quinckeanum
Òð T.simmii
Òð Microsporum canis
Òð M.persicolor
Òð M. equinum
Òð M.nanum
Òð M.galinae
Uznane za biologiczne czynniki szkodliwe dla zdrowia (Dyrektywa 2000/54/EC)
RYZYKO ZARAŻENIA
Òð Osoby chore - cukrzyca czy choroby nowotworowe
Òð osoby narażone na niekorzystne czynniki prowadzÄ…ce do
zaburzenia odporności organizmu
(antybiotyki, sterydy, środki immunodepresyjne,
cytostatyki czy terapia radiologiczna)
Òð Å›rodki antykoncepcyjne
Òð Zarodniki grzybów można wprowadzić także drogÄ…
jatrogenną (zanieczyszczone igły iniekcyjne, materiały do
szycia ran, cewniki czy narzędzia chirurgiczne, protezy)
Òð Ilość przypadków wzrasta nawet do 50% w grupach
szczególnego ryzyka  np. wśród osób poddanych dużemu
wysiłkowi fizycznemu (personel wojskowy, sportowcy) lub
częstej ekspozycji (pracownicy ferm hodowlanych czy
towarowych, rolnicy, itd.)
NP. ROLNICY
Òð Na 6963 osoby u 1476 stwierdzono
problemy skórne,
Òð A
upież pstry- 175 osób, 46,4 %
potwierdzona grzybica
Òð Grzybice rÄ…k i stóp- 74 osoby, 24,6 %
stw. grzybica
Òð Grzybice skóry gÅ‚adkiej- na 20 osób, 5,3
% potw. grzybica
Òð Grzybica skóry owÅ‚osionej- z 11 osób,
2,9 % grzybica
WYST
POWANIE ZALEŻY OD:
Òð Regionu geograficznego
Òð Czynników klimatycznych
Òð Rozwoju cywilizacyjnego ludnoÅ›ci
Występowanie dermatofitów w Polsce w II poł. XX w
lata antropofile zoofile geofile
1952-1967 30,3 % 69,6 % 0,1 %
(Prochacki)
1988-1992 64,3 % 35,0 % 0,7 %
(Baran)
Òð Dzieci w okresie przed dojrzewaniem pÅ‚ciowym sÄ…
podatne na zakażenie przez Microsporum audouini
Òð Podatność na zakażenie wywoÅ‚ane przez M. canis i
przez trichofity jest niezależna od wieku, jakkolwiek
większą podatność wykazują dzieci
Òð Zakażenie nie powoduje odpornoÅ›ci
Òð CzÄ™stość wystÄ™powania grzybicy skóry owÅ‚osionej
zależy od takich czynników jak: ogólny stan
higieniczny danego środowiska, możliwość
zakażenia od zwierząt domowych itp.
Òð MogÄ… wystÄ™pować zakażenia sporadyczne, lecz
mogą również szerzyć się epidemicznie, np. w
szkołach, internatach, zakładach wychowawczych
itp.
GRZYBICA SKÓRY OWA
OSIONEJ
Òð ciepÅ‚e i wilgotne Å›rodowisko,
Òð czÄ™sty kontakt z wodÄ…,
Òð leczenie antybiotykami i
kortykosteroidami, ogólne osłabienie
organizmu, choroby metaboliczne
Òð wywoÅ‚ana przez
Òð grzyby antropofilne - ma postać powierzchownÄ…
Òð grzyby zoofilne  forma odmiany gÅ‚Ä™bokiej z
odczynem zapalnym
GRZYBICA STRZYG
CA
Òð Trichophyton violaceum
Òð owalne lub okrÄ…gÅ‚e ogniska zÅ‚uszczenia o Å›rednicy 2-4 cm
Òð W jego obrÄ™bie wÅ‚osy sÄ… uÅ‚amane, co robi wrażenie przerzedzenia i
jakby wyłysienia w tym miejscu
Òð po dokÅ‚adnym obejrzeniu widać uÅ‚amane kikuty wÅ‚osów
Òð Ognisk takich może być kilka
Òð w przypadkach o przebiegu przewlekÅ‚ym, mogÄ… obejmować
znaczną powierzchnię skóry głowy
Òð W odmianie gÅ‚Ä™bokiej grzybicy strzygÄ…cej zakażeniu ulega wÅ‚os i
mieszek włosowy
Òð Powstaje silny odczyn zapalny i guzowaty naciek
Òð DoÅ‚Ä…cza siÄ™ wtórne zakażenie ropne i naciek ulega zropieniu, a
zakażenie szerzy się na sąsiednie odcinki skóry zdrowej
GRZYBICA POWIERZCHOWNA SKÓRY OWA
OSIONEJ
DOTYCZY GA
ÓWNIE DZIECI
JEST ZAKAy
NA I MOŻE PRZYBRAĆ POSTAĆ EPIDEMII
MICROSPOROZA TO PROBLEM DUŻYCH MIAST
(80% PRZYPADKÓW HOSPITALIZOWANYCH),
ÅšREDNI CZAS LECZENIA 40 DNI
GRZYBICA OWA
OSIONEJ SKÓRY GA
OWY
Òð Częściej wystÄ™puje u dzieci szkolnych
Òð WiÄ™kszość gatunków dermatofitów jest w stanie zakażać
włosy
Òð Microsporum audounii, Trichophyton schoenleinii i
Trichophyton violaceum, szczególnie!
Òð Gatunki grzybów dermatofitowych wywoÅ‚ujÄ…ce grzybicÄ™
owłosionej skóry głowy są odmienne w różnych krajach,
regionach i mogą się zmieniać w miarę upływu czasu.
Òð W ostatnich latach w wiÄ™kszoÅ›ci krajów Europy obserwuje
się wzrost częstości infekcji wywołanych przez Microsporum
canis i szerzenie siÄ™ Trichophyton tonsurans w
wielkomiejskich środowiskach USA i Wielkiej Brytanii.
Òð W latach 1993-2005 w GdaÅ„sku, 90,7 % przyp. M.canis
KLINIKA
Òð ogniska Å‚ysienia i zÅ‚uszczania
Òð zmiany rozwijajÄ… siÄ™ na podÅ‚ożu rumieniowym, u niektórych
osób rumień może być nieznaczny
Òð w skrajnych przypadkach zmiany sÄ… miÄ™kkie, cheÅ‚boczÄ…ce i z
obecnością krost - grzybica głęboka (kerion)
Òð reakcja zapalna na obecność grzyba
Òð utrata wÅ‚osów jest z reguÅ‚y przejÅ›ciowa
Òð nawet w najcięższych przypadkach dochodzi do odrostu
włosów
MIKROSPOROZA U KRÓLIKÓW
Òð Osoby zagrożone- w fermach królików,
Òð y
ródłem mogą być także zabawki z futra króliczego!
Òð Microsporum canis,
Òð Trichophyton mentagrophytes var. mentagrophytes
Òð T. rubrum
Òð Zakażenia zoofilne sÄ… rejestrowane w obszarach, gdzie króliki sÄ…
hodowane, obszar wybrzeża Morza śródziemnego i Europy
Centralnej
Òð W Nowej Zelandii 50% królików byÅ‚o zarażonych Microsporum canis
Òð W Polsce Centralnej hoduje siÄ™ 25 000 ton królików, to daje 0,48
kg/osobÄ™, WÅ‚ochy 5,7 kg/osobÄ™, Hiszpania 2,6 kg/osobÄ™
Òð Kliniczna postać częściej u dzieci!
GRYZONIE JAKO POTENCJALNE y
RÓDA
O
DERMATOMIKOZ
Òð Badano laboratoryjne jak również ze
sklepów i hurtowni
Òð Np. 43 zwierzÄ…t (różnych gatunków) 18
(41,9%) miało zmiany skórne, 25 (58,1%) nie
miało zmian skórnych
Òð Grzyby wyhodowano od 23 zw, od 15
dermatofity (11 świnek morskich, 1 królik, 1
koszatniczka, 1 chomik syr., 1 chomik
dżungarski) od 11 wyizolowano grzyby
drożdżopodobne
TRICHOPHYTON MENTAGROPHYTES
W 14/15 IZOLATÓW
Izolowane od świnek morskich były wrażliwe na gryzeofulwinę, mikonazol,
klotrimazol, tiokonazol,
GRZYBICA WOSZCZYNOWA (TRICHOPHYTON)
Òð Charakterystyczne jest tworzenie siÄ™ tarczek
woszczynowych, zmiany we włosach, tworzenie się blizn
Òð Tarczki sÄ… to kolonie grzyba rozwijajÄ…cego siÄ™ w otoczeniu
torebki włosowej
Òð Ucisk tarczki woszczynowej powoduje zanik skóry, blizny i
ogniska trwałego wyłysienia
Òð ZajÄ™te przez grzyb wÅ‚osy tracÄ… poÅ‚ysk i barwnik, wypadajÄ….
Òð
Òð y
ródło zakażenia stanowi człowiek chory na grzybicę oraz
używane przez niego przedmioty, jak np. szczotki do włosów,
grzebienie, czapki, części odzieży itp.
Òð Zakażenie może być przeniesione przez chore na grzybicÄ™
zwierzęta, jak: kot, pies, bydło domowe.
GRZYBICA OWA
OSIONEJ SKÓRY BRODY- B. RZADKO!
Òð To choroba mężczyzn, czÄ™sto rolników,
lekarzy weterynarii
Òð Zmiany o typowym obrÄ…czkowatym ukÅ‚adzie
Òð Najczęściej objawem zakażenia jest rumieÅ„
nie wyraz
nie odgraniczony od zdrowej
skóry z towarzyszącym świądem
Òð ZÅ‚uszczanie bywa zwykle niezauważalne, co
tłumaczy się mechanicznym usuwaniem
łusek podczas częstego mycia
PRZYPADEK U 25 LETNIEGO ROLNIKA
Zmiany u byka
Zmiany u rolnika- głęboki naciek
zapalny, pokryty krostami
+ rumień guzowaty skóry + zapalenie
stawów skokowych + silne
dolegliwości i bólowe brzucha
LECZENIE
KETOKONAZOL 100 PER OS,
FLUKONAZOL DOŻYLNIE 100 MG PRZEZ 10 DNI
TERBINAFINA 250 PER OS PRZEZ 30 DNI
DODATKOW0- AMOKSYCYLINA Z KWASEM KLAWULANOWYM 2X 1,2 DOŻYLNIE
ORAZ NIESTEROIDOWY PRZECIWZAPALNY
PO POWROCIE DO DOMU JESZCZE PRZYJMOW
A
TERBINAFINE PRZEZ 30 DNI
INNE
Òð Leukocyty w normie 17,800/mm3
Òð CRP 105,9 mg/l (norma 0,5  3 mg/l)
Òð Trombocyty 712,000/mm3 (norma 140,000-
400,000/mm3)
GRZYBICA SKÓRY NIE OWA
OSIONEJ
Òð Grzyby po zakażeniu naskórka tworzÄ… na nim kolonie i
rozrastają się odśrodkowo
Òð PowstajÄ… okrÄ…gÅ‚e lub owalne wykwity szerzÄ…ce siÄ™ obwodowo,
a ustępujące i zanikające w części środkowej
Òð W części obwodowej stwierdza siÄ™ mierny stan zapalny,
zaczerwienienie i nieznaczny obrzęk, a nawet wytwarzanie się
pęcherzyków
Òð PrzyczynÄ… grzybicy skóry nie owÅ‚osionej sÄ… najczęściej
Òð Trichophyton, Microsporon i Epidermophyton
Òð z
ródłem zakażenia może być człowiek, chore na grzybice
zwierzęta domowe
Òð Do zakażenia może dojść poprzez poÅ›redni lub
bezpośredni kontakt z materiałem zakaz
nym, np. poprzez
drewniane podłogi i wykładziny w publicznych natryskach i
kÄ…pieliskach
Òð Podatność na zakażenie jest powszechna.
Òð WiÄ™kszÄ… skÅ‚onność do zakażenia wykazujÄ… osoby o
nadmiernej potliwości, szczególnie w fałdach skóry, gdzie
wyprzenie i maceracja naskórka ułatwiają wtargnięcie
zarazka
Òð Pewien wpÅ‚yw wywierajÄ… warunki klimatyczne. Częściej
występują w klimacie gorącym o dużej wilgotności
powietrza, gdyż wilgoć i nadmierna potliwość skóry
stwarzajÄ… warunki korzystne dla szerzenia siÄ™ grzybic.
GRZYBICA SKÓRY TUA
OWIA
Òð NajczÄ™stszÄ… przyczynÄ… grzybicy skóry
gładkiej są dermatofity antropofilne,
zwłaszcza Trichophyton rubrum,
Òð rzadziej Trichophyton mentagrophytes i
Epidermophyton floccosum.
Òð Zakażeniu sprzyja duża wilgotność,
podwyższona temperatura, noszenie
obcisłych syntetycznych ubrań i
nieodpowiednia higiena osobista.
ODZWIERZ
C
GRZYBIC
SKÓRY GA
ADKIEJ WYWOA
UJ

Òð Microsporum canis, Trichopbyton verrucosum,
Òð Trichophyton mentagrophytes varietas mentagrophytes
Trichophyton erinace.
Òð z
ródłem infekcji są koty, zwłaszcza młode, bezpańskie osobniki
Òð U zwierzÄ…t objawy chorób; mogÄ… być niewidoczne lub mogÄ…
mieć małe na silenie.
Zakażenia wywołane przez dermatofity antropofilne cechują się
obecnością rumieniowo -obrzękowych ognisk z pęcherzykami,
nadżerkami, krostami, łuskami i strupami.
Òð TypowÄ… cechÄ… wykwitów jest ich obwodowe powiÄ™kszanie siÄ™ z
największym nasileniem czynnych zmian zapalnych na
obwodzie ognisk chorobowych i ich wygasaniem w części
centralnej.
Òð Ogniska chorobowe mogÄ… być pojedyncze lub mnogie.
GRZYBICA R
K
Òð Czynnikami etiologicznymi sÄ… trzy antropofilne gatunki
dermatofitów, powodujące także grzybicę stóp.
Òð Grzybica rÄ…k jest prawie zawsze wtórna do grzybicy stóp. Bardzo
rzadko pierwotna postać może rozwinąć się w przypadku
zawodowej ekspozycji na dermatofity.
Òð Czasami pacjenci majÄ… rozlegÅ‚Ä… grzybicÄ™ obu stóp i jednej rÄ™ki,
zwykle dominującej, co sugeruje bezpośrednią inokulację.
Òð Jest to tak zwany zespół dwóch stóp i jednej rÄ™ki (Trichophyton
rubrum)
Òð Rozwojowi grzybicy rÄ…k mogÄ… sprzyjać różne czynniki powodujÄ…ce
macerację skóry, takie jak:
Òð noszenie obrÄ…czek, zegarków, deformacje anatomiczne, a także
czynniki środowiskowe związane z wykonywanym zawodem
(Trichophyton mentagrophytes varietas interdigitale)
Òð Może siÄ™ też rozwijać bez infekcji stóp
GRZYBICA R
K
Òð może przybierać kilka różnych postaci
klinicznych
Òð Najpowszechniej wystÄ™pujÄ…ca jest
hiperkeratotyczna, która charakteryzuje się
nadmiernym rogowaceniem skóry rąk, z
obecnością drobnej, silnie przylegającej łuski na
rumieniowym podłożu.
Òð Procesem infekcyjnym objÄ™te sÄ… typowo koÅ„ce
palców oraz wyniosłości kłębu i kłębika. Często
współistnieje także zakażenie grzybicze paznokci.
Rzadziej występuje postać dyhydrotyczna i
wyprzeniowa.
GRZYBICA PAZNOKCI
Òð Paznokcie zakażone grzybem tracÄ… poÅ‚ysk, stajÄ… siÄ™
łamliwe, ich powierzchnia jest nierówna, chropowata.
Òð W pÅ‚ytce paznokciowej pojawiajÄ… siÄ™ szare lub żółte plamki
i prążki. Paznokieć może być podminowany
nawarstwieniami mas rogowych. Zmiany postępują od
wolnego brzegu paznokcia.
Òð PrzyczynÄ… zakażenia mogÄ… być Epidermophyton
floccosum oraz różne odmiany grzybów z grupy
Trichophyton.
Òð Grzyby chorobotwórcze (grzybicy woszczynowej, grzybicy
strzygącej, grzybicy powierzchniowej, drożdżycy) mogą
wywoływać również zmiany chorobowe w paznokciach
albo łącznie z grzybicą innych okolic skóry, albo
niezależnie, jako jedyne zmiany grzybicze.
GRZYBICE STÓP
Òð W grzybicy miÄ™dzypalcowej zmiany zajmujÄ… faÅ‚dy
międzypalcowe stóp, zwłaszcza fałd 3 i 4.
Òð Boczne powierzchnie palców i dno faÅ‚dów sÄ…
pokryte warstwami i łuskami zrogowaciałego
naskórka.
Òð W gÅ‚Ä™bi faÅ‚du mogÄ… nastÄ…pić szczelinowate
pęknięcia skóry. Zmiany mogą przechodzić na
grzbietową i stopową powierzchnię palców.
Występuje lekkie zaczerwienienie i złuszczanie się
skóry, a czasem drobne pęcherzyki i krostki.
Òð Przebieg zwykle przewlekÅ‚y, lecz może ulegać
zaostrzeniu.
Òð W grzybicy potnicowej wystÄ™pujÄ… wykwity
podobne do wyprysku lub potnicy w przegubach
stopy po stronie podeszwowej oraz na dłoniowej
powierzchni rąk. Występują swędzące pęcherzyki
różnej wielkości.
Òð Przebieg przewlekÅ‚y i nawracajÄ…cy, nieraz jednak
ostry, powikłany wtórnym zakażeniem ropnymi ze
skłonnością do wtórnej alergizacji.
Òð Epidermophyton floccosum, odmiany
Trichophyton
TRICHOPHYTON RUBRUM- INFEKCJA U 41
LETNIEGO HODOWCY I ZW.
GRZYBICE NARZ
DOWE
IZG- INWAZYJNE ZAKAŻENIA GRZYBICZE
Òð IZG- grzybice narzÄ…dowe
Òð W ciÄ…gu ostatnich 30 lat znaczÄ…co zwiÄ™kszyÅ‚a siÄ™
częstość grzybic narządowych (u pacjentów chorych
na nowotwory krwi)
Òð Jedno z najpoważniejszych powikÅ‚aÅ„ infekcyjnych u
pacjentów hematoonkologicznych, poddawanych
zabiegom przeszczepienia komórek układu
krwiotwórczego
Òð Candida, Aspergillus
Òð Inwazyjne zakażenia grzybicze praktycznie nie
występują u osób z prawidłowo funkcjonującym
układem odpornościowym
IZG
Òð Å›miertelność z powodu zakażenia jest wysoka (do 95% w
przypadku zakażeń grzybami z rodzaju Aspergillus)
Òð Wczesna i wiarygodna diagnostyka inwazyjnych zakażeÅ„
grzybiczych, jest podstawÄ… skutecznej terapii,
Òð Obraz kliniczny ukÅ‚adowych zakażeÅ„ grzybiczych jest
mało charakterystyczny, podobny do zakażeń o etiologii
wirusowej lub bakteryjnej.
Òð W każdym przypadku prawdopodobnej infekcji grzybiczej
istnieje konieczność przeprowadzenia dodatkowych
badań laboratoryjnych celem ustalenia czynnika
etiologicznego i jego lekowrażliwości oraz monitorowania
skuteczności leczenia.
Òð U chorych w stanie immunosupresji rozpoznanie zakażeÅ„
jest trudne.
Òð Przebieg kliniczny jest skÄ…po - objawowy,
Òð w poczÄ…tkowej fazie czÄ™sto ograniczony
tylko do gorÄ…czki,
Òð jednoczeÅ›nie możliwoÅ›ci przeprowadzenia
badań diagnostycznych są ograniczone ze
względu na ciężki stan kliniczny i
hematologiczny, a wyniki testów
laboratoryjnych fałszywie ujemne
Òð Standardy profilaktyki i leczenia
inwazyjnych zakażeń grzybiczych
STANDARDY ZOSTAA
Y OPRACOWANE PRZEZ ZESPÓA

EKSPERTÓW POWOA
ANY PRZEZ FUNDACJ
URSZULI
JAWORSKIEJ, OD ROKU 2008
Òð Zespół pracowaÅ‚ w skÅ‚adzie:
Òð prof. dr hab. n. med. Danuta Dzierżanowska,
Òð prof. dr hab. n. med. Jerzy HoÅ‚owiecki,
Òð prof. dr hab. n. med. WiesÅ‚aw Wiktor JÄ™drzejczak,
Òð prof. dr hab. n. med. Aleksander B. Skotnicki.
Òð Głównym celem standardów jest zmniejszenie ryzyka
wystąpienia IZG u pacjentów z obniżoną odpornością.
Òð Dokument zawiera m.in. identyfikacjÄ™ czynników ryzyka IZG,
wytyczne dotyczÄ…ce diagnostyki mikrobiologicznej i klinicznej,
zasady higieny oraz zalecenia dotyczÄ…ce profilaktyki i leczenia
farmakologicznego grzybic układowych.
Òð Polskie standardy postÄ™powania w profilaktyce inwazyjnego
zakażenia grzybiczego u pacjentów z chorobami układu
krwiotwórczego powstały wzorem standardów opracowanych
przez międzynarodowe zespoły ekspertów
DO IZG DOA

CZONO
Òð Fusarium
Òð Poecillomyces
Òð Mallassezia
Òð Penicillum
Òð Pythosis
GRZYBICE NARZ
DOWE (MYCOSES SYSTEMATICA)
GRZYBICE GA

BOKIE (ENDOMIKOZY)
Òð sÄ… schorzeniami tkanek i narzÄ…dów wewnÄ™trznych, a także
posocznicami wywoływanymi przez grzyby z rodzaju:
Òð Aspergillus,
Òð Candida,
Òð Cryptococcus,
Òð Histoplasma,
Òð Mucor
Òð Absidia.
Òð Zakażenie rozwija siÄ™ najczęściej drogÄ… oddechowÄ…, rzadziej
przyranną - przez uszkodzone powłoki skórne.
Òð Grzybice narzÄ…dowe czÄ™sto nie dajÄ… charakterystycznych objawów
klinicznych, stąd prawidłowe rozpoznanie ich sprawia czasami
poważne trudności. Zła lub spóz
niona diagnoza może być przyczyną
śmierci.
ASPERGILOZA (ASPERGILLOSIS)
Òð powodowana jest przez grzyby z rodzaju Aspergillus (kropidlak),
które są szeroko rozpowszechnione w całym świecie
Òð W zależnoÅ›ci od tego, czy mamy do czynienia z infekcjÄ… tkanek
przez rozwijający się grzyb, czy też z zatruciem toksynami
(aflatoksyny) wytworzanymi przez saprofitycznie bytujÄ…ce
drobnoustroje poza organizmem, możemy mówić o grzybicy
narzÄ…dowej (sytemomykozie) lub zatruciu (mykotoksykozie)
Òð Aflatoksyny sÄ… jednymi z najsilniejszych trucizn pochodzenia
naturalnego. WytwarzajÄ… je szczepy A. flavus i A. parasiticus. Do tej
pory rozpoznano około 300 gatunków kropidlaka, z czego kilka
odgrywa w patologii chorób znaczącą rolę (m.in.: A. fumigatus, A.
flavus, A. niger, A.nidulans, A. versicolor)
Òð Grzyby te sÄ… chorobotwórcze głównie dla ptaków.
Òð U koni aspergiloza przebiega w postaci groz
nej,
przewlekłej postaci płucnej lub rzadziej jelitowej.
Òð Ze strony ukÅ‚adu oddechowego objawy nie sÄ… zbyt
charakterystyczne. Odnotowuje się kaszel, duszność
różnego stopnia, nieznacznie podwyższoną
temperaturę ciała i zmniejszony apetyt. Z infekcją
układu oddechowego może wiązać się także
aspergiloza worków powietrznych. Kropidlaki
Aspergillus sp. mogą być także przyczyną ronień
u klaczy i zapaleń rogówki oka.
Òð U ludzi
ASPERGILOZA PA
UC
(SYN. POL. GRZYBICA KROPIDLAKOWATA PA
UC;
A
AC. ASPERGILLOSIS PULMONUM)
Òð Choroba
Éð pierwotna lub wtórna grzybica narzÄ…dowa
Éð przebiega przewlekle
Éð objawy oddechowe
Éð wystÄ™puje u różnych gatunków ssaków i ptaków
w różnym wieku
Éð stwierdzana w wielu krajach
Òð Etiologia
Éð kropidlaki z rodzaju Aspergillus
×ð A. fumigatus
×ð A. niger
×ð A. nidulans
×ð A. flavus
Schemat budowy konidofora i układ zarodników Aspergillus sp.
Preparaty mikroskopowe Aspergillus
niger (lewy) A. fumigatus (prawy)
ASPERGILLOZA-
ASPERGILOZA PA
UC
Òð Objawy kliniczne
Éð przebieg zwykle przewlekÅ‚y
Éð niecharakterystyczne objawy oddechowe
Ðð duszność, kaszel
Ðð okresowe wahania WCC
Ðð postÄ™pujÄ…ce wychudzenie
Ðð żółto  zielona, żółto  szara lub czarna
wykrztusina z płuc
Ðð zwykle Å›mierć
Éð u bydÅ‚a zmiany również w żwaczu, czepcu,
rzadziej w księgach  zaburzenia
pokarmowe
Éð u psów guzy w jamach nosowych -
rinoskopia
Éð u owiec i Å›wiÅ„ guzy w pÅ‚ucach (kaszel)
ASPERGILOZA PA
UC
Òð Zmiany anatomopatologiczne
Éð guzy w pÅ‚ucach
Ðð podobne do gruz
liczych
Ðð różnej iloÅ›ci i wielkoÅ›ci (ziarno prosa  orzech wÅ‚oski)
Ðð wypeÅ‚nione zielonkawÄ…, żółtawÄ… lub ciemnoszarÄ…,
serowatÄ… masÄ…
Éð jamy lub suche ogniska martwicowe
Éð histopatologicznie
Ðð budowa typowa dla zakaz
nych ziarniniaków
Ðð cechy zapalenia swoistego
Ðð w Å›rodku elementy grzyba uÅ‚ożone w ksztaÅ‚cie rozety
ASPERGILOZA PA
UC
Òð Rokowanie
Éð NiepomyÅ›lne (ostrożne)
Éð Leczenie
Éð Trudna terapia
Òð Zapobieganie i zwalczanie
Éð wÅ‚aÅ›ciwe warunki mikroklimatyczne
Éð utrzymanie
Éð profilaktyka lub wÅ‚aÅ›ciwe leczenie innych chorób
Éð Eliminacja zagrożeÅ„
Aspergiloza oskrzeli u
człowieka  strzępki i główki
Aspergillus sp. wrastajÄ… do
światła oskrzeli
Wyciek z nosa i depigmentacja przy aspergilozie układu
oddechowego u psa na tle A. fumigatus
Wrzód rogówki- keratoconiunctivitis, aspergilloza
RONIENIA NA TLE GRZYBICZYM
Òð y
ródła i drogi zakażenia
Éð grzyby Aspergillus, Mucor, Rhizopus i
Absidia występują ubikwitarnie w wilgotnych
pomieszczeniach, paszy, słomie i sianie
Éð grzyby Candida i Trichosporon bytujÄ… jako
komensale na błonach śluzowych przewodu
pokarmowego, dróg oddechowych i rodnych
Éð drogi zakażenia
Ðð aerogenna
Ðð alimentarna i pÅ‚ciowa (rzadziej)
Ðð ciężarnej macicy  hematogenna z ogniska
pierwotnego w płucach (główna droga)
RONIENIA NA TLE GRZYBICZYM
Òð Objawy kliniczne
Òð zmiany anatomopatologiczne
Éð ronienia bez komplikacji
Ðð wyjÄ…tkowo wtórne powikÅ‚ania bakteryjne  ropomacicze
(0,5%)
Éð bÅ‚ony pÅ‚odowe pokryte brudno  szaro 
żółtawym nalotem
Éð liÅ›cienie  suche, szaro  żółte, z ogniskami
martwicowymi
Éð poronione pÅ‚ody
Ðð mÅ‚odsze  caÅ‚e pokryte szaro  biaÅ‚ymi nalotami
Ðð starsze - ogniskowe lub rozlane zmiany zapalne,
wykwity i naloty na skórze głowy, szyi, w okolicy
mostka i pępka
KANDYDAZA (CANDIDASIS)
Òð Jest chorobÄ… m.in. bydÅ‚a, koni, psów i kotów,
wywoływaną przez Candida albicans (u ludzi i
zw.)
Òð Także C. non-albicans
Òð Głównie obserwuje siÄ™ zakażenia skóry
(dermatidis) i błon śluzowych, układu
pokarmowego, szyjki i jamy macicy, zapalenia
płuc a czasami zapalenie rogówki oka., zapalenie
ucha zewn.,
Òð Najbardziej wrażliwe sÄ… na zachorowania sÄ…
młode zw.
Òð U ludzi
DROŻDŻYCA MOŻE LOKALIZOWAĆ SI
WSZ
DZIE,
NAJCZ
ÅšCIEJ WYST
PUJE W :
Òð jelicie grubym,
Òð amie ustnej,
Òð gardle,
Òð pÄ™cherzu moczowym,
Òð pochwa,
Òð oskrzelach,
Òð skórze,
Òð palcach dÅ‚oni i stóp
Òð paznokciach
Òð ObumarÅ‚e komórki zaatakowane przez Candida
stanowią doskonałe z
ródło pożywienia dla
rozwijającego się drożdżaka
Òð Zaczyna on wytwarzać grzybniÄ™, która wrasta w
otaczajÄ…ce je tkanki, powodujÄ…c jej uszkodzenie
Òð Zarodniki, które powstajÄ… z nitek grzybni zaczynajÄ… siÄ™
rozsiewać i wraz z krwią przedostają się do
poszczególnych części organizmu
Òð Grzybnia, która siÄ™ rozrasta uszkadza bÅ‚onÄ™ Å›luzowÄ… i
kosmki jelitowe, co powoduje zaburzenia wchłaniania
składników pokarmowych
Òð TworzÄ… biofilm, co utrudnia eradykacjÄ™ grzybów
 ZESPÓA
DZIURAWEGO JELITA
Òð Do krwiobiegu przepuszczane sÄ… różne alergeny pokarmowe,
metale ciężkie, toksyny wytworzone przez drożdżaka. Ich duża
ilość blokuje dostęp do komórek wątroby i nerek, gdzie muszą
być zneutrelizowane i wydalone wraz z żółcią i moczem na
zewnątrz. Ponieważ jest ich zbyt wiele blokują dostęp do
komórek wątroby innym substancjom odpadowym, które
powstajÄ… w trakcie naturalnej przemiany materii i tak dochodzi
do toksemii.
Òð Drożdżaki odżywiajÄ… siÄ™ czystÄ… glukozÄ… i aminokwasami,
kradnąc dużą ilość składników odżywczych i cząsteczki tlenu
żywiciela.
Òð CzÅ‚owiek zakażony drożdżakiem jest z reguÅ‚y wychudzony,
odczuwa nieustanną potrzebę jedzenia słodyczy oraz białka.
Ponieważ Candida wysysa resztki glukozy z zaatakowanego
organizmu, często następuje gwałtowny spadek stężenia cukru
we krwi. Odczuwa się wtedy duży dyskomfort psychiczny,
spadek samopoczucia, utratę energii, bóle głowy oraz drżenie
mięśni.
KRYPTOKOKOZA (CRYPTOCOCCOSIS)
Òð to schorzenie ukÅ‚adu oddechowego
i zatok nosowych.
Òð Może rozwinąć siÄ™ infekcja narzÄ…dów
wewnętrznych, kości i opon mózgowych.
Òð Objawy sÄ… nietypowe (głównie ze strony
narzÄ…du oddechowego) i nie pozwalajÄ… na
jednoznaczne postawienie diagnozy.
Òð Cryptococcus neoformans.
ZMIANY KLIMATU A CHOROBY GRZYBICZE
Òð Przewiduje siÄ™, że zmiany klimatu mogÄ… wpÅ‚ynąć na wzrost
rozpowszechnienia niektórych gatunków grzybów, powodując
zaburzenia dotychczasowych ekosystemów.
Òð Regionalny wzrost temperatury Å›rodowiska może
spowodować rozwój gatunków grzybów chorobotwórczych, które
aktualnie występują w klimacie tropikalnym i subtropikalnym np.
Paracoccidioides brasiliensis, Penicillium marneffei lub dominacjÄ™
gatunków grzybów o wyższej termotolerancji np. Cryptococcus.
Òð O wpÅ‚ywie temperatury Å›rodowiska na rozwój poszczególnych
infekcji grzybiczych może świadczyć obserwowany w Afryce
wyższy odsetek zachorowań na kryptokokozę u chorych na AIDS
(30%) w stosunku do chorujących na AIDS z regionów o niższej
temperaturze środowiska (5-10%).
TR
DZIK-
Obszary hypopigmentacji
Komórki Malassiezia w
warstwie kolczystej
PERSPEKTYWY
Òð Jednym z czynników ograniczajÄ…cych infekcje
grzybicze jest znaczny gradient temperatury
pomiędzy organizmem człowieka a jego otoczeniem
Òð zmniejszenie tego gradientu w nastÄ™pstwie ocieplenia
klimatu spowoduje wzrost zachorowań
Òð w wyniku dziury ozonowej może dojść do wzrostu
ilość promieniowania UVB docierającego na Ziemię
Òð immunosupresyjne dziaÅ‚anie UV na ukÅ‚ad
immunologiczny powoduje obniżenie naturalnej
odporności
Òð OsÅ‚abienie na tej drodze mechanizmów obronnych
wpłynie dodatkowo na wzrost zachorowalności na
grzybice, w tym podskórne i głębokie
DIAGNOSTYKA MIKOLOGICZNA
Òð Objawy zakażenia wywoÅ‚ane przez poszczególne gatunki mogÄ… być
bardzo różne
Òð w wiÄ™kszoÅ›ci nie sÄ… to objawy patognomoniczne
Òð rozpoznania grzybicy nie można opierać wyÅ‚Ä…cznie na obrazie
klinicznym
Òð Konieczne sÄ… badania mikologiczne, które powinny być standardem
Òð SÄ… to:
Òð bezpoÅ›rednie badanie mikologiczne,
z użyciem 10-20% roztworu KOH, DMSO, tusz Parkera.
badanie z kalkofluorem - substancja ta wiąże się z chityną i celulozą, a
reakcja ta daje świecenie w obecności promieniowania UV
(Badanie to daje znacznie mniejszy odsetek wyników fałszywie
ujemnych)
Òð poÅ›rednie badanie mikologiczne,
hodowla na podłożu Sabourauda z dodatkiem aktidionu oraz
chloramfenikolu
PodÅ‚oże inkubuje siÄ™ - drożdże w temp. 37ºC, grzyby pleÅ›niowe i
dermatofity w temperaturze pokojowej
Wynik hodowli znany jest po około 2-3 tygodniach.
HISTORIA- LECZENIA
CHOROBY SKÓRNE - LECZENIE
Òð Problemem jest narastajÄ…ca lekooporność, szybkie reinfekcje.
Òð Grzyby posiadajÄ… wiele mechanizmów umożliwiajÄ…cych skutecznÄ…
eliminację leków, tj.
Òð zbudowana z chityny Å›ciana komórkowa, utrudniajÄ…ca przenikanie
leku do wnętrza komórki,
Òð pleomorfizm i zwiÄ…zana z tym różnorodność morfologiczna
grzybów,
Òð zdolność wytwarzania form zarodnikowych i przetrwalnikowych
(chlamydospor),
Òð zdolność do wytwarzania enzymów lipolitycznych i
hydrolitycznych, które ułatwiają inwazję grzyba, ale również mogą
chronić grzyby przed rozmaitymi czynnikami toksycznymi do
których należą również leki.
GRZYBICE SKÓRY OWA
OSIONEJ GA
OWY ORAZ POSTACI
GA

BOKIE GRZYBICY SKÓRY WYMAGA LECZENIA
OGÓLNEGO.
Òð Stosuje siÄ™:
Òð gryzeofulwinÄ™ w dawkach 10-25 mg/ kg/ dobÄ™ u dzieci i 500-1000 mg u
dorosłych,
Òð itrakonazol w dawkach 3-5 mg/ kg/ dobÄ™ u dzieci i 100-200 mg/ dobÄ™ u
dorosłych, (powinien być stosowany po 16 roku życia),
Òð terbinafinÄ™ w dawce 62,5 mg/ dobÄ™ przy masie poniżej 20 kg, w dawce 125
mg/ dobę przy masie 20-40 kg, w dawce 250 mg/ dobę przy masie powyżej
40 kg;
Òð flukonazol w dawkach 6 mg/ kg/ dobÄ™ u dzieci i 50 mg/ dobÄ™ u dorosÅ‚ych.
Òð Kuracja trwa 4-8 tygodni.
Òð W przypadku braku powodzenia można terapiÄ™ wydÅ‚użyć do 12 tygodni.
Należy pamiętać, że gryzeofulwina i itrakonazol wywierają lepszy efekt
terapeutyczny w infekcjach Microsporum, a terbinafina w przypadku T.
tonsurans.
Òð Ponadto w przypadku zakażeÅ„ wywoÅ‚anych przez grzyby z rodzaju
Microsporum leczenie powinno trwać nieco dłużej.
Òð DecyzjÄ™ o zakoÅ„czeniu leczenia podejmuje siÄ™ po trzech ujemnych
wynikach badań mikologicznych włosów w odstępach tygodniowych.
LECZENIE MIEJSCOWE
Òð Miejscowe preparaty przeciwgrzybicze peÅ‚niÄ… rolÄ™ jedynie
wspomagającą, ale wpływają na skrócenie terapii ogólnej.
Òð W infekcjach przebiegajÄ…cych z dużym odczynem zapalnym może
dołączyć się infekcja bakteryjna. Wskazane są wówczas leki
przeciwbakteryjne stosowane zarówno miejscowo, jak i podawane
ogólnie.
Òð Miejscowe postÄ™powanie przeciwgrzybiczne sprowadza siÄ™ do:
Òð czÄ™stego mycia gÅ‚owy zaleconymi preparatami przeciwgrzybicznymi,
zawierającymi jod czy też po prostu wodą z mydłem.
Òð W przypadku grzybicy woszczynowej konieczne jest
Òð codzienne mycie gÅ‚owy z równoczesnym usuwaniem strupów
rozmiękczanych na przykład 10% oliwą salicylową,
Òð golenia lub strzyżenia tuż przy skórze wÅ‚osów co 7-10 dni, co ma na celu
usuwanie zakażonych jeszcze obwodowych części włosów (w
przypadku liczniejszych ognisk strzyże się włosy na całej głowie),
Òð odkażania ognisk i ich otoczenia (na przykÅ‚ad 1,5-3% spirytusowym
roztworem jodu) i równoczesnego stosowania maści
przeciwgrzybicznych, odpowiednich do stanu ognisk.
CO DZIAA

PRZECIWGRZYBICZO
Òð jodyna
Òð Rezorcyna
Òð Dziegcie
Òð Kwas salicylowy
Òð Fiolet gencjany
Òð Siarczek selenu
Òð Chlorchinaldin
Òð Antybiotyki przeciwgrzybicze
NOWE LEKI PRZECIWGRZYBICZE STOSOWANE U LUDZI
Òð Nowe azole - worikonazol. Rawukonazol,
posakonazol
Òð Kandyny- p-ko candidozie i aspergillozie
Òð Caspofungin- kaspofungina,
Òð Anidulafungina- candidoza
Òð Mikafungina-
Òð Pochodne sordarinu, nikkomycyny
Òð Postać liposomalna nystatyny