UA WSMiP-------------------------Wprowadzenie do nauk o polityce------------------------WSMiP UA Bartłomiej Nowicz Spis treści 1. Tematyka zajęd ....................................................................................................................... 6 2. Nauka ..................................................................................................................................... 8 Co to jest nauka ? .................................................................................................................... 8 Konteksty znaczeniowe słowa nauka .................................................................................. 8 Geneza nauki ........................................................................................................................... 8 Cel nauki .................................................................................................................................. 8 Co to jest naukoznawstwo ? ................................................................................................... 9 Podział nauk ............................................................................................................................ 9 Kto i gdzie zajmuje się nauką ? ............................................................................................... 9 Struktura uniwersytetów ........................................................................................................ 9 Stopnie i tytuły naukowe ...................................................................................................... 10 Prace naukowe ...................................................................................................................... 11 Czasopisma politologiczne: ................................................................................................... 12 Zapis bibliograficzny .............................................................................................................. 12 Warunki konieczne do wyodrębnienia się określonej dyscypliny naukowej........................ 12 Dyscypliny nauk humanistycznych ........................................................................................ 12 Dyscypliny nauk społecznych ................................................................................................ 13 Subdyscypliny nauk humanistycznych i społecznych, których przedmiotem zainteresowania jest polityka ........................................................................................................................... 13 Nauki polityczne - nauki o polityce i politologia................................................................ 14 3. badania politologiczne ......................................................................................................... 14 Politologia twarda i politologia miękka .......................................................................... 14 Przedmiot badao politologicznych ....................................................................................... 14 Działy oraz problematyka badawcza nauk o polityce ........................................................... 15 Geneza nauk politycznych i politologii ................................................................................. 15 Rozwój nauk o polityce w Polsce .......................................................................................... 16 Ojcami polskiej politologii: Franciszek Ryszka i Jan Paszkiewicz(?). ..................................... 16 4.Współczesny kształt politologii i jej możliwości poznawcze ................................................. 16 Etymologia i konotacje słowa polityka: ................................................................................ 16 Strona 2 z 35 UA WSMiP-------------------------Wprowadzenie do nauk o polityce------------------------WSMiP UA Bartłomiej Nowicz Ujęcia definicyjne polityki ..................................................................................................... 16 5. Atrybuty polityki .................................................................................................................. 17 Pojęcie władza polityczna ................................................................................................... 17 Polityka z przymiotnikiem / Polityki szczegółowe .............................................................. 17 Podstawowe kategorie politologiczne .................................................................................. 17 Prawne, ekonomiczne oraz ideologiczne determinanty polityki .......................................... 17 Kulturowe i cywilizacyjne determinanty polityki .................................................................. 18 Interes polityczny ................................................................................................................. 18 Aksjologiczne ujęcie polityki ................................................................................................ 18 6. Teleologiczne ujęcie polityki ................................................................................................ 19 Polityka a moralnośd różne ujęcia,..................................................................................... 19 Polityka a etyka odpowiedzialności .................................................................................... 19 Interpretacja powiedzenia cel uświęca środki ? ................................................................ 19 Polityka a non-violence ......................................................................................................... 20 7. Podmiotowośd polityczna .................................................................................................... 20 8. Prawa człowieka ................................................................................................................... 20 Charakter praw człowieka ..................................................................................................... 20 Generacje praw człowieka .................................................................................................... 21 9. Teoria polityki ....................................................................................................................... 21 Od społeczeostwa obywatelskiego do społeczeostwa otwartego ....................................... 21 Możliwości partycypacji (uczestnictwa) politycznej ........................................................... 22 10. problem skuteczności w polityce ..................................................................................... 22 Pojęcia: legitymizacji i delegitymizacji władzy politycznej.................................................... 22 Legitymizacja polityczna według M. Webera .................................................................... 22 Legitymizacja polityczna według D.Eastona....................................................................... 22 Legitymizacja ideologiczna: założenia i praktyka polityczna ............................................... 23 Delegitymizacja władzy politycznej ..................................................................................... 23 Lobbing polityczny................................................................................................................ 23 Grupy interesu w życiu politycznym .................................................................................. 23 Elity polityczne w paostwie ................................................................................................. 24 Struktura klasy politycznej .................................................................................................. 24 Rola i możliwości sprawcze czwartej władzy ..................................................................... 24 Strona 3 z 35 UA WSMiP-------------------------Wprowadzenie do nauk o polityce------------------------WSMiP UA Bartłomiej Nowicz Przywództwo polityczne: pojęcie i klasyfikacje .................................................................... 24 Działania i oddziaływania polityczne.................................................................................... 24 Zamierzone i niezamierzone skutki działao politycznych .................................................. 24 11. skutecznośd działao politycznych ....................................................................................... 25 Implementacja decyzji politycznych ................................................................................... 25 Anomia społeczna a implementacja celów politycznych ................................................... 25 12. konsens i konflikt w polityce ........................................................................................... 25 Przyczyny konfliktów politycznych........................................................................................ 25 Przyczyny kryzysów politycznych, ........................................................................................ 25 Fazy konfliktu politycznego: .............................................................................................. 25 Rozstrzyganie konfliktów politycznych:............................................................................. 25 Możliwości osiągania consensusu politycznego, .............................................................. 26 13. System polityczny ............................................................................................................... 26 Analiza systemowa w politologii .......................................................................................... 26 System polityczny: pojęcie i struktura .................................................................................. 26 Konwersja wewnątrz systemowa......................................................................................... 27 Petryfikacja systemu politycznego ....................................................................................... 27 Holistyczne ujęcie systemu politycznego ............................................................................ 27 Synchronia i diachronia systemu politycznego .................................................................. 27 Sprzężenia zwrotne w systemie politycznym...................................................................... 27 14. Paostwo oraz układ partyjny w systemie politycznym ...................................................... 27 Kultura polityczna ................................................................................................................. 27 Komponenty składowe kultury politycznej: ...................................................................... 28 Typologizacja kultury politycznej....................................................................................... 28 Funkcje kultury politycznej w systemie politycznym ........................................................ 28 Komunikowanie społeczne a komunikowanie polityczne ................................................. 29 Socjotechnika jako inżynieria społeczna ........................................................................... 29 Osobliwości socjotechniki politycznej,........................................................................... 30 15. Celebrytyzacja polityczna, .................................................................................................. 30 Manipulacja polityczna: cel i założenia ............................................................................... 30 Wyróżniki i cechy manipulacji politycznej ......................................................................... 30 Możliwości i ograniczenia marketingu politycznego, public relations w polityce ....... 30 Strona 4 z 35 UA WSMiP-------------------------Wprowadzenie do nauk o polityce------------------------WSMiP UA Bartłomiej Nowicz Przyczyny i następstwa political correctness ..................................................................... 31 Na czym polega teoria domina ? ....................................................................................... 31 16. Życie polityczne .................................................................................................................. 31 Mitologizacja życia politycznego ........................................................................................ 31 Stereotypizacja życia politycznego ..................................................................................... 31 17. Racja stanu ......................................................................................................................... 32 Rodowód pojęcia racja stanu ............................................................................................ 32 Wymogi i wyznaczniki racji stanu ....................................................................................... 32 Hierarchizacja i dynamika wyznaczników racji stanu......................................................... 32 Racja stanu a polityka zagraniczna paostwa ................................................................... 32 18. Konwersja (przetwarzanie ) systemu politycznego............................................................ 33 Współcześnie globalizacja wpływa na upodobnianie się systemów (konwersja). .............. 34 Strona 5 z 35 UA WSMiP-------------------------Wprowadzenie do nauk o polityce------------------------WSMiP UA Bartłomiej Nowicz 1. TEMATYKA ZAJĆ 1 TEMATYKA ZAJĆ realizacja w roku akademickim 2012/2013 na kierunku politologia studia licencjacie I rok sem.II (letni) na WSMiP UA Wykładowca i koordynator przedmiotu: prof. zw. dr hab. Eugeniusz Ponczek Tematyka wykładów (30 godz.) 1. Nauka: pojęcie, klasyfikacja, cele poznawcze badao naukowych. 2. Dyscypliny nauk humanistycznych i społecznych o problematyka polityczna. 3. Nauki o polityce oraz politologia: geneza i rozwój, funkcje, zakresy pojęciowe i przedmiot badao. 4. Pojęcie polityki - style interpretacji oraz kategorie politologiczne. 5. Prawne, ekonomiczne, ideologiczne i kulturowe determinanty polityki. 6. Aksjologiczny i teleologiczny wymiar polityki. 7. Polityka a moralnośd. 8. Działania polityczne oraz proces podejmowania decyzji i ich implementacja. 9. Podmiotowośd polityczna społeczeostwa obywatelskiego a rola elit i grup nacisku oraz przywódców politycznych. 10. Etiologia konfliktów politycznych i możliwośd zaistnienia konsensu politycznego. 11. Legitymizacja i delegitymizacja władzy politycznej. 12. System polityczny: struktura - komunikacja między podsystemami - konwersja wewnątrzsystemowa. 13. Kultura polityczna: pojęcie i typologizacja oraz funkcje stereotypów i mitów politycznych 14. Socjotechnika polityczna i manipulacja polityczna oraz zjawiska postpolityki i celebrytyzacji politycznej. 15. Pojęcie racji stanu oraz jej wyznaczniki i wymogi. Strona 6 z 35 UA WSMiP-------------------------Wprowadzenie do nauk o polityce------------------------WSMiP UA Bartłomiej Nowicz Tematyka dwiczeo (15 godz.) 1. Zajęcia organizacyjne. 2. Struktura uczelni wyższych: wydziały, katedry/zakłady, tytuły zawodowe, stopnie naukowe i tytuł naukowy oraz stanowiska nauczycieli akademickich. 3. Encyklopedie, leksykony i podręczniki z zakresu politologii. 4. Prace naukowe i czasopisma politologiczne oraz ich zapisy bibliograficzne. 5. Warsztat naukowy politologa oraz sposób przygotowania referatów. 6. Odsyłacze i przypisy oraz kwerenda bibliograficzna. 7. Kontrola przygotowania referatów. 8. Ocena przygotowanych referatów. Wymagania 1) Zaliczenie tematyki realizowanej na dwiczeniach na ocenę, a także zaliczenie lektury w wymiarze 450 stron (mogą to byd monografie politologiczne lub artykuły naukowe). Zaliczenia lektury dokonuje realizator dwiczeo. Oznacza to, że warunkiem zaliczenia dwiczeo jest również wykazanie się przez studenta wiedzą uzyskaną w trakcie lektury odpowiedniej literatury politologicznej. 2) Zdanie egzaminu ustnego z całości problematyki przedmiotu realizowanej w trakcie wykładu i dwiczeo. Egzaminatorem jest koordynator przedmiotu i jednocześnie realizator wykładu. Warunkiem przystąpienia do egzaminu jest zaliczenie dwiczeo i lektury. UWAGA ! Warunkiem przystąpienia do egzaminu jest uzyskanie zaliczenia dwiczeo i lektury. Strona 7 z 35 UA WSMiP-------------------------Wprowadzenie do nauk o polityce------------------------WSMiP UA Bartłomiej Nowicz 2. NAUKA 2. NAUKA CO TO JEST NAUKA ? CO TO JEST NAUKA ? Niejako autonomiczna częśd kultury (w znaczeniu ogółu wytworów ludzkich, zarówno materialnych, jak i nie materialnych, nie sztuki), która służy wyjaśnianiu funkcjonowania świata w którym żyje człowiek. Każda nauka posiada własna, rozbudowaną metodologię służącą do prowadzenia bada naukowych. Podstawowymi elementami każdej nauki są: przedmiot, metody i teoria (zbiór definicji tworzących daną naukę). KONTEKSTY ZNACZENIOWE SAOWA NAUKA KONTEKSTY ZNACZENIOWE SAOWA NAUKA Paranauka inaczej: pseudonauka nauka, która nie posługuje się metodami badawczymi przez co jej hipotezy nie są weryfikowalne. GENEZA NAUKI GENEZA NAUKI Gnoza gr. wiedza. Prawda objawiona nie musiała byd potwierdzona badaniami bo była dana bezpośrednio do Boga. Od początków świata ludzie interesowali się otaczającym światem i tworzyli zalążki przyszłych konkretnych dziedzin nauki. Pierwszym przełomem w nauce było wynalezienie pisma. Pierwszą cywilizacją, która miała wielki wkład w rozwój nauki byli Sumerowie (tworzyli listy miast i gatunków fauny i flory). Byli także biegłymi matematykami, podobnie jak Asyryjczycy i Babilooczycy. Działalnością naukową zajmowali się głownie kapłani. Niezrozumiałe fakty i zjawiska (jak np. zadmienie słooca) tłumaczyli poprzez działanie sił nadprzyrodzonych. Systematycznie uprawiana nauka była dziełem Starożytnej Grecji, tam też pojawili się pierwsi filozofowie. CEL NAUKI CEL NAUKI Pogłębianie wiedzy o świecie w którym żyje człowiek. Odkrycie prawdy. Strona 8 z 35 UA WSMiP-------------------------Wprowadzenie do nauk o polityce------------------------WSMiP UA Bartłomiej Nowicz CO TO JEST NAUKOZNAWSTWO ? CO TO JEST NAUKOZNAWSTWO ? W znaczeniu sensu largo to nauka o nauce. W znaczeniu sensu stricto a więc swoista epistemologia (filozoficzna teoria poznania) nauki. PODZIAA NAUK PODZIAA NAUK Nauki podstawowe zajmują się odkrywaniem, ich celem nie jest stosowanie lecz badanie różnych zjawisk (np. fizyka, chemia, większośd nauk humanistycznych) Nauki stosowane nauki posiadające zastosowanie praktyczne w życiu np. inżynieria, budownictwo, medycyna Nauki idiograficzne stawiają pytania: kto, co i gdzie? Np. historia Nauki nomologiczne stawiają pytanie: dlaczego? ,,Dlaczego? jest w nauce pytaniem podstawowym a ,,kto, co i gdzie? pytaniami pomocniczym. KTO I GDZIE ZAJMUJE SI NAUK ? KTO I GDZIE ZAJMUJE SI NAUK ? Pracownicy naukowi w ośrodkach badao naukowych, a także w jednostkach uczelnianych. STRUKTURA UNIWERSYTETÓW STRUKTURA UNIWERSYTETÓW uniwersytet pełny (uczelnia, której jednostki organizacyjne posiadają uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora co najmniej w dziesięciu dyscyplinach, w tym przynajmniej po dwa uprawnienia w każdej z następujących grup dziedzin nauki: humanistycznych, prawnych, ekonomicznych lub teologicznych (konieczny jest wydział prawa) matematycznych, fizycznych, nauk o Ziemi lub technicznych, biologicznych, medycznych, chemicznych, farmaceutycznych, rolniczych lub weterynaryjnych - np. Uniwersytet Aódzki uniwersytet przymiotnikowy (wyraz uniwersytet uzupełniony innym przymiotnikiem lub przymiotnikami w celu określenia profilu uczelni może byd używany w nazwie uczelni, której jednostki organizacyjne posiadają co najmniej sześd uprawnieo do Strona 9 z 35 UA WSMiP-------------------------Wprowadzenie do nauk o polityce------------------------WSMiP UA Bartłomiej Nowicz nadawania stopnia naukowego doktora, w tym co najmniej cztery w zakresie nauk objętych profilem uczelni) np. Uniwersytet Medyczny Uniwersytety dzielą się na: Wydziały Instytuty 9� Katedry lub Zakłady Na czele Uniwersytetu stoi rektor. Na czele Wydziału stoi dziekan. STOPNIE I TYTUAY NAUKOWE STOPNIE I TYTUAY NAUKOWE Tytuły zawodowe: Licencjat lub inżynier (po studiach I stopnia) m.in. magister, magister inżynier i lekarz (po studiach II stopnia) Stopnie naukowe: Doktor (nauk np. politycznych) Doktor habilitowanych Tytuły naukowe: Profesor Doktorem zostaje się w wyniku 3-4 letnich studiów doktoranckich lub z ,,wolnej stopy gdy jest się współpracownikiem profesora i wraz z nim stworzy się jakieś dzieło naukowe. Tytuł doktora może przyznawad uczelnia jeżeli zatrudnionych jest w niej minimum 8 profesorów zwyczajnych. Tytuł naukowy profesora zwyczajnego (belwederskiego) otrzymuje się bezpośrednio od Prezydenta RP na wniosek macierzystej instytucji w której zatrudniony jest kandydat, po rekomendacji Centralnej Komisji ds. Stopin i Tytułów. Na Zachodzie (USA i Europa Zachodnia) jest inaczej: tytuły profesorskie przyznaje uczelnia, nie prezydent tam profesor zwyczajny zwany jest full profesorem. W Polsce jest jak jest z racji na tradycję. Stanowiska pracowników naukowych: Strona 10 z 35 UA WSMiP-------------------------Wprowadzenie do nauk o polityce------------------------WSMiP UA Bartłomiej Nowicz Adiunkt (można nim byd 8 lat, przez ten czas adiunkci powinni dokonad habilitacji) profesor nadzwyczajny profesor zwyczajny PRACE NAUKOWE PRACE NAUKOWE Prace badawcze polegają na zdobywaniu nowych prawd o świecie. Wysiłek uczonego skupiony jest na odkrywaniu faktów, opisywaniu i wyjaśnianiu zjawisk w oparciu o własne lub cudze doświadczenia badawcze i materiały naukowe. Pomyślnymi rezultatami badawczych prac naukowych są odkrycia badawcze.. Dzięki nim rozwija się nasza wiedza o świecie. Prace koncepcyjne są to prace naukowe ograniczone do wstępnych kroków poprzedzających badania właściwe lub opracowanie materiałów naukowych. Prace metodologiczne to prace nad obmyślaniem, uzasadnianiem i wypróbowywaniem nowych metod, a także nad krytykowaniem i poprawianiem metod już znanych. Inny podział: Prace analityczne są zazwyczaj skupione na ustalaniu i precyzowaniu pojęd naukowych i wyprowadzania z nich implikacji. Oparta na dedukcji (od ogółu do szczegółu). Prace syntetyczne stanowią efekt składania w spoistą całośd wielu szczegółów, wielu prac, wielu wyników badao. Oparta na indukcji (od szczegółu do ogółu). Inny podział: Prace problemowe zawierają nowe zagadnienia, otwierają nowe kierunki badao. Prace przyczynkowe to prace stosunkowo drobne, polegające na wykonywaniu badao cząstkowych, mających sens jedynie ze względu na większe przedsięwzięcie naukowe. Prace teoretyczne to takie, w których autor opierając się na faktach już znanych, a więc wynikach swoich lub (częściej) cudzych prac badawczych, w szerokim sensie doświadczalnych, zmierza do ustalenia natury pewnych zjawisk, do logicznego uporządkowania twierdzeo, rozumowao i wniosków. Prace takie prowadzą do sformułowania nowych problemów naukowych, do organizacji nowych prac badawczych, a przez to do nowych odkryd. Prace doświadczalne wykonywane są w sposób eksperymentalny; prowadzą do poznania pewnych prawidłowości w badanych zjawiskach. Prace indywidualne to na przykład prace dyplomowe (prace promocyjne) prace naukowe i prace doktorskie, także, wcześniej, prace zaliczeniowe na studiach. Prace zbiorowe to prace naukowe wykonywane przez więcej niż jedną osobę. Strona 11 z 35 UA WSMiP-------------------------Wprowadzenie do nauk o polityce------------------------WSMiP UA Bartłomiej Nowicz CZASOPISMA POLITOLOGICZNE: CZASOPISMA POLITOLOGICZNE: Studia Polityczne (PAN) Studia Politologiczne (UW) Przegląd Polityczny Przegląd Zachodni Athenaeum. Polskie Studia Politologiczne ZAPIS BIBLIOGRAFICZNY ZAPIS BIBLIOGRAFICZNY Uporządkowany wedle określonych kryteriów spis książek, czasopism, artykułów użytych do tworzenia danego dzieła. Powinien zawierad takie informacje jak: autor, tytuł, rok i miejsce wydania itp. Odsyłacz znak w tekście kierujący czytelnika do objaśnienia zawartego w przypisie Przypis komentarz, objaśnienie, uwaga dokonana przez autora lub wydawcę do tekstu dzieła, umieszczony zwykle u dołu strony, na koocu rozdziału lub na koocu dzieła. Najczęściej zawiera zródło informacji przy której umieszczony został przypis. WARUNKI KONIECZNE DO WYODRBNIENIA SI OKREŚLONEJ DYSCYPLINY NAUKOWEJ WARUNKI KONIECZNE DO WYODRBNIENIA SI OKREŚLONEJ DYSCYPLINY NAUKOWEJ określony przedmiot badao konkretne, zdefiniowane pojęcia ujednolicony sposób badao wystarczająca liczba kadry naukowej DYSCYPLINY NAUK HUMANISTYCZNYCH DYSCYPLINY NAUK HUMANISTYCZNYCH administracja anglistyka archeologia bibliologia dziennikarstwo etnologia filozofia germanistyka historia historia sztuki italianistyka językoznawstwo Strona 12 z 35 UA WSMiP-------------------------Wprowadzenie do nauk o polityce------------------------WSMiP UA Bartłomiej Nowicz kulturoznawstwo literaturoznawstwo muzykologia nauki prawne nauki o zarządzaniu pedagogika politologia polonistyka praca socjalna psychologia religioznawstwo socjologia teologia DYSCYPLINY NAUK SPOAECZNYCH DYSCYPLINY NAUK SPOAECZNYCH antropologia ekonomia etnografia geografia historia pedagogika praca socjalna politologia polityka społeczna prawo nauki prawne psychologia religioznawstwo socjologia nauki o rodzinie stosunki międzynarodowe studia nad rozwojem cybernetyka społeczna nauki o bezpieczeostwie nauki o obronności SUBDYSCYPLINY NAUK HUMANISTYCZNYCH I SPOAECZNYCH, KTÓRYCH SUBDYSCYPLINY NAUK HUMANISTYCZNYCH I SPOAECZNYCH, KTÓRYCH PRZEDMIOTEM ZAINTERESOWANIA JEST POLITYKA PRZEDMIOTEM ZAINTERESOWANIA JEST POLITYKA socjologia polityki Strona 13 z 35 UA WSMiP-------------------------Wprowadzenie do nauk o polityce------------------------WSMiP UA Bartłomiej Nowicz psychologia polityki filozofia polityki geografia polityczna historia polityczna nauka o paostwie i prawie NAUKI POLITYCZNE - NAUKI O POLITYCE I POLITOLOGIA NAUKI POLITYCZNE - NAUKI O POLITYCE I POLITOLOGIA Nauki polityczne to oficjalna nazwa politologii w czasach PRL (po odwilży pazdziernikowej bo wcześniej politologię w ogóle zlikwidowano). Analogicznie socjologię nazywano w tym czasie naukami społecznymi. Wynikało to z tego, że tradycyjne nazwy tych nauk uważane były za określenia burżuazyjne. Obecnie, w związku z tym, dla wielu osób pojęcie ,,nauki polityczne ma pejoratywne znaczenie w krajach dawnego bloku wschodniego. 3. BADANIA POLITOLOGICZNE 3. BADANIA POLITOLOGICZNE POLITOLOGIA TWARDA I POLITOLOGIA MIKKA POLITOLOGIA TWARDA I POLITOLOGIA MIKKA Politologia twarda to ta znajdująca się w centrum diagramu kołowego czyli czysta politologia, której podstawą jest teoria polityki politologia w znaczeniu sensu stricto. Politologia miękka to z kolei dziedziny nawiązujące do politologii np. geografia polityczna, socjologia polityki, psychologia polityki politologia w znaczeniu sensu largo. PRZEDMIOT BADAC POLITOLOGICZNYCH PRZEDMIOT BADAC POLITOLOGICZNYCH Ogólna teoria polityczna 9� teoria polityczna 9� historia myśli politycznej 9� Instytucje polityczne 9� konstytucja 9� władza centralna 9� władza regionalna i lokalna 9� administracja publiczna 9� funkcje ekonomiczne i społeczne rządu 9� instytucje polityczne porównawcze Partie, grupy i opinia publiczna 9� partie polityczne 9� grupy i stowarzyszenia Strona 14 z 35 UA WSMiP-------------------------Wprowadzenie do nauk o polityce------------------------WSMiP UA Bartłomiej Nowicz 9� udział obywateli w zarządzaniu 9� opinia publiczna Stosunki międzynarodowe 9� polityka międzynarodowa 9� organizacje międzynarodowe 9� prawo międzynarodowe DZIAAY ORAZ PROBLEMATYKA BADAWCZA NAUK O POLITYCE DZIAAY ORAZ PROBLEMATYKA BADAWCZA NAUK O POLITYCE teoria polityki systemy polityczne oraz ich funkcjonowanie ruchy i doktryny polityczne (historia i współczesnośd) współczesne stosunki międzynarodowe polityki szczegółowe, na przykład polityka gospodarcza, polityka społeczna, polityka ekologiczna i inne GENEZA NAUK POLITYCZNYCH I POLITOLOGII GENEZA NAUK POLITYCZNYCH I POLITOLOGII Kolebką rozważao nad polityką jest starożytna Grecja; zajmowali się nimi najwięksi filozofowie, między innymi Demokryt z Abdery, opowiadający się za demokratyczną formą rządów, Platon (autor dzieła ,,Paostwo ), będący teoretykiem paostwa totalitarnego czy Arystoteles (autor dzieła ,,Polityka ) , który zwracał uwagę na koniecznośd lawirowania pomiędzy sprzecznymi interesami różnych grup społecznych oraz zastanawiał się nad idealną formą rządów. Przełomem w myśleniu o polityce stało się odrodzenie, szczególnie zaś doktryna Niccol� Machiavellego z jej centralną ideą "cel uświęca środki". Thomas Hobbes - twórca koncepcji "wojny wszystkich ze wszystkimi", Charles Louis Montesqieu - autor koncepcji trójpodziału władzy). Podczas Wielkiej Rewolucji Francuskiej narodziły się istniejące do dziś główne ideologie polityczne (liberalizm, konserwatyzm, socjalizm). Wiek XIX to początek krystalizowania się partii politycznych i rozwoju innych instytucji demokratycznych. Na ten wiek przypada również wyodrębnianie się politologii jako osobnej dyscypliny naukowej: w połowie wieku, za sprawą Augusta Comte a (ojca socjologii) wyodrębniła się nauka zwana ,,socjologią . To właśnie z niej na przełomie XIX I XX wieku wyodrębniła się politologia. Ojcem politologii nazywany jest Max Weber. Strona 15 z 35 UA WSMiP-------------------------Wprowadzenie do nauk o polityce------------------------WSMiP UA Bartłomiej Nowicz ROZWÓJ NAUK O POLITYCE W POLSCE ROZWÓJ NAUK O POLITYCE W POLSCE W Polsce politologia wyodrębniła się z innych nauk społecznych na początku XX wieku - w 1902 roku we Lwowie powstała Szkoła Nauk Politycznych. W okresie międzywojennym największą uczelnią politologiczną była Szkoła Nauk Politycznych w Krakowie. OJCAMI POLSKIEJ POLITOLOGII: FRANCISZEK RYSZKA I JAN PASZKIEWICZ(?). OJCAMI POLSKIEJ POLITOLOGII: FRANCISZEK RYSZKA I JAN PASZKIEWICZ(?). Po II wojnie światowej nastąpiło daleko idące uzależnienie nauk politycznych od oficjalnej ideologii, spotęgowane po 1948 roku zlikwidowaniem politologii akademickiej i zastąpieniem jej socjalizmem naukowym i stalinowską wersją marksizmu. Przywrócenie politologii, związane z postępującymi ewolucyjnie po Pazdzierniku 1956 roku procesami detotalitaryzacji, zapoczątkowało utworzenie w 1967 roku Instytutu Nauk Politycznych w Uniwersytecie Warszawskim. W latach siedemdziesiątych powstawały coraz liczniej politologiczne ośrodki dydaktyczne i badawcze w innych polskich uniwersytetach. Współcześnie politologia jest w Polsce dyscypliną badaną i nauczaną w prawie wszystkich polskich uniwersytetach oraz w wielu humanistycznych uczelniach prywatnych. Od 1957 roku istnieje Polskie Towarzystwo Nauk Politycznych (PTNP) będące członkiem- założycielem Międzynarodowego Towarzystwa Nauk Politycznych (IPSA). 4.WSPÓACZESNY KSZTAAT POLITOLOGII I JEJ 4.WSPÓACZESNY KSZTAAT POLITOLOGII I JEJ MOŻLIWOŚCI POZNAWCZE MOŻLIWOŚCI POZNAWCZE ETYMOLOGIA I KONOTACJE SAOWA POLITYKA: ETYMOLOGIA I KONOTACJE SAOWA POLITYKA: Etymologia grecka: poly mnogośd, różnorodnośd, polis miasto, paostwo. U Arystotelesa: sztuka rządzenia paostwem, której celem jest dobro wspólne. U św. Tomasza z Akwinu: Polityka to roztropne dbanie o dobro paostwa U Maxa Webera: polityka to dążenie do udziału we władzy lub do wywierania wpływu na podział władzy, czy to między paostwami, czy też w obrębie paostwa, między grupami ludzi, jakie to paostwo tworzą UJCIA DEFINICYJNE POLITYKI UJCIA DEFINICYJNE POLITYKI Sztuka rządzenia paostwem i działania obejmujące relacje z innymi paostwami. Taktyka, system, plan działania osób rządzących krajem. Strona 16 z 35 UA WSMiP-------------------------Wprowadzenie do nauk o polityce------------------------WSMiP UA Bartłomiej Nowicz 5. ATRYBUTY POLITYKI 5. ATRYBUTY POLITYKI POJCIE WAADZA POLITYCZNA POJCIE WAADZA POLITYCZNA Według Marka Żmigrodzkiego i Marka Chmaja: władza polityczna jako system stosunków społecznych zachodzących pomiędzy określonymi podmiotami, polegający na możliwości stosowania trwałego przymusu w celu zmuszenia drugiej strony do określonego postępowania. POLITYKA Z PRZYMIOTNIKIEM / POLITYKI SZCZEGÓAOWE POLITYKA Z PRZYMIOTNIKIEM / POLITYKI SZCZEGÓAOWE Polityka zagraniczna Polityka społeczna Polityka gospodarcza Polityka bezpieczeostwa Polityka ekologiczna Polityka kulturalna PODSTAWOWE KATEGORIE POLITOLOGICZNE PODSTAWOWE KATEGORIE POLITOLOGICZNE Władza polityczna Proces polityczny Legitymizacja polityczna Zachowania polityczne Działania polityczne Decyzje i proces decyzyjny Determinanty polityki (odziaływują na politykę) Interes polityczny Konflikt polityczny Aksjologiczne elementy polityki Przywództwo polityczne Elity polityczne Opinia publiczna PRAWNE, EKONOMICZNE ORAZ IDEOLOGICZNE DETERMINANTY POLITYKI PRAWNE, EKONOMICZNE ORAZ IDEOLOGICZNE DETERMINANTY POLITYKI 1. Prawo (stanowisko pozytywistyczne zakłada że paostwo może byd twórcą prawa i jest upoważnione do jego stanowienia Strona 17 z 35 UA WSMiP-------------------------Wprowadzenie do nauk o polityce------------------------WSMiP UA Bartłomiej Nowicz prawno naturalne zakłada, że zródłem prawa stanowionego jest prawo natury, ty samym prawo tworzone musi byd z nim zgodne) 2. Ekonomika (niemożliwe jest całkowite uniezależnienie polityki od ekonomiki. Te dwie dziedziny nie mogą funkcjonowad obok siebie, istnied odrębnie, gdyż taki stan wcześniej czy pózniej doprowadzi do nieprawidłowości w rozwoju społecznym. Należy podkreślid, że ekonomika i polityka oddziałując na siebie powinny się nawzajem uzupełniad) 3. Ideologia (wpływa na programy polityczne, scala pod względem programowym różne siły polityczne, determinuje cele polityczne, decyduje o kształcie wszelkich rozwiązao ustrojowych) KULTUROWE I CYWILIZACYJNE DETERMINANTY POLITYKI KULTUROWE I CYWILIZACYJNE DETERMINANTY POLITYKI 1) Moralnośd 2) Kultura (regulacyjna - odnosi się do porządkowania i ujednolicenia działao politycznych. Dokonuje się tego głównie poprzez normy polityczne oraz instytucjonalizacje życia publicznego socjalizacyjna - proces wchodzenia członków danej społeczności w kulturę polityczną, a więc nabywanie wiedzy o systemie politycznym, tworzenie poglądów i postaw politycznych integracyjną - odnosi się do tworzenia podstaw koordynacji działao politycznych oraz współdziałania jednostek grup w celu osiągnięcia wartości i dóbr. Polega na motywowaniu i uzasadnianiu słuszności istniejących instytucji i norm politycznych) INTERES POLITYCZNY INTERES POLITYCZNY Świadome dążenie jednostek lub grup społecznych biorących udział w działalności politycznej do celów przynoszących najwyższą korzyśd polityczną. Interesy polityczne mają charakter ideologiczny (związane z takimi wartościami, jak np. wolnośd, równośd społeczna, sprawiedliwośd itp.) oraz ekonomiczny. AKSJOLOGICZNE UJCIE POLITYKI AKSJOLOGICZNE UJCIE POLITYKI Wartości polityczne są podstawą ocen politycznych. Wartośd to stosunek do różnorodnych dóbr zaspakajających społeczne potrzeby: bytowe (materialne), jak i duchowe (w tym kulturalne), związane ściśle z interesem jako uświadamianą potrzebą. Strona 18 z 35 UA WSMiP-------------------------Wprowadzenie do nauk o polityce------------------------WSMiP UA Bartłomiej Nowicz Ze względu na zasięg wartości można podzielid na: indywidualne- (na poziomie mikro) kształtują stosunek człowieka do rzeczywistości wartości grupowe- (na poziomie mezo) wiążą się bezpośrednio z z potrzebami tej grupy wartości ogólnospołeczne (na poziomie makro) Wartości polityczne można wyodrębnid w powyższych kategoriach wartości społecznych: w skali makro- wartości wywiedzione z Konstytucji (ustawy zasadniczej paostwa) w skali mezo- np. wartośd pluralizmu odniesiona do bardziej ogólnej wartości, jaką jest demokracja w skali mikro- wolnośd osobista, ład polityczny 6. TELEOLOGICZNE UJCIE POLITYKI 6. TELEOLOGICZNE UJCIE POLITYKI POLITYKA A MORALNOŚĆ RÓŻNE UJCIA, POLITYKA A MORALNOŚĆ RÓŻNE UJCIA, Moralnośd polityczna ogół norm i wzorców działania politycznego umożliwiających jego ocenę na podstawie kryterium dobra i zła. Kryteria ocen mają swe zródła w konkretnych warunkach społecznych- poziomie ekonomicznym, polityce i kulturze. Często też odwołują się do ogólno- humanistycznych wartości, bądz wartości grup, klas społecznych (o różnym podłożu, np. religijnym). POLITYKA A ETYKA ODPOWIEDZIALNOŚCI POLITYKA A ETYKA ODPOWIEDZIALNOŚCI Polityk może stad się wyznawcą etyki przekonao i etyki odpowiedzialności. Pierwsi wyznają zasadę, że zastosowanie dobrego etycznie środka musi przynieśd dobry cel, a złego zły nie rozumieją, że nie zawsze czyn słuszny etycznie przynosi dobre rezultaty. Politycy będącymi zwolennikami etyki odpowiedzialności biorą pod uwagę zarówno cele, jak i metody oraz skutki swych działao, nie ignorując przy tym całkowicie przekonao, gdyż bez nich nie da się wybrad celów. Człowiek z powołaniem do polityki łączy więc obie te etyki. Stąd konkluzja, że polityk nie będzie nigdy czysty moralnie, ponieważ nie jest możliwe pogodzenie etyki przekonao i etyki odpowiedzialności. Kto chce uprawiad politykę jako zawód, musi byd świadom tych etycznych paradoksów. INTERPRETACJA POWIEDZENIA CEL UŚWICA ŚRODKI ? INTERPRETACJA POWIEDZENIA CEL UŚWICA ŚRODKI ? Autor: Niccolo Machiavelli. Strona 19 z 35 UA WSMiP-------------------------Wprowadzenie do nauk o polityce------------------------WSMiP UA Bartłomiej Nowicz Jeśli sam cel jest szczytny, chwalebny to sposób jego osiągnięcia może byd nieuczciwy, naganny. POLITYKA A NON-VIOLENCE POLITYKA A NON-VIOLENCE Strategia prowadzenia walki politycznej bez użycia przemocy i nawet grozby jej użycia w każdych warunkach, wielkim propagatorem i zwolennikiem tego podejścia był Mahatma Gandhi. Zwolennicy tego podejścia opowiadają się za biernym oporem. Podejście non-violence może byd realizowane m.in. poprzez strajki, protesty, petycje, bojkot polityczny czy ekonomiczny czy też po prostu nieposłuszeostwo obywatelskie. 7. PODMIOTOWOŚĆ POLITYCZNA 7. PODMIOTOWOŚĆ POLITYCZNA Podmiot polityki zbiorowy lub indywidualny uczestnik życia politycznego podejmujący w sposób zamierzony działania polityczne. Podział: Podmioty pierwotne duże grupy społeczne, wspólnoty narodowe czy etniczne Podmioty wtórne siły polityczne, organizacje zawodowe, instytucje polityczne i wyznaniowe 8. PRAWA CZAOWIEKA 8. PRAWA CZAOWIEKA Koncepcja, wedle której każdemu człowiekowi przysługują pewne prawa, których zródłem obowiązywania jest przyrodzona godnośd ludzka. CHARAKTER PRAW CZAOWIEKA CHARAKTER PRAW CZAOWIEKA powszechny obowiązują na całym świecie i przysługują każdemu człowiekowi przyrodzony przysługują każdemu od chwili urodzenia niezbywalny nie można się ich zrzec nienaruszalny istnieją niezależnie od władzy i nie mogą byd przez nią dowolnie regulowane naturalny obowiązują niezależnie od ich potwierdzenia przez władzę paostwową niepodzielny wszystkie stanowią integralną i współzależną całośd Strona 20 z 35 UA WSMiP-------------------------Wprowadzenie do nauk o polityce------------------------WSMiP UA Bartłomiej Nowicz 10 XII 1948 Powszechna Deklaracja Praw Człowieka ONZ GENERACJE PRAW CZAOWIEKA GENERACJE PRAW CZAOWIEKA 1) Prawa osobiste życia rzetelnego sądu decydowania o swoim życiu prawo jednego człowieka kooczy się tam gdzie zaczyna się prawo innego człowieka szczęścia. 2) Prawa i wolności polityczne prawo do obywatelstwa możliwośd uczestniczenia w życiu publicznym czynne prawo wyborcze możliwośd uczestnictwa w wyborach bierne prawo wyborcze możliwośd kandydowania w wyborach wolnośd zrzeszania się prawo do uczestniczenia i organizowania pokojowych manifestacji prawo do składania wniosków, petycji, skarg dostęp do informacji o działaniach władz i osób publicznych równy dostęp do służby publicznej. 3) Wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne prawo do pracy prawo do własności prawo do nauki prawo do wolności twórczości artystycznej prawo do prowadzenia badao naukowych 9. TEORIA POLITYKI 9. TEORIA POLITYKI OD SPOAECZECSTWA OBYWATELSKIEGO DO SPOAECZECSTWA OTWARTEGO OD SPOAECZECSTWA OBYWATELSKIEGO DO SPOAECZECSTWA OTWARTEGO W społeczeostwie otwartym polityka rządu podlega ocenie społecznej i zmienia się pod jej wpływem. U podstaw społeczeostwa leżą prawa jednostki i wolnośd stowarzyszeo, sprawy dotyczące społeczności nie są skrywane, a wiedza na ich temat jest ogólnie dostępna. Strona 21 z 35 UA WSMiP-------------------------Wprowadzenie do nauk o polityce------------------------WSMiP UA Bartłomiej Nowicz Cechą charakterystyczną społeczeostwa otwartego jest ruchliwośd społeczna. Możliwości awansu zawodowego i społecznego, w tym przechodzenie z jednej warstwy społecznej do drugiej, nie są niczym krępowane, a wręcz pochwalane i oczekiwane. Społeczeostwo otwarte zezwala na swobodną ocenę, krytykę i kontrolę swych działao w trakcie liberalnej i demokratycznej dyskusji. Motorem rozwoju społeczeostwa otwartego jest społeczeostwo obywatelskie. Jednym z teoretyków społeczeostwa otwartego jest Karl Popper. MOŻLIWOŚCI PARTYCYPACJI (UCZESTNICTWA) POLITYCZNEJ MOŻLIWOŚCI PARTYCYPACJI (UCZESTNICTWA) POLITYCZNEJ głosowanie w wyborach i referendach, popieranie określonych grup nacisku przez członkostwo w nich, bezpośrednie osobiste kontakty z legislatywą, uczestniczenie w działalności partii politycznych 10. PROBLEM SKUTECZNOŚCI W POLITYCE 10. PROBLEM SKUTECZNOŚCI W POLITYCE POJCIA: LEGITYMIZACJI I DELEGITYMIZACJI WAADZY POLITYCZNEJ POJCIA: LEGITYMIZACJI I DELEGITYMIZACJI WAADZY POLITYCZNEJ Legitymizacja uprawomocnienie władzy, uznanie jej przez rządzonych. LEGITYMIZACJA POLITYCZNA WEDAUG M. WEBERA LEGITYMIZACJA POLITYCZNA WEDAUG M. WEBERA Wyróżnia trzy jej typy: legalną wynikająca z obowiązującego prawa poprzez tradycję wynika z mocy panujących zwyczajów na tej zasadzie oparte były najczęściej rządy w monarchii feudalnej poprzez charyzmę wynika z emocjonalnego stosunku do przywódcy, uznania jego niezwykłego charakteru, osobowości słowem charyzmy (w ten sposób do pełnej władzy doszedł m.in. Hitler) LEGITYMIZACJA POLITYCZNA WEDAUG D.EASTONA LEGITYMIZACJA POLITYCZNA WEDAUG D.EASTONA legitymizacja władzy ideologiczna opiera się na akceptacji głównych zasad organizacji społeczeostwa: panującym systemie wartości Strona 22 z 35 UA WSMiP-------------------------Wprowadzenie do nauk o polityce------------------------WSMiP UA Bartłomiej Nowicz legitymizacja władzy strukturalna akceptacja norm reżimu politycznego wynikająca z przekonania o ich prawowitym i legalnym charakterze oraz wszystkich wynikających z nich norm prawnych oraz instytucji legitymizacja władzy personalna - wynika z szacunku do osób sprawujących władzę LEGITYMIZACJA IDEOLOGICZNA: ZAAOŻENIA I PRAKTYKA POLITYCZNA LEGITYMIZACJA IDEOLOGICZNA: ZAAOŻENIA I PRAKTYKA POLITYCZNA W systemach niedemokratycznych czynnikiem legitymizującym władzę jest ideologia. DELEGITYMIZACJA WAADZY POLITYCZNEJ DELEGITYMIZACJA WAADZY POLITYCZNEJ Utrata aprobaty społecznej przez władzę. Następuje na skutek czynników zarówno wewnętrznych, jak zewnętrznych: wewnętrzne utrata zdolności zaspokajania potrzeb przez władzę zewnętrzne wpływ otoczenia międzynarodowego LOBBING POLITYCZNY LOBBING POLITYCZNY Działania zgodne z prawem, zmierzające do wywarcia wpływu na organy decyzyjne w paostwie (w szczególności legislatywę, egzekutywę lub władze samorządowe) w celu uzyskania korzystnej decyzji. Działalnośd lobbingowa wymaga uprzedniej rejestracji oraz składania regularnych sprawozdao z działalności, w których lobbiści wykazują wydatki poniesione na swoją działalnośd, jej adresatów, zastosowane metody oraz osiągnięte rezultaty. Rejestr lobbistów oraz sprawozdania są jawne. Zleceniodawcą lobbingu są na ogół, chod nie tylko, grupy interesów. GRUPY INTERESU W ŻYCIU POLITYCZNYM GRUPY INTERESU W ŻYCIU POLITYCZNYM Grupa interesu to grupa niebędąca aktorem politycznym, lecz chcąca wywierad wpływ na zarys polityki prowadzonej przez rządy. Pojęcie grupy interesu związane jest z lobbingiem. Grupy interesu: reprezentują interesy określonych grup społecznych wobec innych osób, przekazują postulaty swoich członków ośrodkom decyzyjnym, oddziałują na rząd, parlament, partie polityczne, opinię publiczną i tym samym wpływają na polityczne rozstrzygnięcia. Strona 23 z 35 UA WSMiP-------------------------Wprowadzenie do nauk o polityce------------------------WSMiP UA Bartłomiej Nowicz ELITY POLITYCZNE W PACSTWIE ELITY POLITYCZNE W PACSTWIE Kategoria osób znajdujących się najwyżej w hierarchii społecznej. Elity mają często zasadniczy wpływ na władzę oraz na kształtowanie się postaw i idei w społeczeostwie. STRUKTURA KLASY POLITYCZNEJ STRUKTURA KLASY POLITYCZNEJ Klasa rządzona i klasa rządząca. Klasa rządząca dzieli się na osoby zajmujące istotne miejsce w aparacie władzy oraz biurokrację i wpływowych przedstawicieli klasy średniej. ROLA I MOŻLIWOŚCI SPRAWCZE CZWARTEJ WAADZY ROLA I MOŻLIWOŚCI SPRAWCZE CZWARTEJ WAADZY Media mogą tak nakierowywad elektorat na głosowanie, że doprowadzad do zwycięstwa poszczególnych formacji politycznych/polityków. Z kolei poprzez np. umieszczanie na dole sondaży jakiegoś ugrupowania/kandydata mogą spowodowad, że ludzie przestaną chcied oddad nao głos w myśl zasady, że i tak jest już przegrany. Z kolei podstawową rolą mediów w systemie politycznym jest kontrola społeczna. PRZYWÓDZTWO POLITYCZNE: POJCIE I KLASYFIKACJE PRZYWÓDZTWO POLITYCZNE: POJCIE I KLASYFIKACJE Oznacza relację pomiędzy przywódcą politycznym a jego (jej) zwolennikami, zachodzącą w określonym otoczeniu, zaś głównym polem działao jest sfera polityki. Przywódca polityczny oznacza osobę, który dzięki specyficznym cechom osobowości lub dzięki zajmowanemu stanowisku inicjuje, kieruje, zespala działalnośd tej grupy. DZIAAANIA I ODDZIAAYWANIA POLITYCZNE DZIAAANIA I ODDZIAAYWANIA POLITYCZNE Działania polityczne to czynności podejmowane przez polityków, nie zawsze są one skuteczne. Oddziaływania polityczne to skuteczne działania polityczne. ZAMIERZONE I NIEZAMIERZONE SKUTKI DZIAAAC POLITYCZNYCH ZAMIERZONE I NIEZAMIERZONE SKUTKI DZIAAAC POLITYCZNYCH Zdarzenia doniosłe politycznie Zdarzenia, które przyniosły realne skutki i sławę politykom, którzy decyzje nao wpływające podjęli. Strona 24 z 35 UA WSMiP-------------------------Wprowadzenie do nauk o polityce------------------------WSMiP UA Bartłomiej Nowicz 11. SKUTECZNOŚĆ DZIAAAC POLITYCZNYCH 11. SKUTECZNOŚĆ DZIAAAC POLITYCZNYCH IMPLEMENTACJA DECYZJI POLITYCZNYCH IMPLEMENTACJA DECYZJI POLITYCZNYCH Proces urzeczywistniania decyzji politycznych poprzez uruchomienie odpowiednich środków działania, głównie drogą przekształcenia decyzji politycznych w decyzje paostwowe. ANOMIA SPOAECZNA A IMPLEMENTACJA CELÓW POLITYCZNYCH ANOMIA SPOAECZNA A IMPLEMENTACJA CELÓW POLITYCZNYCH Społeczeostwo w stanie anomii nie potrafi wytworzyd spójnego systemu norm i wartości, który stanowiłby dla jednostek klarowne wytyczne działao. Jednostka egzystująca w takim społeczeostwie odczuwa niepewnośd i zagubienie 12. KONSENS I KONFLIKT W POLITYCE 12. KONSENS I KONFLIKT W POLITYCE PRZYCZYNY KONFLIKTÓW POLITYCZNYCH PRZYCZYNY KONFLIKTÓW POLITYCZNYCH Politolog zachodnioniemiecki Ralf Dahrendorf uważa, że przyczyną konfliktów jest niedobór podaży dóbr (w tym wartości, nie tylko fizycznych towarów). Wedle Freuda (psychoanaliza) agresja wynika z niezrealizowanego libido. Carl Gustav Jung twierdzi natomiast, że agresja bierze się z ,,popędu życia . PRZYCZYNY KRYZYSÓW POLITYCZNYCH, PRZYCZYNY KRYZYSÓW POLITYCZNYCH, Teorie konfliktów FAZY KONFLIKTU POLITYCZNEGO: inicjacja konfliktu realna walka między podmiotami polityki próby rozwiązania konfliktu ROZSTRZYGANIE KONFLIKTÓW POLITYCZNYCH: Rozwiązanie konfliktu zniesienie konfliktu przez wyeliminowanie jego przyczyn. Tłumienie konfliktu zablokowanie działao stron. Strona 25 z 35 UA WSMiP-------------------------Wprowadzenie do nauk o polityce------------------------WSMiP UA Bartłomiej Nowicz Regulacja konfliktu rozstrzygnięcie poprzez pojednanie, mediację lub arbitraż. Dominacja próba osiągnięcia celów poprzez przemoc, grozby lub perswazję. Wycofanie uznanie racji przeciwnika. Biernośd niepodejmowanie działao w nadziei, że konflikt sam wygaśnie. Rozwiązywanie jednoczesna realizacja niektórych interesów obu stron. MOŻLIWOŚCI OSIGANIA CONSENSUSU POLITYCZNEGO, MOŻLIWOŚCI OSIGANIA CONSENSUSU POLITYCZNEGO, Interpretacja sformułowania krótki czas nadziei Prawdopodobnie odnosi się do konstytucji 3 Maja 13. SYSTEM POLITYCZNY 13. SYSTEM POLITYCZNY ANALIZA SYSTEMOWA W POLITOLOGII ANALIZA SYSTEMOWA W POLITOLOGII Prekursorem David Easton Analiza systemowa charakteryzuje się: 1) ujmowaniem systemu jako całości złożonej z elementów zależnych od siebie wzajemnie, jak i od tej całości; 2) uwzględnianiem ogółu warunków, w jakich owa całośd (system) działa; 3) szukaniem zródła przekształceo systemu w samym systemie, w jego zdolności samosterowania własnym działaniem i oddziaływaniem na otoczenie. SYSTEM POLITYCZNY: POJCIE I STRUKTURA SYSTEM POLITYCZNY: POJCIE I STRUKTURA Autorem pojęcia David Easton. W znaczeniu sensu stricto to trójpodzielny układ władzy: legislatywa, egzekutywa i judykatura a więc ośrodek decyzji politycznych. W znaczeniu sensu largo z kolei składa się z czterech podsystemów głównych: systemu partyjnego systemu organów konstytucyjnych i innych norm prawa systemu władzy kultury politycznej Strona 26 z 35 UA WSMiP-------------------------Wprowadzenie do nauk o polityce------------------------WSMiP UA Bartłomiej Nowicz KONWERSJA WEWNTRZ SYSTEMOWA KONWERSJA WEWNTRZ SYSTEMOWA Zdolnośd do zajścia zmiany wewnątrz systemu politycznego. PETRYFIKACJA SYSTEMU POLITYCZNEGO PETRYFIKACJA SYSTEMU POLITYCZNEGO Skamienienie systemu, stąd mówi się, że system jest zabetonowany. Jesieo narodów była wywołana właśnie takim skostnieniem systemu. HOLISTYCZNE UJCIE SYSTEMU POLITYCZNEGO HOLISTYCZNE UJCIE SYSTEMU POLITYCZNEGO Struktura holistyczna całościowa od łac. holus cały SYNCHRONIA I DIACHRONIA SYSTEMU POLITYCZNEGO SYNCHRONIA I DIACHRONIA SYSTEMU POLITYCZNEGO Synchronia całościowy, złożony z wzajemnie oddziaływujących elementów. Jednoczesnośd występowania pewnych procesów lub zjawisk Diachronia - nierównoczesne występowanie procesów lub zjawisk, kolejne ich występowanie. SPRZŻENIA ZWROTNE W SYSTEMIE POLITYCZNYM SPRZŻENIA ZWROTNE W SYSTEMIE POLITYCZNYM Jeden element systemu politycznego oddziałuje zwrotnie na drugi. 14. PACSTWO ORAZ UKAAD PARTYJNY W 14. PACSTWO ORAZ UKAAD PARTYJNY W SYSTEMIE POLITYCZNYM SYSTEMIE POLITYCZNYM KULTURA POLITYCZNA KULTURA POLITYCZNA Całokształt postaw, relacji, norm, wzorów zachowao obecny w stosunkach władzy. Jeden z elementów systemu politycznego w znaczeniu sensu largo, pełni w nim bardzo ważną rolę. Może bowiem osłabiad konwersję a więc hamowad zmiany, albo je przyśpieszad. Strona 27 z 35 UA WSMiP-------------------------Wprowadzenie do nauk o polityce------------------------WSMiP UA Bartłomiej Nowicz Kultura polityczna rozpatruje emocje związane z polityką a więc jest bardzo ulotna i zmienna. KOMPONENTY SKAADOWE KULTURY POLITYCZNEJ: 1. wiedza (element kognitywny) wiedza o teorii polityki 2. zachowania i wzory zachowao (element behawioralny) anomia sytuacja gdy w danej zbiorowości nie ma żadnych norm, wartości, systemu, hierarchii 3. wartości (element aksjologiczny) 4. element psychologiczny 5. element konsensualno-instytucjonalny (np. parlamenty, instytucje polityczne) TYPOLOGIZACJA KULTURY POLITYCZNEJ Gabriel Almond wyodrębnił dwa typy kultury politycznej: otwarta (charakterystyczna dla społeczeostwa demokratycznego) zamknięta (charakterystyczna dla społeczeostw niedemokratycznych) tradycyjna zsekularyzowana Dodatkowo wraz z Sidneyem Verbą Almond wyodrębnił: poddaocza (podporządkowana) Charakterystyczna dla paostw autorytarnych, totalitarnych ale także monarchii despotycznych, obecnie m.in. na Białorusi występuje Ludzie boją się w tym typie władzy. zaściankowa (parafialna) Tradycyjna, Kościół podpowiada społeczeostwu jak głosowad. uczestnicząca FUNKCJE KULTURY POLITYCZNEJ W SYSTEMIE POLITYCZNYM Strona 28 z 35 UA WSMiP-------------------------Wprowadzenie do nauk o polityce------------------------WSMiP UA Bartłomiej Nowicz 1) Koncepcja instytucjonalna system polityczny to całokształt działających instytucji politycznych oraz stosunków między nimi, a także zasad działania i stosunków normatywnych na podstawie, których one działają. J. Kowalski - system polityczny to aparat paostwowy, partie polityczne oraz organizacje i grupy społeczne formalne i nieformalne uczestniczące w działaniach politycznych w obrębie danego paostwa oraz ogół zasad politycznych i norm regulujących ich wzajemne stosunki. 2) Koncepcja behawiorystyczno-funkcjonalna system polityczny określany jest jako zachodzący w obrębie poszczególnych wspólnot dynamiczny proces społeczny, którego istotą jest przetwarzanie impulsów społecznych w decyzje i działania polityczne. Karol B. Jankowski System polityczny to układ tworzący płaszczyznę artykułowania interesów, samoregulacji zapewniającej dynamiczną równowagę społeczną. 3) Koncepcja systemowa istotne są tu relacje między systemem a jego otoczeniem, sprowadza się je do 3 etapów: wejścia , przetworzenia, wyjścia . Wejścia i wyjścia są relacjami między systemem a otoczeniem przetworzenie zaś jest procesem wewnętrznym. KOMUNIKOWANIE SPOAECZNE A KOMUNIKOWANIE POLITYCZNE KOMUNIKOWANIE SPOAECZNE A KOMUNIKOWANIE POLITYCZNE Komunikacja polityczna to element komunikacji społecznej i proces wzajemnych oddziaływao informacyjnych pomiędzy podmiotami polityki a społeczeostwem. W paostwie niedemokratycznym dominuje jednokierunkowa komunikacja polityczna. Informacje są przekazywane tylko w jedną stronę od władzy do społeczeostwa. Istnieje paostwowy monopol informacyjny: środki przekazu w większości należą do paostwa i są przez nie cenzurowane. Jednokierunkowa komunikacja polityczna jest rozumiana jako tożsama z propagandą. W paostwie demokratycznym funkcjonuje dwukierunkowa komunikacja polityczna, utrzymywany jest także wysoki poziom otwartości informacyjnej. Władza otrzymuje od społeczeostwa sygnały dzięki niezależnym środkom przekazu, stanowiskom grup nacisku, różnorodnym formom protestu, badaniom opinii publicznej, oddziaływaniu opozycji i reaguje na nie. Demokratyczne wybory pozwalają na ocenę działalności polityków przez społeczeostwo. SOCJOTECHNIKA JAKO INŻYNIERIA SPOAECZNA SOCJOTECHNIKA JAKO INŻYNIERIA SPOAECZNA Stworzona na bazie socjologicznej wiedzy o społeczeostwie, w celu wykorzystywania ów wiedzy do wpływania na zachowania ludzi zgodnie z danym celem, interesem politycznym. Socjotechnika jest więc nauką stosowaną. W odbiorze społecznym socjotechnika ma odbiór pejoratywny. Strona 29 z 35 UA WSMiP-------------------------Wprowadzenie do nauk o polityce------------------------WSMiP UA Bartłomiej Nowicz OSOBLIWOŚCI SOCJOTECHNIKI POLITYCZNEJ, Postpolityka Polityka rozumiana z punktu widzenia postmodernizmu. Typowym potmodernistą jest Owsiak - ,,róbta co chceta odrzucenie zasad, idei, wartości. 15. CELEBRYTYZACJA POLITYCZNA, 15. CELEBRYTYZACJA POLITYCZNA, MANIPULACJA POLITYCZNA: CEL I ZAAOŻENIA MANIPULACJA POLITYCZNA: CEL I ZAAOŻENIA Od łac. manus ręka, wpływanie na ludzi poprzez fortele, podstępy i kierowanie nimi (bez ich wiedzy) często ze szkodą dla tych osób. Uprzedmiotowiane ludzi. Działanie skrajnie nieetyczne. WYRÓŻNIKI I CECHY MANIPULACJI POLITYCZNEJ WYRÓŻNIKI I CECHY MANIPULACJI POLITYCZNEJ wykorzystywanie czyjejś słabości ukrywanie prawdziwych intencji pod przykrywką innych zdarzeo np. tematów zastępczych straszenie społeczeostwa jakimś zagrożeniem zewnętrznym lub wewnętrznym kamuflowanie własnego działania posługiwanie się podstępem, pułapką posługiwanie się stereotypami MOŻLIWOŚCI I OGRANICZENIA MARKETINGU POLITYCZNEGO, PUBLIC MOŻLIWOŚCI I OGRANICZENIA MARKETINGU POLITYCZNEGO, PUBLIC RELATIONS W POLITYCE RELATIONS W POLITYCE Marketing polityczny i public relations wykorzystywane przy manipulacji. Marketing polityczny posługuje się chwytami socjotechnicznymi. Strona 30 z 35 UA WSMiP-------------------------Wprowadzenie do nauk o polityce------------------------WSMiP UA Bartłomiej Nowicz PRZYCZYNY I NASTPSTWA POLITICAL CORRECTNESS PRZYCZYNY I NASTPSTWA POLITICAL CORRECTNESS Poprawnośd polityczna - sposób używania języka w dyskursie publicznym, którego jednym z celów jest zachowanie szacunku oraz tolerancji wobec różnego rodzaju mniejszości czy to religijnych czy seksualnych. Stosowanie jej bywa krytykowane bowiem uważa się, że nakłada to pewna cenzurę na debatę publiczną, w Polsce często uważa się, że poprawnośd polityczna dotyczy Niemców czy Żydów co spotyka się właśnie z krytyką. NA CZYM POLEGA TEORIA DOMINA ? NA CZYM POLEGA TEORIA DOMINA ? Teoria politologiczna, która zakłada, że każde wydarzenie społeczno-polityczne prowokuje następne, zgodnie z układem przyczynowo-skutkowym. Obecna w polityce amerykaoskiej prowadzonej w rejonie Azji Południowo-Wschodniej w okresie zimnej wojny. Zgodnie z teorią domina jeśli jedno paostwo tego obszaru znajdzie się pod kontrolą komunistów, konsekwencją tego będzie rozprzestrzenianie systemu komunistycznego w regionie, podobnie jak w grze w domino (pchnięcie jednego członu uruchamia cały ciąg "upadków"). 16. ŻYCIE POLITYCZNE 16. ŻYCIE POLITYCZNE MITOLOGIZACJA ŻYCIA POLITYCZNEGO MITOLOGIZACJA ŻYCIA POLITYCZNEGO Może przykład Korei Północnej przy narodzinach Kim Ir Sena miały się dziad cudowne rzeczy. Stosowany w dyktaturach najczęściej aby umocnid władzę panujących. STEREOTYPIZACJA ŻYCIA POLITYCZNEGO STEREOTYPIZACJA ŻYCIA POLITYCZNEGO Stosowana w walce przeciwko rywalom politycznym. Np. ludzie boją się głosowad na PiS bo istnieje stereotyp utrwalany przez związane z obozem władzy media, że jest to partia antysystemowa. Strona 31 z 35 UA WSMiP-------------------------Wprowadzenie do nauk o polityce------------------------WSMiP UA Bartłomiej Nowicz 17. RACJA STANU 17. RACJA STANU RODOWÓD POJCIA RACJA STANU RODOWÓD POJCIA RACJA STANU Najistotniejszy interes paostwa realizowany w sposób długotrwały i konsekwentny, zgadzają się z nim wszystkie siły polityczne. Za twórcę nowoczesnej koncepcji uważany jest Niccolo Machiavelli, rozpaczał on, że jego Włochy są podzielone na liczne małe paostewka i chciał aby zjawił się władca, który je zjednoczy i przywróci dawną świetnośd. Aby jednak tego dokonad musi byd on zarówno lisem jak i lwem czyli powinien byd sprytny jak lis i odważny jak lew. Aączyd te dwie cechy, a w imię zjednoczenia Włoch powinien nawet posunąd się do zbrodni. WYMOGI I WYZNACZNIKI RACJI STANU WYMOGI I WYZNACZNIKI RACJI STANU Racja stanu nie może byd partykularna czyli reprezentowad interes danej grupy, mniejszości. Musi reprezentowad interes ogółu. Wyznaczniki racji stanu: 1. możliwośd trwania paostwa w dłuższym okresie czasowym (m.in. 100 lat) 2. bezpieczeostwo wewnętrzne 3. bezpieczeostwo zewnętrzne 4. obrona porządku ustrojowego 5. tożsamośd narodowo-kulturowa 6. suwerennośd wewnętrzna 7. suwerennośd zewnętrzna 8. zapewnienie obywatelom dogodnych warunków życia HIERARCHIZACJA I DYNAMIKA WYZNACZNIKÓW RACJI STANU HIERARCHIZACJA I DYNAMIKA WYZNACZNIKÓW RACJI STANU RACJA STANU A POLITYKA ZAGRANICZNA PAOSTWA Odpowiedni dobór sojuszników, wchodzenie w korzystne dla racji stanu układy i organizacje międzynarodowe. oddziaływanie stereotypów i mitów politycznych na pamięd zbiorowa, polityczna tożsamośd zbiorowa społeczeostwa. Strona 32 z 35 UA WSMiP-------------------------Wprowadzenie do nauk o polityce------------------------WSMiP UA Bartłomiej Nowicz 18. KONWERSJA (PRZETWARZANIE ) 18. KONWERSJA (PRZETWARZANIE ) SYSTEMU POLITYCZNEGO SYSTEMU POLITYCZNEGO MODEL SYSTEMU KONWERSJA przetwarzanie poparcia żądania relacje między elementami sprzężenie zwrotne element decyzje Wejście Wyjście [in put] [Out put] struktura systemu granice systemu Sprzężenia zwrotne System polityczny - to społeczna struktura holistyczna (synchroniczna) i diachroniczna złożona z podsystemów wzajemnie odziaływujących na siebie (na zasadzie sprzężenia zwrotnego) , którymi są: podsystem władzy +, układ partyjny (łącznie z innymi organizacjami społeczno-politycznymi), normy konstytucyjne (łącznie z innymi normami prawa paostwowego) , układ komunikacji politycznej oraz kultura polityczna O systemie politycznym decydują urządzenia kontrolujące , mogące regulowad wpływ żądao i roszczeo, aby uniknąd przeładowanie kanałów, które docierają do elity władzy. Ważne jest kontrolowanie poparcia ze strony społeczeostwa. Strona 33 z 35 UA WSMiP-------------------------Wprowadzenie do nauk o polityce------------------------WSMiP UA Bartłomiej Nowicz Gdy poparcie ze strony społeczeostwa maleje, przez np. działalnośd wywrotową z wewnątrz lub zewnątrz , bądz zjawiska delegitymizacyjne, albo niespójnośd między zapotrzebowaniami a działaniami podmiotów , wówczas system jest zagrożony. Może to grozid skostnieniem systemu Może wystąpid ograniczonośd systemu przez wyczerpanie możliwości działao politycznych, niedomagania mechanizmów "wejścia:, błędy decyzyjne, wyczerpanie rezerw (kadrowych, ideologicznych i materialnych) . Ośrodek władzy politycznej powinien dysponowad zdolnością rozpoznawania trudności i umied je przezwyciężyd, lub dostosowad się do nich. W przeciwnym wypadku władzy grozi petryfikacja systemu politycznego, co oznacza obniżenie (lub zanik) skuteczności decyzyjno-egzekutywnej. Prowadzi do niemożliwości zaspokojenia aspiracji, potrzeb i żądao społecznych obywateli paostwa. Petryfikacja prowadzi do niereformowalności systemu. Potocznie mówiono ,że to był system impregnowany . Koniecznością staje się zatem samoregulacja antypetryfikacyjna, oznaczająca uzyskanie zdolności do konwersji , czyli przetworzenia systemu, a więc jego reformy *czyli przeobrażeo przystosowawczych do zmiennych warunków otoczenia+. Dany system polityczny znajduje się w otoczeniu *supersystemie globalnym+ mającym także wymiar międzynarodowy. Jest, innymi słowy w większym lub w mniejszym stopniu zdeterminowany oddziaływaniem całokształtu stosunków międzynarodowych. Tego rodzaju otoczenie może zasilad system polityczny in plus lub in minus. System polityczny może także stworzyd bariery utrudniające oddziaływanie otoczenia międzynarodowego. Oddziaływanie z kolei systemu politycznego na jego otoczenie wymaga niekiedy centralnego kierowania. System może dążyd do autonomii względem innych systemów wchodzących w skład otoczenia. Zatem, system polityczny jest zmuszany do nieustannych poszukiwao nowych rozwiązao. Mówi się w związku z tym o tzw, rozwiązaniach systemowych , jako o czymś będącym w opozycji do "ręcznego sterowania". Chodzi o uzyskanie przez system zdolności do konwersji ,a nie o uleganie tendencjom petryfikacyjnym. WSPÓACZEŚNIE GLOBALIZACJA WPAYWA NA UPODOBNIANIE SI WSPÓACZEŚNIE GLOBALIZACJA WPAYWA NA UPODOBNIANIE SI SYSTEMÓW (KONWERSJA). SYSTEMÓW (KONWERSJA). Powyższe ujęcie ma charakter modelowy, umożliwiające eksplanację realnie istniejących systemów politycznych w przeszłości i współcześnie. Pozwala na wyjaśnienie przyczyn niedomagao konkretnego systemu politycznego. System polityczny jest podstawową strukturą ,w ramach której toczy się życie polityczne. Strona 34 z 35 UA WSMiP-------------------------Wprowadzenie do nauk o polityce------------------------WSMiP UA Bartłomiej Nowicz Strona 35 z 35