P R O G R A M Y Electronics Workbench - wirtualny warsztat elektronika Nawet zdeklarowany Czym bowiem jest symula- to i szybko modyfikowaĘ przez kował jedynie tabele wartości cja? Jest to eksperyment wymian elementw lub prze- lub tworzył wykresy w trybie praktyk-konstruktor, przeprowadzony za pomocą widziane zawczasu i wprowa- znakowym) i biblioteki - nie- niezalełnie od tego, czy komputera i odpowiedniego dzone do układu elementy na- kiedy bardzo rozbudowane - jest inłynierem czy programu, pozwalający prze- stawne (np. potencjometry), dla zawierające modele dostpnych hobbystą elektronikiem, widzieĘ właściowości układu układu scalonego jest to ope- elementw dyskretnych rłnych musi obecnie korzystaĘ przed jego zmontowaniem i racja bardzo długotrwała i kosz- wytwrcw. Program wzboga- z rłnych programw uruchomieniem. W procesie towna, gdył wymaga przepro- cono o nowe mołliwości ana- symulacji, choĘby był symulacji są wykorzystywane jektowania i powtrnego wyko- liz i eksportowania/importowa- zajadłym wrogiem modele funkcjonalne elemen- nania masek. nia danych z innych progra- komputerw. tw i podzespołw. Efektem długoletnich prac mw ułytkowych - szczegl- Jeden z czołowych Przykładowo: do analizy wielu ośrodkw był powstały nie programw do rysowania programw tego typu prostych obwodw rezystancyj- w Berkeley w pierwszej poło- schematw i projektowania ob- przedstawiamy w artykule. nych - a takimi w kocu z dob- wie lat siedemdziesiątych pro- wodw drukowanych. rym przybliłeniem jest wik- gram SPICE (Simulation Pro- Poniewał oryginalny berke- szośĘ dzielnikw polaryzacji - gram with Integrated Circuits leyowski SPICE jest przewi- wystarcza znajomośĘ prawa Emphasis - program symula- dziany tylko do analizy ukła- Ohma i obu praw Kirchhoffa. cyjny dla układw scalonych) dw analogowych, wikszośĘ Dlatego teł, bez budowania - nastpca kilku wcześniejszych komercyjnych wersji SPICE jest sieci rezystancyjnej mołna (m.in. CANCER) - do dziś sta- uzupełniona o symulator logicz- obliczyĘ rozkład napiĘ w jej le udoskonalany i rozwijany ny pozwalający analizowaĘ wzłach po przyłołeniu kon- oraz spełniający funkcj nie- układy cyfrowe i analogowo- kretnego napicia zasilającego. formalnego, acz uznawanego cyfrowe na poziomie funkcjo- Zamiast stołu laboratoryjnego powszechnie standardu w tej nalnym (oznacza to, łe np. wystarczy wic ołwek i kart- dziedzinie. bramka NAND jest opisywana ka papieru - choĘ co wygod- Pomimo łe dedykowany pier- za pomocą tabeli stanw z uw- niejsi mogą czasem signąĘ po wotnie układom scalonym, SPI- zgldnieniem czasw propaga- prosty kalkulator. CE był z czasem coraz szerzej cji, a nie przez jej pełny sche- Sytuacja komplikuje si, gdy stosowany w symulacji układw mat elektryczny, co przyśpie- zaczynamy analizowaĘ układ elektronicznych, a wraz z upo- sza, a w przypadku bardziej zawierający elementy charakte- wszechnieniem si komputerw złołonych układw w ogle ryzowane nieliniowymi zaleł- osobistych stał si dostpny umołliwia, dokonanie analizy). nościami prądw i napiĘ - dla szerokiego grona ułytkow- Do bardziej znanych progra- a takimi elementami są dioda nikw. Warto przy tym zazna- mw mających wymienione i tranzystor. Do rcznego ob- czyĘ, łe najbardziej chyba zna- właściwości nalełą (obok wy- liczenia takiego układu nie- na odmiana SPICE: PSpice1 fir- mienionego juł PSpice): Is-Spi- zbdne stają si tabele, nomo- my MicroSim [1] (obecnie Or- ce firmy Intusoft[3], Dr.Spice gramy, wykresy charakterystyk CAD) była pierwszą (1984), firmy Deutsch Research[4] lub i... wiksza kartka papieru. choĘ nie jedyną, implementa- Spice-It! firmy CAD-Migos Sof- Nic wic dziwnego, łe od cją tego symulatora na kom- tware Tools [5]. dawna myślano o wspomaganiu putery osobiste IBM. MnogośĘ ChoĘ nie wynika to z nazwy tego procesu przez komputer. rłnych odmian SPICE wynika firmowej, znany program Mic- Szczeglnym impulsem było z faktu, łe właściciel kodu ro-Cap-V firmy Spectrum Soft- rozpoczcie produkcji układw rdłowego programu - Uni- ware[6] jako jądra symulatora scalonych w latach sześĘdzie- wersytet Kalifornijski w Berke- (simulation engine) takłe uły- siątych. O ile prototyp układu ley udostpnia go na zasadzie wa programu SPICE. realizowanego techniką trady- licencji zainteresowanym fir- cyjną, z pojedynczych tranzys- mom, te zaś z kolei wzbogaca- Electronics Workbench torw, mołna stosunkowo pros- ją jądro programu o wygodny DośĘ ciekawym pomysłem na interfejs ułytkownika i sprze- przyjazny ułytkownikowi inter- dają jako własny produkt. Po- fejs SPICE jest interfejs gra- czątkowe wersje pracowały ficzny w programie Electro- w oparciu o przetwarzanie tek- nics Workbench (bdziemy da- stowe. Wymagało to znajomoś- lej uływaĘ skrtu EWB), ka- ci formalizmu jzyka wejścio- nadyjskiej firmy Interactive wego, opisanego na przykład Image Technologies [7]. w podrczniku [2], jednak z po- Najnowsza wersja EWB 5.12 czątkiem lat dziewiĘdziesią- jest rozprowadzana w kilku wa- tych zaczły si pojawiaĘ wer- riantach, dośĘ podobnych fun- sje zwalniające ułytkownikw kcjonalnie, ale rłniących si z konieczności pamitania za- wielkością mołliwego do ana- wiłej niekiedy syntaktyki ko- lizy układu, zestawem dostp- mend i dyrektyw, pozwalające nych analiz i zasobnością bib- wprowadzaĘ analizowany układ liotek modeli. Cztery zasadni- za pomocą rysowania schema- cze wersje to: studencka, edu- tu, a nie pisania listy połą- kacyjna, hobbystyczna i profes- cze. jonalna. Oprcz tego jest do- Dalszymi usprawnieniami by- stpna takłe wersja demons- ły narzdzia do graficznej pre- tracyjna rozpowszechniana za zentacji i obrbki wynikw sy- darmo w Internecie oraz dołą- mulacji (oryginalny SPICE dru- czana do kilkunastu popular- Rys. 1. Elektronika Praktyczna 3/99 31 P R O G R A M Y nych podrcznikw akademic- wyboru typu przebiegu (prosto- kich z dziedziny elektrotechniki kątny, trjkątny lub sinusoidal- i elektroniki w jzyku angielskim ny) oraz jego parametrw, jak (midzy innymi do mającej amplituda, wspłczynnik wy- swoich entuzjastw jak i prze- pełnienia czy czstotliwośĘ. ciwnikw, ale bdącej swoistą Z kolei, na dwukanałowym os- biblią elektroniki, ksiąłki Mic- cyloskopie naleły wybraĘ pod- roelectronic Circuits Sedry staw czasu, tryb pracy, sposb i Smitha [9]). Niniejszy artykuł podłączenia torw (AC/GND/DC) powstał w wyniku testowania oraz czułośĘ poszczeglnych ka- wersji edukacyjnej, udostpnio- nałw. Najwałniejszą zaletą tego nej przez krakowską firm Op- podejścia jest przede wszystkim rogramowanie Naukowo-Tech- interaktywnośĘ pracy. Na szyb- niczne (www.ont.com.pl). kim komputerze i przy niewiel- Projektanci EWB przypuszczal- kiej złołoności układu mołna nie kierowali si załołeniem, na biełąco, lub niemal na bie- łe przecitny, a tym bardziej łąco, śledziĘ wpływ zmian syg- rasowy elektronik, jełeli na- nału wymuszającego na kształt wet korzysta w swej pracy odpowiedzi. Jest to zasadnicza z komputera, najlepiej czuje si zaleta w stosunku do pracy trzymając w rce sond oscylo- z postprocesorem graficznym, skopową lub multimetr. Z tego gdzie zwykle trzeba poczekaĘ Rys. 2. teł wzgldu duło uwagi po- na zakoczenie analizy, aby świcono warstwie prezentacyj- mc wizualizowaĘ jej wyniki, dowolną liczb napiĘ wzło- przyrządw płprzewodniko- nej programu, gdzie postarano choĘ obecnie, przy pełnym do- wych. Trzeba tu jednak dośĘ wych: diody, tranzystora bipo- si o maksymalne upodobnienie stosowaniu komputerw osobis- wyranie powiedzieĘ, łe post- larnego, tranzystorw polowych środowiska symulatora do tych do pracy wielozadaniowej, procesor graficzny EBW jest złączowych i z izolowaną bram- rzeczywistego laboratorium po- mołna czasem uruchamiaĘ post- o klas gorszy od odpowiadają- ką, elementw biernych (rezys- miarowego, co zresztą wyranie procesor i łądaĘ autoaktualizacji cych mu programw innych tor, kondensator, cewka induk- sugeruje nazwa produktu zawie- przebiegw - jak to ma miejsce producentw. W przypadku cyjna i linia opniająca) oraz rająca słowo workbench, ozna- np. w przypadku najnowszych wikszych wymaga estetycz- niezalełnych i sterowanych r- czające warsztat bąd stł labo- wersji postprocesora Probe z pa- nych nieodzownym mołe oka- deł napicia oraz prądu. ratoryjny. kietu Design Center firmy Mic- zaĘ si ułycie zewntrznych Komercyjne wersje SPICE za- Pracując z EWB ułytkownik roSim/OrCAD. Tym niemniej, programw do obrbki i prezen- opatrzone są zwykle w bibliote- wprowadza analizowany układ zasadniczą zaletą wirtualnego tacji danych. Eksport wynikw ki zawierające parametry skalu- w postaci schematu ideowego, oscyloskopu wydaje si byĘ symulacji w postaci liczbowej do jące oglną postaĘ rwna mo- zaś zasila go, pobudza i doko- brak autoskalowania wykonywa- pliku tekstowego jest przewi- delu bazowego określonej klasy nuje pomiarw za pomocą nego rutynowo przez wikszośĘ dziany przez projektantw EWB. (np. tranzystora NPN) do rzeczy- wirtualnych przyrządw jak postprocesorw - co mołe cza- Poza opisanymi przyrządami, wistych charakterystyk produko- multimetr, oscyloskop, generator sami prowadziĘ do fałszywych na płce z aparaturą pomiaro- wanego i dostpnego w handlu przebiegw czy analizator sta- wnioskw wyciąganych przez wą (oczywiście wirtualną...) zna- elementu. Oprcz tego, bibliote- nw logicznych. Sama zaś ak- mniej doświadczonych (i spo- jdują si jeszcze: wobuloskop ki komercyjnych wersji SPICE tywacja procesu analizy układu strzegawczych!) ułytkownikw. oraz generator słw 16-bitowych, zawierają dodatkowo makromo- polega na załączeniu wirtualne- Cieszy mołliwośĘ przełączania 16-kanałowy analizator logiczny dele2 wzmacniaczy operacyjnych go przycisku sieciowego w pra- oscyloskopu w tryb XY (uły- oraz, nie mający raczej proste- i komparatorw, a takłe modele wym grnym rogu okna robo- teczna w przypadku określania go odpowiednika w rzeczywis- funkcjonalne (behawioralne) czego. np. charakterystyk układw tym świecie, konwerter logicz- wikszości popularnych rodzin EWB to jedna z najdalej idą- przerzutnikw z histerezą), choĘ ny dokonujący zamiany rłnych cyfrowych układw scalonych, cych realizacji wirtualizacji szkoda, łe nie mołna sumowaĘ reprezentacji funktorw logicz- czasami włącznie z układami świata przetwarzania sygnałw czy odejmowaĘ przebiegw jak nych (tabela prawdy, wyrałenie programowalnymi PAL/GAL elektrycznych - jedyny znany w normalnym oscyloskopie. w postaci alternatywnej lub ko- (MicroSim/OrCAD). nam przykład bardziej zaawan- Wprawdzie elementarne (bardzo niunkcyjnej, symbol bramki, na- Tych ostatnich nie ma co sowany w tym kierunku, to pro- złołone teł!) operacje arytme- zwa funktora) pomidzy sobą. prawda w ładnej z szuflad gram EDISON, wgierskiej fir- tyczne na wartościach sygnałw Po przeglądniciu szafy z op- EWB, ale brak ten, jakkolwiek my Design Software [9], w kt- mogą byĘ wykonywane za po- rzyrządowaniem zobaczmy co dla niektrych dotkliwy, jest rym elementy układu są repre- mocą prostych układw ze rd- mamy w szufladkach podrczne- kompensowany opracowaniem zentowane przez trjwymiarowe łami sterowanymi (w ten spo- go magazynu czści naszego i udostpnieniem modeli elemen- ikony, włkna łarwek zmie- sb mołna teł skonstruowaĘ wirtualnego laboratorium. Głw- tw, ktrych na prłno szukaĘ niają kolor w zalełności od na- np. sond prądową), ale jest to ną zaletą tej szafki jest nie- w innych symulatorach. Przykła- tłenia prądu itd. Jednakłe EDI- juł mniej wygodne i troch wyczerpalnośĘ zapasu poszcze- dem mogą tu byĘ modele diod SON, podobnie jak oferowany przeczy oglnej filozofii produk- glnych podzespołw - bo przy- elektroluminescencyjnych (nie przez t samą firm analogowo- tu. Pewnym ograniczeniem jest rządy (oscyloskop, multimetr chodzi tu jednak o efekty optycz- cyfrowy symulator TINA - ma- teł mołliwośĘ obserwacji tylko itd.) znikają jednak z płki po ne, lecz o charakterystyki prądo- jący rwnieł wirtualne oprzy- dwch sygnałw, ale - po pier- ich podłączeniu do układu - wo-napiciowe tych diod, odbie- rządowanie, to produkty wy- wsze - jest to sytuacja w kocu jak w zwykłym laboratorium, gające nieco od charakterystyk łącznie edukacyjne, nie preten- dośĘ typowa (oscyloskopy czte- gdzie drogą aparatur mamy za- standardowej diody krzemowej), dujące, w odrłnieniu od EWB, ro- i wicej kanałowe są jednak zwyczaj w pojedynczych egzem- czy płprzewodnikowych pros- do zastosowa praktycznych. raczej wyjątkowe), dotyczy za- plarzach, ale czści i elemen- townikw sterowanych (tyrysto- Pracując z programem EWB, sadniczo sygnałw analogowych tw pod dostatkiem. Niezaleł- ra, diaka, triaka - choĘ nie elektronik czuje si wic jak (dla cyfrowych jest do dyspo- nie od powyłszej zalety, na- udało nam si znaleĘ IGBT). w rzeczywistym laboratorium po- zycji 16-kanałowy analizator lo- prawd cieszy zasobnośĘ dostar- Proste, zdawałoby si elementy, miarowym. Przykładowo, chcąc giczny), i wreszcie, w przypad- czonych modeli. Nie jest to jak bezpiecznik czy klucz dwu- zbadaĘ odpowied układu na ku konieczności jednoczesnej zapewne rzecz niezwykła dla połołeniowy, ze wzgldu na fakt pobudzenia czasowe, wystarczy prezentacji wikszej liczby syg- ułytkownikw dobrze wyposało- zmiany struktury analizowanego narysowaĘ jego schemat, po nałw analogowych, mamy do nego warsztatu, ale pamitaĘ na- układu mogą wystpowaĘ tylko czym wziąĘ z płki przyrzą- dyspozycji tradycyjną metod leły, łe w pierwotnym SPICE w interakcyjnych, jak EWB, wer- dw generator i oscyloskop. z procesorem graficznym, do przewidziane są oglne (skalo- sjach symulatorw, gdzie, jak na- W generatorze mamy mołliwośĘ ktrego mołemy przekazywaĘ walne) modele podstawowych leły przypuszczaĘ, symulator Elektronika Praktyczna 3/99 32 P R O G R A M Y SPICE jest uruchamiany w tle pełnianie właściwych formula- miast informacja topologiczna, kami. Uszkodzony element zmie- kilkakrotnie, a dopiero w wars- rzy. Zasadniczo EWB nie prze- nawet w tak pogmatwanym nia swj kolor na czerwony. twie prezentacyjnej wyniki są widuje bezpośredniego przetwa- schemacie, jest wystarczająca dla Taka mołliwośĘ bardzo ułatwia łączone. rzania plikw tekstowych z opi- symulatora jak i dowolnego pro- diagnozowanie uszkodze ukła- Nie sposb tu wymieniĘ sem zadania w jzyku SPICE, gramu do projektowania płytek du i jest niesłychanie wartoś- wszystkich elementw pogrupo- co jest troch zaskakujące, zwa- drukowanych. EWB mołe eks- ciowa pod wzgldem dydaktycz- wanych w dwunastu szuflad- ływszy, łe jądrem programu jest portowaĘ schemat do progra- nym. Testowana przez nas wer- kach, z ktrych szczeglną 32-bitowy kod SPICE 3F5, co mw OrCAD PCB, Tango, Pro- sja edukacyjna ma zresztą kilka uwag zwracają wskaniki (In- bardzo eksponują producenci tel, Layo1, Ultimate i - co oczy- dodatkowych opcji, ktrych kon- dicators), zawierające woltomie- i dystrybutorzy. Nie oznacza to wiste - do własnego programu trolowanie wymaga hasła znane- rze i amperomierze (tak wic tyl- jednak braku mołliwości symu- do projektowania płytek: Elect- go nauczycielowi. Midzy inny- ko multimetr wystpuje w poje- lowania netlist stworzonych ronics Workbench Layout. Moł- mi mołliwe jest ukrywanie dynczym egzemplarzu), ale tak- przez inne programy lub wpro- liwy jest takłe eksport w forma- wspomnianych uszkodze, wte- łe łarwki, wskaniki siedmio- wadzonych bezpośrednio jako cie standardowego SPICE, choĘ dy ucze czy student musi sa- segmentowe czy zestawy diod pliki tekstowe. EWB mołe w ta- tu sprawa jest bardziej proble- modzielnie zlokalizowaĘ uszko- luminescencyjnych w postaci li- kim wypadku zaimportowaĘ matyczna z tego wzgldu, łe dzenie na podstawie znamion nijki świetlnej, a nawet brz- zewntrznych. Ponadto jest czyk. Elementy te, pobudzone mołliwa blokada zmian para- odpowiednimi sygnałami, świe- metrw modelu, dezaktywowa- cą lub wydają dwiki z głoś- nie niektrych analiz itp. nika systemowego. Drugą bar- Wydaje si, łe omawiany pro- dzo interesującą (choĘ troch gram jest bardzo ciekawym na- Rys. 3. nieuporządkowaną - co zdarza rzdziem, ktrego głwną zaletą si jednak w najlepszym warsz- jest mołliwośĘ bardzo szybkiego tacie...) jest szuflada rłności opanowania go przez ułytkow- (Miscellaneous Parts), w ktrej nika dziki przejrzystemu i bar- znaleĘ mołemy wspomniane dzo przyjaznemu interfejsowi. juł bezpieczniki topikowe, sil- Jedynym szybko zauwałalnym nik prądu stałego (z mołliwoś- mankamentem jest mało wygod- cią szeregowego lub rwnoleg- ny sposb cofania wprowadzo- łego łączenia stojana z wirni- nych zmian i poprawek - brak kiem; napicie na umownej tu klasycznych funkcji Undo/ kocwce odpowiada prdkości Redo, a ich namiastką jest fun- obrotowej), a takłe kilka rodza- kcja Revert to Saved, ktrej jw przetwornic prądu stałego ułycie wymaga jednak dośĘ oraz lampy prłniowe. czstego tworzenia kopii zapa- ChoĘ wszystkie szuflady otwie- sowych. Jednocześnie dośĘ wy- rają si lekko, szybko i bezsze- soki stopie skomplikowania in- lestnie (i nigdy nic si z nich terfejsu ułytkownika powoduje, nie wysypuje...), dla usprawnie- łe wykonanie mniej standardo- nia pracy mołna czściej uły- zbir z netlistą i stworzyĘ od- w standardowym SPICE nie ma wych zada albo dołączenie wane elementy przełołyĘ do powiadający jej schemat. Uły- odpowiednikw wielu elemen- własnych, nowych modeli mołe podrcznej szuflady pod blatem tecznośĘ tego ostatniego jest tw zdefiniowanych i uływanych byĘ utrudnione. Jełeli dodaĘ do stołu laboratoryjnego (Favourites - w takim wypadku mocno ogra- przez EWB. tego opisane wcześniej niedo- w lewym, grnym rogu). niczona, gdył automatyczne roz- Kolejnym ciekawym mechaniz- skonałości postprocesora graficz- Omwione na samym począt- mieszczanie i łączenie rozpozna- mem zaimplementowanym nego, to profesjonaliści, ktrzy ku przyrządy wirtualne słułą nych elementw układu prowa- w EWB jest funkcja uszkodze znają dobrze jzyk wejściowy do przeprowadzania podstawo- dzi zazwyczaj do bardzo za- (faults). Dla kałdego elementu programu SPICE, potrzebują wych typw analiz - stałoprą- gmatwanego schematu - czsto wystpującego w analizowanym i potrafią tworzyĘ własne biblio- dowej, małosygnałowej i proce- łamiącego wszystkie wskazwki układzie mołna zdefiniowaĘ wa- teki modeli i symboli oraz mają sw przejściowych (.DC, .AC zawarte w podrczniku Hilla runki krytyczne, po przekrocze- wyłsze wymagania prezentacyj- i .TRAN). Oprcz tego, w EWB i Horowitza [10]. Trudno jednak niu ktrych element nie speł- ne (rysunek przebiegu na wir- są mołliwe wszystkie pozostałe wymagaĘ od algorytmu, łeby nia juł swej funkcji tylko za- tualnym oscyloskopie wygląda analizy przewidziane przez stan- domyślał si funkcji układu chowuje si jak zwarcie, roz- niestety troch amatorsko, a po- dard Berkeley SPICE, a wic sta- czy choĘby kierunku zasadni- warcie lub rezystancja (upływ) ziom tworzonych grafw teł nie łoprądowa analiza punktu pra- czego przepływu sygnału. Nato- pomidzy wybranymi kocw- wszystkich satysfakcjonuje), mo- cy (.OP), analiza szumowa gą optowaĘ za innymi produk- (.NOISE), analizy zniekształce tami, choĘ nawet wtedy (.DISTO i .FOUR), analiza wrał- niezaprzeczalnym atutem EWB liwościowa (.SENS), funkcji jest stosunkowo niska cena (na- przejściowej (.TF) oraz biegu- wet wersji profesjonalnej). Pro- nw i zer (.PZ). Jako rozszerze- gram zaś jest chyba idealny nie wystpują bardziej zaawan- dla uczniw, studentw i hob- sowane typy analiz, jak para- bystw. Naleły jeszcze tylko na metryczna (.STEP), Monte Carlo zakoczenie przestrzec przed (.MC) czy statystyczna analiza zbyt długim przebywaniem najgorszego przypadku (.WCA- w wirtualnym warsztacie elekt- SE), w postaciach odpowiada- ronicznym. Kałda rzeczywistośĘ jących z grubsza rozszerzeniom jest bowiem zawsze bogatsza nił wprowadzonym przez firm najbardziej rozwinite jej mode- MicroSim jeszcze w okresie jej le i naleły sobie zdawaĘ spra- samodzielnej działalności [2]. w, łe istnieją klasy zjawisk W wyliczeniu powyłszym uły- wystpujące w układach, a nie to dla przypomnienia (w nawia- mające swojego odbicia w ich sach) mnemonikw SPICE/PSpi- modelach - w kocu wedle kla- ce, odpowiadających poszczegl- sycznej definicji model odzwier- nym analizom, ale ułytkownik ciedla najwałniejsze, a nie aktywuje je wyłącznie przez wy- wszystkie cechy obiektu. Wy- Rys. 4. Elektronika Praktyczna 3/99 33 P R O G R A M Y chodząc zaś z wirtualnego war- [8] A.S. Sedra, K.C. Smith, sztatu nie zapomnijmy zgasiĘ Microelectronic Circuits, światła głwnym wyłącznikiem wyd. 4 Oxford University - wyniki długotrwałej symulacji Press, 1998 są ciągle zapisywane na dysk [9] www.designsoftware.com i mogą spowodowaĘ jego prze- [10] P. Horowitz, W. Hill Sztuka pełnienie. elektroniki, wyd. 3, WKŁ, Witold Machowski 1996, dodatek E, str. 641 Nagrody konkursowe ufundo- 1 wała firma ONT tel. (0-12) 636- Patrz EP 2/97 2 25-52. Istotą modelowania jest re- prezentowanie obiektu na po- Literatura: łądanym stopniu szczegło- [1] www.microsim.com, wości i dokładności. W mak- www.orcad.com romodelu zazwyczaj dąłymy [2] J. Porbski, P. Korohoda do wiernego opisania zacho- SPICE - program wa złołonego układu elekt- nieliniowej analizy układw ronicznego za pomocą mniej- elektronicznych, WNT, szej liczby elementw. Na Warszawa 1996, wyd. V przykład, kilka tranzystorw [3] www.intusoft.com, bipolarnych, tworzących sto- europejski mirror pie wzmacniacza operacyj- www.softsim.com nego mołe byĘ zastąpione [4] www.deutsch.com rdłem sterowanym. Przy- [5] www.cadmigos.com śpiesza to analiz, nie wpły- [6]www.spectrum.co.uk wając przy tym znacząco na [7] www.interactiv.com jej dokładnośĘ. Elektronika Praktyczna 3/99 34