PSYCHOLOGIA OSOBOWOÅšCI
Narracje i autonarracje
Opracowanie E. Odachowska
Narracje i autonarracje
" Już samo słuchanie cudzych narracji przeżyć może
inicjować  proces narracyjnego strukturalizowania
własnych analogicznych przeżyć i/lub dostarczać
alternatywnych wzorców strukturalizacji, czasem
wręcz wpływać modyfikująco na schemat
autonarracyjny (Stęplewska - Żakowicz, 2002,
s.85).
" Ujęcie wyzwania i swoich zachowań w ramy
toczącej się historii umożliwia zatem rozumienie
siebie jako postaci z tej historii, postaci
zmieniającej się pod wpływem zdarzeń i
podejmowania kolejnych decyzji.
" Poznawanie siebie w relacji z wyzwaniem i z bliskÄ…
osobą sprzyja odkrywaniu nowych wartości i
uczeniu siÄ™ nowych kompetencji psychicznych,
szczególnie w przypadku znalezienia się w sytuacji
konieczności przewartościowania swojego życia pod
wpływem nagłego zdarzenia np. ciężkiej choroby.
Wywiad życia wg Mc Adamsa
Poziom tożsamości
Określa to, w jaki sposób człowiek
rozumie sam siebie
Poziom charakterystycznych adaptacji
Określa to co indywidualne, jednostkowe, wyjątkowe
Poziom cech
Określa to co ogólne, powszechne
Tożsamość narracyjna
Tożsamość to zinternalizowana i
rozwijająca się opowieść o życiu, która
integruje zrekonstruowaną przeszłość,
postrzeganÄ… teraz
niejszość oraz
antycypowaną przyszłość, dając poczucie
jedności i celowości życia.
Dan McAdams
Dwie funkcje tożsamości
narracyjnej
Integracja poprzeczna
Integracja podłużna
Pogodzenie ze sobą różnych
Pogodzenie doświadczeń z
niekiedy sprzecznych ze sobÄ…
przeszłości z tym, co dzieje
ról, sposobów reagowania,
się w życiu aktualnie oraz z
niespójnych myśli, uczuć i
celami, nadziejami, planami
zachowań w formie spójnej
i obawami zwiÄ…zanymi z
całości  historii.
przyszłością.
Sukces w konstruowaniu tożsamości owocuje
poczuciem sensu, znaczenia i integracji w życiu.
Jak dotrzeć do tożsamości
narracyjnej?
1. Doświadczenie szczytowe
2. Najgorsze doświadczenie
3. Punkt zwrotny
4. Najwcześniejsze wspomnienie
5. Ważna scena z póz
niejszego
dzieciństwa
6. Ważna scena z okresu dorastania
7. Ważna scena z dorosłości
8. Inna istotna scena
Emocjonalny ton historii
Ton emocjonalny oddaje nastrój opowiadanej
historii.
" Niektóre historie mogą promieniować
optymizmem i nadzieją, mają szczęśliwe
zakończenia, są nasycone radością i energią.
Narracyjny ton pozwala na dotarcie do tego, co działo się
na bardzo wczesnym etapie życia człowieka  jego
pierwszych dwóch lat; pokazuje, w jakim stopniu danej
osobie udało się rozwiązać pierwszy życiowy kryzys: ufność 
nieufność.
 Bardzo dużo zmian wprowadziło to w moim życiu - na
lepsze .
Emocjonalny ton historii
Ton emocjonalny oddaje nastrój opowiadanej
historii.
" W innych historiach spotykamy język
rezygnacji i nieufności, w którym wyrażone są
negatywne emocje: smutku, lęku. Zakończenia
takich historii zazwyczaj są nieszczęśliwe.
Dziadek jest chory na nowotwór i siedzi na łóżku. Ja
nie wiedziałam co mam robić. Powiedział, że teraz
żyje już tylko dla nas. Miałam świadomość, że on
umrze, myślałam jak można ukoić jego ból. Miał
przerzuty do kości. Miał potrzebę aktywnego życia,
chodzenia, ale nie mógł tego realizować. Czułam
wstyd i bezradność. Cierpiał, a ja nie mogłam mu
podać większej ilości morfiny. Próbował wykorzystać
to, że go cenię i prosił mnie o kolejne dawki. Często
powraca mi ten obraz, ale nie wiem właściwie po co.
Sekwencje zmian emocjonalnych
Ton emocjonalny danej historii może się
w jej trakcie zmienić.
Zmiana tonu emocjonalnego
z pozytywnego
z negatywnego
na negatywny
na pozytywny
Sekwencja typu
Sekwencja typu
 kontaminacja
 wybawienie
Sekwencja typu  wybawienie
Występuje, gdy ewidentnie  złe lub
emocjonalnie negatywne zdarzenie
prowadzi do rozwiÄ…zania ewidentnie
 dobrego lub emocjonalnie
pozytywnego.
Metafora zbawienia
 pierwotnie zły lub negatywny
stan jest  odkupiony , a człowiek
 wybawiony .
Sekwencja typu  wybawienie
Kodujemy gdy historia przebiega
zgodnie ze schematem:
A B
A  wydarzenie negatywne
B  pozytywne rozwiÄ…zanie
Sekwencja typu  wybawienie
Wydarzenie negatywne zazwyczaj
odnosi siÄ™ do:
" negatywnego stanu emocjonalnego bohatera
(strach, przerażenie, smutek, żałoba, udręka,
wina, wstyd, upokorzenie, złość, stres itp.),
" cierpienia fizycznego (ból, zranienie, choroba
itp.),
" wyjątkowo negatywnego zdarzenia (śmierć
przyjaciela, rozwód, duża porażka, duża strata
materialna, uzależnienie się, zerwany związek,
zwolnienie z pracy).
Sekwencja typu  wybawienie
Wydarzenie pozytywne zazwyczaj odnosi siÄ™ do:
" pozytywnych stanów emocjonalnych (radości,
szczęścia, podekscytowania, satysfakcji, miłości
itp.),
" pozytywnych efektów natury poznawczej (głębszego
wglÄ…du w siebie itp.),
" sytuacji, które dla większości osób mają pozytywne
znaczenie (bliskiej relacji, zdrowienia, zwycięstwa,
przebaczenia, rozwoju itp.).
Scena musi mieć wyraz
nie pozytywne
zakończenie, chociaż nie musi ono dorównywać
intensywnością afektu negatywnemu wydarzeniu.
Sekwencja typu  wybawienie
Zmiana tonu z negatywnego na pozytywny może
zachodzić na dwa sposoby:
Øð A jest przyczynÄ… B, np.:
" śmierć małżonka  A  sprawia, że osoba uzyskuje
większy wgląd we własne życie  B
" rozwód  A  przyczynia się do poprawy relacji z
dzieckiem  B
Øð A po prostu poprzedza B w czasie (przynależnym
dla historii), np.:
" zły sezon w zawodach sportowych poprzedza sezon
mistrzowski
" epizod depresyjny poprzedza szczęśliwą wygraną na
loterii
Sekwencja typu  wybawienie
Treść narracji występująca w sekwencji typu
 wybawienie ujmuje najczęściej tematy:
" Ofiary (np. lata ciężkiej pracy pieniądze
zaoszczędzone na edukację dziecka itp.),
" Wyzdrowienia/uzdrowienia (np. choroba wyleczenie
itp.),
" Rozwoju (np. śmierć wnuka przewartościowanie
życia itp.),
" Nauczenia się czegoś nowego (otarcie się o śmierć
bohater od tego momentu nie boi się już śmierci itp.),
" Udoskonalenia (zła praca zdobycie ciekawszej pracy
itp.).
Sekwencja typu  kontaminacja
" Występuje, gdy dobre lub pozytywne
zdarzenie staje się złe lub negatywne.
" To, co było dobre i akceptowalne staje się
zepsute, zniszczone, zrujnowane, niespełnione
itp.
" Pozytywny afekt zmienia siÄ™ na negatywny,
który zaczyna dominować.
" Sprawy mogą się zmieniać z dobrych na złe,
ale również z zaledwie akceptowalnych na
gorsze.
Sekwencja typu  kontaminacja
" Kontaminacja nie jest prostym odwróceniem
sekwencji typu  wybawienie .
" W sekwencji  wybawienie  pozytywne
zakończenie nie znosi złych wydarzeń na
poczÄ…tku historii.
" W sekwencji  kontaminacja  pozytywny
początek historii najczęściej zostaje zepsuty
przez negatywne zakończenie  w świetle złego
zakończenia już nie jest dobry.
Sekwencja typu
 kontaminacja
" Zmiana charakterystyczna dla kontaminacji
występuje jedynie gdy zdarzenia pozytywne i
negatywne są w czasowej bliskości względem
siebie i następują w chronologicznym porządku:
pozytywne negatywne.
" Kolejność opowiadania o tych wydarzeniach nie ma
znaczenia, liczy się chronologia wydarzeń w scenie.
Sekwencja typu kontaminacja
Relacja pomiędzy obydwoma zdarzeniami może mieć
charakter zwiÄ…zku (czasowego lub logicznego, ale
niekoniecznie przyczynowego):
Relacja pomiędzy obydwoma zdarzeniami może mieć
charakter przeciwieństwa:
ØðPogodziÅ‚em siÄ™ z matkÄ… matka okazuje siÄ™
chora
ØðZnalazÅ‚em dobrÄ… pracÄ™ musiaÅ‚em z niej
zrezygnować
ØðBohater otrzymuje pomoc jest skrytykowany za
to, że potrzebuje pomocy
Sekwencja typu
 kontaminacja
Typowe tematy obecne w sekwencji typu  kontaminacja
" Przemoc: fizyczna, werbalna itd.
" Zdrada: zwiÄ…zku, tajemnicy itd.
" Strata: znaczących innych, pracy, pieniędzy, własności, szacunku do
siebie itd.
" Porażka: w szkole, sporcie, pracy, sądzie itd.
" Choroba lub uraz: fizyczny lub psychiczny
" Zawód: sprawy nie idą zgodnie z oczekiwaniami, idą z
le
" Rozczarowanie: korekcja pozytywnych złudzeń
" Kontaminacja związana z seksem: pierwotna radość zmienia się w
poczucie winy, upokorzenie itd.
" Śmierć kodujemy jako wskaz
nik kontaminacji tylko, gdy:
a. Jest ważna (osoba znacząca  wynika to z historii życia) i
poprzedza ją pozytywna opowieść (np. jak ważna ta
osoba była).
b. Czyjaś śmierć prowadzi do negatywnych konsekwencji.
Proaktywność /defensywność
a sekwencje wydarzeń
Proaktywność Wybawienie
vs vs
Defensywność Kontaminacja
Dążenie do realizacji Pozytywne rozwiązanie
intencji trudnej sytuacji
vs vs
Reakcje na naruszenie  Dobre złego początki
 status quo
Proaktywność /defensywność
a sekwencje wydarzeń
wybawienie
Doświadczenie Doświadczenie
ocalenia, uratowania; sukcesu, pokonania
ulga trudności; satysfakcja
defensywność proaktywność
Doświadczenie
 Przygniecenie przez
porażki; niepokonane
sytuacjÄ™; zagubienie
przeszkody na drodze
spokoju, równowagi;
do celu; bezsilność i
bezsilność i apatia
złość
kontaminacja
Kiedy podejmujemy decyzje o
zmianie?
Bauer, McAdams i Sakaeda, 2005
Øð Krystalizacja niezadowolenia
(cristallization of discontent; Baumeister) 
poczucie przewagi negatywnych aspektów
sytuacji nad pozytywnymi, zachwianie status quo
Øð Krystalizacja pragnienia (cristallization of
desire)  wyraz
na świadomość tego, co chce się
robić w przyszłości, do czego chce się dojść
Wskaz
niki  dobrego życia
Dojrzałość:
ØðUmiejÄ™tność nadania znaczenia swojemu życiu
ØðPrzejawia siÄ™ w zdolnoÅ›ci do wielo-
aspektowego, bogatego myślenia o swoim
życiu
ØðWiąże siÄ™ z tzw. ego development (Loevinger):
żð Kontrola nad impulsami
żð Integrowanie różnych punktów widzenia
żð Tworzenie znaczeÅ„ w życiu spoÅ‚ecznym
żð MyÅ›lenie w kategoriach etycznych
Wskaz
niki  dobrego życia
Dobrostan:
ØðDoÅ›wiadczanie pozytywnych emocji, radoÅ›ci i
przyjemności oraz relatywny brak bólu i
przykrości (ujęcie hedonistyczne; np. Diener)
ØðPoczucie zadowolenia i satysfakcji z wÅ‚asnego
rozwoju, kontaktów społecznych, aktywności,
wkładu w życie społeczne (ujęcie
eudajmonistyczne; np. Ryff)
Wskaz
niki  dobrego życia w
narracjach
Dwa rodzaje wspomnień obrazujących tendencje
rozwojowe:
ð Historie integrujÄ…ce (integrative memories) 
odnoszą się do rozwoju życiowej dojrzałości
ð Historie budujÄ…ce (intristic memories) 
odnoszą się do poczucia szczęścia i satysfakcji z
życia
Historie integrujÄ…ce
Zawierają treści świadczące o:
ØðProcesie różnicowania oraz integrowania
nowych perspektyw rozumienia siebie i innych;
ØðProcesie uczenia siÄ™ czegoÅ› nowego o życiu;
nabywania nowego i głębszego rozumienia siebie
i innych
Historie budujÄ…ce
Zawierają treści świadczące o:
ØðRozwoju osobistym wynikajÄ…cym z aktywnoÅ›ci
autonomicznej (bazujÄ…cej na motywacji
wewnętrznej)
ØðRozwijaniu bliskich i znaczÄ…cych relacji z innymi
ludz
mi
ØðGeneratywnoÅ›ci  wkÅ‚adzie w życie spoÅ‚eczne
RODZAJ OPIS
HSTORII
integrujące i Opis zintegrowania wartości i przekonań oraz
budujące uzyskanie szczególnego zrozumienia życia.
Opis szczególnego, osobiście znaczącego związku z
innymi.
integrujące i Podkreślenie uzyskania szerszej perspektywy.
niebudujÄ…ce Brak wyraz
nego wyjaśnienia, w jaki sposób nowa
perspektywa dotyczy aspiracji wewnętrznych
(rozwoju, relacji, wkładu w społeczeństwo).
nieintegrujące i Nie ma żadnego odniesienia do uzyskania nowej
budujÄ…ce perspektywy, nauczenia siÄ™ lub eksploracji czegoÅ›
nowego.
Jest wyraz
ne odniesienie do radości i poczucia sensu
w bliskiej i znaczÄ…cej relacji.
nieintegrujące i Nie ma żadnego odniesienia do uzyskania nowej
niebudujÄ…ce perspektywy, nauczenia siÄ™ lub eksploracji czegoÅ›
nowego.
Nie podkreśla znaczenia relacji z córką, ale raczej
uznanie innych osób, finansowe koszta oraz
pragnienie tego, by wydarzenie dobiegło końca.
Sposób kodowania historii
integrujÄ…cych
Za historiÄ™ integrujÄ…cÄ… uznajemy
opowieść, która:
ð akcentuje znaczenie uczenia siÄ™, integrowania
lub nabywania nowych pespektyw i
rozumienia siebie lub innych osób.
Historie nieintegrujÄ…ce:
ð opisujÄ… sposób doÅ›wiadczania danej sytuacji
lub obiektywne fakty w niej zachodzÄ…ce;
ð nie mówiÄ… wprost czy dana osoba nauczyÅ‚a siÄ™
czegoÅ› nowego z danej sytuacji.
Sposób kodowania historii
integrujÄ…cych
Za historie integrujÄ…ce uznajemy tylko
takie, które:
ð nie ograniczajÄ… siÄ™ do deklaracji
dotyczących rozwoju (np.:  To doświadczenie
pozwoliło mi się rozwinąć albo  Przemieniło mnie
to );
ð opisujÄ… na czym polega integracja, nowa
perspektywa i zdobycie głębszego
zrozumienia (np.:  Przemieniło mnie to&
Zrozumiałem z innej perspektywy to, co robiłem ).
Sposób kodowania historii
budujÄ…cych
Za historię budującą uznajemy opowieść,
która:
ð akcentuje znaczenie osobistego rozwoju,
bliskich i ważnych relacji z innymi ludz
mi,
wkładu w życie społeczne.
Historie niebudujÄ…ce:
ð akcentujÄ… znaczenie tzw. aspiracji
zewnętrznych, takich jak zdobywanie
pieniędzy, pozycji społecznej, uznania,
fizycznej atrakcyjności itp.