Mazowieckie Małe Przedszkola
www.mmp.fio.org.pl
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Pory roku
Zajęcia z wykorzystaniem wiersza  Jesień i zima
z tomiku Zofii Beszczyńskiej pt.  Z górki na pazurki
Katarzyna Leśniewska
Cele
" wzbudzanie zainteresowania tekstem i obrazem (ilustracją);
" nazywanie pór roku i określanie ich cech;
" wdrażanie do słuchania różnych rodzajów muzyki (muzyka poważna);
" ćwiczenia z zakresu stałości spostrzegania (stałość kształtu)
" rozróżnianie stosunków przestrzennych i stosunków wielkości;
" nauka liczenia;
" ćwiczenie koordynacji wzrokowo ruchowej (wodzenie po śladzie, rysowanie linii prostych bez
ograniczenia pola);
" ćwiczenie w postrzeganiu figury i tła (podobieństwa i różnice);
" nazywanie przedmiotów oraz poznawanie zastosowania przedmiotow;
" rozwijanie sprawności manualnej;
" rozwijanie ekspresji ruchowej;
" rozwijanie świadomości własnego ciała i umiejętności napinania i rozluz
niania poszczególnych
jego części.
Materiały pomocnicze
" tekst do przeczytania przez nauczyciela  wiersz  Jesień i zima z tomiku Zofii Beszczyńskiej  Z
górki na pazurki ;
" płyta z nagraniem utworu Vivaldiego  Zima z cyklu  Cztery pory roku ;
" cztery jednakowe rysunki przedstawiające prosty krajobraz, np. domek, choinkę i drzewko
liściaste oraz gotowe elementy oddające charakter czterech pór roku wycięte z kolorowego
papieru do ułożenia i przyklejenia na rysunku (wzór do wykorzystania w załączeniu; poszczególne
komplety można spakować w koperty);
________________________________________________ 1 _________________________________________________
 Mazowieckie Małe Przedszkola  program współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
" klej;
" małe lekkie piórka;
" karty do indywidualnej pracy dla 3-, 4- i 5-latków (w załączeniu);
" ołówki;
" łopata, grabie, szufla do odgarniania śniegu, miotła do zamiatania podwórka, ewentualnie inne
narzędzia służące do sprzątania i pielęgnacji ogródka przedszkolnego, np. motyka;
" plastelina (duża ilość białej i kawałki innego koloru) małe patyczki, pomalowane na czerwono,
pieprz ziarnisty).
Uczestnicy
Grupa przedszkolna dzieci 3 5-letnich  od 10 do 18 osób
Czas trwania
30 40 minut
Przebieg
1. Powitanie
Nauczyciel zaprasza dzieci, aby usiadły w kręgu i informuje, że chce przeczytać im wierszyk.
2. Czytanie wiersza
Nauczyciel odczytuje wiersz  Jak? z tomiku Zofii Beszczyńskiej  Z górki na pazurki :
słońce ucieka
daleko
i liście
oczywiście
jesień odchodzi
ale nie szkodzi
już zima jedzie sankami
z bałwankami
3. Rozmowa kierowana
Nauczyciel zadaje pytania związane z tekstem, pokazując ilustrację zawartą w książeczce lub
analogiczny rysunek większego formatu:
" O czym jest wierszyk, którego przed chwilą wysłuchaliście?
" Co to jest jesień i zima?
" Jakie znacie inne pory roku?
" Co się dzieje na świecie, kiedy odchodzi jesień a przychodzi zima?
" Czym przyjechała zima w naszym wierszyku? A czy Wy lubicie jez
dzić na sankach?
________________________________________________ 2 _________________________________________________
 Mazowieckie Małe Przedszkola  program współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
" Z kim przyjechała zima? Ile jest bałwanków na rysunku? Policzmy.
" Czy wszystkie bałwanki są jednakowe? Co je różni? A co jest takie samo?
" Czym lub na czym można jeszcze jez
dzić zimą?
" A jak jeszcze lubicie się bawić, kiedy jest śnieg?
" O czym trzeba pamiętać, żeby bezpiecznie bawić się zimą? Czego nie lubicie w czasie takich
zabaw? A co jest przyjemne?
Uwaga!
" Zachęcam do przerysowania obrazka na duży format  zwłaszcza przy większej liczbie dzieci  jednak
z zachowaniem cech ilustracji z książeczki. Rysunek jest prosty, liczba bałwanków odpowiada liczbie
pór roku. Bałwanki różnią się pojedynczymi cechami (ma/niema kapelusza, ma/niema patyka,
uśmiecha się lub nie). Jedynie proponuję wyraz
niej zaznaczyć kształty bałwanków (2 lub 3 kule
śniegowe  u każdego bałwanka tyle samo). Można wówczas rozmawiać o cechach wspólnych (mają
oczy, mają nosy z marchewki, składają się z takiej samej liczby kul, wszystkie siedzą na sankach).
" Rozmowę na temat bezpiecznych zabaw zimowych możesz wykorzystać do ustalenia z dziećmi zasad
zabaw na śniegu, które będą obowiązywać w przedszkolu. Możesz spisywać zasady na flip-chart, a po
zajęciach stworzyć plakat z podstawowymi regułami, zobrazowany piktogramami (możesz je
narysować lub dokleić gotowe obrazki, wycięte np. z czasopism dla dzieci).
4.  Zabawy na śniegu
Zabawa ruchowa przy muzyce poważnej  wykorzystanie utworu Vivaldiego  Zima z cyklu  Cztery
pory roku . Dzieci zgodnie z instrukcją nauczyciela, naśladując jego ruchy, pantomimicznie pokazują różne
zabawy na śniegu, np.:
" lepienie bałwana (toczenie kul śniegowych, ustawianie ich jedna na drugiej,  wkręcanie nosa z
marchewki);
" lepienie i rzucanie śnieżkami;
" robienie  aniołka na śniegu;
" bieganie, chodzenie po śniegu w różnym tempie, brnięcie w głębokim śniegu z unoszeniem
wysoko kolan.
Warto na początku wprowadzić dzieci krótką opowieścią w nastrój zabawy, np.:
Przyszła sroga zima. Jest piękny słoneczny dzień. Możemy wybrać się na podwórko, żeby pobawić
się na śniegu. Ubieramy się więc ciepło. Nie zapomnijmy o czapkach, szalikach i rękawiczkach! No i
możemy rozpocząć zabawę... (nauczyciel włącza muzykę).
Uwaga!
" W tym ćwiczeniu dzieci rozwijają swoją ekspresję ruchową, uczą się rytmicznego poruszania się i
osłuchują z utworem muzyki poważnej.
" Istotne jest, aby nauczyciel wcześniej przygotował sobie pewną sekwencję ruchów, które kojarzą się
rytmicznie z poszczególnymi fragmentami utworu. Może jednak w trakcie zabawy zapytać o
skojarzenia dzieci z danym fragmentem, np. Posłuchajcie teraz przez chwilę muzyki  jak myślicie, co
teraz robią dzieci na śniegu? Spróbujmy to pokazać. Może też poprosić na zakończenie, aby każde
dziecko spróbowało bawić się w rytm muzyki według własnego uznania  to szansa na uruchomienie
własnej wyobraz
ni.
________________________________________________ 3 _________________________________________________
 Mazowieckie Małe Przedszkola  program współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
" Ruch jest naturalną potrzebą dziecka. Zdarza się jednak, że dzieci wycofane, przeżywające duże
napięcia, robią wrażenie  skulonych w sobie i mają niekiedy kłopot z  uwolnieniem swojej ekspresji
ruchowej i pokazywaniem szerokich, obszernych gestów (np. zamiast zataczać kręgi całymi
ramionami, dziecko będzie rysować koła samymi tylko dłońmi przed sobą). W trakcie takiej zabawy,
nauczyciel może pomóc dziecku przekraczać tego rodzaju trudności. Może, np. zachęcić do
wspólnego z nauczycielem  ciągnięcie sanek (Moje sanki są bardzo ciężkie. Pomożesz mi? Bo sama
nie dam rady),  rzucać śnieżkami w stronę dziecka z zaproszeniem do wspólnej zabawy, czy
zaproponować, że razem przestawicie wielką kulę śniegową (Ona jest bardzo duża. O taka...
nauczyciel bierze dziecko za dłonie i razem z dzieckiem rozszerza ręce na szerokość ramion, udało
się nam ją złapać. Przawda, że duża? To teraz razem do góry...).
5. Jak wyglądają cztery pory roku?
Rozłóż przed dziećmi cztery jednakowe obrazki (na przykład takie jak w załączniku), przedstawiające
domek, drzewko liściaste, choinkę. Chwilkę porozmawiaj o tym, co dzieci widzą:
" Co możecie powiedzieć o tych obrazkach?
" Co jest pośrodku?
" Co jest obok domku? Po prawej stronie jest drzewko liściaste czy iglaste? A po lewej?
" Ile jest obrazków? Policzmy wspólnie.
Następnie zainicjuj rozmowę dotyczącą pór roku.
Rozmawialiśmy dziś trochę o jesieni i nieco więcej o zimie. To dwie pory roku. A ile jest wszystkich pór
roku? Cztery  to tyle ile naszych obrazków. Kto potrafi wymienić nazwy wszystkich pór roku? Za chwilę
zrobimy obrazki przedstawiające wszystkie pory roku.
Podziel uczestników na cztery grupy mieszane wiekowo. Każdej grupie daj jeden z czterech rysunków,
kopertę zawierającą kolorowe elementy do ułożenia i klej. Poproś o wyjęcie części z kopert i ułożenie ich na
obrazkach (na początku bez przyklejania!). Kiedy układanki są gotowe, zapytaj uczestników, czy wiedzą,
jaka pora roku jest na ich obrazku. Poproś o przyklejenie elementów (jeśli nic nie wymaga skorygowania).
Kiedy prace są skończone, zbierzcie się ponownie w dużej grupie i porozmawiajcie o podobieństwach i
różnicach, które dzieci dostrzegają między poszczególnymi obrazkami (jesień ma deszczowe chmury, na
pozostałych obrazkach jest słoneczko, domek wszędzie jest taki sam, wiosną, latem i jesienią jest trawa, a
zimą śnieg leży na ziemi, choinka wszędzie jest zielona, tylko zimą przysypana śniegiem, drzewko liściaste
jest inne na każdym obrazku  przyjrzyjcie się dokładnie czym się różni itd.). W trakcie rozmowy zwracaj
uwagę na cechy charakterystyczne dla zmieniających się pór roku.
Uwaga!
" Jeśli grupa jest bardzo mało liczna lub dużo jest 3-latków i może zachodzić obawa, że dzieci w małych
zespołach nie poradzą sobie z zadaniem, lub jeśli przypuszczasz, że starsze dzieci w całości przejmą
inicjatywę w czasie wykonywania ćwiczenia  możecie wówczas wykonać je wspólnie na forum grupy,
układając obrazki po kolei. Zachęcaj wówczas różne dzieci do dopasowywania i przyklejania kolejnych
elementów, biorąc pod uwagę indywidualne możliwości dziecka.
" Jest to ćwiczenie rozwijające stałość spostrzegania. Ponadto w czasie rozmowy dzieci nazywają nie
tylko stosunki przestrzenne, ale też opisują cechy przedmiotów (m.in. kolory) i stosunki ilościowe (np.
więcej lub mniej liści na drzewie).
" Powstałe w ten sposób prace mogą stanowić element dekoracji w danym momencie lub możesz je
wykorzystywać w trakcie roku, aby uświadamiać dzieciom zmianę pory roku.
________________________________________________ 4 _________________________________________________
 Mazowieckie Małe Przedszkola  program współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
6. Dmuchanie piórka
Rozdaj każdemu dziecku po jednym piórku. Powiedz, że te piórka to płatki śniegu a dzieci są
zimowym wietrzykiem, który unosi piórka do góry. Zadanie polega na tym, aby dmuchać na piórko i w ten
sposób utrzymywać je w powietrzu bez użycia rąk. Kiedy piórko spadnie trzeba podnieść je z podłogi i
rozpocząć zabawę od nowa.
7. Karty pracy indywidualnej
Podziel uczestników na grupy wiekowe i rozdaj im odpowiednie karty. Możesz zapytać dzieci, co
przedstawiają ich obrazki. Poproś 3-latki, żeby narysowały paluszkami w powietrzu linię biegnącą z góry na
dół. Następnie poproś 4-latki, żeby narysowały paluszkami w powietrzu linię biegnącą od lewej strony do
prawej. Następnie zwróć się do 5-latków z pytaniem, jak wygląda linia ukośna i czy potrafią taką linię
narysować w powietrzu.
Dzieci najpierw samym paluszkiem wiodą po rysunkach, pokazując jak pada deszcz, jak wyglądają
promienie słońca czy gwiazdka śniegowa, dopiero potem biorą kredkę lub ołówek i rysują.
Uwaga!
" Dzięki temu ćwiczeniu dzieci rozwijają koordynację wzrokowo-ruchową  wodzą po śladzie, a
następnie próbują rysować linie proste bez ograniczenia pola. Ćwiczenie jest wzorowane na programie
rozwijającym percepcję wzrokową  Wzory i obrazki M. Frostig, D. Horne.
" Jeśli zaobserwujesz, że jakiemuś dziecku trudno przełożyć ruch z góry na dół (tak jak pada deszcz) na
leżącą przed nim kartkę, możesz mu pomóc wykorzystując sztywną podkładkę z klipsem. Przypnij
kartę pracy do podkładki i trzymaj pionowo przed dzieckiem. Poproś, by dziecko wiodło po śladzie z
góry na dół. Następnie poproś o powtórzenie tego ruchu (pilnuj, by dziecko nie odrywało paluszka od
narysowanej linii) i stopniowo odchylaj podkładkę, aż do momentu, kiedy położysz ją przed dzieckiem
na stole. Poproś, aby jeszcze raz powtórzyło ruch, by się upewnić, w jaki sposób sobie radzi.
" Jeśli z Twojej wiedzy wynika, że niektóre starsze dzieci mają kłopot z koordynacją wzrokowo-ruchową i
mogą nie poradzić sobie z właściwym dla swojego wieku arkuszem, lub masz w swojej grupie dzieci,
które lepiej niż rówieśnicy radzą sobie z tego typu zadaniami, możesz zrezygnować z podziału na
grupy wiekowe podczas pracy. Powiedz uczestnikom, że otrzymają karty, które przedstawiają, co
jesienią i zimą może się dziać z pogodą.
8. Zamrażanie i odmrażanie
Zabawa ruchowa. Powiedz dzieciom, że właśnie wyszliście na zimowy spacer, ale pogoda jest bardzo
zmienna. Raz świeci słońce i roztapia śnieg, a raz chwyta srogi mróz i zamraża wszystko. Poproś, by na
hasło  słońce dzieci chodziły po sali, a na hasło  mróz zatrzymywały się bez ruchu. Podawaj hasła na
zmianę z różną częstotliwością. Na koniec powiedz, że właśnie przyszedł wyjątkowo silny mróz. Zamroził
wszystko bardo mocno a was zamienił w bałwanki śniegowe. Poproś by dzieci stanęły sztywno
wyprostowane. Tę część ćwiczenia wykonaj razem z dziećmi, pokazując im co się dzieje z ciałem.
Czujecie jakie sztywne są wasze nogi, sztywne i napięte. Obie ręce też są sztywne i napięte. Mróz
zamroził nawet nasze plecy. I szyję  jest wyprostowana i sztywna. Żadną częścią ciała nie możemy
poruszyć  nawet głową, nawet paluszkami. A teraz przychodzi ciepłe słoneczko, które nas zaczyna pomału
rozmrażać. Najpierw głowę  już możemy nią ruszać. Spróbujmy nią pokręcić. Potem ręce  możemy nimi
ruszać. Następnie plecy. Możemy je pochylić (luz
ny skłon do przodu do przodu). Na końcu słonko rozmroziło
nasze nogi i została z nas tyko kałuża na ziemi (swobodne osunięcie się na podłogę). A teraz przyszła
wiosna i znów jesteśmy sobą (powstanie z podłogi).
________________________________________________ 5 _________________________________________________
 Mazowieckie Małe Przedszkola  program współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Uwaga!
Dzięki świadomości własnego ciała i umiejętności napinania i rozluz
niania poszczególnych jego
części, dzieci nabywają umiejętność kontrolowania napięcia mięśni, co z kolei daje możliwość relaksowania
się. Powyższe ćwiczenie jest nie tylko zabawą ruchową, ale również prostą techniką relaksacyjną.
9. Jak sprzątnąć śnieg?
Zabawa służąca nazywaniu przedmiotów (poszerzanie słownictwa) i poznawaniu ich zastosowania.
Pokaż dzieciom proste narzędzia służące do sprzątania i pielęgnacji ogródka przedszkolnego  szuflę do
odgarniania śniegu, łopatę, grabie, miotłę do zamiatania podwórka, ewentualnie motykę itp. Porozmawiaj z
dziećmi na temat tych przedmiotów i ich zastosowania:
" Kto rozpoznaje i potrafi nazwać, co to za przedmioty?
" Które z tych narzędzi wykorzystuje się zimą? Do czego służy?
" Do czego służą pozostałe narzędzia? (omówcie każde po kolei)
" W jakich porach roku najczęściej się z nich korzysta i dlaczego? (omówcie każde po kolei)
Uwaga!
Możesz oczywiście wykorzystać rysunki narzędzi, choć kontakt z prawdziwymi przedmiotami będzie
dla dzieci prawdopodobnie atrakcyjniejszy. Ponadto dzieci mogą porównywać z czego są zrobione,
sprawdzać jak są ciężkie itd.
10. Bałwanki z plasteliny
Poproś dzieci by usiadły przy połączonych stolikach tak, aby cię wszystkie widziały. Każdy uczestnik
dostaje 2 kawałki białej plasteliny  większy i mniejszy. Pośrodku połóż małe patyczki, kawałki wykałaczek,
pieprz ziarnisty i kawałki kolorowej plasteliny. Dzieci lepią bałwanki zgodnie z instrukcją nauczyciela  jest to
szczególnie ważne dla 3-latków, które mogłyby nie potrafić wykonać zadania samodzielnie. Starsze dzieci
także nie tracą na tym, gdyż jednoczesne mówienie i wykonywanie czynności to sposób integrowania
doświadczeń językowych, percepcyjnych i ruchowych.
Dziś pobawimy się plasteliną. Być może już się domyślacie, że ulepimy bałwanki. Niech każde z was
wez
mie do ręki większy kawałek białej plasteliny i spróbuje toczyć go między dłońmi tak, by powstała kulka
(pokaż jak to się robi) to będzie podstawa bałwanka. Teraz wez
cie mniejszy kawałek i zróbcie to samo. Jaka
jest ta kulka w porównaniu z poprzednią? Tak, jest mniejsza. A jaki kształt mają kulki? Zgadza się, są
okrągłe. Mamy już dwie kulki  większą i mniejszą. Jak z nich zbudujemy bałwanka? Oczywiście  większa
kulka będzie na dole, a większa na górze. Teraz możecie zrobić swoim bałwankom oczy z ziarenek pieprzu,
noski z czerwonych wykałaczek i dać im patyczki do ręki. Jeśli ktoś chce, może z kolorowej plasteliny ulepić
czapkę lub szalik dla swojego bałwanka. Możecie je udoskonalić według własnego pomysłu.
11. Zakończenie
Podziękuj dzieciom za udział w zajęciach.
________________________________________________ 6 _________________________________________________
 Mazowieckie Małe Przedszkola  program współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
O Autorce
Katarzyna Leśniewska  pedagog specjalny, ukończyła dwuletni staż socjoterapeutyczny w
Specjalistycznej Poradni dla Dzieci i Młodzieży OPTA oraz dwuletnie szkolenie w zakresie psychoterapii
Gestalt w Instytucie Terapii Gestalt w Krakowie. Pracowała w Ośrodku Profilaktyki Uzależnień i Socjoterapii
OPUS, w świetlicy terapeutycznej dla uczniów szkoły podstawowej, na oddziale hematologii dziecięcej.
Obecnie w Centrum Metodycznym Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej. Trenerka programu  Przyjaciele
Zippiego , rozwijającego umiejętności psychospołeczne małych dzieci.
Załączniki  jak korzystać z arkuszy?
Rysunki nr 1 i 2 (z domkami) odnoszą się do punktu 5 scenariusza.
Pierwszy (bez słońca i chmurki)  do skopiowania w czterech egzemplarzach dla grup pracujących
dzieci. Drugi to arkusz umożliwiający wykonanie kolorowych elementów, które dzieci będą układać i
przyklejać na pierwszym arkuszu. Służy zatem jako szablon.
Przygotowując elementy dla grupy układającej obrazek przedstawiający WIOSN
, wytnij z papieru
kolorowego wszystkie elementy. Na trawie przyklej kilka drobnych kwiatków.
Przygotowując elementy dla grupy układającej obrazek przedstawiający LATO, wytnij z papierów
kolorowych wszystkie elementy, z wyjątkiem chmurki. Na koronie drzewa liściastego ponaklejaj czerwone
kółeczka z papieru lub plasteliny (będą symbolizować owoce na drzewie).
Przygotowując elementy dla grupy układającej obrazek przedstawiający JESIEC
, wytnij z kolorowego
papieru wszystkie elementy oprócz słońca (w to miejsce wytnij dwie chmury) oraz liści drzewa. Na trawie pod
drzewem liściastym przyklej kółka z papieru lub plasteliny w kolorach żółtym brązowym i czerwonym (będą
symbolizować liście, które opadły z drzewa).
Przygotowując elementy dla grupy układającej obrazek przedstawiający ZIM
, wytnij wszystkie
elementy oprócz liści drzewa. Podłoże wytnij z białego papieru. Brzegi choinki, brzegi dachu domu oraz
konary drzewa pomaluj białą farbą ( stemplując trzymanym na sztorc pędzlem).
Każdy komplet gotowych do ułożenia elementów włóż w oddzielną kopertę.
Rysunki nr 3, 4 i 5 (chmurki, słoneczko, gwiazdka) odnoszą się do punktu 7 scenariusza.
________________________________________________ 7 _________________________________________________
 Mazowieckie Małe Przedszkola  program współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich