Obsługa ruchu turystycznego
Podstawowe pojęcia i definicje w turystyce
Na podstawie:  Obsługa ruchu turystycznego , praca zbiorowa pod redakcją Zygmunta
Kruczka   Krakowska Szkoła Hotelarska Kraków 2000
A la carte menu (dania z karty)
Jadłospis zapewniający wybór dań, z których każde ma przypisaną cenę
Agent
Osoba, która posiada otwarcie wyrażone lub domniemane upoważnienie działania
bÄ…dz
reprezentowania kogo innego, tj. zleceniodawcy
Airport tax (opłata lotniskowa)
Podatek, opłacany przez pasażerów linii lotniczych, zarówno przy przylocie jak i przy
wylocie, lub tylko w jednym w tych przypadków
Akwizycja
Działanie mające na celu pozyskanie jak największej ilości nabywców danego
produktu lub usługi turystycznej; np. akwizytorem jest pilot grupy sprzedający
turystom usługi dodatkowe, czyli tzw. Optional
All inclusive
Wszystko wliczone, impreza, w której oprócz noclegu i wyżywienia turysta korzysta
bez dodatkowych opłat z wszystkich usług (napoje, rozrywka, rekreacja, itp.)
świadczonych w danym hotelu (ośrodku)
Allotment
Okresowa, np. na sezon letni, lub stała rezerwacja większej ilości miejsc w danym
obiekcie hotelowym z prawem ich anulacji (bez konsekwencji finansowych) w
ustalonym, ale dogodnym dla zamawiajÄ…cego terminie.
Alternative tourism (turystyka alternatywna)
Termin używany zwykle w odniesieniu do tych form turystyki, które mają na celu
uniknięcie negatywnego, a zwiększenie pozytywnego oddziaływania społecznego,
1
Obsługa ruchu turystycznego
kulturalnego i ekologicznego; zwykle charakteryzujÄ… jÄ…: niewielkie nasilenie,
uprawianie samodzielnie, niezależnie lub w niewielkich grupach, powolny,
kontrolowany i regulowany rozwój, nacisk na obcowanie z rodzimą kulturą
odwiedzanych terenów z zachowaniem tradycyjnych wartości i społeczności
Animator czasu wolnego
Termin pochodzenia francuskiego (animateur), który oznacza osobę zatrudnioną w
celu organizowania życia towarzyskiego i innych zajęć (np. rekreacyjnych) dla gości
w hotelu, ośrodku wakacyjnym lub innym miejscu; często osoba ta jest nazywana
oficerem rozrywkowym na pokładzie statku wycieczkowego, a pracownikiem
kulturalnym w ośrodku wypoczynkowym
APEX  Advanced Purchase Excursion (bilet wycieczkowy w przedsprzedaży)
Specjalna lotnicza taryfa powrotna oferowana przez linie lotnicze w przypadku lotów
rejsowych, po spełnieniu określonych wymagań co do minimalnego terminu, kiedy
bilet musi być wykupiony i opłacony w momencie dokonywania rezerwacji i nie może
być wymieniony lub anulowany bez uiszczenia kary umownej
Atrakcje turystyczne
Składniki produktu turystycznego przyciągające odwiedzających i decydujące o tym,
że wybierają oni dany obszar, a nie inny; podstawowy podział występuje między
walorami miejsca, np. klimatycznymi, krajobrazowymi, historycznymi, kiedy sam
obszar jest głównym bodz
cem do przyjazdu, a walorami mającymi postać
imprez/wydarzeń, jak np. festiwale, imprezy sportowe, targi, kiedy o decyzji
przyjazdu rozstrzyga przede wszystkim odbywajÄ…ca siÄ™ impreza; walory miejsca i
imprezy są łączone i wspólnie wpływają na wybór, którego dokonuje turysta; inny
podział opiera się na rozróżnieniu między walorami przyrodniczymi i stworzonymi
przez człowieka, jak np. plaże i zabytkowe zespoły miejskie
Bed and breakfast (BB)
Forma świadczenia oferowanego turyście, w zestaw którego wchodzi nocleg ze
śniadaniem
2
Obsługa ruchu turystycznego
Bilet lotniczy
Dokument podróży, a jednocześnie kwit bagażowy, składający się z kilku odcinków
(kuponów). Bilet lotniczy spełnia kilka funkcji  jest dowodem zawarcia umowy
kupna-sprzedaży, dowodem nadania bagażu, polisą ubezpieczeniową oraz czekiem
płatniczym. Posiadanie biletu lotniczego jest warunkiem koniecznym do odbycia
przelotu, na który jest on wystawiony.
Boarding pass (karta pokładowa)
Karta wręczana pasażerom samolot (na początku) odprawy (check-in) przed wejściem
na pokład zawierająca nazwisko pasażera, numer lotu, sektor i numer miejsca w
samolocie; analogiczna karta wydawana pasażerom statków nazywana jest
embarkation card
Bloking
Zamawianie, rezerwowanie usług turystycznych, np. biletów lotniczych, miejsc w
hotelach, miejscówek itp.
Bumping
Odmowa przewiezienia pasażera lub zakwaterowania gościa z rezerwacją na korzyść
innego w przypadku  przebukowania (overbooking); najczęściej linie lotnicze stosują
bluming pasażerów według kolejności odprawy (check-in), przy czym ci, którzy
odprawili się na końcu zwykle tracą swoje miejsca; coraz więcej linii stosuje praktykę
amerykańską, zgodnie z którą należy zapytać czy są pasażerowie skłonni do
rezygnacji za opłatą; Rada Ministrów Transportu Wspólnoty Europejskiej (Europran
Community) uzgodniła minimalny poziom rekompensaty dla pasażerów w takim
przypadku
Carnet de passage en douanes
Książeczka wydawana przez organizacje motorowe uprawniająca do czasowego
wwozu pojazdów samochodowych, przyczep i pojazdów kempingowych do innych
krajów bez opłacania cła. W karnecie celnicy odnotowują wjazd i wyjazd pojazdu.
Dokument ten wymagany w krajach Bliskiego Wschodu, w Polsce kupujemy go w
biurach Polskiego ZwiÄ…zku Motorowego.
3
Obsługa ruchu turystycznego
Catering
Dostarczanie, zaopatrywanie w żywność; dostawa artykułów żywnościowych dla
podróżnych w środkach transportu; również catering biurowy, konferencyjny
Charter
Forma wynajmu np. hotelu, autokaru, samolotu, charakteryzujÄ…ca siÄ™ wykupieniem
określonej ilości miejsc lub całego środka transportu bez prawa zwrotu
zarezerwowanych miejsc. Przeloty charterowe należą do najtańszych i są stosowane
przy przemieszczaniu dużych grup turystów na dalsze odległości
Check-in
Procedura rejestracji, meldowania, odprawy przy wjez
dzie. Ma miejsce m.in. na
lotnisku, w hotelu itp.
Check-out
procedura wyrejestrowania, wymeldowania, odprawy przy wyjez
dzie
Chłonność turystyczna terenu
naturalna odporność środowiska przyrodniczego na degradację związaną z ruchem
turystycznym. Określa ją maksymalna liczba osób, która może równocześnie
przebywać na danym terenie w określonej jednostce czasu nie powodując dewastacji i
degradacji środowiska naturalnego.
CÅ‚o
forma podatku, stanowiącego element polityki finansowej, nakładana na towary
przywożone bądz
wywożone z danego kraju
Confirmation
potwierdzenie rezerwacji na przelot. Rezerwacja miejsca nie jest jednoznaczna z
zapewnieniem, że poleci się w danym dniu i o danej godzinie. Bilet musi być
potwierdzony przez przewoz
nika
4
Obsługa ruchu turystycznego
Continental breakfast (śniadanie kontynentalne)
śniadanie składające się zwykle przynajmniej z herbaty lub kawy, chleba, grzanki lub
rogalika, masła, dżemu lub galaretki, czasem również soku, sera i wędliny
Cruise (rejs wycieczkowy)
podróż statkiem dla przyjemności  zwykle po morzu, ale także po jeziorach, rzekach,
kanałach  o zróżnicowanej długości trwania, która może, ale nie musi, obejmować
wyruszenie i powrót do tego samego portu lub podane w rozkładzie zawinięcia do
portów leżących na trasie podróży; Morze Karaibskie i Morze Śródziemne są
głównymi obszarami rejsów wycieczkowych obsługującymi głównie rynek
północnoamerykański i europejski; inne całoroczne obszary rejsów wycieczkowych to
wody Atlantyku okalające zachodnie wybrzeże Afryki, południowy i zachodni
Pacyfik, północny Pacyfik przy zachodnim wybrzeżu Ameryki PN.; Bałtyk i Morze
Norweskie to obszary popularne latem
Czek
pisemne zlecenie do banku wypłacenia okazicielowi czeku podanej w nim sumy
pieniężnej z rachunku wystawcy
Deadline
nieprzekraczalny czas graniczny wykonania jakichś czynności w łańcuchu działań
obsługi turystycznej; np. złożenie wniosków wizowych, opłat za daną usługę,
zamówienia świadczeń u kontrahenta itd.
Dieta
Ekwiwalent zryczałtowany, przydzielony osobie udającej się w delegację zagraniczną
lub krajową na pokrycie kosztów wyżywienia i drobne wydatki. Dieta nie jest formą
wynagrodzenia za pracÄ™
Doba hotelowa
Okres obejmujący czas trwania umowy zawartej między turystą a danym hotelem,
trwający na ogół od godziny 14-tej danego dnia do godziny 12-tej dnia następnego;
5
Obsługa ruchu turystycznego
Dom wycieczkowy
obiekt posiadający co najmniej 30 miejsc noclegowych, dostosowany do samoobsługi
klientów, oraz świadczący minimalny zakres usług związanych z pobytem klientów.
Ustawa o usługach turystycznych z 29.08.1997 r. (Dz. U. Nr 133 poz. 884 z
póz
niejszymi zmianami) przewiduje trzy kategorie oznaczone cyframi rzymskimi
Dostępność komunikacyjna
Stopień łatwości, z jakim można się dostać do danego miejsca; charakteryzująca się
między innymi ilością i częstotliwością połączeń komunikacyjnych z danym
miejscem, typami środków komunikacji tam docierających itp.
Duty-free
Termin stosowany w odniesieniu do:
1. (bez cła) dóbr, na które nie nałożono podatku (tax) lub cła
2. duty-free shop (sklep wolnocłowy) sklepów zlokalizowanych na
międzynarodowych lotniskach, w portach i na statkach, w których pasażerowie
podróżujący za granicę mogą kupować po niższych cenach (od 1999 r. z
wyłączeniem krajów Unii Europejskiej).
English breakfast (śniadanie angielskie)
Śniadanie powszechnie serwowane na Wyspach Brytyjskich; zwykle składa się z soku
i/lub płatków zbożowych, dania głównego, grzanki, masła i dżemów (galaretek) oraz
kawy lub herbaty; danie główne składa się zwykle z wędliny, ryby lub jajek albo
kompozycji tych produktów
Excursion fares (taryfy wycieczkowe)
Specjalne taryfy lotnicze oferowane przez linie na loty rozkładowe, które
obwarowane są pewnymi ograniczeniami, jak np. określona długość pobytu
minimalnego/maksymalnego, co ma zapobiegać utracie wpływów z pełnych opłat za
bilety; są one mniej restrykcyjne niż APEX i PEX i pozwalają np. na przerwy w
podróży (stopovers), jeżeli zostały one uwzględnione w momencie rezerwacji; są
droższe niż APEX i PEX, ale są w całości zwracane, jeśli nie zostały wykorzystane
6
Obsługa ruchu turystycznego
Ferry (prom)
Statek wykorzystywany do transportu pasażerów, towarów i pojazdów na ustalonej
trasie między dwoma punktami, zwykle w poprzek rzeki, jeziora lub innego akwenu;
Formularz jazdy
Obowiązuje w Krajach nie będących członkami UE (awers i rewers, na której
przewoz
nik wypełnia listę pasażerów  nazwisko i imię)
Formularz podróży
Obowiązuje w krajach członkowskich UE. Załącznikiem do niego winna być lista
uczestników wycieczki, sporządzona przez organizatora podróży
Full bard (FB)
Świadczenie dotyczące wyżywienia turystów, w skład którego wchodzą zwykle trzy
posiłki dziennie  śniadanie, obiad i kolacja
Gate
 bramka , wejście oznaczone numerem miejsca spotkania pasażerów danego rejsu
przed wejściem do samolotu
GPK
Graniczny Punkt Kontrolny polskiej Służby Granicznej, odpowiednik Immigration
Sernice
Grupa turystyczna
Zespół większej ilości osób (od kilku do kilkuset) zebranych świadomie i celowo, w
celu odbycia wspólnego podróżowania, na ogół nastawionych na poznanie danego
kraju, jego części lub wybranych regionów świata
Guide
Przewodnik - osoba zawodowo oprowadzajÄ…ca grupy wycieczkowe po wybranych
obszarach, miejscowościach i obiektach oraz udzielająca o nich informacji
7
Obsługa ruchu turystycznego
Half bard (HB)
Świadczenie dotyczące wyżywienia turystów, w skład którego wchodzą dwa posiłki
dziennie, najczęściej śniadanie i tzw. obiadokolacja
Heritage tourism (krajoznawstwo)
Turystyka o ukierunkowanych zainteresowaniach, koncentrująca się na podróżach do
miejsc występowania walorów dziedzictwa
Home stay
Åšwiadczenie turystyczne, polegajÄ…ce na zakwaterowaniu zainteresowanego u
konkretnej rodziny, u której się żywi, spędza z nimi wspólnie czas, bywa u ich
znajomych itp. Ta forma turystyki bardzo zbliża ludzi, szczególnie popularna na
zachodzie Europy i w USA
Hotel
Obiekt posiadający co najmniej 10 pokoi, w tym większość miejsc w pokojach
jedno i dwuosobowych, świadczący szeroki zakres usług związanych z pobytem
klientów. Ustawa o usługach turystycznych z 29.08.1997 r. (Dz. U. Nr 133 poz. 884
z póz
niejszymi zmianami) przewiduje pięć kategorii oznaczonych gwiazdkami.
Identyfikator pilota wycieczek
Noszony w widocznym miejscu podczas pełnienia obowiązków jest wraz z
legitymacją potwierdzeniem posiadania uprawnień pilota (foliowany arkusz papieru
o formacie 10,5 x 7,5 cm, w kolorze białym; poza zdjęciem zawiera wpisy w
językach polskim i angielskim określające: wojewodę lub marszałka województwa,
numer identyfikatora, imię i nazwisko, stwierdzenie, że jest pilotem, ważność
identyfikatora)
Impreza turystyczna
co najmniej dwie usługi turystyczne tworzące jednolity program i objęte wspólną
ceną, jeżeli usługi te obejmują nocleg lub trwają ponad 24 godziny albo jeżeli
program przewiduje zmianÄ™ miejsca pobytu.
8
Obsługa ruchu turystycznego
Incentive travel/tourism (turystyka motywacyjna)
Podróże pracowników, sprzedawców lub agentów opłacane przez przedsiębiorstwo
w ramach nagrody za realizację odpowiedniej sprzedaży lub innych zadań za
wyróżniające się osiągnięcia lub jako zachęta na przyszłość; specjalistyczne
przedsiębiorstwa nazywane incentive companies zajmują się organizowaniem dla
klientów programów motywacyjnych, a wiele linii lotniczych oferuje zniżkowe ceny
znane jako motywacyjne (incentive fares)
Inclusive tour  IT (podróż zryczałtowana)
Pakiet składający się z transportu i noclegu, a często także innych usług (sevices)
podróżniczych, takich jak zwiedzanie, sprzedawanych jako wakacje za
zryczałtowaną cenę, która zazwyczaj jest znacznie niższa niż gdyby konsument
rezerwował poszczególne elementy oddzielnie; lotnicze podróże zryczałtowane są
najbardziej znaną formą, ale w praktyce podróże zryczałtowane mogą obejmować
dowolną formę transportu i zakwaterowania w połączeniu z różnymi innymi
usługami; przeciwieństwo do exclusive
Incoming
Popularna nazwa turystyki przyjazdowej
Karta pobytu gościa w obiekcie hotelowym
(ang. Card of residence, niem. Afenthaltskarte), jest podstawą wydania usług 
klucza, śniadania itp.; umożliwia poruszanie się w danej miejscowości bez paszportu
Kemping
obiekt strzeżony, umożliwiający nocleg w namiotach, i przyczepach
samochodowych, domkach turystycznych lub innych obiektach stałych, oraz
przyrządzanie posiłków i parkowanie samochodów.
Ustawa o usługach turystycznych z 29.08.1997 r. (Dz. U. Nr 133 poz. 884 z
póz
niejszymi zmianami) przewiduje cztery kategorie oznaczone gwiazdkami.
9
Obsługa ruchu turystycznego
Klient
osoba, która poza przedmiotem swojej działalności gospodarczej zamierza zawrzeć
lub zawarła umowę o świadczenie usług turystycznych, na swoją rzecz lub na rzecz
innej osoby, jak też osoba, na rzecz której umowa została zawarta, a także osoba,
której przekazano prawo do korzystania z usług turystycznych objętych zawartą
uprzednio umowÄ….
Kody biletowe (ticketing code)
Jednoliterowe standardowe skróty, ustalone przez IATA, umieszczane na bilecie i
informujące o różnych cechach lotu, takich jak: klasa usługi (F  pierwsza, C 
club/business, Y  ekonomiczna), czas: (np. N  noc, W  weekend, X  dzień
roboczy), rodzaj taryfy: (np. E  wycieczkowa, P  rodzinna, Z  młodzieżowa)
Kontrahent
Partner krajowy lub zagraniczny, z którym biuro turystyczne i pilot współpracuje w
trakcie realizacji zaplanowanych do realizacji usług turystycznych. Na ogół
kontrahentem jest biuro turystyczne lub touroperator
Krajobraz
jest zewnętrznym wyrazem środowiska.
Krajobraz naturalny
jest to krajobraz pierwotny, będący odpowiednikiem środowiska przyrodniczego.
Krajobraz kulturowy
jest to krajobraz będący odpowiednikiem środowiska geograficznego tego, w którym
widać ingerencję człowieka.
Krajobraz przyrodniczy
jest to krajobraz, który w niewielkim stopniu został przekształcony przez człowieka,
i w którym dominują elementy przyrodnicze.
10
Obsługa ruchu turystycznego
Kuszetka
Wagon z miejscami do leżenia, na ogół o niższym standardzie niż wagon sypialny,
np. w jednym przedziale wagonu kuszetkowego jest 6 miejsc do spania w kl. II, a 4
miejsca w kl. I
Legitymacja międzynarodowa
Przysługuje na ogół młodym ludziom w wieku do 26 lat, zarówno uczniom, jak i
studentom. Posiadacze takich legitymacji mogą korzystać z różnego rodzaju zniżek i
udogodnień. Obecnie najpopularniejszymi legitymacjami międzynarodowymi są
ISIC oraz IYC
Limit kilometrów
A
ączna ilość kilometrów przypisana danej imprezie na czas jej trwania, czyli tak
zwany limit ogólny. Często bywa rozbijany na limity dzienne, a także  niezależnie 
na limity przejazdów oraz limit na program.
Lost tickets
Bilety zagubione. Są one traktowane przez linie lotnicze tak jak czeki podróżnicze,
tzn. po zgłoszeniu faktu zaginięcia można otrzymać ich duplikaty, formalnie zależy
to jednak od dobrej woli przewoz
nika
Marina
Mały port morski, rzeczny lub na jeziorze z urządzeniami do cumowania łodzi
motorowych i żaglowych, zwykle zapewniający usługi w zakresie konserwacji i
zaopatrzenia; większość marin posiada keje do krótko- lub długotrwałego
wykorzystania oraz oferuje Å‚odzie w czarter.
Meeting point (miejsce zbiórki)
Oznaczone miejsce znajdujące się w hallach dworców lotniczych, promowych,
kolejowych z przeznaczeniem dla grup podróżnych, grup turystycznych i turystów
indywidualnych
11
Obsługa ruchu turystycznego
Miejscowość turystyczna
jednostka osadnicza, która ze względu na walory turystyczne zagospodarowanie
turystyczne i dostępność komunikacyjną stanowi punkt docelowy lub etapowy
migracji turystycznych.
Miejscówka
Dokument potwierdzajÄ…cy posiadanie miejsca siedzÄ…cego (numerowanego) w danym
środku lokomocji
Mila (mile)
Liniowa jednostka miar, która ma kilka różnych znaczeń, m.in.:
1. mila statutowa, zgodnie z prawem mila w W. Brytanii i w większości krajów
Wspólnoty Narodów odpowiada 1760 jardom lub 5280 stopom, lub ok. 1,609 km,
2. mila geograficzna, łuk odpowiadający jednej minucie mierzonej na równiku, równa
6087 stóp lub w przybliżeniu 1,852 km,
3. mila morska, jedna minuta Å‚uku ustalonego w W.Brytanii na szerokoÅ›ci północnej 48°,
równa 6080 stóp lub 1,15 mili statutowej, lub ok. 1,852 km,
4. międzynarodowa mila morska znana także jako mila powietrzna, stosowana w Stanach
Zjednoczonych i innych krajach, równa 6076 stóp lub 1,15 mili statutowej, lub ok.
1,852 km
MOP (miejsce obsługi podróżnych)
Centrum usługowe przy autostradzie; wydzielony teren w pobliżu dróg głównych, o
zróżnicowanym wyposażeniu i funkcjach:
MOP I  o funkcji wypoczynkowej, wyposażone w stanowiska postojowe, jezdnie
manewrowe, urządzenia wypoczynkowe, higieniczno-sanitarne i oświetlenie, Ew.
obiekty małej gastronomii
MOP II  o funkcji wypoczynkowo-usługowej, wyposażone dodatkowo w stację
paliw, stanowiska obsługi pojazdów, urządzenia gastronomiczno-handlowe,
informacjÄ™ turystycznÄ…
12
Obsługa ruchu turystycznego
MOP III  o funkcji wypoczynkowej i usługowej, wyposażone dodatkowo w obiekty
noclegowe (motel, zajazd, gościniec) oraz Ew. w agencję pocztową, bankową,
turystycznÄ…, ubezpieczeniowÄ…
Motel
hotel położony przy drodze, zapewniający możliwość korzystania z usług
motoryzacyjnych i dysponujÄ…cy parkingiem.
Ustawa o usługach turystycznych z 29.08.1997 r. (Dz. U. Nr 133 poz. 884 z
póz
niejszymi zmianami) przewiduje pięć kategorii oznaczonych gwiazdkami.
National Tourism Organisation  NTO (narodowa organizacja turystyczna)
Nazywana także krajowym urzędem turystycznym, oficjalnie ciało w różnym stopniu
odpowiedzialne za rozwój, promocję i koordynację turystyki w danym kraju,
uznawane, a także do pewnego stopnia finansowane przez rząd; występuje w trzech
różnych formach: rządowej (departament w rządzie), quasi-rządowej (ciało
ustanowione przez rzÄ…d na mocy prawa), pozarzÄ…dowej (dobrowolne
stowarzyszenie).
Obligatory
ObowiÄ…zek, a nawet przymus poddania siÄ™ przez turystÄ™ pewnym procedurom, np.
obowiÄ…zek posiadania wizy, szczepienia, kwarantanny, itp.
Obrót bezgotówkowy
Sposób płatności charakteryzujący się nieużywanie w nim pieniądza. Formami
takiego obrotu sÄ… m.in. przekazy, czeki, przelewy
OB. (only bed)
Termin oznaczający, że w ofercie znajduje się tylko nocleg
Obszar turystyczny
jednostka przestrzenna o jednorodnym typie kompleksu walorów i jednakowej
randze walorów mająca potencjalne warunki rozwoju turystyki.
13
Obsługa ruchu turystycznego
OdwiedzajÄ…cy
osoba, która podróżuje do innej miejscowości poza swoim stałym miejscem pobytu,
dla której celem podróży nie jest podjęcie stałej pracy w odwiedzanej miejscowości
oraz nie korzysta z noclegu.
OK.
Status rezerwacyjny biletu lotniczego potwierdzający prawo pasażera do odbycia
danego lotu
Open
Status biletu lotniczego (kolejowego, promowego, autokarowego) bez potwierdzenia
dnia i godziny powrotu
Open jaw
Typ biletu, na podstawie którego podróż powrotną można odbyć z innego miejsca
niż to, do którego się przyleciało, dzięki temu część trasy można pokonać drogą
lÄ…dowÄ…
Optional
Dodatkowy program poznawczy oferowany odpłatnie danej grupie, sprzedawany
turystom zarówno przez ich biuro macierzyste, jak i kontrahenta zagranicznego
Organizator turystyki (OT)
Przedsiębiorca organizujący imprezę turystyczną; organizator pakietów
turystycznych; pracodawca (zleceniodawca) pilota wycieczek
Organizowanie imprez turystycznych
przygotowanie, oferowanie, realizacja i rozliczenie imprez turystycznych
Oświadczenie
W praktyce obsługi turystycznej pisemne stwierdzenie turysty (ów), dotyczące np.
dobrowolnej rezygnacji z wybranego punktu programu, odłączenia się od grupy w
celu realizacji np. programu indywidualnego, rezygnacji z części świadczeń, itp.
14
Obsługa ruchu turystycznego
Outgoing, outbound tourism
Turystyka wyjazdowa, zagraniczna
Overbooking
Zarezerwowanie lub sprzedanie zbyt dużej liczby miejsc niż jest w same pomieścić
(przyjąć) dany obiekt turystyczny bądz
środek komunikacji, np. sprzedaż większej
liczby miejsc niż liczy dany hotel, więcej biletów lotniczych niż jest miejsc na
pokładzie samolotu. Ma to na celu pokrycie ewentualnych strat w przypadku
anulowania rezerwacji.
Package
Całościowy i kompletny zestaw możliwych świadczeń, z jakimi turystyka może się
spotkać na trasie. Package obejmuje na ogół zakwaterowanie, wyżywienie,
przejazdy, transfery, program, ubezpieczenie.
Park tematyczny (theme park)
Miejsce wyznaczone i eksploatowane w celu zapewnienia rekreacji i rozrywki
odwiedzającym za pomocą różnorodnych atrakcji opartych na wybranym temacie
historycznym lub innym, gdzie świadczy się także usługi gastronomiczne i
handlowe, zwykle z płatnym wstępem; dobrze znane przykłady to Disneylandy
Paszport
Dokument potwierdzający tożsamość, upoważniający do przekroczenia granicy
Rzeczypospolitej Polskiej i okresowego przebywania na terenie innych krajów. W
przypadku podróży zagranicznych posiadanie paszportu jest warunkiem koniecznym,
ale nie wystarczającym. Niekiedy bowiem trzeba także mieć wizę, zaproszenie lub
voucher
Paszport blankietowy
Paszport wystawiany przez konsulat danemu turyście w przypadku zagubienia przez
niego paszportu zasadniczego. Paszport blankietowy upoważnia do powrotu do kraju
ojczystego najkrótszą drogą
15
Obsługa ruchu turystycznego
Payment
Formy płatności uzgodnione między partnerami. Określa się w nich termin i sposoby
płatności, a także ich wielkość na poszczególnych etapach płatności, walutę
rozliczenia, sposób bilansowania itp.
Pensjonat
Obiekt posiadający co najmniej 7 pokoi, świadczący dla swoich klientów
całodzienne wyżywienie.
Ustawa o usługach turystycznych z 29.08.1997 r. (Dz. U. Nr 133 poz. 884 z
póz
niejszymi zmianami) przewiduje pięć kategorii oznaczonych gwiazdkami.
PEX  Public Excursion
Specjalna taryfa lotnicza oferowana przez linie lotnicze na przeloty
rozkładowe/rejsowe między określonymi miastami i obwarowana pewnymi
warunkami; np. rezerwacja, zapłata i wystawienie biletu muszą być dokonane w tym
samym czasie, chociaż niekoniecznie z zachowaniem określonego minimalnego
terminu, w którym można dokonać rezerwacji, ponadto stosowane są opłaty za jej
anulowanie
Pojemność turystyczna obszaru (regionu)
Optymalna liczba osób, która może równocześnie przebywać na danym obszarze, po
jego przystosowaniu do tego celu, w warunkach prawidłowego zaspokojenia ich
potrzeb, nie powodujÄ…c negatywnych konsekwencji w walorach turystycznych
środowiska przyrodniczego.
Pola biwakowe
Obiekt nie strzeżony, umożliwiający nocleg w namiocie.
Policja turystyczna
Powołana w wielu recepcyjnych krajach i miastach, - służba, mająca zadanie
pomagać turystom, często też kontroluje posiadanie uprawnień, licencji na
oprowadzanie  przewodnictwo zorganizowanych grup turystycznych
16
Obsługa ruchu turystycznego
Polisa ubezpieczeniowa
Dokument stwierdzający fakt zawarcia umowy o ubezpieczenie pomiędzy
ubezpieczajÄ…cym a towarzystwem ubezpieczeniowo-reasekuracyjnym
(ubezpieczycielem)
Pośrednik turystyczny
przedsiębiorca, którego działalność polega na wykonywaniu, na zlecenie klienta,
czynności faktycznych i prawnych związanych z zawieraniem umów o świadczenie
usług turystycznych.
POT (Polska Organizacja Turystyczna)
Powołana ustawą sejmową w 1999r., państwowa osoba prawna, nadzorowana przez
Ministra właściwego ds. turystyki /obecnie Minister Gospodarki/; główne cele to:
promocja Polski jako kraju atrakcyjnego turystycznie, zapewnianie funkcjonowania i
rozwijania polskiego systemu informacji turystycznej w kraju i na świecie,
planowanie rozwoju i modernizacji infrastruktury turystycznej, współpraca z
samorzÄ…dem terytorialnym, gospodarczym oraz ze stowarzyszeniami w dziedzinie
turystyki
Prepaid Ticket Advice (PTA (zawiadomienie o przedpłacie za bilet)
Zawiadomienie przez agenta lub przewoz
nika, że dana osoba zapłaciła za transport
innej osoby, zwykle z innego miejsca niż to, w którym dokonano zapłaty; dzięki tej
informacji jej odbiorca (przewoz
nik) jest upoważniony do wystawienia biletu
lotniczego
Pro forma  invoice
Wstępna, preliminowana faktura, sygnalizująca kontrahentowi wielkość obciążenia,
jakie będzie musiał ponieść za zamówioną usługę
Program
Precyzyjnie określona przez organizatora ilość, miejsce, czas i jakość, a także forma
zwiedzania (z przewodnikiem lub bez) miejsc oraz obiektów, jakie są zapewnione
grupie  bezpłatnie bądz
za dodatkową opłatą
17
Obsługa ruchu turystycznego
Property Irregularity Report  PIR (zawiadomienie o uszkodzeniu bagażu)
Termin stosowany w transporcie lotniczym w odniesieniu do formularza
wypełnianego na lotnisku przez pasażerów, którzy stracili bagaż; formularz ten
dostarcza linii lotniczej opis bagażu, krótką listę zawartości oraz adres, pod który
powinien być odesłany; jest sprawą ważną, by pasażer nie opuścił lotniska przed
zgłoszeniem straty i wypełnieniem zawiadomienia oraz by w przypadku żądania
kompensaty załączył jego kopię, swój bilet lotniczy oraz identyfikator
bagaży/wywieszkę bagażową (baggale Tag)
Przelew
Forma obrotu bezgotówkowego, realizowana za pośrednictwem banku
Przewodnik
Pracownik obsługi ruchu turystycznego świadczący swoje usługi na rzecz turystów,
głównie przy zwiedzaniu muzeów, zabytków, zespołów miejskich, prowadzący
turystów na szlak nizinny, górski itd.
Rafting
Spływ rwącą górską rzeką na tratwie lub pontonie, zaliczany do sportów
ekstremalnych
Ramadan
Dziewiąty miesiąc roku muzułmańskiego, w którym przestrzega się postu i zdrowy
muzułmanin powyżej 14 roku życia jest zobowiązany powstrzymać się od jedzenia,
picia i palenia od świtu do zachodu słońca; zgodnie z kalendarzem islamskim
ramadan zaczyna się każdego roku około 11 dni wcześniej; jest przestrzegany w
większości krajów na Środkowym Wschodzie, w kilku innych państwach Afryki, w
Turcji i Pakistanie
Rate of Exchange
Wartość pokazująca relacje pomiędzy  najsilniejszymi walutami świata, a także
walutami lokalnymi. Najmniej korzystne relacje wymiany występują w miejscach
18
Obsługa ruchu turystycznego
dużego ruchu turystycznego, np. w hotelach, na lotniskach, w pobliżu miejsc
zabytkowych
Recepcja
Najważniejszy węzeł informacyjno-operacyjny każdego hotelu. Poprzez recepcję
następuje zakwaterowanie i wykwaterowanie grupy, tu zakupuje się dodatkowe
usługi świadczone przez hotel, deponuje klucze, tu też znajduje się sejf depozytowy
Region turystyczny
obszar o wysokich walorach turystycznych, na którym koncentruje się ruch
turystyczny.
Rejon turystyczny
zespół miejscowości turystycznych powiązanych ze sobą wspólnym węzłem
rozrzÄ…dowym ruchu turystycznego i bazÄ… zaopatrzeniowÄ….
Resort (ośrodek turystyczny)
1. miejsce, gdzie ludzie jeżdżą na wakacje i dla rekreacji, stąd ośrodek wakacyjny
(holiday resort); historycznie rzecz biorąc, rozwój turystyki był ściśle związany z
początkami, a następnie rozwojem ośrodków turystycznych; obecnie termin ten
oznacza każdy ośrodek, do którego przyjeżdża duża liczba odwiedzających (visitors),
a stolice są zazwyczaj największymi i najlepiej prosperującymi ośrodkami
turystycznymi w swoich krajach, zwłaszcza w odniesieniu do turystów zagranicznych
2. w Stanach Zjednoczonych i na Karaibach także hotel wypoczynkowy/pensjonat,
zapewniajÄ…cy szeroki zakres rozrywek i urzÄ…dzenia rekreacyjne
Resort representative (pilot-rezydent)
Pracownik touroperatora przebywający w ośrodku turystycznym i stanowiący
formalny punkt kontaktowy między firmą, jej klientami a usługami i urządzeniami
oferowanymi w danym ośrodku oraz zajmujący się aranżowaniem rozrywek i innymi
sprawami organizacyjnymi
Resort tax (lokalny podatek turystyczny)
19
Obsługa ruchu turystycznego
Podatek (tax) nakładany przez władze lub inną agendę na odwiedzających, zwykle w
formie podatku hotelowego lub od pokoju (hotel lub room tax), jako sposób na
zwiększenie dochodów; czasem wpływy z tego podatku wydatkowane są na cele
zwiÄ…zane z turystykÄ…
Rezydent
Pilot przebywający stale (w sezonie) na terenie kraju docelowego i spełniający wiele
funkcji związanych z opieką nad turystami wysyłanymi przez zatrudniającego go
organizatora turystyki, którego reprezentuje wobec kontrahentów zagranicznych i
władz lokalnych
Rooming list
imienny wykaz turystów, przesłany do hotelu odpowiednio wcześniej w celu
przygotowania im zakwaterowania, uwzględniającego między innymi informacje;
kto, z kim ma być zakwaterowany
Room sernice
Obsługa kelnerska do pokoju, usługa piętrowa z rozdzielni piętrowych, dodatkowo
(np. 20%) płatna
Rosom types (rodzaje pokoji)
Adjoining (przylegajÄ…cy), Cabana (przebieralnia), cabin (chata, kabina, kajuta),
connecting rosom (przylegające pokoje), double (podwójny), douplex, efficiency,
lanai; single (pojedynczy), suite (apartament), twin (bliz
niaczy)
Round trip (podróż okrężna)
Synonim podróży powrotnej; dla celów lotnictwa cywilnego Stowarzyszenie
Międzynarodowego Transportu Lotniczego  IATA definiuje podróż okrężną jako
podróż z danego punktu do innego punktu zwrotnego i z powrotem tą samą trasą, bez
względu na to, czy cena w obie strony jest identyczna, lub inna trasą powietrzną niż
trasa z punktu wyruszenia, o ile normalna cena biletu na tej trasie jest identyczna
20
Obsługa ruchu turystycznego
Schedule
Przejazdy, przewozy, przeloty rozkładowe (rejsowe) wykonywane w dłuższym
okresie czasu, ze stałą ich powtarzalnością
Schronisko młodzieżowe
Obiekt przeznaczony do indywidualnej i grupowej turystyki młodzieżowej,
dostosowane do samoobsługi klientów. Ustawa o usługach turystycznych z
29.08.1997 r. (Dz. U. Nr 133 poz. 884 z póz
niejszymi zmianami) przewiduje trzy
kategorie oznaczone cyframi rzymskimi.
Schronisko
Obiekt zlokalizowany poza obszarem zabudowanym, przy szlakach turystycznych,
świadczące minimalny zakres usług związanych z pobytem klientów.
Service
Szeroko rozumiany zestaw czynności, świadczeń i usług, wykonywanych na rzecz
turysty przez przewoz
ników, touroperatorów, agencje turystyczne, hotele,
przewodników, pilotów itp.
Sercvice included
Termin oznaczający, że w opłacie za usługę znajduje się też napiwek dla personelu
(zwykle 10-15%)
Shuttle (wahadło)
Usługi transportowe świadczone z dużą częstotliwością między dwoma punktami o
znacznym nasileniu ruchu, na które nie jest wymagana rezerwacja; linie lotnicze,
które świadczą usługi wahadłowe, zazwyczaj oferują krótki czas zgłaszania się na
lotnisko (check in time) w stosunku do terminu odlotu, a niektórzy podstawiają
dodatkowy transport, jeśli dany lot ma komplet pasażerów, np. usługi British
Airways na trasach między Londynem a kilkoma miastami Wielkiej Brytanii
21
Obsługa ruchu turystycznego
Sightseeing
Wycieczka - zwiedzanie miast, skupisk urbanistycznych lub miejsc krajobrazowych,
najczęściej w formie objazdu autokarowego, raczej bez opuszczania pojazdu.
Zadaniem sightseeingu jest ogólne zapoznanie turystów z danym fragmentem trasy,
bez chodzenia w szczegóły poznawcze
Son et Lumiere  światło i dz
więk
Spektakl wykorzystujący efekty świetlne i dz
więkowe w celu spotęgowania wrażenia
i objaśnienia wielu miejsc dziedzictwa; najbardziej interesującymi przykładami są
wielojęzyczne prezentacje w takich miejscach, jak Akropol w Atenach, Forum
Romanum w Rzymie i piramidy w Gizie
Stand-by (SA)
Status rezerwacyjny, zobowiązujący pasażera do wykupu biletu maksimum na 72
godziny przed odlotem samolotu, w przypadku zwolnionych miejsc (No Show)
Stopover (przerwa w podróży)
Zwykle zaplanowana przerwa w podróży uzgodniona wcześniej z przewoz
nikiem
Study tour
Specjalistyczna grupa poznawcza, nastawiona na ukierunkowane zwiedzanie danego
kraju, składająca się z osób dysponujących wiedzą w temacie stanowiącym wiodący
motyw zwiedzania, np. przedstawicieli biur turystycznych, ośrodków promocji,
dziennikarzy
Suite (apartament)
Zestaw łączonych pokoi składający się z jednej lub więcej sypialni i salonów, a
czasem także z dodatkowych pokoi, takich jak jadalnia; termin ten używany jest
także w odniesieniu do dużego pokoju z wydzielonym obszarem do spania i pobytu
dziennego, zwanego junior suite
22
Obsługa ruchu turystycznego
Survival
Umiejętność przeżycia, przetrwania, zaadoptowania się do ciężkich warunków,
radzenie sobie w trudnych sytuacjach, również w tych zagrażających życiu i zdrowiu
Szlak turystyczny
Pieszy, kolarski, motorowy, wodny, narciarski  droga lub ścieżka prowadząca przez
atrakcyjne obszary, miejscowości i obiekty turystyczne, przystosowana do potrzeb
określonych form wędrówek turystycznych
Szwedzki stół
Samoobsługowy bufet, z którego turysta ma prawo korzystać bez ograniczeń,
przyjęte jest też, że nie wynosi się posiłków w celu ich konsumpcji na zewnątrz
Åšrodowisko przyrodnicze
jest to zespół warunków naturalnych istniejących na określonym obszarze.
Åšrodowisko geograficzne
jest to środowisko przyrodnicze przekształcone przez człowieka  pola uprawne, wsie,
miasta, drogi itd.
Taryfa
Opłata za przelot lotniczy między dwoma lub kilkoma portami lotniczymi, związana
głównie z okresem ważności biletu lotniczego. Do najpopularniejszych taryf należy
m.in.: taryfa roczna, taryfa trzymiesięczna  wycieczkowa, taryfa trzymiesięczna 
pex, taryfa jednomiesięczna  superpex. Taryfy dzielą się również na   w jedną
stronę (OW) oraz powrotną (RT). Istnieje też tania taryfa, tzw. młodzieżowa.
Tip (napiwek)
Kwota płacona przez klienta dobrowolnie, jako dodatek do normalnej ceny, osobie
świadczącej usługi osobiste w zakresie gastronomii, fryzjerstwa, przewozu taksówką,
w zależności od zadowolenia ze świadczonej usługi i od panujących zwyczajów
23
Obsługa ruchu turystycznego
Toll (myto)
Opłata nakładana na użytkowników niektórych dróg, mostów, kanałów i innych
trwałych szlaków, która powinna pokryć koszty ich budowy i/lub utrzymania
Tour leader
(niem. Reiseleiter, -rin) pilot zagranicznej grupy turystycznej przejazdowej lub
wyjazdowej; w Anglii courier, w Ameryce Północnej tour conductor, direktor,
manager
Tourist tax (podatek od turystów)
Dowolny rodzaj cła, opłaty obowiązkowej lub podatku (tax) pobierany przez rząd
(government), centralny lub lokalny, ich przedstawicieli lub inne władze od
odwiedzajÄ…cych w takich formach, jak podatek wyjazdowy lub wjazdowy (departure
lub estry tax), lokalny podatek turystyczny (resort tax) lub podatek od
odwiedzajÄ…cych (visitor tax)
Transfer
Przemieszczenie grupy turystów, na ogół autokarem i na krótkich dystansach
pomiędzy poszczególnymi, nie skomunikowanymi odcinkami podróży, np. z dworca
kolejowego lub lotniska do hotelu, z hotelu na prom
Tranzyt
Przejazd przez obce państwo, na ogół bez noclegu, w drodze do kraju docelowego
Touroperator
Przedsiębiorca organizujący imprezę turystyczną. Biuro podróży, którego działalność
polega na tworzeniu masowego produktu. Przez branżę turystyczną używane są dwa
określenia: touroperator i organizator turystyki. Do jego obowiązków należy
tworzenie programów, zamawianie świadczeń, zatrudnianie pilotów, zabezpieczanie
transportu zgodnego z programem, realizowanie i rozliczanie zamówionych usług
Turysta
24
Obsługa ruchu turystycznego
osoba, która podróżuje do innej miejscowości poza swoim stałym miejscem pobytu na
okres nie przekraczający 12 miesięcy, dla której celem podróży nie jest podjęcie stałej
pracy w odwiedzanej miejscowości i która korzysta z noclegów przynajmniej przez
jednÄ… noc.
Turystyka
Całość zjawisk i stosunków dotyczących podróży i krótkotrwałych pobytów poza
miejscem stałego zamieszkania, przedsiębranych nie w celach zarobkowych (W.
Hunziker  1951 r.)
Turystyka
zawiera wszelką działalność związaną z czasowym, krótkotrwałym przenoszeniem
się osób do miejsc odległych od ich stałego miejsca zamieszkania i pracy, i obejmuje
działania tych osób podczas ich pobytu w tych miejscach (wg Londyńskiego
Towarzystwa Turystycznego)
Umowa-zlecenie
Najczęstsza forma angażowania pilota do obsługi grupy turystycznej, pilot jako
zleceniobiorca zobowiÄ…zuje siÄ™ w stosunku do biura turystycznego (zleceniodawcy)
do wykonania całego szeregu czynności mających na celu pełne i satysfakcjonujące
turystów zrealizowanie danej imprezy
Urządzenia turystyczne  urządzenia, których podstawową funkcją jest obsługa ruchu
turystycznego,
Urządzenia paraturystyczne  urządzenia przeznaczone dla innych potrzeb społeczno -
gospodarczych, z których turyści korzystają jako jedna z grup użytkowników
(urządzenia ogólnomiejskie, komunikacja miejska, służba zdrowia, usługi pocztowe i
telekomunikacyjne, służby porządkowe itp.)
Usługi hotelarskie  krótkotrwałe, ogólnie dostępne wynajmowanie domów, mieszkań,
pokoi, miejsc noclegowych, a także miejsc pod ustawianie namiotów lub przyczep
samochodowych oraz świadczenie w obrębie obiektu usług z tym związanych.
25
Obsługa ruchu turystycznego
Usługi turystyczne
usługi przewodnickie, usługi hotelarskie oraz wszystkie inne usługi świadczone
turystom lub odwiedzajÄ…cym.
Voucher
Dokument rozliczeniowy między danym biurem a jego kontrahentami, precyzyjnie
określający ilość, jakość oraz strukturę świadczeń zamawianych i realizowanych,
takich jak program, wyżywienie, zakwaterowanie, transfery itp.
Wagon sypialny
Wagon z miękkimi miejscami do spania, z pełnym kompletem pościeli, o wyższym
standardzie niż wagon z miejscami do leżenia (kuszetka)
Wahadło
Przewiezienie grupy turystów z kraju do miejsca odpoczynku i przebywającej tam
grupy z powrotem do kraju pod opiekÄ… pilota; tego typu przewozy wymagajÄ…
odpowiednich zezwoleń dla firmy przewozowej, wystawianych na precyzyjnie
określoną trasę
Waiting list (WL)
Status rezerwacyjny dla pasażerów z wykupionymi biletami, oznaczający, iż odbędą
przelot (przejazd) z chwilÄ… posiadania przez przewoz
nika wolnych miejsc
Waluta
Płatnicze środki zagraniczne, występujące w postaci gotówkowej (pieniądza)
Wiza
Pisemne zezwolenie wystawione przez przedstawicielstwo konsularne państwa, do
którego dany turysta się udaje, będące warunkiem koniecznym (ale nie
wystarczającym) do wjazdu na terytorium tego państwa
26
Obsługa ruchu turystycznego
Wiza administracyjna
Dokument wystawiany przez administrację państwową bądz
policjÄ™, nakazujÄ…cy jej
posiadaczowi puścić kraj w ciągu krótkiego, określonego czasu. Powodem
wystawienia wizy administracyjnej jest ciężkie naruszenie norm prawnych
obowiÄ…zujÄ…cych w danym kraju
Wycieczka  rodzaj imprezy turystycznej, której program obejmuje zmianę miejsca pobytu
jej uczestników i usługę przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek.
Zagospodarowanie turystyczne  jest to zespół obiektów i urządzeń stanowiących
wyposażenie określonego terenu umożliwiających zaspokojenie potrzeb ruchu
turystycznego: /baza komunikacyjna, baza noclegowa, baza żywieniowa
(gastronomiczna), baza towarzyszÄ…ca. Inaczej ujmujÄ…c zagospodarowanie
turystyczne - jest to działalność mająca na celu przystosowanie środowiska
geograficznego dla potrzeb turystyki.
Zaliczka
Kwota pieniężna pobierana przez pilota w celu regulowania różnego typu należności
gotówkowych, jakie są spodziewane do opłacenia na trasie grup turystycznych. Na
ogół zaliczki są przeznaczone na opłatę przewodników, biletów komunikacji
miejskiej itp.
Zielona karta (ang. Green card)
Polisa będąca dowodem ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej (OC)
posiadacza lub kierujÄ…cego pojazdem mechanicznymm za szkody wyrzÄ…dzone
osobom trzecim, powstałe poza granicami RP w związku z ruchem pojazdu
wyszczególnionego w polisie. Zielonej karty żądają od kierowców funkcjonariusze
straży granicznej (wraz z dowodem rejestracyjnym pojazdu).
Zniżka
Rodzaj ulgi oferowanej turyście na określone rodzaje świadczeń, np. przeloty
lotnicze lub kolejowe, wejścia do muzeów itd. Podstawą do uzyskania zniżki jest
posiadanie legitymacji międzynarodowej, upoważniającej do takowej, np. ISIC oraz
IYC lub innych uprawnień zniżki dla stałych klientów
27