Ćwiczenie nr 1
Temat:
Wprowadzenie do epidemiologii.
Podstawowe pojęcia i zakresy badań
współczesnej epidemiologii.
Definicje i przyczyny niepełnosprawności.
Promocja zdrowia. Profilaktyka. Znaczenie
wybranych czynników środowiska na
zdrowie jednostki i populacji. Triada
epidemiologiczna.
Autor: dr n. med. Halina Piecewicz-Szczęsna
Katedra i Zakład Epidemiologii, Uniwersytet Medyczny w Lublinie
Ćwiczenie nr 1
Temat:
Wprowadzenie do epidemiologii.
Podstawowe pojęcia i zakresy badań
współczesnej epidemiologii.
Definicje i przyczyny niepełnosprawności.
Promocja zdrowia. Profilaktyka. Znaczenie
wybranych czynników środowiska na
zdrowie jednostki i populacji. Triada
epidemiologiczna.
Autor: dr n. med. Halina Piecewicz-Szczęsna
Katedra i Zakład Epidemiologii, Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Literatura
1. Jędrychowski W.: Epidemiologia w medycynie
klinicznej i zdrowiu publicznym. Wyd. UJ, Kraków 2010.
2. Jędrychowski W.: Podstawy epidemiologii. Metody badań
oraz materiały ćwiczeniowe. Wyd. UJ, Kraków 2002.
3. Jędrychowski W.: Epidemiologia. Wprowadzenie. Metody
badań. PZWL, Warszawa 1999.
4. Holzer J.: Demografia. PWE, Warszawa 2003.
Moja propozycja
"Epidemiologia w pigułce"
1. Leksykon epidemiologiczny. PZH, Warszawa 2008.
Literatura
1. Jędrychowski W.: Epidemiologia w medycynie
klinicznej i zdrowiu publicznym. Wyd. UJ, Kraków 2010.
2. Jędrychowski W.: Podstawy epidemiologii. Metody badań
oraz materiały ćwiczeniowe. Wyd. UJ, Kraków 2002.
3. Jędrychowski W.: Epidemiologia. Wprowadzenie. Metody
badań. PZWL, Warszawa 1999.
4. Holzer J.: Demografia. PWE, Warszawa 2003.
Moja propozycja
"Epidemiologia w pigułce"
1. Leksykon epidemiologiczny. PZH, Warszawa 2008.

Propozycje łatwo dostępne:
w Internecie
1. Podstawowe informacje o rozwoju demograficznym Polski do 2013r.
Wyniki badań. GUS, Warszawa 2014.
Propozycje łatwo dostępne:
w Internecie
1. Podstawowe informacje o rozwoju demograficznym Polski do 2013r.
Wyniki badań. GUS, Warszawa 2014.
http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/L_podst_inf_o_rozwoju_dem_pl_d
o_2013.pdf
2. Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania. PZH, Warszawa
2012.
http://www.pzh.gov.pl/page/fileadmin/user_upload/statystyka/Raport_stan
u_zdrowia_2012.pdf
3. Stan zdrowia ludności Polski w 2009r. GUS, Warszawa 2011.
http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/ZO_stan_zdrowia_2009.pdf
4. Meldunki Epidemiologicznie Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego.
http://www.pzh.gov.pl/page/index.php?id=10
5. Stan sanitarny kraju 2012 GIS
http://www.gis.gov.pl/ckfinder/userfiles/files/Stan%20Sanitarny%20za%20
rok%202012_www.pdf
6. BeagleholeR. , Bonita R.: Podstawy Epidemiologii. WHO Genewa 1993:
http://whqlibdoc.who.int/publications/1993/8386052716_pol.pdf
lub nowsza wersja angielska z 2006:
http://whqlibdoc.who.int/publications/2006/9241547073_eng.pdf
W Bibliotece UM
5. Jabłoński L. (red.): Epidemiologia. Wyd. Folum, Lublin 1999.

"I hate definitions"
-Benjamin Disraeli (1804-1881)
"I hate definitions"
-Benjamin Disraeli (1804-1881)

Epidemiologia
grec. epi
"nad", demos
"ludność", logos-
"nauka"
lub
grec. epidemia
"choroba nagminna"; logos

"nauka"
Epidemiologia
grec. epi
"nad", demos
"ludność", logos-
"nauka"
lub
grec. epidemia
"choroba nagminna"; logos

"nauka"

Epidemiologia -dział nauki, który zajmuje się badaniem
wpływu różnych czynników i warunków środowiskowych na
częstość i rozpowszechnienie się chorób zakaźnych i
niezakaźnych lub problemów zdrowotnych (wg Maxcyęego).
-nauka o występowaniu i uwarunkowaniach chorób, zaburzeń
zdrowia i zjawisk zdrowotnych w określonych populacjach
ludzkich oraz system działań wykorzystujących uzyskane
informacje do zmniejszenia problemów zdrowotnych w
populacji (wg Lasta).
-dział medycyny, nauka o przyczynach i prawach powstawania
oraz szerzenia się wszystkich chorób w populacji ludzkiej, o
ich natężeniu i zapobieganiu im (L.Jabłoński,2002, AMw Lublinie).
-nauka i dział medycyny praktycznej zajmująca się badaniem
występowania i szerzenia się chorób oraz różnorodnych
stanów epidemiologicznych w populacji ludzi, badaniem
czynników i warunków wpływających na ich powstanie i
rozmieszczenie, a także metodami ich zwalczania i
zapobiegania lub eliminacji (Leksykon epidemiologiczny,2008, PZH).
Epidemiologia -dział nauki, który zajmuje się badaniem
wpływu różnych czynników i warunków środowiskowych na
częstość i rozpowszechnienie się chorób zakaźnych i
niezakaźnych lub problemów zdrowotnych (wg Maxcyęego).
-nauka o występowaniu i uwarunkowaniach chorób, zaburzeń
zdrowia i zjawisk zdrowotnych w określonych populacjach
ludzkich oraz system działań wykorzystujących uzyskane
informacje do zmniejszenia problemów zdrowotnych w
populacji (wg Lasta).
-dział medycyny, nauka o przyczynach i prawach powstawania
oraz szerzenia się wszystkich chorób w populacji ludzkiej, o
ich natężeniu i zapobieganiu im (L.Jabłoński,2002, AMw Lublinie).
-nauka i dział medycyny praktycznej zajmująca się badaniem
występowania i szerzenia się chorób oraz różnorodnych
stanów epidemiologicznych w populacji ludzi, badaniem
czynników i warunków wpływających na ich powstanie i
rozmieszczenie, a także metodami ich zwalczania i
zapobiegania lub eliminacji (Leksykon epidemiologiczny,2008, PZH).

Epidemiologia
-nauka o rozpowszechnieniu, czyli o
częstości występowania i rozmieszczenia
chorób, inwalidztwa, zgonów i
ewentualnych innych zjawisk
biologicznych w populacjach ludzkich oraz
o czynnikach wpływających na ich
rozmieszczenie lub warunkujących ich
występowanie.
Określając rozmiary problemów
zdrowotnych społeczeństwa,
epidemiologia służy do oceny wyników
działalności leczniczej i profilaktycznej
(Kostrzewski J.).
Epidemiologia
-nauka o rozpowszechnieniu, czyli o
częstości występowania i rozmieszczenia
chorób, inwalidztwa, zgonów i
ewentualnych innych zjawisk
biologicznych w populacjach ludzkich oraz
o czynnikach wpływających na ich
rozmieszczenie lub warunkujących ich
występowanie.
Określając rozmiary problemów
zdrowotnych społeczeństwa,
epidemiologia służy do oceny wyników
działalności leczniczej i profilaktycznej
(Kostrzewski J.).

Główne zadania epidemiologii
-ocena stanu zdrowia populacji;
-stworzenie naukowych podstaw
zwalczania chorób poprzez określone
programy ochrony zdrowia społecznego.
Podmiotem badania w epidemiologii jest
populacja ludzka.
Populację tę można zdefiniować w terminach geograficznych lub
innych, na przykład jako określoną grupę pacjentów szpitalnych lub
pracowników zakładu pracy tworzących jednostkę badania.
Główne zadania epidemiologii
-ocena stanu zdrowia populacji;
-stworzenie naukowych podstaw
zwalczania chorób poprzez określone
programy ochrony zdrowia społecznego.
Podmiotem badania w epidemiologii jest
populacja ludzka.
Populację tę można zdefiniować w terminach geograficznych lub
innych, na przykład jako określoną grupę pacjentów szpitalnych lub
pracowników zakładu pracy tworzących jednostkę badania.

Cele epidemiologii:
� badanie stanu zdrowia populacji i jego dynamiki,
� ocena częstości występowania chorób, zakażeń,
� poszukiwanie czynników etiologicznych,
związków między chorobą a narażeniem na
czynniki ryzyka,
� badanie skutków występowania choroby,
� opracowanie zasad profilaktyki,
� po wprowadzeniu w życie
monitorowanie,
� określenie efektywności, kosztów, strategii
ochrony zdrowia.
Cele epidemiologii:
� badanie stanu zdrowia populacji i jego dynamiki,
� ocena częstości występowania chorób, zakażeń,
� poszukiwanie czynników etiologicznych,
związków między chorobą a narażeniem na
czynniki ryzyka,
� badanie skutków występowania choroby,
� opracowanie zasad profilaktyki,
� po wprowadzeniu w życie
monitorowanie,
� określenie efektywności, kosztów, strategii
ochrony zdrowia.

Działy epidemiologii
� Epidemiologia ogólna
� Epidemiologia szczegółowa
� Epidemiologia historyczna
� Epidemiologia opisowa
� Epidemiologia doświadczalna
� E. chorób zakaźnych
� E. środowiskowa
� E. katastrof i in.
Działy epidemiologii
� Epidemiologia ogólna
� Epidemiologia szczegółowa
� Epidemiologia historyczna
� Epidemiologia opisowa
� Epidemiologia doświadczalna
� E. chorób zakaźnych
� E. środowiskowa
� E. katastrof i in.

Definiowanie zdrowia (salubritas, health)
� jest to dynamiczny proces odnoszący się do
"pełnego fizycznego, psychicznego i społecznego
dobrostanu człowieka, a nie wyłącznie brak
choroby czy niedomagania" (według ekspertówWHO)
� "jak najdłuższa możliwość samodzielnego i
twórczego życia bez choroby i niepełnosprawności,
ale i nawet z nimi jeżeli nie da się ich
wyeliminować". (Światowe Zgromadzenie Zdrowia,Alma-Atta,
1977r.)
� jako "potencjał jednostkowy i społeczny"; zdrowie
nie jest celem, lecz środkiem, potencjałem, dzięki
któremu człowiek w zdrowiu i chorobie ma szansę
na poprawęjakości swego życia (Ottawa, 1986 r.)
Definiowanie zdrowia (salubritas, health)
� jest to dynamiczny proces odnoszący się do
"pełnego fizycznego, psychicznego i społecznego
dobrostanu człowieka, a nie wyłącznie brak
choroby czy niedomagania" (według ekspertówWHO)
� "jak najdłuższa możliwość samodzielnego i
twórczego życia bez choroby i niepełnosprawności,
ale i nawet z nimi jeżeli nie da się ich
wyeliminować". (Światowe Zgromadzenie Zdrowia,Alma-Atta,
1977r.)
� jako "potencjał jednostkowy i społeczny"; zdrowie
nie jest celem, lecz środkiem, potencjałem, dzięki
któremu człowiek w zdrowiu i chorobie ma szansę
na poprawęjakości swego życia (Ottawa, 1986 r.)

Czynniki ryzyka
-to zjawiska, które mogą z wysokim
prawdopodobieństwem i będą oddziaływać na
poz iom zdro wia jedno stki i populacji.
Powinny być dobrze scharakteryzowane i
opisane. Do podstawowych można zaliczyć:
� Czynniki makrośrodowiskowe (zmiany sezonowe, zjawiska
zachodzące w atmosferze, wahania stabilizacjispołecznej),
� Czynniki mikrośrodowiskowe (rodzina, sytuacja bytowa,
miejsce zamieszkania, rodzaj wykonywanej pracy).
Czynniki ryzyka
-to zjawiska, które mogą z wysokim
prawdopodobieństwem i będą oddziaływać na
poz iom zdro wia jedno stki i populacji.
Powinny być dobrze scharakteryzowane i
opisane. Do podstawowych można zaliczyć:
� Czynniki makrośrodowiskowe (zmiany sezonowe, zjawiska
zachodzące w atmosferze, wahania stabilizacjispołecznej),
� Czynniki mikrośrodowiskowe (rodzina, sytuacja bytowa,
miejsce zamieszkania, rodzaj wykonywanej pracy).

Czynniki wpływające na
zdrowie społeczeństwa
1. prozdrowotny styl życia ponad 50%,
2. uwarunkowania genetyczne 15%,
3. działania środowiska fizycznego w 10%,
(1+2+3=75%, co oznacza to, że w 75% od wiedzy zdrowotnej,wyborów
i postępowania prozdrowotnego i profilaktycznego osoby),
4. działania środowiska społecznego w
15%,
5. opieka zdrowotna tylko ok. 10%.
Źródło:RaportLalonda
Czynniki wpływające na
zdrowie społeczeństwa
1. prozdrowotny styl życia ponad 50%,
2. uwarunkowania genetyczne 15%,
3. działania środowiska fizycznego w 10%,
(1+2+3=75%, co oznacza to, że w 75% od wiedzy zdrowotnej,wyborów
i postępowania prozdrowotnego i profilaktycznego osoby),
4. działania środowiska społecznego w
15%,
5. opieka zdrowotna tylko ok. 10%.
Źródło:RaportLalonda

c.d. Czynniki wpływające na
zdrowie społeczeństwa
� medycyna naprawcza ma najmniejszy udział, bo
tylko 3%,
� dostępność świadczeń w podstawowej opiece
zd row otne j
to 15%,
� dochód narodowy determinujący styl życia ma
największą moc sprawczą -70%,
� środowisko fizyczne w 12% stanowi o dobrym
stanie zdrowia społeczeństwa.
prace badawcze opublikowane przez WHO
c.d. Czynniki wpływające na
zdrowie społeczeństwa
� medycyna naprawcza ma najmniejszy udział, bo
tylko 3%,
� dostępność świadczeń w podstawowej opiece
zd row otne j
to 15%,
� dochód narodowy determinujący styl życia ma
największą moc sprawczą -70%,
� środowisko fizyczne w 12% stanowi o dobrym
stanie zdrowia społeczeństwa.
prace badawcze opublikowane przez WHO

Środowiskoczynniki gospodarza swoiste czynniki
chorobotwórczeTRIADA
EPIDEMIOLOGICZNA
Środowiskoczynniki gospodarza swoiste czynniki
chorobotwórczeTRIADA
EPIDEMIOLOGICZNA

Obecnie wychodzi się z założenia, że
wystąpienie choroby nie można wiązać tylko
z jednym czynnikiem, lecz że stan ten jest
rezultatem interakcji.
Obecnie wychodzi się z założenia, że
wystąpienie choroby nie można wiązać tylko
z jednym czynnikiem, lecz że stan ten jest
rezultatem interakcji.

Współdziałanie czynników
� Addytywny
sumowanie efektów działania
biologicznego dwóch (lub więcej) czynników;
� Synergistyczny
skutek współdziałania dwóch
(lub więcej) czynników jest znacznie większy od
prostego sumowania ich następstw;
� Antagonistyczny
działanie jednego czynnika
"chroni" przed szkodliwym działaniem innego lub
ogranicza szkodliwe działanie.
Współdziałanie czynników
� Addytywny
sumowanie efektów działania
biologicznego dwóch (lub więcej) czynników;
� Synergistyczny
skutek współdziałania dwóch
(lub więcej) czynników jest znacznie większy od
prostego sumowania ich następstw;
� Antagonistyczny
działanie jednego czynnika
"chroni" przed szkodliwym działaniem innego lub
ogranicza szkodliwe działanie.

Oddziaływanie czynników szkodliwych
na zdrowie a profilaktyka
� Osiągnięcia cywilizacyjno-
techniczne
� Czynnik(i) etiologiczne choroby
� Drogi i mechanizmy działania
czynnika na populacje
� Skutki zdrowotne, społeczne,
ekonomiczne
� Skutki wewnątrzpaństwowe i
zewnątrzpaństwowe
Przewidywania i łagodzenia skutków
negatywnego działania. Ochrona
środowiska.
Izolacja i niszczenie czynnika
szkodliwego, metody ochrony przed
jego działaniem.
Przerwanie dróg szerzenia się
zakażeń i blokowanie działania
czynnika w organizmie.
Szeroki zakres profilaktyki swoistej
(celowanej) i nieswoistej (ogólnej).
Prognozowanie, opracowanie planów
rozwoju ekonomiczno-społecznego
Oddziaływanie czynników szkodliwych
na zdrowie a profilaktyka
� Osiągnięcia cywilizacyjno-
techniczne
� Czynnik(i) etiologiczne choroby
� Drogi i mechanizmy działania
czynnika na populacje
� Skutki zdrowotne, społeczne,
ekonomiczne
� Skutki wewnątrzpaństwowe i
zewnątrzpaństwowe
Przewidywania i łagodzenia skutków
negatywnego działania. Ochrona
środowiska.
Izolacja i niszczenie czynnika
szkodliwego, metody ochrony przed
jego działaniem.
Przerwanie dróg szerzenia się
zakażeń i blokowanie działania
czynnika w organizmie.
Szeroki zakres profilaktyki swoistej
(celowanej) i nieswoistej (ogólnej).
Prognozowanie, opracowanie planów
rozwoju ekonomiczno-społecznego

Choroba
-ogólne określenie każdego odstępstwa
od stanu określanego jako pełnia zdrowia
organizmu.
Dokładne sprecyzowanie stanu
określanego jako choroba jest równie
trudne jak określenie stanu pełni zdrowia,
gdyż podlega subiektywnej ocenie.
Choroba
-ogólne określenie każdego odstępstwa
od stanu określanego jako pełnia zdrowia
organizmu.
Dokładne sprecyzowanie stanu
określanego jako choroba jest równie
trudne jak określenie stanu pełni zdrowia,
gdyż podlega subiektywnej ocenie.

Definicje choroby:
Definicja z Polskiego Słownika Medycznego:
Choroba to "reakcja ustroju na
działanie czynnika chorobotwórczego,
prowadząca do wyczerpania zdolności
adaptacyjnych ustroju, do zaburzeń
współdziałania narządów i tkanek, a w
następstwie do zaburzeń czynnościowych i
zmian organicznych w tkankach".
Definicje choroby:
Definicja z Polskiego Słownika Medycznego:
Choroba to "reakcja ustroju na
działanie czynnika chorobotwórczego,
prowadząca do wyczerpania zdolności
adaptacyjnych ustroju, do zaburzeń
współdziałania narządów i tkanek, a w
następstwie do zaburzeń czynnościowych i
zmian organicznych w tkankach".

Jednostka chorobowa

to "związany ze sobą zespół
niekorzystnych dla organizmu
objawów o znanym, określonym
składzie, znanej patogenezie i
znanym obrazie zmian
patomorfologicznych"
Jabłoński L.
Jednostka chorobowa

to "związany ze sobą zespół
niekorzystnych dla organizmu
objawów o znanym, określonym
składzie, znanej patogenezie i
znanym obrazie zmian
patomorfologicznych"
Jabłoński L.

Kolejność i skutki działania
czynników chorobotwórczych
Czynnik etiologiczny
(biologiczne, chemiczne, mechaniczne, genetyczne)
Mechanizmy działania
(zab. przemiany materii w komórkach, zab. funkcji narządów
wewnętrznych, przerwanie ciągłości tkanek)
Skutki działania
(choroba o przebiegu ostrym, przewlekłym)
Następstwa (społeczne)
(wyzdrowienie, inwalidztwo, zgon)
Kolejność i skutki działania
czynników chorobotwórczych
Czynnik etiologiczny
(biologiczne, chemiczne, mechaniczne, genetyczne)
Mechanizmy działania
(zab. przemiany materii w komórkach, zab. funkcji narządów
wewnętrznych, przerwanie ciągłości tkanek)
Skutki działania
(choroba o przebiegu ostrym, przewlekłym)
Następstwa (społeczne)
(wyzdrowienie, inwalidztwo, zgon)

Klasyfikacja następstw choroby
wg ICIDH
Choroba uszkodzenie
niepełnosprawność upośledzenie
(inwalidztwo)
Klasyfikacja następstw choroby
wg ICIDH
Choroba uszkodzenie
niepełnosprawność upośledzenie
(inwalidztwo)

NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ




Niepełnosprawność jest określonym stanem zdrowia
człowieka, który trudno jednoznacznie określić i
zdefiniować.
Osoby te charakteryzują różne sytuacje zdrowotne
ściśle związane z określonymi sytuacjami społecznymi,
występującymi w mikro-i makro środowisku. Bardzo
trudne jest, a często nawet niemożliwe wyznaczenie w
szeregu chorób granicy pojawiania się już cech
niepełnosprawności!
Niepełnosprawność jest określonym stanem zdrowia
człowieka, który trudno jednoznacznie określić i
zdefiniować.
Osoby te charakteryzują różne sytuacje zdrowotne
ściśle związane z określonymi sytuacjami społecznymi,
występującymi w mikro-i makro środowisku. Bardzo
trudne jest, a często nawet niemożliwe wyznaczenie w
szeregu chorób granicy pojawiania się już cech
niepełnosprawności!

Łatwiej jest wyznaczyć te granicę w chorobach,
w których występowanie objawów jest ostre,
w porównaniu z chorobami o przebiegu
przewlekłym, kiedy to początek choroby jest
trudno uchwytny. Sprawia to, że granice
poziomu zdrowia i poszczególnych objawów
chorobowych są zatarte, w związku z czym
bardzo trudne do określenia zakresu niepełnej
sprawności.
Łatwiej jest wyznaczyć te granicę w chorobach,
w których występowanie objawów jest ostre,
w porównaniu z chorobami o przebiegu
przewlekłym, kiedy to początek choroby jest
trudno uchwytny. Sprawia to, że granice
poziomu zdrowia i poszczególnych objawów
chorobowych są zatarte, w związku z czym
bardzo trudne do określenia zakresu niepełnej
sprawności.

Niepełnosprawność
oznacza stan fizyczny, psychiczny lub umysłowy,
powodujący trwałe lub okresowe utrudnienie,
ograniczenie, bądź uniemożliwienie egzystencji.
Źródło: Ustawa o pomocy społecznej2004r.
-jakiekolwiek ograniczenia działania człowieka
bądź brak (w wyniku uszkodzenia) zdolności
wykonywania czynności w sposób normalny lub
w zakresie powszechnie uważanym za normalny.
Źródło: MiędzynarodowaKlasyfikacja Uszkodzeń,
Niepełnosprawnościi Inwalidztwa
Niepełnosprawność
oznacza stan fizyczny, psychiczny lub umysłowy,
powodujący trwałe lub okresowe utrudnienie,
ograniczenie, bądź uniemożliwienie egzystencji.
Źródło: Ustawa o pomocy społecznej2004r.
-jakiekolwiek ograniczenia działania człowieka
bądź brak (w wyniku uszkodzenia) zdolności
wykonywania czynności w sposób normalny lub
w zakresie powszechnie uważanym za normalny.
Źródło: MiędzynarodowaKlasyfikacja Uszkodzeń,
Niepełnosprawnościi Inwalidztwa

Inwalidztwo niepełnosprawnośćInwalidztwo -niedogodność ograniczająca lub
uniemożliwiająca wypełnianie roli życiowej w
stopniu uznanym za normalny. W jego efekcie
obserwujemy ograniczenie lub uniemożliwienie
pełnej integracji ze społeczeństwem.
Źródło: Międzynarodowa Klasyfikacja Uszkodzeń,Niepełnosprawnościi Inwalidztwa
Inwalidztwo niepełnosprawnośćInwalidztwo -niedogodność ograniczająca lub
uniemożliwiająca wypełnianie roli życiowej w
stopniu uznanym za normalny. W jego efekcie
obserwujemy ograniczenie lub uniemożliwienie
pełnej integracji ze społeczeństwem.
Źródło: Międzynarodowa Klasyfikacja Uszkodzeń,Niepełnosprawnościi Inwalidztwa

W k rajach Un ii Eur o p ejskiej p rzy jęta
d efi ni cja o so b y ni ep ełn o sp rawn ej:
jest to osoba, która z powodu urazu, choroby
lub wady wrodzonej ma duże trudności albo nie
jest zdolna wykonywać czynności, które osoba
w tym samym wieku zazwyczaj jest zdolna
wykonywać.
W k rajach Un ii Eur o p ejskiej p rzy jęta
d efi ni cja o so b y ni ep ełn o sp rawn ej:
jest to osoba, która z powodu urazu, choroby
lub wady wrodzonej ma duże trudności albo nie
jest zdolna wykonywać czynności, które osoba
w tym samym wieku zazwyczaj jest zdolna
wykonywać.

Według ekspertó w Org ani zacji Narodó w Zjedno czon ych
osoba niepełnosprawna oznacza człowieka nie
mogącego samodzielnie, częściowo lub całkowicie
zapewnić sobie możliwości normalnego życia,
indywidualnego lub społecznego, na skutek
wrodzonego lub nabytego upośledzenia sprawności
fizycznych lub psychicznych.
Według ekspertó w Org ani zacji Narodó w Zjedno czon ych
osoba niepełnosprawna oznacza człowieka nie
mogącego samodzielnie, częściowo lub całkowicie
zapewnić sobie możliwości normalnego życia,
indywidualnego lub społecznego, na skutek
wrodzonego lub nabytego upośledzenia sprawności
fizycznych lub psychicznych.

Przyczyny niepełnosprawności
� W ocenie stopnia niepełnosprawności, potrzeb
medycznych i społecznych a także perspektyw
zdrowotnych bardzo ważna jest przyczyna niepełnej
sprawności.
� Najogólniej przyczyny niepełnosprawności
można podzielić na dwie duże grupy. Pierwsza
grupa -to przyczyny nabyte, do których
zaliczane są choroby oraz urazy, wypadku i
zatrucia. Druga grupę przyczyn stanowią
choroby genetyczne i następstwa wad
wrodzonych.
Przyczyny niepełnosprawności
� W ocenie stopnia niepełnosprawności, potrzeb
medycznych i społecznych a także perspektyw
zdrowotnych bardzo ważna jest przyczyna niepełnej
sprawności.
� Najogólniej przyczyny niepełnosprawności
można podzielić na dwie duże grupy. Pierwsza
grupa -to przyczyny nabyte, do których
zaliczane są choroby oraz urazy, wypadku i
zatrucia. Druga grupę przyczyn stanowią
choroby genetyczne i następstwa wad
wrodzonych.

c.d. Przyczyny niepełnosprawności
(podział na4 grupy)
1. Wiodącą przyczyną naruszenia sprawności organizmu
wśród osób niepełnosprawnych są choroby nabyte i ich
następstwa. Dotyczą one około 80% osób zaliczanych do
tej populacji.
2. Drugie miejsce w strukturze przyczyn
niepełnosprawności stanowią urazy, wypadki i zatrucia
(około 12% osób).
3. Następstwa wad wrodzonych i choroby genetyczne
dotyczą około 6% osób w populacji niepełnosprawnych.
4. U około 2% osób stwierdza się tzw. niepełnosprawność
skojarzoną, a więc wystąpienie więcej niż jednej przyczyny
prowadzącej do dysfunkcji organizmu.
c.d. Przyczyny niepełnosprawności
(podział na4 grupy)
1. Wiodącą przyczyną naruszenia sprawności organizmu
wśród osób niepełnosprawnych są choroby nabyte i ich
następstwa. Dotyczą one około 80% osób zaliczanych do
tej populacji.
2. Drugie miejsce w strukturze przyczyn
niepełnosprawności stanowią urazy, wypadki i zatrucia
(około 12% osób).
3. Następstwa wad wrodzonych i choroby genetyczne
dotyczą około 6% osób w populacji niepełnosprawnych.
4. U około 2% osób stwierdza się tzw. niepełnosprawność
skojarzoną, a więc wystąpienie więcej niż jednej przyczyny
prowadzącej do dysfunkcji organizmu.

Przyczyny zwiększania się liczby osób
niepełnosprawnych w Polsce:
� Wzrost liczby osób w starszym wieku i starzenie się
populacji.
� wypadków, urazów, i zatruć.
� chorób stawów, układu mięśniowo
kostnego i
tkanki łącznej.
� chorób cywilizacyjnych, tj.: cukrzyca, choroby
układu krążenia, nowotwory, choroby nerwowe i
psychiczne oraz inne
� chorób genetycznych i następstw wad wrodzonych.
Przyczyny zwiększania się liczby osób
niepełnosprawnych w Polsce:
� Wzrost liczby osób w starszym wieku i starzenie się
populacji.
� wypadków, urazów, i zatruć.
� chorób stawów, układu mięśniowo
kostnego i
tkanki łącznej.
� chorób cywilizacyjnych, tj.: cukrzyca, choroby
układu krążenia, nowotwory, choroby nerwowe i
psychiczne oraz inne
� chorób genetycznych i następstw wad wrodzonych.

Przyczyny zwiększania się liczby
osób niepełnosprawnych w świecie
� + slajd 34
� Choroby związane z patologiami społecznymi, takimi jak:
alkoholizm, nałóg palenia tytoniu, zażywanie
narkotyków, lekomania, samobójstwa, przemoc.
� Choroby związane z czynnikiem ubóstwa i biedy,
np. gruźlica płuc, niektóre choroby zakaźne,
niedożywienie i inne.
Przyczyny zwiększania się liczby
osób niepełnosprawnych w świecie
� + slajd 34
� Choroby związane z patologiami społecznymi, takimi jak:
alkoholizm, nałóg palenia tytoniu, zażywanie
narkotyków, lekomania, samobójstwa, przemoc.
� Choroby związane z czynnikiem ubóstwa i biedy,
np. gruźlica płuc, niektóre choroby zakaźne,
niedożywienie i inne.

c.d. Przyczyny zwiększania się liczby osób
niepełnosprawnych w świecie
� Nowe zagrożenia, np. zakażenia wirusem HIV, choroba
AIDS, choroba Creutzfelda-Jakoba (zakażenia
prionowe), zawlekanie chorób zakaźnych z różnych
części świata i inne, trudne do przewidzenia.
� Niepełnosprawność, będąca pochodną dużych
kataklizmów i katastrof, epidemie, wojny.
c.d. Przyczyny zwiększania się liczby osób
niepełnosprawnych w świecie
� Nowe zagrożenia, np. zakażenia wirusem HIV, choroba
AIDS, choroba Creutzfelda-Jakoba (zakażenia
prionowe), zawlekanie chorób zakaźnych z różnych
części świata i inne, trudne do przewidzenia.
� Niepełnosprawność, będąca pochodną dużych
kataklizmów i katastrof, epidemie, wojny.

Niepełnosprawni na świecie
� 10% osób o różnym stopniu i rodzaju
niepełnosprawności.
� 80% z nich żyje w ubogich krajach i ponad połowa
nie ma dostępu do podstawowych udogodnień dla
niepełnosprawnych.
Niepełnosprawni na świecie
� 10% osób o różnym stopniu i rodzaju
niepełnosprawności.
� 80% z nich żyje w ubogich krajach i ponad połowa
nie ma dostępu do podstawowych udogodnień dla
niepełnosprawnych.

Niepełnosprawni w Polsce wg danych GUS Niepełnosprawni w Polsce wg danych GUS
Lata
Niepełnosprawni w %
1978 ok. 12% (wg samooceny
Nar. Spis
Powsz. -badania całościowe)
1988 ok. 14% (wg samooceny
Nar. Spis.
Powsz. -badania całościowe)
2002 14,3 % (wg samooceny
Nar. Spis.
Powsz.
badania całościowe)
2005 16% ogółu społeczeństwa (wg danych
Eurostatu -dane dotyczą tylko osób w
wieku produkcyjnym).
2009 Ok. 25% (badania na próbie
reprezentatywnej
dane dotyczą osób
od 15rż.)


Niepełnosprawność biologiczna według
kryterium unijnego (wg samooceny)w Polsce w
końcu 2009 r.
wg danych GUS
grupa reprezentatywna
� Ograniczając się wyłącznie do populacji osób dorosłych
(w wieku 15 lat i więcej), wskaźnik wyrósł i wyniósł
prawie do 25%, kształtuje się on na nieco niższym
poziomie niż średnia unijna (prawie 26%).
� W porównaniu: 2002r.
14,2% włącznie z dziećmi; 2005

16% (dane dotyczą tylko osób w wieku
produkcyjnym).
� W wielu krajach Europy środkowej i wschodniej udział
osób niepełnosprawnych biologicznie jest dużo wyższy
niż w Polsce, np. w Estonii i na Węgrzech blisko 29%, na
Łotwie
31%, a na Słowacji blisko 33%.
Źródło: Stan zdrowia ludności Polski w 2009r. GUS 2011
Niepełnosprawność biologiczna według
kryterium unijnego (wg samooceny)w Polsce w
końcu 2009 r.
wg danych GUS
grupa reprezentatywna
� Ograniczając się wyłącznie do populacji osób dorosłych
(w wieku 15 lat i więcej), wskaźnik wyrósł i wyniósł
prawie do 25%, kształtuje się on na nieco niższym
poziomie niż średnia unijna (prawie 26%).
� W porównaniu: 2002r.
14,2% włącznie z dziećmi; 2005

16% (dane dotyczą tylko osób w wieku
produkcyjnym).
� W wielu krajach Europy środkowej i wschodniej udział
osób niepełnosprawnych biologicznie jest dużo wyższy
niż w Polsce, np. w Estonii i na Węgrzech blisko 29%, na
Łotwie
31%, a na Słowacji blisko 33%.
Źródło: Stan zdrowia ludności Polski w 2009r. GUS 2011

Liczba osób niepełnosprawnych (prawna i
biologiczna) według kryteriów unijnych,
GUS i ZUS w Polsce pod koniec 2009r.
� W zależności od przyjętego kryterium
niepełnosprawności biologicznej populacja osób
niepełnosprawnych w Polsce wg kryterium GUS może
liczyć od 5,3 mln osób (osoby niepełnosprawne
prawnie + osoby, które deklarowały poważne
ograniczenia)
� do 9 mln osób (wg kryteriów unijnych + każdy kto
deklarował jakiekolwiek ograniczenia).
Źródło: Stan zdrowia ludnościPolskiw 2009r. GUS 2011
Liczba osób niepełnosprawnych (prawna i
biologiczna) według kryteriów unijnych,
GUS i ZUS w Polsce pod koniec 2009r.
� W zależności od przyjętego kryterium
niepełnosprawności biologicznej populacja osób
niepełnosprawnych w Polsce wg kryterium GUS może
liczyć od 5,3 mln osób (osoby niepełnosprawne
prawnie + osoby, które deklarowały poważne
ograniczenia)
� do 9 mln osób (wg kryteriów unijnych + każdy kto
deklarował jakiekolwiek ograniczenia).
Źródło: Stan zdrowia ludnościPolskiw 2009r. GUS 2011

Uwaga: dane dotyczą osób, które posiadają orzeczenie prawne lub/i
ograniczoną zdolność wykonywania czynności, ale tylko w stopniu
poważnym.
Źródło: Stan zdrowia ludnościPolski w2009r. GUS 2011
Uwaga: dane dotyczą osób, które posiadają orzeczenie prawne lub/i
ograniczoną zdolność wykonywania czynności, ale tylko w stopniu
poważnym.
Źródło: Stan zdrowia ludnościPolski w2009r. GUS 2011

Uwaga: dane dotyczą osób, które posiadają orzeczenie prawne lub/i
ograniczoną zdolność wykonywania czynności, ale tylko w stopniu
poważnym.
Źródło: Stan zdrowia ludności Polski w 2009r. GUS 2011
Uwaga: dane dotyczą osób, które posiadają orzeczenie prawne lub/i
ograniczoną zdolność wykonywania czynności, ale tylko w stopniu
poważnym.
Źródło: Stan zdrowia ludności Polski w 2009r. GUS 2011

Główne przyczyny chorobowe w
pierwszorazowych orzeczeniach o
niezdolności do pracy do celów rentowych
(2007r.)
1)Choroby układu krążenia
ok. 24%;
2)Nowotwory
20%;
3)Ch. układu kostno-stawowego
ok. 20%;
4)Zaburzenia psychiczne
ok. 15%;
5)Choroby układu nerwowego
ok. 8%;
6)Choroby układu oddechowego -ok. 4%.
Główne przyczyny chorobowe w
pierwszorazowych orzeczeniach o
niezdolności do pracy do celów rentowych
(2007r.)
1)Choroby układu krążenia
ok. 24%;
2)Nowotwory
20%;
3)Ch. układu kostno-stawowego
ok. 20%;
4)Zaburzenia psychiczne
ok. 15%;
5)Choroby układu nerwowego
ok. 8%;
6)Choroby układu oddechowego -ok. 4%.

Kategorii przejęte w orzecznictwie o
niepełnosprawności
1. Całkowita niezdolność do pracy i
samodzielnej egzystencji
2. Całkowita niezdolność do pracy
3. Częściowa niezdolność do pracy
4. Uprawnienie do świadczenia
rehabilitacyjnego
Kategorii przejęte w orzecznictwie o
niepełnosprawności
1. Całkowita niezdolność do pracy i
samodzielnej egzystencji
2. Całkowita niezdolność do pracy
3. Częściowa niezdolność do pracy
4. Uprawnienie do świadczenia
rehabilitacyjnego

Niepełnosprawność w Polsce

stopnie niepełnosprawności
.20,5% osób ma orzeczenie o znacznym stopniu
niepełnosprawności,
.38,1% -o umiarkowanym,
.37,6% -o lekkim.
Niepełnosprawność w Polsce

stopnie niepełnosprawności
.20,5% osób ma orzeczenie o znacznym stopniu
niepełnosprawności,
.38,1% -o umiarkowanym,
.37,6% -o lekkim.

Absurdy Absurdy

Absurdy Absurdy

Promocja zdrowia
-to proces umożliwiający każdemu
człowiekowi zwiększenie oddziaływania na
własne zdrowie w sensie jego poprawy i
potęgowania.
Na podstawie: First International Conference
on Health Promotion, Ottawa, 21 November 1986
Promocja zdrowia ma obejmować
wszystkich ludzi i dotyczyć ich
codziennego życia.
Promocja zdrowia
-to proces umożliwiający każdemu
człowiekowi zwiększenie oddziaływania na
własne zdrowie w sensie jego poprawy i
potęgowania.
Na podstawie: First International Conference
on Health Promotion, Ottawa, 21 November 1986
Promocja zdrowia ma obejmować
wszystkich ludzi i dotyczyć ich
codziennego życia.

Znaczenie PZ

zwiększenie świadomości i wiedzy społeczeństwa
nt. zdrowia, a w tym dostrzeganie zagrożeń,
propagowanie zdrowia jako wartości,
odpowiedzialności człowieka za swoje zdrowie
dążenie do równowagi między człowiekiem a
otoczeniem i in.
Główne zadania promocji zdrowia -publiczny
udział w określaniu problemów, podejmowanie
decyzji dotyczącej poprawy lub zmiany
czynników warunkujących zdrowie.
Znaczenie PZ

zwiększenie świadomości i wiedzy społeczeństwa
nt. zdrowia, a w tym dostrzeganie zagrożeń,
propagowanie zdrowia jako wartości,
odpowiedzialności człowieka za swoje zdrowie
dążenie do równowagi między człowiekiem a
otoczeniem i in.
Główne zadania promocji zdrowia -publiczny
udział w określaniu problemów, podejmowanie
decyzji dotyczącej poprawy lub zmiany
czynników warunkujących zdrowie.

Działania prozdrowotne zależą od:
� Wiedzy każdej jednostki społeczeństwa o
uwarunkowaniach jej zdrowia oraz umiejętności
dokonywania właściwych wyborów, w tym od wiedzy
decydentów i producentów w zakładach przemysłowych i
rolnych i in.
� Woli zainteresowanego, czyli chęci zachowań
prozdrowotnych i ścisłej realizacji (dokładności) tych
zachowań.
Działania prozdrowotne zależą od:
� Wiedzy każdej jednostki społeczeństwa o
uwarunkowaniach jej zdrowia oraz umiejętności
dokonywania właściwych wyborów, w tym od wiedzy
decydentów i producentów w zakładach przemysłowych i
rolnych i in.
� Woli zainteresowanego, czyli chęci zachowań
prozdrowotnych i ścisłej realizacji (dokładności) tych
zachowań.

Działania prozdrowotne zależą od:
� Materialnych możliwości realizacji (warunki ekonomiczne i
prawne ochrony własnego zdrowia i wymagania tej
ochrony od ogniw państwowych.
� Umiejętności i możliwości organizacji działań
promocyjnych przez służbę zdrowia i jej wyspecjalizowane
kadry.
Działania prozdrowotne zależą od:
� Materialnych możliwości realizacji (warunki ekonomiczne i
prawne ochrony własnego zdrowia i wymagania tej
ochrony od ogniw państwowych.
� Umiejętności i możliwości organizacji działań
promocyjnych przez służbę zdrowia i jej wyspecjalizowane
kadry.

Do podstawowych działań promocji
zdrowia zalicza się obecnie trzy
nierozłączne elementy:
� edukację zdrowotną,
� zapobieganie chorobom,
� lokalna politykę zdrowotną.
Do podstawowych działań promocji
zdrowia zalicza się obecnie trzy
nierozłączne elementy:
� edukację zdrowotną,
� zapobieganie chorobom,
� lokalna politykę zdrowotną.

Profilaktyka
-są to działania w zakresie przeciwdziałania
rozwojowi choroby, przerwania lub
zahamowania dalszego rozwoju choroby w
stadium przedklinicznym lub w stadium
klinicznym.
Celem profilaktyki jest podjęcie szybkich i
skutecznych działań przywracających zdrowie,
ma ona również na celu zahamowanie postępu
lub powikłań już istniejącej choroby.
Profilaktyka
-są to działania w zakresie przeciwdziałania
rozwojowi choroby, przerwania lub
zahamowania dalszego rozwoju choroby w
stadium przedklinicznym lub w stadium
klinicznym.
Celem profilaktyki jest podjęcie szybkich i
skutecznych działań przywracających zdrowie,
ma ona również na celu zahamowanie postępu
lub powikłań już istniejącej choroby.

Poziomy (fazy) profilaktyki
� Profilaktyka pierwotna (I fazy) -mająca na celu
zapobieganie chorobie poprzez kontrolowanie
czynników ryzyka, w odniesieniu do osób
narażonych na czynniki ryzyka.
� Profilaktyka wtórna (II fazy) -zapobieganie
konsekwencjom choroby poprzez jej wczesne
wykrycie i leczenie (przesiewowe badania
skriningowe mające na celu wykrycie osób chorych)
oraz obniżanie zaburzeń funkcjonalności
organizmu jako następstwa określonej
choroby.
� Profilaktyka III fazy (rehabilitacyjna), której
działania zmierzają w kierunku zahamowania
postępu choroby oraz ograniczeniu powikłań.
Poziomy (fazy) profilaktyki
� Profilaktyka pierwotna (I fazy) -mająca na celu
zapobieganie chorobie poprzez kontrolowanie
czynników ryzyka, w odniesieniu do osób
narażonych na czynniki ryzyka.
� Profilaktyka wtórna (II fazy) -zapobieganie
konsekwencjom choroby poprzez jej wczesne
wykrycie i leczenie (przesiewowe badania
skriningowe mające na celu wykrycie osób chorych)
oraz obniżanie zaburzeń funkcjonalności
organizmu jako następstwa określonej
choroby.
� Profilaktyka III fazy (rehabilitacyjna), której
działania zmierzają w kierunku zahamowania
postępu choroby oraz ograniczeniu powikłań.

Rodzaje profilaktyki
PIERWSZORZĘDOWAOgół populacji
akcent na czynniki ryzyka
DRUGORZĘDOWAGrupy ryzyka + wczesne
TRZECIORZĘDOWALeczenie i rehabilitacja
Programy specjalistyczne
Punkty konsultacyjne
Grupy wsparcia
Rodzaje profilaktyki
PIERWSZORZĘDOWAOgół populacji
akcent na czynniki ryzyka
DRUGORZĘDOWAGrupy ryzyka + wczesne
TRZECIORZĘDOWALeczenie i rehabilitacja
Programy specjalistyczne
Punkty konsultacyjne
Grupy wsparcia
wykrywanie i leczenie