BUDOWA KOMPUTERA
-płyta główna
-procesor
-ram-y
-dysk twardy
-karta graficzna
-karta muzyczna
-karta sieciowa
-wentylator
-cd-rom
-stacja dyskietek
-dvd
-cd-rw
-karta telewizyjna
-klawiatura
-myszka
PA
YTA GA
ÓWNA
Najczęściej zielona, prostokątna płyta na której umieszcza się następujące układy
elektroniczne komputera.
Pamięć RAM
Pamięć ROM
BIOS
Chipset
Procesor
Gniazdo procesora
Gniazda rozszerzeń PCI
Złącza EIDE
Na krawędzi płyty głównej znajdują się łącza portów szeregowych, równoległego
portu klawiatury, myszy oraz portu USB, sloty (gniazda karty graficznej, muzycznej,
TV itp.).
BIOS jest to program zapisany w pamięci ROM. Testuje on sprzęt po włączeniu
komputera, uruchamia system operacyjny, kontroluje transfer danych pomiędzy
komponentami tj. dysk twardy, procesor czy napęd CD-ROM. Za pomocą
wbudowanego w BIOS programu SETUP można zmieniać standardowe ustawienia
BIOSu np. parametry podłączonych dysków twardych lub zachowanie komputera po
jego włączeniu.
Gniazda rozszerzeń PCI (Peripherial Components Interconnect) - ówczesny standard
gniazd rozszerzeń przeznaczonych do kart rozszerzeń wykonanych w tej
architekturze. PCI spełnia normy standardu Plug and Play, obsługuje bus mastering i
może przesyłać dane w porcjach po 32 jak i 64 bity. Przez PCI urządzenie może
przesyłać dane z prędkością do 132 MB/s. W gniez
dzie rozszerzeń montuje się takie
karty rozszerzeń jak:
Karta graficzna
Karta muzyczna
Karta telewizyjna
Karta sieciowa
Cache - pamięć buforowa drugiego poziomu jest instalowana na płycie głównej w
sposób umożliwiający jej rozbudowę. Płyty główne wyposażane są standardowo w
pewną określoną ilość pamięci cache L2. Najczęściej spotykane rozmiary to 256 KB,
512 KB, 1MB, 2MB
Złącze EIDE - najczęściej stosowany w pecetach kontroler napędów. EIDE to
rozszerzony i ulepszony typ interfejsu IDE, oferujący między innymi większą
szybkość transferu danych (do 17 MB/s)
Gniazdo pamięci SIMM (Single-Inline Memory Module) - jest to gniazdo w którym
umieszcza się "kości" pamięci SIMM. Standard konstrukcyjny o 32 stykach; szyna
danych ma szerokość zaledwie 8 bitów
Gniazdo pamięci DIMM (Dual-Inline Memory Module) - jest to gniazdo w którym
umieszcza się "kości" pamięci DIMM
Gniazdo zasilania - jest to gniazdo poprzez które doprowadzone jest napięcie
zasilające całą płytę główną i umieszczone na niej elementy.
Co warto brać pod uwagę przy zakupie płyty głównej
Liczba slotów na pamięci RAM
Maksymalna pamięć do zainstalowania
Rodzaj obsługiwanej pamięci RAM
Monitorowanie funkcji procesora
Zgodność z formatem ATX
Gniazdo AGP
Ilość złączy PCI i ISA
Złącze USB
Gniazdo procesora - każde do innego typu procesora
PROCESOR
Procesor (CPU - Central Processing Unit) jest to centralna jednostka obliczeniowa, a
więc serce każdego komputera. To właśnie on zajmuje się wykonywaniem
uruchamianych programów i przetwarzaniem danych. Tak naprawdę na
mikroprocesor składa się wiele zintegrowanych układów scalonych. Procesor
centralny składa się z trzech części: arytmometru, czyli jednostki arytmetyczno-
logicznej (ALU-ang. Arithmetic and Logic Unit), jednostki sterującej oraz rejestrów.
W arytmometrze odbywają się wszystkie obliczenia realizowane przez komputer.
Jednostka sterująca odpowiada natomiast za dostarczanie arytmometrowi danych do
obliczeń z pamięci operacyjnej, przekazanie wyników z powrotem do pamięci oraz
za właściwą kolejność przetwarzania danych. Rejestr składa się z niewielkich
komórek pamięci, w których przechowuje się adresy wybranych miejsc pamięci
operacyjnej oraz dane i wyniki obliczeń. W wyróżnionym rejestrze nazywanym
licznikiem rozkazów jest umieszczany adres miejsca w pamięci wewnętrznej
zawierającego bieżące zakodowane polecenie dla procesora. Procesor centralny w
pełni nadzoruje pracę komputera, której najmniejszą jednostką jest cykl rozkazowy.
Transfer informacji między poszczególnymi sekcjami procesora odbywa się za
pomocą magistral. Oddzielne kanały są przeznaczone dla danych (magistrala
danych), a oddzielne dla instrukcji przesyłanych między ALU i kontrolerem
(magistrala kontrolera). Magistrala adresowa służy z kolei do przekazywania
informacji między jednostką arytmetyczno-logiczną, a rejestrem. Procesor
wyposażony jest także w zegar wyznaczający jego własną częstotliwość, z jaką
odbywają się wszystkie przeprowadzane w nim operacje. Im wyższa częstotliwość
taktowania, tym procesor jest szybszy. Do skomplikowanych obliczeń
matematycznych starszego typu procesory 386 lub 486 potrzebowały wsparcia w
postaci koprocesora matematycznego. Jest on wyspecjalizowany w obliczeniach
arytmetycznych i odciąża głowny procesor przy dokonywaniu szczególnie dużej
liczby obliczeń.
Kilka charakterystycznych cech, które odróżniają procesory od siebie:
architektura:
CISC - według architektury CISC były tworzone pierwsze procesory, które
wyposażano w pełny zestaw instrukcji mający im zapewnić wykonanie każdego
polecenia użytkownika (a konkretnie programu)
RISC - rodzaj architektury procesora, według której produkowane są
najnowocześniejsze i najbardziej wydajne procesory, w którym obliczenia mają
zredukowany zestaw instrukcji.
liczba bitów przetwarzanych w jednym cyklu
częstotliwość taktowania podawana w MHz, lub w GHz
Gniazda
SLOT 1 - rodzaj gniazda do procesorów z rodziny Intel Pentium II i Pentium III
SLOT A - rodzaj gniazda do procesorów z rodziny AMD Athlon
SOCKET 7 - rodzaj gniazda do procesorów z rodziny Intel Caleron
SOCKET 370 - rodzaj gniazda do procesorów z rodziny Intel Pentium, Cyrix, Texas
Instruments i AMD/AMD K6
RAM-Y
Pamięć operacyjna, nazywana RAM (Random Access Memory) jest ważnym
elementem komputera decydującym w dużym stopniu o jego wydajności. Jest to
czynnik ważniejszy od samego procesora, więc kiedy uznamy, że nasz komputer jest
za wolny, najpierw powiększmy pamięć operacyjną, a dopiero potem zmieniajmy
procesor. Podstawowym parametrem pamięci operacyjnej jest jej pojemność
wyrażana w megabajtach (MB). Najmniejszą pojemnością w standardowych
komputerach sprzedawanych obecnie jest 32 MB, ale jest to minimum. Radzę kupić
64 MB, a nawet więcej aby praca stała się komfortowa. System operacyjny na
komputerze niewidomego urzytkownika jest bardzo obciążony, a pamięć operacyjna
musi pomieścić oprócz standardowych elementów systemu operacyjnego także
screenreader i programowy syntezator mowy. Tak więc, im więcej pamięci, tym
lepiej. Standardów pamięci RAM jest kilka, ale najpopularniejszym i najtańszym jest
SDRAM. Inne odradzam ze względu na cenę i problemy z rozszerzaniem i wymianą.
DYSK TWARDY
służy do trwałego przechowywania danych. Pojemność dysku twardego mierzona jest
w gigabajtach (GB). Zbudowany jest najczęściej z 2 do 8 talerzy umieszczonych w
specjalnej obudowie chroniącym je przed kurzem itp. Za pomocą specjalnego silnika
są one obracane 5400 lub 7200 razy na 1 minutę. Na powierzchni talerzy znajdują się
głowice odczytująco - zapisujące.
Partycja jest to wydzielony z fizycznego obszaru dysku spójny fragment, z punktu
widzenia logiki komputera, traktowany jest jako osobne narzędzie (dysk).
Formatowanie dysku jest to przygotowanie dysku do współpracy z wybranym
systemem plików, usuwa wszystkie informacje.
FAT (File Allocation Table - tablica alokacji plików)- tablica opisująca, w których
klastrach dysku twardego lub dyskietki magnetycznej system operacyjny ma szukać
każdego z zapisanych na nim plików. FAT jest tworzony podczas formatowania
nośnika danych. Podczas zapisu pliku informacje o nim są automatycznie
zachowywane w tablicy FAT. Potocznie przez FAT rozumie się FAT16 lub FAT32.
FAT16 - odmiana systemu plików FAT, z którego może korzystać MS-DOS i
Windows. Pierwsze pecety pracujące pod systemem DOS miały architekturę 16-
bitową. Oznaczało to, że ich system plików mógł opisać tylko 216, czyli 65 535
klastrów. Początkowo klastry były rozmiarowo równe fizycznym sektorom dysku
twardego (512 bajtów), ale szybko okazało się, że w ten sposób można opisać
pojemność tylko 32 MB. Większy dysk twardy trzeba było dzielić na partycje. W
związku z tym postanowiono zwiększyć rozmiary jednostek alokacji. Problem zaczął
się, gdy dyski przekroczyły rozmiar gigabajta, a jednostki alokacji rozrosły się aż do
32 kilobajtów. Przy tak dużej jednostce alokacji notatka o wielkości dwóch
kilobajtów zmarnuje 30 kilobajtów miejsca. Plików tej wielkości na dysku może być
tysiące, co prowadzi do dużych strat pojemności. FAT16 miał jeszcze jedno poważne
ograniczenie - obsługiwał partycje tylko do wielkości 2,1 gigabajta. Konieczne stało
się opracowanie nowego, lepszego systemu plików - FAT32.
FAT 32 - odmiana systemu plików FAT, z którego mogą korzystać systemy
operacyjne Windows 95 OSR 2, Windows 98, Windows Millennium i Windows XP.
FAT32 może rozpoznać 232 (czyli 4 294 967 296) adresów jednostek alokacji, dzięki
czemu obsługuje dyski twarde do wielkości dwóch terabajtów (dwóch tysięcy
gigabajtów). Dla partycji o rozmiarach poniżej 8 GB jednostka alokacji ma wielkość
tylko 4 kB, dzięki czemu nie ma dużych strat pojemności. FAT32 wymaga partycji o
minimalnych rozmiarach 512 MB. Jednak FAT32 ma też wady - na razie nie można
kompresować dysków z takim systemem plików, a także wiele systemów
operacyjnych nie rozpoznaje FAT32 (np. Windows NT czy MS-DOS) - przez co nie
może go stosować ani odczytać danych na nim zapisanych.
Bad sector - uszkodzone miejsce na dysku twardym komputera. Wirujące talerze
dysku twardego są pokryte materiałem magnetycznym, który z biegiem czasu ulega
degradacji. W wyniku tego powstają bad sectory. Jeżeli bad sector powstanie w
momencie zapisywania danych - system operacyjny zapisze je w innym,
nieuszkodzonym miejscu. Gdy uszkodzenie powstanie w sektorze, w którym już coś
się znajduje, najczęściej nie można już odzyskać danych. Do wyszukiwania i
naprawiania bad sectorów na dysku twardym służą wyspecjalizowane programy
użytkowe, takie jak ScanDisk, który dołączony jest do Windows 9x i Windows NT.
Ang. zły sektor.
KARTA GRAFICZNA
Karta grafiki, montowana na płycie głównej poprzez gniazdo PCI lub AGP, która
odpowiada w komputerze za obraz wyświetlany przez monitor. Karty graficzne
różnią się między sobą szybkością pracy, wielkością pamięci RAM, wyświetlaną
rozdzielczością obrazu, liczbą dostępnych kolorów oraz częstotliwością odświeżania
obrazu: im częściej odświeżany jest w czasie jednej sekundy obraz, tym spokojniej
jest on postrzegany przez ludzkie oko (nie zauważalne jest migotanie obrazu).
Częstotliwość odświeżania obrazu mierzona jest w hercach. Aby otrzymać w pełni
stabilny obraz , konieczne jest co najmniej 72-krotne (72 Hz ) odświeżenie obrazu w
ciągu każdej sekundy. Każda karta graficzna składa się z czterech podstawowych
elementów: płytki drukowanej, głównego procesora, pamięci wideo i układu
RAMDAC.
Procesor - na karcie graficznej wspomaga setki różnych funkcji, z trójwymiarowymi
włącznie. Układy takie pomagają procesorowi komputera rysować linie, trójkąty,
prostokąty, potrafią wygenerować obraz trójwymiarowy, pokryć go odpowiednią tzw.
teksturą (powierzchnią), stworzyć efekt mgły.
Pamięć wideo - każda karta graficzna ma własną pamięć RAM, w której przechowuje
potrzebne informacje o obrazie. Obecnie wielkość tej pamięci to średnio 16, 32 i 64
Mb. W pamięci tej przechowywane są dane o każdym punkcie obrazu, a także
tekstury (w postaci map bitowych) oraz dane o głębi.
Układ RAMDAC - pobiera dane o obrazie wygenerowanym przez procesor karty
graficznej. Dane te są w postaci zbioru różnokolorowych punktów. Następnie
RAMDAC zamienia je na sygnały analogowe i wysyła do monitora. Im szybszy
RAMDAC, tym więcej potrafi wysłać informacji w ciągu sekundy
KARTA MUZYCZNA
Karta muzyczna pozwala na odgrywanie oraz nagrywanie na komputerze dz
więku w
formie plików muzycznych. Karty muzyczne umożliwiają także podłączenie do nich
komputerowych głośników, wzmacniacza, mikrofonu. Praktycznie wszystkie karty
wyposażone są w game port, do którego można także podłączyć urządzenia MIDI.
Do niedawna karty dz
więkowe współpracowały jedynie z magistralą ISA. W
dzisiejszych komputerach podstawową szyną danych stała się szyna PCI. W
konsekwencji większość modeli kart jest dostępna na rynku w wersji PCI. Do
komunikacji z pecetem, każda karta dz
więkowa potrzebuje co najmniej trzech
zasobów: adresu Input/Output, przerwania oraz kanału DMA. Za pomocą adresu I/O
komputer kontaktuje się z kartą, gdy chce jej przekazać rozkazy.
KARTA SIECIOWA
Karta sieciowa umożliwia przyłączenie komputera do sieci komputerowej. Jest
wyposażona w co najmniej jedno gniazdo służące do podłączenia albo kabla
koncentrycznego, albo skrętki. Karty sieciowe rozróżnia się głównie ze względu na
szybkość pracy - 10 lub 100 Mb/s; większość produkowanych obecnie kart
sieciowych jest przeznaczona do Ethernetu
KARTA TELEWIZYJNA
Karta telewizyjna, dzięki której na ekranie monitora można oglądać program
telewizyjny. Niektóre karty tego typu umożliwiają także podłączenie odtwarzacza
wideo lub kamery. Coraz częściej karty telewizyjne są wyposażane w telegazetę i
tuner radiowy.
WENTYLATORY
Chłodzenie- Współczesne procesory wymagają dobrego chłodzenia. Należy
przypomnieć, że kluczem do dobrego chłodzenia procesora jest możliwie jak
najlepszy radiator. Solidny wentylator może naprawdę wiele zdziałać. Jeżeli
zamontujemy naprawdę duży i solidnie "użebrowany" radiator, to do jego obracania
wystarczyć powinien silnik o niskiej prędkości obrotowej. Zbyt wysokie obroty
można osobiście zmniejszyć , wlutowując w szereg do zasilania rezystora np. 50
Ohm/2 W lub 2-3 szeregowo połączone diody prostownicze. Na każdej wystąpi
spadek napięcia ok. 0,7 V, co przy np. 3 sztukach obniży zasilanie wiatraczka z 12 V
do niespełna 10 V. Wywoła to zmniejszenie jego prędkości obrotowej, ale obniży
równiez poziom generowanego hałasu. Konieczna będzie dokładna kontrola
temperatury procesora pracującego w różnych warunkach, aby sprawdzić, czy nasz
radiator nadrabia nieco mniejszy przepływ powietrza i procesor się nie przegrzewa
(ewentualnie należy odpowiednio skorygować obroty ). Warto też zainteresować się
oprogramowaniem dostarczonym wraz z płytą główną, gdyż może się okazać, że ma
ono funkcję termicznej regulacji prędkości obrotowej wentylatora procesora (np.
Asus Probe). Uruchomienie tej bardzo praktycznej opcji wymaga jedynie
skonfigurowania oraz dodania do autostartu wspomnianego programu. Oto kilka
wentylatorów chłodzących procesory:
CD-ROM
Napęd CD-ROM - umożliwia komputerowi odczytywanie płyt CD-ROM, CD, CD-R,
CD-RW. Podczas odczytu na dysk znajdujący się w napędzie CD-ROM pada światło
lasera. W zależności od tego, czy padnie na pit, światło to zostanie odbite bądz
nie.
Informacje o odbiciu promienia lub o braku odbicia przekazywane są do komputera
jako jedynki i zera, tworzące bity danych. Prędkość odczytu danych z CD-ROM-u
określa się jako wielokrotność prędkości pierwszego napędu tego typu (oznaczanej
jako x1) - 150 kB/s. Tak więc napęd CD-ROM x50 powinien odczytywać dane z
maksymalną szybkością transferu 7,3 MB/s. Czas dostępu do informacji w typowych
napędach CD-ROM wynosi około 90-120 ms, czyli jest około 10 razy dłuższy niż dla
dysków twardych
CD-RW
Nagrywarka CD-R oprócz tego, iż potrafi odczytywać płyty CD-ROM, CD, CD-R i
CD-RW, umożliwia także nagrywanie płyt CD-R. Czas nagrania płyty w nagrywarce
zależy od ilości danych do nagrania oraz od prędkości zapisu. Przy pojedynczej
prędkości zapisu 650 megabajtów danych lub 74 minut muzyki nagrywa się w ok. 74
minuty (na szybszych nagrywarkach odpowiednio mniej). Do odczytu płyt
nagrywarka CD-R używa lasera o zbliżonej mocy jak w zwykłym napędzie CD-
ROM. Podczas wypalania płyt laser ten świeci już jednak z większą mocą tak, aby
mógł utworzyć pity na płycie CD-R.
DVD
Napęd DVD - ROM - urządzenie umożliwiające odczytywanie płyt DVD i DVD-
ROM, a także zwykłych płyt CD, CD-ROM, CD-R, CD-RW. Zasada działania
napędu jest taka sama jak napędu CD-ROM, różnica polega na wykorzystaniu innego
typu lasera. Napędy DVD-ROM działają obecnie z szybkością transferu od 1,3 MB/s
(x1) do 20,8 MB/s (x16). Dla napędu DVD-ROM przyjęto podstawową prędkość
odczytu (x1) na poziomie 1,3 MB/s. Nowoczesny napęd DVD-ROM x16 ma więc
szybkość transferu znacznie większą od najszybszych napędów CD-ROM
NAP
D DYSKIETEK
komputerowe urządzenie elektromechaniczne, które może odczytywać i zapisywać
dane na dyskietkach magnetycznych i dyskietkach magnetooptycznych.
Wyróżniamy: FDD -napęd dyskietek 3.5 - napęd standardowych dyskietek 3.5 cala.
KLAWIATURA
Osadzony w plastikowej obudowie zestaw klawiszy przypominający nieco wyglądem
klasyczną maszynę do pisania. Klawiatura peceta wyposażona jest także standardowo
w trzy diody obrazujące stan działania trzech klawiszy specjalnych: Caps Lock, Num
Lock i Scroll Lock. Klawiaturę podłącza się do komputera za pomocą kabla (są
również klawiatury bezprzewodowe, które komunikują się z jednostką centralną
komputera dzięki podczerwieni) i wtyczki DIN lub PS/2. Zdarzają się jednak
komputery (szczególnie stare 8-bitowe komputery), które mają klawiatury
zintegrowane z obudową. Najczęściej obecnie stosowaną klawiaturą w pecetach jest
klawiatura rozszerzona.
Klawiatura rozszerzona - Najczęściej spotykany układ klawiszy w klawiaturach,
który zastąpił ten stosowany w starszych klawiaturach produkowanych do
komputerów XT i AT. Zamiast dziesięciu klawiszy funkcyjnych umieszczonych w
lewej części klawiatury, klawiatura rozszerzona ma dwanaście klawiszy funkcyjnych
rozmieszczonych w rzędzie ponad klawiaturą główną oraz klawiaturę dodatkową.
Klawiatura główna - kilkadziesiąt klawiszy znajdujących się w lewej części
klawiatury. Za ich pomocą wprowadza się tekst i znaki specjalne; tam także znajdują
się takie klawisze jak Enter i Backspace.
Klawiatura numeryczna - znajdujący się po prawej stronie blok klawiszy
przypominający nieco wyglądem kalkulator.
Klawiatura dodatkowa - blok klawiszy znajdujących się pomiędzy klawiaturą główną
a klawiaturą numeryczną. Dublują one funkcje innych klawiszy, np. Delete i Home.
MYSZ
Niewielkie urządzenie podłączane do komputera, które użytkownik przesuwa po
płaskiej powierzchni w celu uzyskania ruchu kursora na ekranie monitora. Mysz
składa się z plastikowej obudowy kryjącej w sobie wystającą przez otwór w jej
podstawie kulkę. Informacje o przesuwie kulki dostarczane są do komputera
(zazwyczaj poprzez port USB) - aktywny program na ich podstawie przesuwa w tym
samym czasie kursor zgodnie z ruchem urządzenia. Myszy pecetów (w odróżnieniu
od myszy komputerów Macintosh) zazwyczaj są wyposażone w dwa przyciski. Lewy
przycisk używany jest znacznie częściej i odpowiada za typowe zadania, np.
uruchomienie programu czy otworzenie folderu. Wyróżniamy przy tym dwa
wywołujące różne działania sposoby naciśnięcia takiego przycisku - zwykłe i tzw.
podwójne kliknięcie, polegające na szybkim dwukrotnym przyciśnięciu. Prawego
przycisku myszy używa się rzadziej i jego zadaniem jest zazwyczaj otwieranie menu
kontekstowych. W najnowszych modelach myszy znajdziemy pomiędzy przyciskami
ruchome kółko służące do sprawnego przewijania zawartości wielostronicowych
dokumentów (na przykład stron WWW). Mysz stała się powszechnie używanym
narzędziem pracy użytkowników komputerów, kiedy to standardem stały się
zaopatrzone w GUI komputery firmy Apple. Mysz swoją nazwę zawdzięcza
kształtowi.