Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione.
Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych
Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione.
Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych
Seria: Historiai
Projekt okładki Jadwiga Burek
Fotografia na okładce: Zamknięcie klasztoru Simonowa w Moskwie. Żołnierze Armii Czerwo-
nej rabują dobra kościelne (1923)
Tytuł oryginału: History s Greatest Heist. The Looting of Russia by the Bolsheviks
Copyright � 2009 by Yale University
Originally published by Yale University Press.
� Copyright for Polish Translation and Edition by Wydawnictwo Uniwersytetu
Jagiellońskiego
Wydanie I, Kraków 2013
All rights reserved
Niniejszy utwór ani żaden jego fragment nie może być reprodukowany, przetwarzany i roz-
powszechniany w jakikolwiek sposób za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych,
kopiujących, nagrywających i innych oraz nie może być przechowywany w żadnym systemie
informatycznym bez uprzedniej pisemnej zgody Wydawcy.
ISBN 978-83-233-3572-6
www.wuj.pl
Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
Redakcja: ul. Michałowskiego 9/2, 31-126 Kraków
tel. [phone], fax [phone]
Dystrybucja: tel. [phone], tel./fax [phone]
tel. kom. 506-006-674, e-mail: [e-mail]
Konto: PEKAO SA, 80 1240 4722 1111 0000 4856 3325
Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione.
Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych
Dla Nesrin
Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione.
Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych
Wybija godzina kapitalistycznej własności prywatnej.
Wywłaszczyciele zostają wywłaszczeni.
Karol Marks
Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione.
Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych
Spis treści
Spis skrótów ............................................................................. 9
Uwagi o nazwach i przekładzie ................................................ 10
Uwagi o względnej wartości pieniędzy wówczas i dziś ............ 11
Prolog. Dziedzictwo carskiej Rosji ............................................ 15
Wprowadzenie do zagadnienia bolszewickiego złota.
Natura pewnego zapoznanego problemu ......................... 23
I Grabież ........................................................................... 31
1 Banki ......................................................................... 33
2 Ludzie ........................................................................ 57
3 Gochran ..................................................................... 76
4 Cerkiew ..................................................................... 95
II Spieniężanie ................................................................... 121
5 Traktat brzeski i bagaż dyplomatyczny ...................... 123
6 Blokada ...................................................................... 146
7 Sztokholm .................................................................. 168
8 Londyn ...................................................................... 200
9 Rapallo ...................................................................... 232
Epilog. Od Sztokholmu do Sotheby s ....................................... 251
Dramatis personae ................................................................... 257
7
Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione.
Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych
Spis treści
Przypisy ................................................................................... 267
Wybrana literatura ................................................................... 309
Podziękowania ......................................................................... 323
Indeks ...................................................................................... 327
Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione.
Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych
Prolog
Dziedzictwo carskiej Rosji
Choć propagandzie sowieckiej udało się po jakimś czasie przekonać
znaczną część świata, że to komunistyczny program centralnego plano-
wania odegrał zasadniczą rolę w osiągnięciu przez Rosję statusu świato-
wego mocarstwa, nawet pobieżny rzut oka na materiał historyczny po-
zwala dostrzec, że takie twierdzenie ma niewiele wspólnego z prawdą. Na
początek zauważmy, że w 1914 roku Niemcy przypuściły na Rosję atak
wyprzedzający bynajmniej nie dlatego, że niemieckie dowództwo do-
strzegło we wschodnim sąsiedzie słabeusza aż proszącego się o podbój;
przeciwnie  leitmotivem paranoidalnych dyskusji politycznych w Ber-
linie owego pamiętnego lata był raczej nieujarzmiony potencjał niszczy-
cielski Rosji. Jak zauważył kanclerz Bethmann Hollweg w swej słynnej
wypowiedzi z lipca, gdy kryzys nabrzmiewał:  przyszłość zależy od Rosji,
ona rośnie i rośnie, i dusi nas niczym nocna mara 1.
Niemiecki kanclerz być może nadmiernie niepokoił się rosyjską potę-
gą (podobno polecił synowi nie sadzić powoli rosnących drzew w rodzin-
nym majątku w Prusach Wschodnich, bo w końcu i tak przyniosą one
pożytek tylko Rosjanom), jednak jego lęki nie były całkiem bezpodstawne.
Liczba ludności Rosji, po gwałtownym wzroście z 36 do 135 mln w latach
1800 1900, do 1914 roku zdążyła powiększyć się jeszcze do 175 milio-
nów. Prawie wszystkie wskaz
niki gospodarcze świadczyły o tym, że Rosja
pokonuje granice, które wydawały się dotąd nie do pokonania. Zajmo-
wała już czwarte miejsce na świecie pod względem produkcji przemy-
słowej, mierzonej produkcją węgla, żelaza i stali, a wyprzedzały ją tylko
Niemcy, Wielka Brytania i Stany Zjednoczone; Rosja przegoniła nawet
Francję, swego głównego partnera gospodarczego. W ostatnich sześciu
latach przed wojną gospodarka Rosji, napędzana po części potężnymi in-
15
Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione.
Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych
Prolog
westycjami francuskimi w rosyjskie koleje i zbrojenia, rosła w przeciętnym
rocznym tempie 8,8%. W 1914 w samym tylko Piotrogrodzie było blisko
tysiąc fabryk, w tym wiele zbrojeniowych  tak ukierunkowana ekspansja
rosyjskiego przemysłu wojennego oraz poszerzanie rosyjskiej sieci kolejo-
wej o obszar Polski przerażały berlińskich planistów wojennych.
Biorąc pod uwagę częstotliwość głodu w dobie komunizmu w Ro-
sji, tym bardziej zdumiewa dziś to, że Rosja sprzed I wojny światowej
była największym światowym eksporterem żywności  w samym tylko
1913 roku sprzedała za granicę 20 mln ton zboża; za rządów bolszewików
o nadwyżkach żywnościowych tego rzędu nie można było nawet marzyć.
Zarówno dzięki korzystnemu bilansowi handlowemu, jak i dzięki wierze
brytyjskich i francuskich inwestorów w jej papiery wartościowe emito-
wane i przez spółki, i przez rząd, do 1914 roku Rosja zdążyła zgroma-
dzić najwyższe w Europie rezerwy złota o wartości blisko 1,7 mld rubli
(850 mln dolarów) i wadze ok. 1200 ton. Rosyjskie ruble były w pełni
wymienialne, a nominalna wartość wszystkich papierowych banknotów
będących w obiegu miała oparcie w złocie w 98%. Nawet wielkość pry-
watnych depozytów oszczędnościowych  w kraju, w którym banki nie
cieszyły się przecież powszechnym zaufaniem  do chwili wybuchu woj-
ny zdążyła poszybować w górę o 250% w porównaniu z rokiem 1910, do
wysokości ponad 2 mld rubli. Podobnie jak Chiny u progu XXI wieku,
Rosja na początku XX wieku budziła powszechne zainteresowanie swym
na pozór niepowstrzymanym wzrostem czystej siły ekonomicznej2.
Pozory oczywiście potrafią mylić i gdyby ktoś zajrzał pod spienioną
powierzchnię przedwojennej gospodarki rosyjskiej, zwróciłby uwagę na
rozliczne obszary potencjalnych problemów. Nadwyżka handlowa, sta-
nowiąca podstawę kolosalnych rosyjskich rezerw złota, w ostatnich la-
tach przed wojną zaczęła maleć, ponieważ do modernizacji rosyjskiej
sieci kolejowej i gwałtownie rozrastającego się przemysłu wojennego Ro-
sji potrzeba było coraz więcej importowanych komponentów. Korzystny
bilans handlowy 430 mln rubli w 1910 roku spadł do 1913 roku o ponad
połowę, do kwoty 200 mln rubli3. Ta nadwyżka handlowa skrywała rów-
nież rosnące zadłużenie prywatne i publiczne, które miało stać się główną
bolączką Rosji i posiadaczy emitowanych przez nią obligacji w czasach
nadciągającego kataklizmu. Choć w latach 1900 1914 dochody publicz-
ne zwiększyły się prawie dwukrotnie, to wydatki wzrosły jeszcze bardziej,
rodząc ogółem ciężar zadłużenia w wysokości 9 mld rubli, prawie trzy-
krotność rocznych dochodów publicznych. Blisko połowa tego długu
16
Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione.
Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych
Prolog
władz carskich zaciągnięta została u zagranicznych wierzycieli, głównie
Francuzów, którzy poza tym inwestowali bardzo dużo w rosyjskie obliga-
cje municypalne i kolejowe. Boom gospodarczy w przedwojennej Rosji
był zatem oparty w znacznym stopniu na dz
wigni finansowej, uzależnio-
ny od ciągłego napływu zagranicznego kapitału  ustanie tego napływu
pogrążyłoby niezwykle wrażliwą gospodarkę rosyjską4.
Ponadto coroczny masowy eksport rosyjskiej nadwyżki zbożowej
oznaczał, że rosyjscy chłopi mieli mniej żywności dla siebie w okresie,
gdy liczba ludności chłopskiej błyskawicznie rosła. Przeludnienie na wsi
dostarczało miejskim fabrykom tak potrzebnej siły roboczej, zarazem
jednak silnie destabilizowało gospodarkę rolną. Rozwój przemysłowy
miast był nierównomierny, zaznaczał się głównie w Moskwie, Piotrogro-
dzie, na Ukrainie i na Uralu, z wyłączeniem reszty kraju. Również owo-
ce tego wzrostu nie były dzielone równo. W przepełnionych zakładach
przemysłowych robotnicy, z których wielu zostało dopiero co wyrwanych
z wiejskiego środowiska i nie przywykło do fabrycznej dyscypliny, wywo-
ływali niepokoje. Wypłaty, choć rosnące, nie nadążały za inflacją. Liczba
strajków, jakkolwiek po rewolucji 1905 roku spadła, po 1910 roku zaczęła
dramatycznie rosnąć. W 1914 roku strajkowało ponad milion robotni-
ków, co nie sprzyjało bynajmniej solidarności społecznej w okresie wojny.
Mimo to na większości zagranicznych gości w 1914 roku Rosja nie
robiła generalnie wrażenia zacofanej i biednej. Po rewolucji paz
dzierni-
kowej powstał cały nowy gatunek literacki starający się sławić minione
bogactwo carskiej Rosji. Pisane z perspektywy czasu wspomnienia należy
odczytywać z odrobiną rezerwy  blask utraconej świetności niemal za-
wsze potężnieje w opowieściach  nie znaczy to jednak, że te bogactwa
były w całości wymysłem. Maurice Pal�ologue, ambasador francuski
w Rosji, wspominał po latach pewną scenę na Kremlu, kiedy w sierpniu
1914 roku car Mikołaj II odprawiał rytuał poświęcenia wysiłku wojen-
nego:  Chór dworski, w srebrzysto-błękitnych kostiumach z XVI wieku,
śpiewał przepiękne hymny obrządku prawosławnego [...] w nawach po
lewej stała grupa stu dwudziestu biskupów, archimandrytów i igumenów.
Bajeczne, nieopisane bogactwo diamentów, szafirów, rubinów i amety-
stów migotało na tle brokatu mitr i felonionów. Cerkiew lśniła nadprzy-
rodzonym blaskiem 5.
Sami Romanowowie ze swym przepychem wydawali się nieomal
przybyszami z innego świata. Cesarskie berło wieńczył trzystukaratowy
diament Orłowa,  podobno wyłupany z oka jakiegoś hinduskiego bożka
17
Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione.
Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych
Prolog
w południowych Indiach . Wielka korona imperatorska, wykonana na ko-
ronację Katarzyny II w 1762 roku, była  inkrustowana 4936 diamentami
o wadze 2858 karatów oraz rubinem o wadze 400 karatów. Na klejnoty
koronne składało się  7 łańcuchów, 23 gwiazdy, krzyże i godła, 12 diade-
mów, 16 naszyjników, 6 naszyjników diamentowych (riviŁres), 56 brosz,
10 klamer, 185 spinek do włosów, kolczyków, guzików, medalików, bran-
solet, zapinek etc., 7 kamieni luzem, 19 złotych tabakier i 60 rozmaitych
złotych świecidełek . Ogółem  rosyjski skarbiec koronny  pisał człowiek
wynajęty potem przez bolszewików do jego wyceny  mieścił w sobie
25 300 karatów diamentów, 1000 karatów szmaragdów, 1700 karatów
szafirów, 6000 karatów pereł oraz wiele rubinów, topazów, turmalinów,
aleksandrytów, akwamarynów, chryzoprazów, beryli, chryzolitów, turku-
sów, ametystów, agatów, labradorytów, almandynów . Do tego dochodzi-
ły słynne jaja Faberg� (aż pięćdziesiąt cztery) oraz setki innych miniatur
Faberg�. Następnie cesarskie pociągi (dwa, jeden służący do zmylenia),
jachty i pałace, a wszystko to w takiej ilości, iż Romanowowie nie bez
powodu cieszyli się sławą  najbogatszej rodziny świata , dysponując ma-
jątkiem wartym, jak donosił  New York Times po rewolucji lutowej
w 1917 roku, 9 mld dolarów (szacunki były prawdopodobnie przesadzo-
ne  oznaczałoby to równowartość blisko 1 bln dzisiejszych dolarów)6.
A Romanowowie nie musieli wcale być najbogatszą rodziną w Rosji.
Majątki samych tylko Beckendorffów i Szuwałowów  dawały rocznie po-
łowę światowego wydobycia platyny . Potoccy, Lubomirscy i Radziwił-
łowie posiadali rozległe dobra na Białorusi i w Polsce przynoszące gi-
gantyczne dochody ze sprzedaży zboża i buraków cukrowych, destylacji
alkoholu i górnictwa. Najbogatsi byli być może Jusupowowie, których
piotrogrodzki pałac nad rzeczką Mojką  pękał w szwach od cennych
przedmiotów: ściany pokrywały obrazy dawnych mistrzów, a gabloty
były wypełnione miniaturami i porcelaną. [...] Wśród figurek [...] był
Budda wykonany cały z rubinu i Wenus z szafiru. [...] Złote tabakiery
zdobione emalią i popielniczki z ametystu, topazu i jadeitu w złotych
okuciach inkrustowanych drogimi kamieniami leżały porozkładane na
stołach i połyskiwały w serwantkach 7.
Jaskrawy kontrast między takim przepychem a losem ubogich Rosjan
był oczywiście często podkreślany przez komunistów i ich apologetów
dla usprawiedliwienia grabieży, jakie wkrótce miały się rozpocząć. Bądz

co bądz
wedle marksistowskiej teorii akumulacji kapitału to narodowe
bogactwo zostało zgromadzone dzięki pracy  proletariatu , który sam nie
18
Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione.
Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych
Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione.
Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych
Wybrana literatura
Spis archiwów i najważniejszych zbiorów dokumentów
wykorzystanych w książce
Arbetarr�relsens arkiv och bibliotek (AAB), Sztokholm
Olof Aschbergs Arkiv. 12 pojemników
Archives Nationales (AN), Paryż
BB 18/6727. Banque Russo-Asiatique
F 7. Police g�n�rale
Bundesarchiv Bern (BB), Berno
E 21. Akta  Polizeiwesen 1848 1930
Deutsches Bundesarchiv Berlin (DBB), Lichterfelde, Berlin
R 901. Ausw�rtiges Amt
R 1501. Reichsministerium des Innern
R 2. Reichsfinanzministerium
R 3101. Reichswirtschaftsministerium
Gosudarstwiennyj Archiw Rossijskoj Fiedieracji (GARF), Moskwa
Fond 5283, opis 11. WOKS (Wszechzwiązkowe Towarzystwo Stosunków
Kulturalnych z Zagranicą)
Hoover Institution Archives, Uniwersytet Stanforda, Stanford, CA
Zbiór M.J. Larsons (Max Laserson). 2 pojemniki
National Archives Annex (NAA), Waszyngton
State Department Reports on Russia, M 316, rolki 119 121
Politisches Archiv des Ausw�rtigen Amtes (PAAA), Berlin
Abteilung IV. Ru�land
Geheime Akten. Ru�land 61
Geheime Akten. Deutschland 131
Geheime Akten. Weltkrieg no. 2
Pr�fecture de Police, Paryż
Dossier  Aschberg, Olof 
Quai d Orsay Archives (QO), Paryż
Angleterre,  Grande-Bretagne-Russie. Janv. 1921  Mai 1922 (folder 61)
URSS: dług (folder 421)
URSS: złoto (foldery 481 483)
315
Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione.
Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych
Wybrana literatura
Riksarkivet Stockholm Utrikesdepartement (RSU), Sztokholm
 Rysslands handel med Sverige 1900 1918 i ciąg dalszy (Handel med Sverige
12.1918  09.1919 etc.,  1922), pojemniki 4456, 4466, 4466b, 4467, 4477 oraz
HP 495.
Rossijskij Gosudarstwiennyj Archiw Ekonomiki (RGAE), Moskwa
Fond 413. Ministierstwo wnieszniej torgowli SSSR (Minwniesztorg SSSR)
Opis 3. Handel zagraniczny, 1917 1920, zwłaszcza ze Skandynawią
Opis 4. Dokumenty założycielskie Narkomwniesztorgu (NKVf), etc.
Opis 6. Zaopatrzenie Armii Czerwonej, 1917 1922 i póz
niej
Fond 7733. Ministierstwo Finansow SSSR (Minfin SSSR). 1917 1991
Opis 1. Narkomfin RSFSR, 1917 1923, zwłaszcza akta  Siejfowaja komissija
Fond 7632. Gosudarstwiennoje chraniliszcze cennostiej (Gochran) Narkomfina
SSSR. 1920 22 (2 opisi)
Rossijskij Gosudarstwiennyj Archiw Socjalno-Politiczeskoj Istorii (RGASPI), Mos-
kwa
Fond 17. Politbiuro CK RKP(b)-WKP(b)
Opis 3. Powiestki dnia zasiedanii (notatki Politbiura, 1919 1923)
Fond 670, opis 1. Grigorij Sokolnikow (licznoje dieło)
Dzieła publikowane i online wykorzystane w książce, w tym
wspomnienia
Agnew Jeremy, McDermott Kevin, The Comintern: A History of International Com-
munism from Lenin to Stalin, Macmillan, London 1996.
Allen Robert C., Farm to Factory: A Reinterpretation of the Soviet Industrial Revolu-
tion, Princeton University Press, Princeton 2003.
Andrew Christopher, Gordievsky Oleg, KGB: The Inside Story of Its Foreign Operations
from Lenin to Gorbachev, Sceptre, London 1991 [Andrew Christopher, Gordijewski
Oleg, KGB, przeł. Rafał Brzeski, Warszawa 1999].
Angress Werner T., Stillborn Revolution: The Communist Bid for Power in Germany,
1921 1923, Princeton University Press, Princeton 1963.
Arbenina Stella (Baroness Meyendorff), Through Terror to Freedom, Hutchinson,
London 1929.
Arend Liana Paredes, Odom Anne, A Taste for Splendor: Russian Imperial and Euro-
pean Treasures from the Hillwood Museum, Art Services International, Alexan-
dria, VA 1998.
Aschberg Olof, A Wandering Jew from Glasbruksgatan (Ein vandrande jude fran Glas-
bruksgatan). Niepublikowany maszynopis w języku angielskim, w przekładzie
Alana Blaira, dostępny w Olof Aschbergs Arkiv w Arbetarr�relsens arkiv och bi-
bliotek w Sztokholmie.
316
Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione.
Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych
Wybrana literatura
 , Gryningen till en ny tid: Ur Mina Memoarer, Tidens bokklubb, Stockholm 1961.
Barthel Max, Kein Bedarf an Weltgeschichte, Limes, Wiesbaden 1950.
Baumgart Winfried, Deutsche Ostpolitik 1918: Von Brest-Litowsk bis zum Ende des
Ersten Weltkrieges, Oldenbourg, Wien M�nchen 1966.
Bayer Waltraud (red.), Verkaufte Kultur: Die sowjetischen Kunst- und Antiquit�tenex-
porte, 1919 1938, Peter Lang, Frankfurt-am-Main 2001.
Bl�cher Wipert von, Deutschlands Weg nach Rapallo, Limes, Wiesbaden 1951.
Bower Tom, Nazi Gold: The Full Story of the Fifty-Year Swiss-Nazi Conspiracy to Steal
Billions from Europe s Jews and Holocaust Survivors, Harper Collins, New York
1997.
Budnicki, Oleg, Gienierały i dien gi, ili  Wrangelowskoje sieriebro ,  Diaspora 6 (2004),
s. 134 173.
 , Kołczakowskoje zołoto,  Diaspora 4 (2002), s. 457 508.
Bunyan James, Fisher Harold H. (red.), The Bolshevik Revolution 1917 1918: Docu-
ments and Materials, Stanford University Press, Stanford 1934.
Clarke William, The Lost Fortune of the Tsars: The Search for the Fabulous Legacy of
the Romanoffs, Orion, London 1996 [Zagubiona fortuna carów, przeł. Aleksandra
Misztal-Kania, przedm. i konsultacja nauk. Jan Sobczak, Warszawa 1998].
Clements Barbara Evans, Bolshevik Feminist: The Life of Alexandra Kollontai, Indiana
University Press, Bloomington 1979.
Crisp Olga, Studies in the Russian Economy before 1914, Macmillan, London 1976.
Curtiss John Shelton, The Russian Church and the Soviet State, 1917 1950, Little,
Brown, Boston 1953.
Daly Jonathan,  Storming the Last Citadel : The Bolshevik Assault on the Church, 1922,
[w:] The Bolsheviks in Russian Society: The Revolution and Civil War, red. Vladi-
mir N. Brovkin, Yale University Press, New Haven 1997.
Davis Robert H. i in., A Dark Mirror: Romanov and Imperial Palace Library Materials
in the New York Public Library: A Checklist and Agenda for Research, Norman
Ross, New York 2000.
Emmons Terence, Patenaude Bertrand M., War, Revolution, and Peace in Russia: The
Passages of Frank Golder, Hoover Institution Press, Stanford 1992.
Epstein, Edward Jay, Dossier: The Secret History of Armand Hammer, Carroll and Graf,
New York 1999.
 ,  Have You Ever Tried to Sell a Diamond? ,  Atlantic Monthly , luty 1982, http://
www.theatlantic.com/doc/198202/diamond
 , Petropower and Soviet Expansion,  Commentary , lipiec 1986, http://www.edward-
jayepstein.com/oilpower.htm.
Eizenstat Stuart, Report on Looted Gold and German Assets, http://www.usembassy-
-israel.org.il/publish/report/
Ferguson Niall, The Cash Nexus: Money and Power in the Modern World, 1700 2000,
Basic Books, London 2001.
317
Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione.
Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych
Wybrana literatura
Figes, Orlando, Peasant Russia, Civil War: The Volga Countryside in Revolution, 1917
1921, Oxford University Press, New York 1989.
 , A People s Tragedy: The Russian Revolution, 1891 1924, Penguin, New York 1998
[Tragedia narodu. Rewolucja rosyjska 1891 1924, przeł. Beata Hrycak, Wrocław
2009].
Fischer Fritz, Germany s Aims in the First World War, Norton, New York 1968.
Fisher Harold H., The Famine in Soviet Russia, 1919 1923: The Operations of the Ame-
rican Relief Administration, Macmillan, New York 1927.
Freund Gerald, Unholy Alliance: Russian-German Relations from the Treaty of Brest-
-Litovsk to the Treaty of Berlin, Chatto and Windus, London 1957.
Fromkin David, Europe s Last Summer: Who Started the Great War in 1914?, Vintage,
New York 2004.
Futrell Michael, Northern Underground: Episodes of Russian Revolutionary Transport
and Communications through Scandinavia and Finland, 1863 1917, Faber and
Faber, London 1963.
Gatrell Peter, Government, Industry and Rearmament in Russia, 1900 1914, Cam-
bridge University Press, Cambridge 1994.
Gerschenkron Alexander, Russia: Patterns and Problems of Economic Development,
1861 1958, [w:] Economic Backwardness in Historical Perspective: A Book of
Essays, Belknap Press of Harvard University, Cambridge 1962.
Hahlweg, Werner (red.), Der Friede von Brest-Litovsk, Droste, D�sseldorf 1971.
 , Lenins R�ckkehr nach Russland, 1917: Die deutschen Akten, E.J. Brill, Leiden 1957.
Hurst Steve,  Harsh Report Critical of Swiss-Nazi Gold, CNN online, 6.05.1997,
http://edition.cnn.com/US/9705/06/nazi.gold/.
Isarescu Mugur, Paunescu Cristian, Stefan Marian, Tezaurul Bancii Nationale a Ro-
maniei la Moscova  Documente, Fundatiei Culturale Magazin Istoric, Bucure_
ti
1999.
Jacobs Dan N., Borodin: Stalin s Man in China, Harvard University Press, Cambridge
1981.
Johnson Daniel, Contra Iran,  New Criterion , maj 2007.
Karpowa Rosa Fiodiorowna, L.B. Krasin, sowietskij dipłomat, Izd. Socjalno-Ekonom.
Lit., Moskwa 1962.
Katzenellenbaum S.S., Russian Currency and Banking, 1914 1924, P.S. King and Son,
London 1925.
Kennan George, Soviet-American Relations, 1917 1920, t. 1 2, Faber and Faber, Lon-
don 1956 1958.
Kerensky Alexander E, Browder Robert Paul (red.), The Russian Provisional Govern-
ment 1917, t. 1 3, Stanford University Press, Stanford 1961.
Khrustalev Vladimir M., Steinberg Mark D., The Fall of the Romanovs: Political
Dreams and Personal Struggles in a Time of Revolution, Yale University Press, New
Haven 1995.
318
Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione.
Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych
Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione.
Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych
Indeks
A. Johnson i Spółka 132, 133 angielsko-sowieckie porozumienie (1921) 98,
A.A. Anatra, Fabryka Samolotów 47 205, 208 213, 215, 217 222, 224, 225,
A.B. Nydquist & Holm, spółka 171, 173 175, 235, 236, 251, 260, 262, 300
186, 207, 208, 217, 241, 257, 293, 296, 314 Anglia zob. Wielka Brytania
zob. też Anderson Gunnar W.; Krasin Antonow Aleksander 97, 187, 197
Leonid; Szwecja, rosyjskie interesy zob. też tambowska gubernia, bunty i  pa-
biznesowe i przywileje cyfikacja przez bolszewików
A.V. Roe and Company 12, 222, 301 Antonow-Owsiejenko Władimir 189
AAB (Arbetarr�lsens arkiv och bibliotek) 9, ARA (American Relief Administration) 94,
311, 315, 316 98, 102, 223, 224, 282
Aero-Industrie 220 zob. też głód na Powołżu (1921); Hoover
Aff�rsbank 143 Herbert
Afganistan 89, 212, 243 Arcos (Wszechzwiązkowe Spółdzielcze To-
 Aftonbladet 129, 283 warzystwo Akcyjne) 178, 179, 198, 204
AK-47, karabiny szturmowe 13 206, 223, 260, 294, 299
Albatros-Werke 237 zob. też angielsko-sowieckie porozumie-
Aleksander I, car Rosji 106 nie (1921); Krasin Leonid; Lloyd
Aleksander III, car Rosji 57 George David
Aleksandra (Romanow), caryca 61, 62, 199, Armia Czerwona 14, 26, 27, 53, 83, 89, 100,
253 103, 107, 108, 141, 149, 151, 153, 155,
Allen Robert C. 311, 316 159, 164, 166, 168, 177, 179 187, 189
Alski A.O. 227 191, 196, 198, 205, 212, 213, 216, 219,
Altmann Bernhard 252 222 224, 227 229, 242, 252, 262, 265,
Anastazja, córka Romanowów 61, 64 288, 295, 300, 309, 316, 323
Anderson Gunnar W. 173, 293 i Spotekzak 180, 184, 190, 223, 280, 294
zob. też A.B. Nydquist & Holm, spółka; 296, 299, 301, 302
Krasin Leonid; Szwecja, rosyjskie in- zaopatrzenie 141, 149, 151, 177, 179 181,
teresy biznesowe i przywileje 184, 190, 216, 222, 262, 265, 288,
Anderson Margaret (Peggy) 325 300, 316
Andriejewa Maria Fiodorowna 79 82, 84, zapasy broni i amunicji 26, 183, 186
106, 257, 259, 260, 277 zob. też Kopp Wiktor; Rosja, wojna do-
zob. też Gorki Maksym; Komisja Ochro- mowa; Trocki Lew
ny i Rejestracji Dzieł Sztuki i Zabyt- Armia Kaukaska 163
ków; Krasin Leonid Armia Ochotnicza 65, 149, 163, 164
Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione.
Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych
Indeks
zob. też Białych wojska; Denikin Anton 176, 180, 184, 185, 188, 194, 214, 241,
Iwanowicz; Rosja, wojna domowa; 248, 310, 313
porty i transport morski 131, 141, 149,
Wrangel Piotr Nikołajewicz
165, 180, 194, 241
Armia Północno-Zachodnia 151, 163
Bank Azowsko-Doński 36, 44, 51, 69, 273
zob. też Białych wojska; Judenicz Nikołaj;
Bank Rosyjski Handlowy 36, 41
Rosja, wojna domowa
Bank Rosyjsko-Angielski 37, 39, 44, 271, 273
Armstrong, Whitworth and Company 207,
Bank Syberyjski 36, 41, 88, 130
208, 299
Bank Wołżańsko-Kamski 36, 44, 51, 69, 90
Aronstein and Company, Ltd. 205, 299
Bankhaus Mendelssohn 127, 138, 140, 143,
Aschberg Olof 40, 41, 111, 115, 129, 130, 132,
144, 158, 258
143, 144, 161, 162, 168, 171, 175 177,
Banque de l Union Parisienne 49
198, 199, 224, 226, 232, 234 239, 241
Banque du Nord de la Chine 49
248, 251, 253, 257 259, 261, 262, 264,
Banque Russo-Asiatique 49 51, 90, 202, 206,
265, 270, 271, 281, 283, 293, 298, 300,
207, 272, 273, 298, 310, 315, 324, 325
302, 304 306, 311, 314 316
aktywa i skrytki bankowe 50, 51, 90, 272
i pranie bolszewickich diamentów, pla-
Baumgart Winfried 282, 286, 287, 312, 317
tyny i biżuterii 226, 246, 248, 305,
Bayer Waltraud 269, 277, 292, 303, 305 307,
306, 311
313, 317
i pranie bolszewickiego złota 168, 246,
BBC (British Broadcasting Corporation) 23
248, 305, 306, 311
Beckendorffów, rodzina 18
i starania o pożyczki dla bolszewików
Behrendt Heinz 238, 239, 304
130, 257
zob. też Niemcy, Ministerstwo Spraw Za-
i strajk rosyjskich bankowców 1917 1918
granicznych
35, 38, 42, 46, 51 54, 56, 123 125,
Beniamin, metropolita Piotrogrodu (urodzo-
128, 229, 261, 273, 274
ny jako Wasilij Pawłowicz Kazanski) 101
zob. też bolszewicy; Niemcy, i wsparcie
Berkovski Sandy 277, 325
finansowe dla Lenina i bolszewików
Bernard Linda 324
Askerbau-Gesellschaft m.b.H. 159
Berzin Jan 133 138, 143, 156, 257, 262, 264, 284
Atalar Abdullah 323
Bethmann Hollweg Theobald 15
Austria 208, 216
Bevin Ernest 173
galerie sztuki i domy aukcyjne 252
Białych wojska 13, 83, 147, 148, 163, 164,
Axel Christiernsson 141, 149, 286, 287
168, 170, 186, 248
zob. też Szwecja, rosyjskie interesy bizne-
zob. też Armia Kaukaska; Denikin Anton
sowe i przywileje; Worowski Wacław
Iwanowicz; Judenicz Nikołaj; Koł-
azerscy Turcy 153
czak Aleksandr; Rosja, wojna domo-
wa; Wrangel Piotr Nikołajewicz
Baehr Ludwig 158, 290, 291
Blackburn Aeroplane and Motor Company 221
Baku 60, 71, 80, 153, 203, 224, 277
Blair Alan 311, 316
zasoby ropy naftowej 224
Bl�hm und Voss 237
Balfour Arthur 68, 148, 273, 275, 285
Bl�cher Wipert von 232, 313, 317
Baltik, spółka 132, 150 BMW (Bayerische Motoren Werke AG) 219
Bałtyk 26, 83, 85, 126, 131, 141, 144, 149, 150, bolszewicy
153, 159, 160, 162, 165 167, 172, 174, agenci zaopatrzeniowi 74, 184, 220
328
Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione.
Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych
Indeks
Czerwona Gwardia 35, 40, 58 pranie pieniędzy 136, 194, 246, 260, 285,
finanse i Komisariat Finansów 71, 78, 79, 306, 309 311, 326
84, 86, 88, 91, 123, 142, 144, 182, 191, pranie złota 195, 228
234, 260, 264, 281, 289, 309, 311, 313 propaganda 15, 26, 29, 40, 48, 72, 75, 97,
i akcja  łupienia łupieżców (1918) 58, 99, 100, 102 104, 112, 127 130, 134,
61, 66, 73, 74, 82, 93, 113, 123, 229 136, 139, 142, 147, 154, 158, 181,
i handel zagraniczny, jego nacjonalizacja 187, 194, 210 214, 216, 228, 258,
114, 125, 204, 309 259, 263, 284, 300 302, 310
i napady oraz grabieże w cerkwiach i koś- rekwizycje zboża 73, 189
ciołach 68, 94, 97, 98, 107, 109, 111, rozbrat z mienszewikami 80
113, 325 włamania do sejfów 29, 72, 78, 88, 94
i odrzucenie traktatu brzeskiego 152 Bonar Law Andrew 173, 211, 300
i reparacje dla imperialnych Niemiec 55, Borodin Michaił (alias Michael Berg i Michel
126, 138 Gruzenberg) 137, 156, 258, 262, 285
i zniesienie prywatnych banków 41 Borsig 208
import odzieży wojskowej, butów i weł- Bosch 149, 181, 184, 185, 190, 223
ny 179, 180, 185, 190, 212, 213, 223, Bosfor 153
228, 260 porty i transport morski 153
import strategiczny 56, 94, 98, 99, 112, Botswana 14
142, 173, 177, 231, 309 Brand Karol 134, 135
import towarów luksusowych 61, 99, 102, Branting Hjalmar 175, 258, 293
207, 222, 228, 252 Bratmann Stefan 137
Komisariat Gospodarki 170 Breguet, zakłady lotnicze i samoloty 12, 13,
konfiskaty 29, 41, 42, 45, 47, 49, 54, 58, 219
61, 67, 71 74, 77, 90, 91, 95, 96, 99, Brendel Julius 159, 291
101 104, 110, 140, 228, 232, 263, Breżniew Leonid 55
270, 272, 273 Brockdorff-Rantzau Ulrich von 235, 305
misja w Berlinie 117, 264, 301 zob. też Niemcy, Ministerstwo Spraw Za-
misja w Bernie 133 136, 264 granicznych
misja w Rewlu 175 Broński Mieczysław 40, 41
misja w Sztokholmie 129, 131, 132, 141, Buchanan George 68, 271, 275
149, 156, 177, 178, 180, 204, 234, Buchara 89, 90
241, 259, 261, 263 265 złupienie 89, 90
nacjonalizacja mienia 66, 77 Budionny Siemion 163
niemieckie finansowanie 128, 235, 258, Budnicki Oleg 270, 292, 317, 324
259, 311 Bunyan James 270 273, 276, 282, 312, 317
obozy koncentracyjne 73, 164
 oddziały aprowizacyjne 73, 77, 168, 178, Carskie Sioło 61, 62, 163
189 Ceauescu Nicolae 71
podstęp z koncesjami zagranicznymi 126 Centrosojuz (Centrala Związków Spółdziel-
Politbiuro 95, 97 100, 102 104, 110, 175, czych) 171 173, 175, 201, 202, 205, 209,
191, 200, 203, 210, 222, 227 234, 210, 260, 293, 299
241, 260, 262, 265, 279, 280, 293, zob. też angielsko-sowieckie porozumie-
296, 297, 299, 300, 303, 304, 309, 316 nie (1921); Krasin Leonid
329
Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione.
Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych
Indeks
ceny złota 11, 191 De Beers, kartel specjalizujący się w diamen-
Chadbourne Thomas L. 291 tach 93, 226, 279
Degras Jane 312
Charnock H.H. 68, 275
Delavaud Louis 174, 185, 232, 258
Chiny 16, 49, 50, 216, 258, 285
Denikin Anton Iwanowicz 62, 149, 163 165,
Christie s, dom aukcyjny 253, 307
168, 170, 188
Churchill Winston 148, 164, 201, 210, 211, 258
zob. też Armia Ochotnicza; Białych woj-
zob. też Wielka Brytania, i interwencja
ska; Rosja, wojna domowa
w Rosji Sowieckiej
Der Nordiske Kreditselskabet 246
Clarke William 267 269, 274, 275, 303, 314,
Derutra (Deutsch-Russische Transport-Akti-
317
engesellschaft) 208
Colton Timothy 324
Deutsche Bank 127, 144, 158, 182, 234
Comptoir Lyon Allemand 176, 235
Disconto-Gesellschaft 158
Credit Lyonnais 69
Dni Lipcowe (1917) 48
Crisp Olga 273, 311, 317
Do%1ńramaci Ali 323
Curzon George Nathaniel, Lord 200, 201,
Doktor Żywago 59
210 212, 280
druga wojna światowa zob. wojna światowa II
i  linia Curzona , proponująca wschod-
Duma zob. Rosja, Parlament
nią granicę Polski 183
Dunlop, producent opon 184, 295
Czeka (Wszechrosyjska Komisja Nadzwy-
Dzierżyński Feliks 38, 89
czajna do Walki z Kontrrewolucją, Spe-
zob. też Czeka i czekiści
kulacją i Sabotażem) i czekiści 13, 26, 38,
39, 53, 54, 58, 62, 65, 71, 74, 77, 83, 85, 88,
Eastern Trading Company 180, 241, 294
89, 98, 102, 154, 186, 187, 197, 213, 223,
zob. też Szwecja, rosyjskie interesy bizne-
229, 259, 289, 312
sowe i przywileje
czerwony terror 24, 77, 85, 96, 255, 265, 312
Ebert Friedrich 140, 240
Cziczerin Gieorgij Wasilewicz 182, 206, 212,
 Elias Sehstedz 132
213, 233, 234, 244, 258, 280, 289, 294,
ententy mocarstwa 125, 143, 146, 161, 164,
295, 297, 300, 303, 304
166, 184, 195, 197, 198, 207, 215, 233,
235, 236, 248, 262
Dagestan 153
dyplomaci 147
 Daily Herald 206, 209
dziennikarze z tych państw 164, 185
Daly Jonathan 230, 269, 275, 279, 280, 303,
i interwencja w Rosji Sowieckiej 146, 147,
313, 317
258, 265, 288
D Amato Alphonse 23
i konferencja w Genui (kwiecień 1922)
Dania 127, 150, 152, 171, 188, 235, 261
52, 233, 249
zob. też Kopenhaga, pranie złota, dia-
i konferencja w San Remo (kwiecień
mentów, biżuterii i platyny, bolsze-
1920) 172 174, 201, 209
wickie zakupy
i  złota blokada bolszewików 56, 205, 265
Danielson Elena 324
ich szpiedzy 92, 97
D�twyler Adolf 135, 285, 287
jako wierzyciele 21, 56, 173, 184, 208,
Davis Robert H. 269, 307, 313, 317 218, 220
dawni mistrzowie malarstwa, ich obrazy 18, eserowcy 54, 76, 124, 129
82, 251, 255, 313  lewicowi eserowcy 124
330
Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione.
Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych
Indeks
 Eskilstuna 152, 289 Freund Gerald 232, 245, 301, 304, 305, 313,
Estonia 84, 85, 133, 151, 163, 165, 168, 169, 318
171, 179, 213, 216, 251, 261, 264, 268, 288 Frunze Michaił 89, 90, 278
Fuchs Julius (alias Julius Fox) 137, 258
a traktat z Tartu 84, 85, 165, 168, 171,
F�rstenberg Jakub (alias  Hanecki ) 129, 130,
213, 217, 218, 261, 292
180, 258, 263 265
armia 165, 213
zob. też Niemcy, i wsparcie finansowe dla
bank państwowy 174, 179
Lenina i bolszewików
porty 84
Futrell Michael 283, 312, 314, 318
eurofighter typhoon 12, 13
G. Scheel & Co. 176, 178, 182, 198, 294
F-22, myśliwce 12, 13
Gallipoli, bitwa (1915) 153
Faberg� Peter Carl i jaja Faberg� 18, 19, 255,
Gapon Gieorgij, ojciec 48
256
Garantie- und Kreditbank f�r den Osten 246,
Fabryka Sprzętu Wojskowego Karkuszewicza
247
47
zob. też Aschberg Olof
Feldman Gerry 325
GARF (Gosudarstwiennyj Archiw Rossijskoj
Fenesan Costin 324, 325
Fiedieracji) 9, 307, 309, 315, 323
Ferguson Niall 191, 296, 317
Geddings Gray Mathilda 255
Fiat 184, 185, 207, 219, 295
Genewa 135, 137, 258, 261, 285
Figes Orlando 25, 60, 71, 189, 196, 197, 269,
tamtejsze banki 135 137, 261
270, 273 277, 280, 292, 294, 296, 297,
Genua, konferencja (1922) 52, 104, 233, 249
312, 318
Gilbert S.P. 193, 297
Fininspekcja (Inspekcja Finansowa) 91, 92,
 Gladiator , parowiec estoński 102, 228
278, 279
głód na Powołżu (1921) 26, 94, 98, 230
zob. też Gochran; Rabkrin
i bolszewicka kampania grabienia cerkwi
Finkel i Oksner 159
(1922) 26, 230
Finlandia 80, 155, 196, 216, 261, 279, 302
Gochran (Państwowy Skład Kosztowności)
Fischer Fritz 267, 318
76, 85 94, 97, 99, 102, 103, 109 114, 117,
fokker, samoloty 12, 13, 220, 221
118, 166, 167, 175, 195, 197, 226 228,
Fox Julius zob. Fuchs Julius
238, 240, 244 248, 251 254, 257, 259
Francja 15, 21, 25, 52, 70, 147, 174, 201, 204,
261, 264, 269, 270, 276 278, 292, 305,
208, 209, 215, 216, 233, 235, 236, 242,
309, 314, 316, 323
248, 253, 254, 301
ewidencje 85, 86, 166, 323
archiwa 293, 324
gromadzenia i wycena biżuterii 85 87,
i interwencja w Rosji Sowieckiej 147
90, 92 94, 269
i inwestycje Francuzów w Rosji 52
problemy bezpieczeństwa 90, 91
Ministerstwo Spraw Zagranicznych (tak-
Golder Frank 281, 295
że  Quai d Orsay ) 52, 176, 202, 208,
Goldschmidt Jacob 235
209, 211, 215, 232, 243, 293, 298 Goodrich 184, 295
300, 304, 310, 315, 324, 325
Gorki Maksym 59, 61, 79 82, 84, 101, 106,
poselstwo w Sztokholmie 146, 153, 289 257, 259, 260, 277
posiadacze rosyjskich obligacji 17, 20, zob. też Andriejewa Maria Fiodorowna;
52, 201 Komisja Ochrony i Rejestracji Dzieł
rewolucja francuska 58, 95 Sztuki i Zabytków; Krasin Leonid
331
Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione.
Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych
Indeks
GPU (Główny Zarząd Polityczny) 102, 103, Huckauf & B�lle, zakłady produkcji maszyn
107 159
zob. też Czeka i czekiści Husqvarna, zakłady 141
Greshama prawo 53
Guaranty Trust Company 130, 176, 245, 257, Imperialna Korona Rosji 119
262 Imperialne Berło Rosji 119
zob. też May Max Indie 18, 173, 212, 243
Gukowski Izydor 52, 71, 73, 125, 131, 143, Ionescu Costin 324
162, 165, 175, 176, 198, 199, 259, 264,  Izwiestia 99, 103, 105, 271, 284, 303
273, 276, 282, 287, 292, 298
zob. też bolszewicy, finanse i Komisariat J. Ross and Company 206
Finansów; Sołomon Gieorgij  Jane s Defense Weekly 267
Gułag (Główny Zarząd Poprawczych Obozów Japonia 25, 130, 147, 201, 216
Pracy) 24 i interwencja w Rosji Sowieckiej 146, 288
Jekaterynburg 62 65, 74, 90, 271
Haggman Bertil 324 zob. też Romanowowie, grabież i wymor-
Hagling Dardel von 143, 144 dowanie
Hahlweg Werner 312, 318 Johnson Daniel 211, 299, 318
Hamburg-Amerika, linia żeglugowa 208 Johnson Margherita 69, 275
Hammer Armand 255, 307 Judenicz Nikołaj 151, 163, 165, 168, 170, 188
Handley Page Company 221 zob. też Armia Północno-Zachodnia; Bia-
 Hanecki zob. F�rstenberg Jakub łych wojska; Rosja, wojna domowa
Harju Bank 176, 261 Junkers, zakłady lotnicze 237, 243
Heckscher James 193, 296 zob. też układ z Rapallo (1922)
Hellberg Wilhelm 150, 162, 176, 259, 265, 288 Jurowski Jakow 62 65, 74, 77, 259, 275
Helphand Alexander Israel ( Parvus ) 235, zob. też Romanowowie, grabież i wymor-
258, 259, 263, 264, 311, 312 dowanie
zob. też Niemcy, i wsparcie finansowe dla Jusupow Feliks 59
Lenina i bolszewików Jusupowowie, rodzina 18, 59
Henryk VIII, król Anglii 95 ich bogactwo 18, 59
Henschel & Sohn 208
Hitler Adolf 240 Kalewipoeg, parowiec estoński 176, 224, 306
Hobson G.D. 253, 307 Kalinin Michaił 233
Holandia 51, 220 Kamerun 14
posiadacze rosyjskich obligacji majątku Kamieniew Lew 209, 210
w Rosji 51 Kapitał 58, 79, 274, 319
rosyjskie przywileje i interesy biznesowe Karpowa Rosa 284, 292, 293, 296, 298 300,
220 314, 318
Holokaust 23, 24, 268 Kasinec Edward 324
i nazistowskie złoto 23, 24, 268 Katarzyna II, caryca Rosji 18, 106, 229
zob. też Melmera system grobowiec i naszyjnik 106, 229
Hoover Institution Archives 314, 315 Katzenellenbaum S.S. 273, 313, 318
Hoover Herbert 94, 98, 101, 223, 224, 280 Kemal Mustafa ( Atat�rk ) 153
zob. też ARA; głód na Powołżu (1921) Kennan George 125, 282, 288, 313, 318
332
Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione.
Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych
Redaktor inicjujący Olaf Pietek
Redaktor prowadzący Jadwiga Makowiec
Adiustacja językowo-stylistyczna Wojciech Adamski
Korekta Katarzyna Onderka
Skład i łamanie Hanna Wiechecka
Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
Redakcja: ul. Michałowskiego 9/2, 31-126 Kraków
tel. [phone], fax [phone]
Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione.
Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych