MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Arkadiusz Gromek
Wykonywanie obróbki mechanicznej elementów
instrumentów muzycznych 311[01].Z1.02
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr Tomasz Knot
mgr Katarzyna Ziomek
Opracowanie redakcyjne:
mgr sztuki Arkadiusz Gromek
Konsultacja:
dr in\
. Jacek Przepiórka
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[01].Z1.02
 Wykonywanie obróbki mechanicznej elementów instrumentów muzycznych , zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu korektor i stroiciel instrumentów
muzycznych.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Techniki obróbki mechanicznej 7
4.1.1 Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 16
4.1.3. Ćwiczenia 16
4.1.4. Sprawdzian postępów 17
4.2. Zastosowanie technik obróbki mechanicznej w instrumentach 18
4.2.1. Materiał nauczania 18
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 32
4.2.3. Ćwiczenia 32
4.2.4. Sprawdzian postępów 34
5. Sprawdzian osiągnięć 35
6. Literatura 40
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i umiejętności w zakresie obróbki
mechanicznej elementów instrumentów muzycznych.
W poradniku znajdziesz:
 wymagania wstępne  wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć ju\
ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,
 cele kształcenia  wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
 materiał nauczania  wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,
 zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy ju\
opanowałeś określone treści,
 ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
 sprawdzian postępów,
 sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,
 literaturÄ™.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
311[01].Z1
Technologia wytwarzania
instrumentów muzycznych
311[01].Z1.01
Dobieranie materiałów
konstrukcyjnyc
311[01].Z1.02
Wykonywanie obróbki
mechanicznej elementów
instrumentów muzycznych
311[01].Z1.03
A
ączenie elementów instrumentów
muzycznych
311[01].Z1.04
Wykończanie powierzchni
instrumentów muzycznych
Schemat układu jednostki modułowej
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- stosować przyrządy pomiarowo  kontrolne zgodnie z ich przeznaczeniem,
- organizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bhp,
- rozró\
niać instrumenty muzyczne, kwalifikować do grupy instrumentów, a tak\
e
rozró\
niać ich części,
- wykonywać i odczytywać schematy, wykresy i szkice,
- posługiwać się dokumentacja techniczną,
- posługiwać się normami,
- pracować w grupie i indywidualnie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,
-
-
-
- sklasyfikować obrabiarki stosowane w procesach wytwarzania instrumentów
-
-
-
muzycznych,
- sklasyfikować obrabiarki sterowane automatycznie,
-
-
-
- wyjaśnić ró\
nice między obrabiarkami sterowanymi ręcznie i automatycznie,
-
-
-
- sklasyfikować maszyny specjalistyczne, stosowane w procesach produkcji instrumentów
-
-
-
muzycznych,
- rozró\
nić poszczególne zespoły w obrabiarkach i urządzeniach,
-
-
-
- rozró\
nić napędy elektryczne, hydrauliczne i pneumatyczne obrabiarek,
-
-
-
- wyjaśnić zasadę procesu skrawania,
-
-
-
- sklasyfikować procesy obróbki skrawaniem,
-
-
-
- rozró\
nić ruchy główne i pomocnicze obróbki skrawaniem,
-
-
-
- dobrać parametry geometryczne i technologiczne obróbki skrawaniem,
-
-
-
- rozró\
nić elementy geometrii ostrza skrawającego,
-
-
-
- określić konstrukcję narzędzi skrawających,
-
-
-
- dobrać materiał ostrza do warunków obróbki,
-
-
-
- odczytać rysunki wykonawcze elementów instrumentów muzycznych,
-
-
-
- scharakteryzować proces technologiczny obróbki mechanicznej elementów instrumentów
-
-
-
muzycznych,
- dobrać obrabiarki do określonych operacji technologicznych,
-
-
-
- dobrać materiał wyjściowy do procesu technologicznego,
-
-
-
- dobrać narzędzia skrawające do obróbki ręcznej i mechanicznej,
-
-
-
- dobrać elementy ustalające i mocujące przedmiot obrabiany,
-
-
-
- sporządzić plan obróbki elementu instrumentu muzycznego,
-
-
-
- sporządzić karty instrukcyjne obróbki,
-
-
-
- sporządzić arkusz weryfikacyjny zatwierdzenia wzorca do produkcji,
-
-
-
- wykonać program sterujący obrabiarką NC do wykonania prostych operacji
-
-
-
technologicznych,
- wykonać operacje technologiczne za pomocą narzędzi ręcznych,
-
-
-
- posłu\
yć się dokumentacją techniczno  ruchową obrabiarek,
-
-
-
- ocenić stan techniczny obrabiarek, dobrać środki ochrony indywidualnej do
-
-
-
wykonywanych operacji technologicznych,
- uzbroić obrabiarki w pomoce warsztatowe zgodnie z wytycznymi zamieszczonymi na
-
-
-
kartach instrukcji obróbki,
- zamocować narzędzia skrawające w uchwytach obrabiarek,
-
-
-
- zamocować przedmiot obrabiany na obrabiarce skrawającej,
-
-
-
- ustawić parametry obróbki według kart instrukcyjnych,
-
-
-
- wykonać operacje technologiczne na obrabiarkach,
-
-
-
- skontrolować jakość wykonanych operacji technologicznych,
-
-
-
- wykonać czynności związane z konserwacją narzędzi i obrabiarek,
-
-
-
- zastosować środki ochrony indywidualnej podczas wykonywania prac związanych
-
-
-
z obróbką ręczną i mechaniczną,
- zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo\
arowej oraz
-
-
-
ochrony środowiska.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Techniki obróbki mechanicznej
4.1.1. Materiał nauczania
Podstawowe techniki obróbki mechanicznej
Skrawanie jest podstawową techniką spotykaną w obróbce elementów instrumentów
muzycznych. Skrawaniem nazywamy proces technologiczny polegajÄ…cy na mechanicznym
usuwaniu określonej objętości materiału, nazywanego często naddatkiem obróbkowym. Cały
proces zaczyna się od skrawania materiału wyjściowego, nazywanego dalej materiałem lub
przedmiotem surowym, albo potocznie  przygotówką . Do tego celu u\
ywa się narzędzi
skrawających, zwanych najczęściej narzędziami. Cechą charakterystyczną owych narzędzi
jest część robocza, która ma postać klina, zwanego w większości wypadków ostrzem, rzadziej
nazwanego stroną roboczą. Skrawania dokonuje się w celu nadania określonego kształtu
i wymiarów elementom instrumentów muzycznych.
Wyró\
nia się dwie metody skrawania: obróbkę wiórową i obróbkę ścierną.
Obróbką wiórową nazywamy skrawanie wykonane za pomocą określonej liczby ostrzy.
Naddatek materiału usunięty przez narzędzia skrawające usuwany jest w postaci wiórów
zazwyczaj widocznych nieuzbrojonym okiem (rys.1).
Rys. 1. Wiór uchodzący spod dłuta wklęsłego
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Do tego typu obróbki skrawania zaliczamy większość procesów przy wytwarzaniu
elementów instrumentów.
Wiercenie jest procesem, w którym narzędzie skrawające w tym przypadku wiertło
zagłębia się w materiale pozostawiając otwór o postaci walca. Wiercenie stosujemy
w przypadku wykonania otworów: komór kołkowych, rezonansowych, w strojnicy, pod
guzik. Są to otwory o średnicy od 4 13 mm w zale\
ności od projektu. Proces wiercenia mo\
e
być wykonany maszynowo lub ręcznie
Frezowanie jest procesem, w którym narzędzie skrawające w tym przypadku frez
(rys. 2), zagłębia się w materiale pozostawiając otwór, ale inaczej ni\
w przypadku wiercenia
mo\
na ten otwór dowolnie kształtować tak, więc mo\
e on przybrać postać rowka lub
jakiegokolwiek innego kształtu. Wykorzystanie tego procesu w trakcie wytwarzania
elementów instrumentów muzycznych dotyczy przede wszystkim frezowania płyt
instrumentów, co w \
argonie zawodowym oznacza przede wszystkim frezowanie ich
krawędzi, natomiast sam proces frezowania całych płyt nazywany jest kopiowaniem płyty,
chodzi tu głównie o płyty wypukłe, poniewa\
jest on wykonywany na frezarce-kopiarce.
Rys. 2. Frez piłowy
Zastosowanie procesów frezowania dotyczy w instrumentach przede wszystkim
frezowania komór kołkowych oraz rowków na \
yłki, lub wszelkiego rodzajów rowków i jak
było to ju\
powiedziane płyt rezonansowych. Przy frezowaniu komór u\
ywamy frezów
palcowych w wielkości od 6 mm, natomiast przy frezowaniu rowka \
yłki u\
ywamy
maleńkich frezów palcowych w wielkości od 1 do 2 mm. Przy frezowaniu krawędzi płyt
u\
ywamy frezów piłowych 20 40 mm w zale\
ności od rodzaju dokumentacji. W procesie
kopiowania u\
ywamy frezów palcowych, ich wielkość jest uzale\
niona od rodzaju maszyny
Struganie jest procesem, w którym narzędzie (ostrze) usuwa (struga) równa część
danego materiału.Proces ten mo\
e być wykonany maszynowo lub ręcznie Dotyczy przede
wszystkim strugania płyt rezonansowych, belek, ale tak\
e strugania akcesoriów instrumentów
za pomocÄ… strugaczki a tak\
e wytwarzania otworów sto\
kowych pod akcesoria instrumentów
za pomocą rozwiertaka (rys.6, 7). W przypadku tej pary narzędzi, bo stosowane są przewa\
nie
parami, istotny jest konus, czyli kÄ…t sto\
ka mierzony stosunkiem ró\
nicy średnic do długości
części roboczej. W instrumentach spotyka się najczęściej konus 1/30 w instrumentach
starszego typu 1/25. Do strugania płyt i belek zazwyczaj u\
ywa siÄ™ hebla (strugu) (rys.3),
stró\
ków, cyklin (rys.4.), lub ośnika. W przypadku płyt i belek trzeba pamiętać o zachowaniu
promieniowego układu materiału na te części (rys.5).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Rys. 3. Ręczny strug metalowy
Rys. 4. Cykliny
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Rys. 5. Struganie płyty z promieniowym układem słojów
Rys. 6. Rozwiertak
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Rys. 7. U\
ycie rozwiertaka do montowania nó\
ki w wiolonczeli
Rzez
bienie jest procesem podobnym do strugania, narzędzie jednak zbiera nierówną
warstwę materiału. Do rzez
bienia wykorzystujemy w przypadku instrumentów dłuta (rys. 8).
Dzielą się one na płaskie i wklęsłe. Tak\
e u\
ywa się małych dłutek o ostrzu
kilkumilimetrowym. Są to tak zwane dłutka snycerskie. Proces ten nie mo\
e być
wykonywany maszynowo.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Rys. 8. Wykorzystanie dłuta do zacięcia zwoju ślimaka
Cięcie jest procesem, w którym piła lub nó\
pozostawiajÄ… w materiale szczelinÄ™. Proces
ten mo\
e być wykonywany maszynowo, ale tak\
e ręcznie. W przypadku maszyn najczęściej
stosowane są pilarki. Pilarka to nazywa maszyny, która porusza piłą, tarczową i taśmową,
rzadziej jest to pilarka-wy\
ynarka.
Pilarka tarczowa tnie materiał za pomocą obracającej się tarczy z ostrymi zębami. Pilarka
tarczowa słu\
y tylko i wyłącznie do cięcia po liniach prostych.
Pilarka taśmowa tnie materiał za pomocą taśmy z ostrymi zębami. W przeciwieństwie do
piły tarczowej mo\
na nią wycinać ró\
ne kształty.
W przypadku cięcia ręcznego spotykamy wiele rozmaitych narzędzi np. piła płatnica
(rys. 9, 12) słu\
y do cięcia po linii prostej, a tak\
e piła włosowa do wycinania małych
elementów, czy te\
piła ramowa (rys. 10, 11), (lub jej odmiana piła stolarska) przydatna do
cięciach określonych kształtów.
W instrumentach proces ten jest najczęściej stosowany.
Rys. 9. Mała płatnica
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Rys. 10. Ramowa piła włosowa
Rys. 11. Ramowa piła lutnicza
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Rys. 12. Cięcie piłą płatnicą
Toczenie jest procesem odwrotnym do wiercenia. Materiał obraca się w uchwycie
tokarskim a nó\
(w przypadku tokarki do metali) lub dłuta (w przypadku tokarki do drewna)
skrawa na obwodzie obracający się materiał. Im twardszy materiał tym większy kąt narzędzia
W przypadku instrumentów dotyczy to wytaczania elementów instrumentów dętych
drewnianych i toczenia akcesoriów.
Drugim typem skrawania jest obróbka ścierna (rys. 13). Polega ona na u\
yciu
nieokreślonej liczby ostrzy. W wyniku tej obróbki pozostają z materiału wiórki lub pył
niewidoczny dla nieuzbrojonego oka.
W przypadku instrumentów do obróbki ciernej u\
ywany jest papier ścierny, w przypadku
obróbki na sucho (bez u\
ycia wody) o granulacji od 40  600, do obróbki na mokro
o granulacji powy\
ej 400. SÅ‚u\
y do tego specjalny papier zwany papierem wodnym. Zarówno
jeden jak i drugi proces nazywamy szlifowaniem. Szlifowanie na sucho stosuje się w obróbce
instrumentów z drewna natomiast szlifowanie na mokro w przypadku instrumentów z metalu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Rys. 13. Obróbka cierna w kąpieli wodnej
W jednym i drugim przypadku szlifowanie wykorzystuje się do wstępnego określenia
i wykończenia powierzchni elementów instrumentów muzycznych.
Obok procesów skrawania w instrumentach stosujemy drugi sposób na obróbkę
materiału. Jest nim gięcie.
Gięcie polega na odkształceniu materiału do \
ądanego kształtu za pomocą siły.
Gięcie w instrumentach spotykane jest zarówno w drewnie jak i metalu.
Do odkształceń drewna u\
ywa się giętarek (rys. 14) lub specjalnych form. Na materiał
działa się wówczas zwiększoną wilgotnością w postaci wody lub te\
pary-wodnej
i temperaturÄ… okoÅ‚o 100°C. Po pewnym czasie, po odparowaniu nadmiaru wody, materiaÅ‚
przybiera \
ądany kształt.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
W instrumentach gięcie występuje przy nadaniu kształtu boczkom oraz listewką obszycia
instrumentu.
Rys. 14. Giętarka
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz rodzaje obróbki skrawaniem?
2. Jaki jest podstawowy proces technologiczny przy produkcji instrumentów?
3. Jakie wyró\
niamy sposoby szlifowania?
4. Jakie znasz typy pił ręcznych?
5. Jakie wyró\
niamy typy tokarek?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wska\
narzędzia, które są potrzebne do prawidłowego umieszczenia kołków w komorze
kołkowej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) rozpoznawać maszyny i urządzenia,
2) umieścić czynność w procesie technologicznym,
3) wykonać notatkę o typie narzędziach i maszynach słu\
Ä…cych do tej pracy,
4) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
 Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- plansze i katalogi z ilustracjami narzędzi i maszyn,
- notatnik,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Określ, jakiego rodzaju procesy są konieczne do uzyskania boczka w instrumencie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z procesami technologicznymi, ich klasyfikacją i zastosowanie,
2) zapoznać się z elementami składowymi instrumentu,
3) sporządzić notatkę umieszczającym chronologicznie te czynności w procesie
technologicznym, budowy instrumentu,
4) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- próbki drewna gatunków liściastych i iglastych,
- notatnik,
- przybory do pisania,
- plansze,
- literatura z rozdziału 6.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymieć rodzaje obróbki wiórowej?
1
1

2) zdefiniować obróbkę skrawaniem?
1
1

3) określić rodzaje szlifowania?
1
1

4) rozró\
nić elementy budowy piły taśmowej i tarczowej?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
4.2. Zastosowanie technik obróbki mechanicznej w instrumentach
4.2.1. Materiał nauczania
Organizacja stanowiska pracy.
Zgodnie z wymogami ergonomii stanowisko pracy korektora i stroiciela instrumentów
muzycznych, musi posiadać odpowiednie wymiary i odpowiednią ilość pomieszczeń.
Wymagane sÄ… przynajmniej dwa pomieszczenia o powierzchni Å‚Ä…cznej od 25 do 80 m2. Gdy
mamy do dyspozycji trzy pomieszczenia dzielimy je w następujący sposób: największe
przeznaczamy na prace naprawcze  wyłączając z tego pomieszczenia prace z lakierem,
średnie pomieszczenie przeznaczamy na spotkania z klientem, najmniejsze pomieszczenie
przeznaczamy na lakierowanie. Jeśli jednak jest ono jednak tak małe, \
e uniemo\
liwia pracÄ™
lakierowania.
Wyjątek od przyjętych wielkości stanowi pracownia do korekty i strojenia fortepianu.
Jego minimalna powierzchnia to ok. 40 m2.. Nale\
y tak\
e, wyodrębnić osobne pomieszczenie
dla lakierni. Jego minimalne gabaryty to 3 x 5 metrów.
Ścisłe zachowanie wymienionych wy\
ej wymiarów pomieszczeń jest niezwykle istotne,
poniewa\
zbyt małe pomieszczenie utrudnia ergonomikę, zbyt du\
e natomiast, powoduje
zwiększenie odległości pracownika korektora od narzędzi, które z reguły są rozmieszczone na
ściennych półkach.
Podłoga  powinna być wykonana z linoleum, PCV lub paneli. Taka nawierzchnia,
pozwala zachować czystość przy jednoczesnym zachowaniu ostrości narzędzi, które bardzo
często, w trakcie pracy, upadają.
Narzędzia  powinny być rozmieszczone na ściennych półkach, co zapewnia do nich
stały, komfortowy dostęp.
Szafy  są przeznaczone do przechowywania instrumentów gotowych, oczekujących na
opuszczenie pracowni.
Pozostałe wyposa\
enie to: taborety, stół stolarski, stół do monta\
u oraz stoły do
lakierowania. Aby szybko i sprawnie móc wykorzystywać wszystkie większe narzędzia
(tokarka, szlifierka, wiertarka stołowa, frezarka) nale\
y umieścić je na specjalnych półkach.
Oświetlenie
śadne sztuczne światło nie jest w stanie zastąpić światła dziennego. Światło słoneczne po
odbiciu przez warstwy atmosfery zapewnia najlepsze i komfortowe oświetlenie. Nie mo\
e
jednak padać bezpośrednio do pracowni, poniewa\
zuba\
a wygląd kształtów i kolorów
instrumentów. Dlatego wskazane są jasne ściany pomieszczenia.
Mo\
na pracować przy oświetleniu sztucznym, choć jest ono znacznie mniej korzystne. Nale\
y
w takim wypadku stosować światło o barwie zbli\
onej do światła dziennego (stosując np.
specjalne \
arówki ze światłem białym albo światło lamp halogenowych lub ksenonowych).
Techniki obróbki w procesie wykonywania obróbki elementów
Cięcie pod względem chronologicznym jest to zawsze jeden z pierwszych procesów
zastosowanych do produkcji elementów instrumentów muzycznych.
Ciecie mo\
e być maszynowe lub ręczne.
Pilarka taśmowa słu\
y do docięcia elementów na instrumenty, prawidłowe docięcie
powoduje ograniczenie innych metod obróbki instrumentów muzycznych, które w przypadku
instrumentów są zazwyczaj bardziej pracochłonne.
Cięcie wykonujemy piłą. Wa\
ne jest by piła była ostra tzn., \
eby jej zęby w dotyku
dawały wyraz ostrości zarówno z jednej jak i z drugiej strony. Gdy zęby są ostre tylko z jednej
strony piła schodzi z linii cięcia a przy cięciu grubych elementów mo\
na zauwa\
yć ze piła
wybiera rzaz (szczelina powstająca po cięciu w materiale) w formie lekko zakrzywionej linii.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Przy znacznym stępieniu piły mo\
e pojawić się zapach spalonego drewna. Dzieje się tak,
dlatego \
e drzewo na powierzchni cięcia w wyniku działania wysokiej temperatury zaczyna
utleniać się. Wa\
ne jest te\
rozwiedzenie piły. Brak rozwiedzenia uniemo\
liwia skręcania piłą
podczas cięcia natomiast za du\
e rozwiedzenie powoduje spadek efektywnej mocy.
Rys. 15. Ró\
ne rodzaje ścisków korektorskich sztywnych
Większość instrumentów muzycznych wykonana jest z drewna, a przynajmniej ich części
rezonansowe wykonane są z tego materiału.
Nale\
y pamiętać, \
eby posługiwać się liniami pomocniczymi, znaczonymi na materiale.
Cięcie na tzw.  oko jest niedopuszczalne.
Ze względów bezpieczeństwa trzeba unikać gwałtownych ruchów przy włączonej pilarce,
pamiętać o odłączaniu zasilania podczas sprawdzania ostrości piły oraz o pozycji wolnej ręki,
\
eby była umieszczona na materiale z dala od piły. Dwie ręce popychające materiał
zapewniają prawidłowa kontrolę cięcia. Je\
eli siÄ™ zdarzy, \
e jakiś mały kawałek materiału
dostanie się koło piły podczas cięcia, co nierzadko przeszkadza w wykonaniu prawidłowego
cięcia, wyciągamy go patykiem, nigdy ręką, w razie konieczności wyłączamy piłę
i odłączamy zasilanie.
Pilarka  wyrzynarka jest pilarkÄ… o mniejszych wymiarach i u\
ywana jest jako zamiennik
pilarki taśmowej. Przy jej u\
ytkowaniu stosuje siÄ™ te same zasady ciecia
Innego typu piłą jest piła tarczowa. Ma ona szerokie zastosowanie w stolarstwie, ale do
potrzeb wytwarzania elementów instrumentów muzycznych ma ona nikłe zastosowanie
Omówienie jej działania jest zbyteczne.
Piły ręczne mają ró\
ne kształty i ró\
ne zastosowanie
Najpopularniejsza to piła płatnica u\
ytkuje się ją do przycinania elementów
instrumentów muzycznych. Zasadą działania jest wykonywanie ruchów w przeciwnych
kierunkach ostrzem piły po materiale. Nale\
y pamiętać, \
e dla ergonomii ciecia najlepiej jest
wykonywać długie ruchy w trybie jednostajnym z lekkim akcentem na początku ka\
dego
ruchu. Trzeba zaznaczyć, \
e niezgodne ze sztuką jest wykonywanie ruchów szybkich, ale
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
krótkich. Zachowanie takie w nadmierny sposób eksploatuje narzędzie i stanowi tak\
e
zagro\
enie dla u\
ytkownika, szczególnie w pierwszej fazie cięcia.
Ze względu bezpieczeństwa trzeba pamiętać o pozycji wolnej ręki. W pierwszej fazie
cięcia mo\
emy pomóc pile ustalić linię rzazu przez przystawienie pięści z zaciśniętym
kciukiem do środka do jednej płaszczyzny piły i po otrzymaniu wyraz
nego rzazu odstawianie
tej ręki z dala od linii cięcia (rys. 16).
Rys. 16. Odstawienie ręki z dala od linio cięcia
Innym typem piły jest włośnica. W przypadku włośnicy ruchy są wertykalne, a nie jak
w przypadku płatnicy horyzontalne. Włośnica jest wykorzystywana głównie do wycinania
konturu drobnych elementów, ale tak\
e do obrysu otworów rezonansowych. Z tym wią\
e siÄ™
następna cecha tej piły,brzeszczot tej piły mo\
na zało\
yć na otwór. Wiercimy otwór
przewlekamy brzeszczot piły z zębami w kierunku podłogi. Następnie zakręcamy w dolny
imak piły i górny imak piły, cały czas ściskając ramiona piły jedną ręką.
Wszystkie inne typy pił ręcznych u\
ytkuje się podobnie do płatnicy.
Wiercenie
Wiercenie zazwyczaj jest traktowane jako czynność najbardziej prosta zwrócę jedynie
uwagÄ™, \
e częstym problemem jest brak ostrości wierteł. Powoduje to błędy w prawidłowym
wierceniu.Wiertło często schodzi w takim przypadku lub pali materiał a tak\
e wyrywa
i zadziera materiał. Trzeba wtedy koniecznie skorzystać ze szlifierki wolnoobrotowej i za
pomocą specjalnej przystawki do wierteł naostrzyć wiertło. Mimo to przy głębszych otworach
mo\
e się pojawić zjawisko zadzierania się materiału, najlepiej wtedy zastosować podkładkę
pod materiał w celu przewiercenia jej razem z materiałem.
Bardzo wa\
ne jest, aby nie zapominać usuwać klucza do uchwytu wiertarskiego
z uchwytu, a tak\
e zakręcać wiertło we wszystkich otworach uchwytu naprzemiennie.
Nieprzestrzeganie tych zasad jest bardzo niebezpieczne.
Wiercenie stosuje się do wykonania otworów w płytach, komorach i strojnicy, a tak\
e
pod inne akcesoria (rys. 17).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Rys. 17. Wiercenie otworu pod akcesoria
Wiercenie ręczne stosowano jest tylko w wąskim zakresie w smyczkarstwie.
Rzez
bienie
Najszerzej stosowaną techniką obróbki w instrumentach strunowych jest rzez
bienie.
Zazwyczaj do skrawania tego typu u\
ywa się dłut wklęsłych (rys. 19), rzadziej u\
ywane sÄ…
dłuta płaskie (rys. 18)
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Rys. 18. Ró\
ne rodzaje dłut płaskich
Dłuto trzymamy oburącz za trzonek, dłu\
sze dłuta mo\
emy oprzeć o ramię i ostrym
końcem zbieramy naddatek materiału stosując. Przy wszelkich pracach dłutem, a szczególnie
przy zarzez
bianiu główki pamiętamy, by nie pracować w pobli\
u ręki podtrzymującej
materiał, najlepiej stosować wtedy krzy\
owy układ dłoni. Przestrzeganie tego sposobu pracy
tak niebezpiecznymi narzędziami mo\
e uchronić nas od wypadków przy pracy.
Rys. 19. Ró\
ne rodzaje dłut wklęsłych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Rys. 20. PrzyrzÄ…d do przeniesienia geometrii wybranego elementu.
W pierwszych etapach nauki pracy tym narzędziem, nale\
y stosować przymiary
z profilami płyt lub czerpać wzór, przez przyrząd do przeniesienia geometrii z dobrego
instrumentu (rys. 20).
Frezowanie
Frezowanie, jako proces w budowie instrumentów muzycznych występuje bardzo rzadko.
Frezuje się najczęściej gniazda smyczków, komory kołkowe, rowek pod \
yłkę (rys. 21),
krawędzie płyt. śeby sprawnie zafrezować dany element, trzeba w pierwszej kolejności
zadbać o ostrość narzędzia. Ostrość frezu jest szczególnie wa\
na, dlatego \
e frez pracuje na
bardzo wysokich obrotach. Oprócz frezu wa\
ne sÄ… tak\
e akcesoria u\
yte do frezowania, gdy\

dla prawidłowego frezowania potrzebny jest tak\
e odpowiedni sposób prowadzenia maszyny.
Prawidłowe prowadzenie narzędzia jest przede wszystkim związane z dokładnością
dopasowanych przystawek. Trzecim elementem jest dokładność wykonania ostrza. Poniewa\

narzędzie to pracuje na szybkich obrotach, ka\
de odchylenie od osi mo\
e powodować
wyrywanie materiału lub jego zarywanie,co bardzo niekorzystnie odbija się na dz
więku.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Rys. 21. Frezowanie rowka pod \
yłkę
Struganie
Podczas budowy struganie jest często wymiennikiem rzez
bienia, poniewa\
jest Å‚atwiejsze
w stosowaniu i jest bezpieczniejsze. Mowa tu o struganiu ręcznym, poniewa\
struganie na
maszynie wiÄ…\
e się ze wstępnym przygotowaniem materiału.
Struganie ręczne to struganie za pomocą narzędzi ręcznych. Przede wszystkim jest to praca
strugiem zwanych tak\
e w ró\
nych regionach Polski heblem. Strug jest narzędziem
trzymanym oburÄ…cz i posuwanym do przodu po materiale. Mniejsze strugi metalowe mo\
na
trzymać w jednej ręce (rys. 22). Wówczas ostrze zamontowane w przedniej części struga
(rys. 23) skrawa materiał pozbawiając go zbędnego naddatku.
Rys. 22. Stró\
ek do trzymania w jednej ręce
Oprócz ostrości narzędzia wa\
ne jest te\
jego prawidłowe wystawienie. Ono powinno
być symetryczne i wynosić powinno ok 0.1 mm. Drugim elementem wa\
nym w struganiu
zastosowanym do wyrobów instrumentów jest umiejscowienie ostrza w \
elazku i pozycja
łamacza wiórów. Najlepiej jak jest on umiejscowiony ok. 2 mm od ostrza. Podstawą dobrego
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
strugania są odpowiednio długie i spokojne, jednostajne ruchy narzędziem. Zapewniają one
większą trwałość ostrości i mniejszą eksploatacje narzędzia.
Rys. 23. Struganie ręczne
Innym narzędziem do strugania jest ośnik (rys. 24). Jego zastosowanie jest dość proste.
To narzędzie składające się z korpusu oraz ostrza zamontowanego w korpusie. Ośnik stosuje
się pracując ostrzem w kierunku do siebie. Najlepiej jest wystawić ostrze na odległość
0,1-0,2 mm.
Rys. 24. Ośnik
Jeszcze innymi narzędziami słu\
Ä…cymi do strugania sÄ… strugaczka i rozwiertak.
Omówione są tutaj razem, poniewa\
prawie zawsze stosuje siÄ™ je w komplecie. StrugaczkÄ™
(rys. 25) stosujemy najczęściej strugając materiał przez obracanie go w strugaczce w prawą
stronę. Ustawienie narzędzia jest kwestią prawidłowego ustawienia fabrycznego, strugaczki
nie nale\
y regulować we własnym zakresie Rozwiertak stosujemy obracając rękojeść w prawą
stronę. Zarówno jedno jak i drugie narzędzie nale\
y stosować przy minimalnym nacisku.
Zapobiega to wyrywaniu materiału.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Rys. 25. Strugaczka
Toczenie
Toczenie jest procesem występującym najczęściej w budowie instrumentów dętych
drewnianych. Cały jednak proces wytwarzania ze względu na dokładności związane ze
strojem jest zautomatyzowany, tak\
e akcesoria instrumentów w większości są dostępne po
wstępnej obróbce mechanicznej. Jednak\
e czasami zdarza się w korekcie konieczność
dorobienia stosownego elementu na tokarce. Przy zastosowaniu toczenia nale\
y pamiętać
o prawidłowym zakręceniu materiału w uchwyt tokarski i wyjęciu klucza do uchwytu
tokarskiego z maszyny przed załączeniem silnika. Trzecim wa\
nym elementem jest toczenie
na osi toczenia w innym wypadku mo\
e zdarzyć się nagłe wyrwaniem materiału, co jest
zawsze bardzo niebezpieczne.
Szlifowanie
Szlifowanie stosujemy tam, gdzie chodzi o wstępną obróbkę wykończeniową danego
elementu (rys. 25). Je\
eli widzimy rysy na materiale stosujemy drobniejszy papier po
wcześniejszym namoczeniu i wysuszeniu powierzchni. Przy szlifowaniu najlepiej jest
stosować ruchy okrę\
ne, powoduje to wyrzucanie luz
nego ścierniwa poza obręb szlifowanego
materiału. Tak\
e w wypadku kamieni szlifierskich mamy do czynienia z procesem
szlifowania (rys. 26).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Rys. 26. Kamienie szlifierskie
Rys. 27. Szlifierka do wstępnego wyrównywania boczków
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
 Gięcie
Jest to jedyny proces technologiczny w budowie elementów instrumentu, którego nie
mo\
na zakwalifikować do kategorii obróbki skrawaniem. Przedmiotem tego procesu są
głównie boczki i listewki obszycia instrumentów. Do wyginania listewek i boczków słu\
Ä…
specjalne giętarki i formy do zachowania odpowiedniego kształtu po wygięciu.
Przy wyginaniu boczków i listewek obszycia, które są kształtem ściśle zale\
ne od
boczków, nale\
y stosunkowo wcześniej ok.15 min moczyć materiał, a następnie przystąpić do
gięcia dostosowując kształt materiału do formy przez delikatne naciąganie listewki. Ka\
da
listewka, czy boczek pod wpływem działania nawet minimalnej siły odkształci się, je\
eli
będziemy tą siłą działali odpowiednią ilość czasu. Niestety w początkach praktyki na pewno
zdarzy się połamanie boczka lub listewki. Jest to zjawisko normalne i nale\
y wypracować
własną metodę pokonania tego problemu, który jest częściowo uzale\
niony od
indywidualnych predyspozycji.
Ręcznie wyginamy materiał do 2,5 mm powy\
ej tego wymiaru musimy zastosować prasę
mechanicznÄ….
Obrabiarki automatyczne
Obrabiarki automatyczne i maszyny specjalistyczne stosujemy do wyrobu drobnych
akcesoriów. Z powodu zró\
nicowania asortymentu sÄ… one rzadko spotykane. Przy
obrabiarkach automatycznych i numerycznych oraz maszynach specjalistycznych nale\
y
zapoznać się z instrukcją obsługi i postępować ściśle według niej oraz realizować przepisy
bezpieczeństwa.
Konstrukcja takich maszyn i obrabiarek polega na połączeniu kilku obrabiarek
występujących w przemyśle powszechnie, jak np. wiertarka, szlifierka i strugarka.
Napędy elektryczne, hydrauliczne i pneumatyczne obrabiarek
Większość maszyn u\
ywanych w zawodzie ma napęd elektryczny. Napęd hydrauliczny
lub pneumatyczny mo\
e wystąpić w obrabiarkach i maszynach specjalistycznych.
W większości jednak maszyny i obrabiarki specjalistyczne są napędzane elektrycznie.
Dobór materiału wyjściowego do procesu technologicznego
Materiał wyjściowy do procesu technologicznego powinien być najwy\
szego gatunku bez
skaz, zacieków, sęków oraz innych schorzeń drewna. Rodzaj materiałów powinny być
dobrane jak w dokumentacji.
Dokumentacja technologiczna.
Dokumentacja technologiczna obejmuje plany oraz schematy z naniesionymi rozmiarami
(rys. 28).
Kształty mo\
emy porównywać za pomocą przymiaru (rys. 29) a wielkości za pomocą
suwmiarki, miarki lub cytomierza.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Rys. 28. Schemat z zaznaczonymi wymiarami
Rys. 29. PrzyrzÄ…d do przeniesienia profili
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Ogólny schemat procesu technologicznego obróbki
Poni\
ej przedstawimy schemat wytwarzania instrumentów strunowych szyjkowych,
z chronologicznie uszeregowanymi kierunkami produkcji oraz zaznaczonymi czynnościami
zgrupowanymi w procesy technologiczne.
Procesy wytworzenia korpusu Procesy gięcia
Procesy wytworzenia rezonansu
Proces frezowania Proces przygotowania
Proces frezowania
Proces kontroli Proces odkształcenia
Proces cięcia
Proces szlifowania Proces utrwalania
Proces struganie
Proces kontroli
Proces wytworzenia elementów
Procesy monta\
u Proces frezowania
Procesy toczenia
Proces klejenia
Proces obróbki zgrubnej
Proces cięcia
Proces klejenia całości
Proces obróbki
szczegółowej
Proces kontroli
Procesy wykończenia
Proces wykończenia
Proces szlifowania
Proces montowania
akcesoriów
Proces lakierowania
Proces smarowania
Procesy strojenia
Proces strojenia Proces polerowania
Proces kontroli
Proces korekty brzmienia
Instrument z grupy strunowych szyjkowych
Rys. 29a. Schemat wytwarzenia instrumentów strunowych szyjkowych z chronologicznie uszeregowanymi
kierunkami produkcji oraz wyszczególnionymi czynnościami zgrupowanymi w procesy
Dla ka\
dego typu instrumentów schemat ten będzie wyglądał odmiennie, ale zale\
ności
występujące pomiędzy grupami procesów występują w wytwarzaniu wszystkich typów
instrumentów.
Planowania procesu technologicznego musimy oprzeć na budowie poszczególnych
elementów i technikach ich łączenia. Dane wejściowe do projektowania procesu
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
technologicznego mo\
emy znalez
ć na schematach z wymiarami (rys. 28) lub dokumentacji
technologicznej innego typu. Mo\
emy posłu\
yć się tak\
e tabelami wymiarów. Poni\
sza
tabela odnosi się do chordofonów szyjkowych.
Tabela 1. Tabela maksymalnych wymiarów ró\
nych instrumentów strunowych
Długość Szerokość Szerokość Szerokość Menzura Menzura
Instrument Uwagi
korpusu górna talii dolna płyty szyjki
Skrzypce 1/4 280 143 92 177 168 2/3 Wystawka 5
menzury
płyty
Skrzypce 1/2 320 152 99 188 177 2/3 Wystawka
menzury 5,6
płyty
Skrzypce 3/4 335 161 105 199 186 2/3 Wystawka 6
menzury
płyty
Skrzypce 356 170 113 210 195 2/3 Wystawka
menzury 6,5
płyty
Altówka 400 400 190 130 240 220 2/3 Wystawka 7
menzury
płyty
Altówka 410 410 210 137 250 223 2/3 Wystawka 7
menzury
płyty
Altówka 420 420 230 143 260 225 2/3 Wystawka 7
menzury
płyty
Wiolonczela 1/2 680 340 210 420 370 5/8 Wystawka
menzury 17
płyty
Wiolonczela 3/4 720 355 220 440 387 5/8 Wystawka
menzury 18
płyty
Wiolonczela 760 370 230 460 405 5/8 Wystawka
menzury 20
płyty
Gitara klasyczna 500 280 240 360 320 318 -
Gitara 450 250 180 300 285 360 -
elektryczna
Bałałajka 300 - - 350 220 218 -
Banjo 350 - - 350 200 198 -
Kontrabas 1150 550 410 710 650 5/8 Wystawka
menzury 30
płyty
Wiola da gamba 600 250 190 350 330 5/8 Monta\

menzury barokowy
bastardowa
płyty
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Wiola da gamba 370 180 120 240 224 5/8 Monta\

sopranowa menzury barokowy
płyty
Viola d amore 430 245 150 270 259 5/8 Wystawka 7
menzury
płyty
Mandolina 300 - - 220 185 140 Wystawka 5
Lutnia 550 - - 390 350 347 KÄ…t
wstawieia3
stopnie
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jaki sposób dopasowuje się boczki do konturu formy?
2. W jaki sposób wykańcza się wstępnie elementy instrumentu?
3. W jakim zakresie u\
ywa się toczenia podczas przygotowania elementów?
4. Co to jest ośnik i do czego słu\
y?
5. Co to jest płatnica i do jakiego procesu ją stosujemy?
6. Co to jest strugaczka i rozwiertak?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj frezowanie krawędzi płyty rezonansowej na wysokość 5 mm.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją obsługi i zasadami bhp przy posługiwaniu się potrzebnym
sprzętem,
2) posłu\
yć się suwmiarką i prowadzić z niej poprawne odczyty,
3) dokonać czynności zgodnie z zasadami podanymi w instrukcji,
4) zanotować jakie problemy napotkałeś się podczas ćwiczenia,
5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- płyty rezonansowe,
- frez piłowy,
- wiertarka stołowa lub frezarka dolno wrzecionowa,
- suwmiarka,
- notatnik,
- instrukcje obsługi sprzętu,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 6.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Ćwiczenie 2
Wykonaj wygięcie dolnej partii boczka.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przygotować formę do utrzymania \
ądanego kształtu,
2) zamoczyć boczki,
3) rozgrzać giętarkę,
4) wykonać ćwiczenie zgodnie z instrukcją,
5) zanotować wyniki gięcia , odnotowując tak\
e negatywnie przebiegające próby,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- formy do boczków,
- listewka boczków,
- instrukcja obsługi giętarki,
- giętarka,
- naczynie z wodÄ…,
- notatnik,
- długopis,
- literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 3
Wykonaj rzez
bienie prawego profilu główki według wzoru.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przenieść wzór na materiał,
2) u\
yć prawidłowych profili dłut,
3) określić głębokość rzez
bienia,
4) wykonać ćwiczenie zgodnie z instrukcją,
5) zanotować postęp w pracy wraz z wymiarami,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- materiał na główkę po wstępnej obróbce mechanicznej,
- pełna paleta dłut wklęsłych,
- wzór główki,
- instrukcja wykonania,
- notatnik,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 6.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić kategorie czynności najczęściej stosowanych przy budowie
instrumentu? 1
1

2) określić, do jakiej grubości boczki dogina się ręcznie?
1
1

3) określić, w jaki sposób stosuje się parę narzędzi strugaczka 
rozwiertak? 1
1

4) określić, w jaki sposób korzysta się z piły włośnicy?
1
1

5) opisać problemy występujące podczas toczenia?
1
1

6) określić, jaką wilgotność powinny mieć podstawowe wyroby
stolarskie? 1
1

7) wyjaśnić, dlaczego podczas szlifowania ręcznego stosujemy ruchy
okrÄ™\
ne? 1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcjÄ™.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 22 zadania o ró\
nym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego
wyboru. Do ka\
dego zadania dołączone są 4 mo\
liwe odpowiedzi, tylko jedna jest
prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki nale\
y błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłó\
jego rozwiÄ…zanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 min.
Powodzenia
1. Wady materiału mogą powodować przyśpieszone tępienie narzędzi to
a) sęki.
b) przebarwienia \
ywiczne.
c) pęknięcia.
d) otwory po owadach.
2. Podczas pracy na tokarce ręcznej w bardzo twardym materiale nale\
y
a) zwiększyć kąt ostrza no\
a [dłuta] tokarskiego.
b) zmniejszyć kąt ostrza no\
a [dłuta] tokarskiego.
c) zwiększyć posuw maszyny.
d) zmniejszyć promień dłuta.
3. Szlifierka wolnoobrotowa
a) to maszyna kopiujÄ…ca.
b) słu\
y do ostrzenia narzędzi.
c) słu\
y do hartowania narzędzi.
d) to maszyna hartujÄ…ca.
4. Fornir to materiał na
a) okleiny.
b) płyty.
c) boczki.
d) elementy konstrukcyjne.
5. Przy wykonaniu brakujÄ…cego elementu instrumentu nale\
y
a) dobrać odpowiedni materiał.
b) wykonać go z najtwardszego materiału.
c) wykonać go z materiału najmniej podatnego na skręcanie.
d) dobrać go na bazie jednolitego koloru.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
6. Do frezowanie rowków pod \
yłkę w instrumentach strunowych nale\
y u\
yć
a) frezów 1,0 2,0 mm.
b) frezów 20 30 mm.
c) \
yłek wędkarskich.
d) \
yłek typu R12.
7. Sęki występują
a) we wszystkich drzewach.
b) w niektórych metalach.
c) w niektórych gatunkach drzew.
d) w masie perłowej.
8. Materiał do wyrobu okuć w smyczkach to
a) heban.
b) kość słoniowa.
c) tworzywo sztuczne.
d) srebro.
9. Giętarka do elementów instrumentów muzycznych
a) to urzÄ…dzenie wibracyjne.
b) to urzÄ…dzenie grzejne.
c) działa za pomocą ultradz
więków.
d) działa za pomocą pary wodnej.
10. W jakiej kolejności nale\
y unikać procesów obróbki, aby zachować ostrość narzędzi
a) cyklinowanie po szlifowaniu.
b) szlifowanie po rzez
bieniu.
c) rzez
bienie po struganiu.
d) struganie po cięciu.
11. śyłka do budowy instrumentów składa się z
a) 3 fornirów.
b) nylonu.
c) włókna szklanego.
d) szelaku.
12. Podstrunnica powinna być wykonana z
a) guajaku.
b) grabu.
c) hebanu.
d) lipy.
13. Toczenie metalowych śrub do instrumentów muzycznych
a) wykonuje się na tokarce ręcznej.
b) wykonuje się na tokarce z stałym posuwem.
c) musi być wykonane w osłonie termicznej.
d) mo\
na wykonać z miedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
14. Cięcia płyt rezonansowych dokonuje się w przekroju
a) promienistym.
b) stycznym.
c) ukośnym.
d) prostym.
15. Klawisze fortepianów i pianin są
a) równej szerokości.
b) ró\
nej szerokości.
c) zrobione wyłącznie z drewna.
d) zrobione wyłącznie z kości słoniowej.
16. Podkładki pod klapy instrumentów dętych drewnianych wykonane są
a) ze specjalnego rodzaju korka.
b) z drewna.
c) z kauczuku.
d) z gumy.
17. Belki do płyt wykonuje się w przekroju
a) ukośnym.
b) promienistym.
c) poprzecznym.
d) pobocznym.
18. Wska\
, które narzędzie jest maszyną
a) piła płatnica.
b) pilarka taśmowa.
c) piłka włosowa.
d) piła taśmowa.
19. Wilgotność drzewa
a) jest wielkością niemierzalną.
b) mo\
na zbadać po całkowitym zwęgleniu materiału.
c) mo\
na ją zbadać po całkowitym osuszeniu.
d) jest wielkością mierzalną.
20. Wytwarzanie kołków do strojenia instrumentów smyczkowych dokonujemy
a) na tokarce ręcznej.
b) na szlifierce kołkowej.
c) na gotowym instrumencie.
d) z metalu.
21. Papier wodny to
a) rodzaj papieru ściernego.
b) rodzaj papierka lakmusowego.
c) rodzaj budulca instrumentów.
d) element frezarki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
22. Listwy boczków w gitarze mają grubość
a) 0,2 mm.
b) około 0,9 mm.
c) 3 - 3,2 mm.
d) 2 mm.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko.............................................................................................................................
Wykonywanie obróbki mechanicznej elementów instrumentów muzycznych
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1.
a b c d
2.
a b c d
3.
a b c d
4.
a b c d
5.
a b c d
6.
a b c d
7.
a b c d
8.
a b c d
9.
a b c d
10.
a b c d
11.
a b c d
12.
a b c d
13.
a b c d
14.
a b c d
15.
a b c d
16.
a b c d
17.
a b c d
18.
a b c d
19.
a b c d
20.
a b c d
21.
a b c d
22.
a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
6. LITERATURA
1. Kamiński Wł. Świrek J.: Lutnictwo, PWM, Warszawa 1972
2. Panufnik T.: Sztuka lutnicza. Warszawa 1926
3. Panufnik T.: Technologia lutnicza. Warszawa 1934
4. Weisshar J.: Violin restoration. London 2000
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40