Literatura starozytna stala sie wzorem wszystkich pózniejszych pradów
artystycznych i na dlugie wieki okreslila europejskie kanony piekna. Uznano ja
za wzór doskonaly - klasyczny. Literature grecka mozna podzielic na cztery
okresy, biorac pod uwage gatunek literacki dominujacy w danym czasie: - epika
(VIII wiek p.n.e.) - liryka (VII-VI wiek p.n.e.) - dramat (V wiek p.n.e.) -
epigramat (III wiek p.n.e.) Gatunki literackie pochodzace ze starozytnosci
epopeja - "Iliada" i "Odyseja" Homera (epopeje greckie), "Eneida" Wergiliusza
(epopeja rzymska) - utwór epicki, pisany wierszem lub proza, ukazujacy
wszechstronnie i szczególowo zycie narodu (spoleczenstwa) w przelomowym
momencie historycznym; charakterystyczne jest wprowadzenie bogatego tla
obyczajowego, realizm przedstawienia, wielowatkowosc akcji pozwalajaca ogarnac
wiele srodowisk i odzwierciedlic wszechstronnie zycie spoleczenstwa;
anakreontyk - lekki i pogodny w nastroju utwór poetycki gloszacy pochwale
beztroskiego zycia, wina, sztuki i milosci, uroków mijajacej chwili; nazwa
wywodzi sie od Anakreonta z Teos (VI-V w. p.n.e.); epigramat - zwiezly utwór
poetycki, na ogól dowcipny, cechujacy sie aforystycznoscia ujecia i
wyrazistoscia pointy, czesto o charakterze niespodzianki, kontrastu lub
paradoksu; hymn - piesn blagalna lub/i narracyjna, zawierajaca pochwale bóstwa,
legendarnych bohaterów, upersonifikowanych zjawisk lub idei, utrzymywana w
stylu wznioslym, na ogól rozwijajaca sie wg schematu przemówienia, poczynajac
od apostroficznego zwrotu na poczatku; autorzy hymnu przemawiaja w imieniu
pewnej zbiorowosci, snuja rozwazania moralne, niekiedy wyznania osobiste; pean
- (piesn ku czci Apollina), piesn pochwalna, dziekczynna, czasem zwycieska,
pelna patosu; dytyramb - piesn pochwalna, pierwotnie w starozytnej Grecji spiew
obrzedowy na czesc Dionizosa, w okresie pózniejszym (VI-V w. p.n.e.) utwór
liryczny, z którego wywodza sie tragedia i komedia antyczna; piesn - gatunek
liryczny, wywodzacy sie ze starozytnych piesni obrzedowych, spiewanych przy
akompaniamencie muzyki; piesn cechuje uproszczenie budowy, prosta skladnia,
uklad stroficzny, wystepowanie refrenów; tragedia - gatunek dramatu, w którym
sa przedstawione dzieje bohaterów skazanych nieuchronnie na niepowodzenie,
uwiklanych w konflikt dwóch racji, nie dajacych sie pogodzic (np. konflikt
prawa boskiego i prawa panstwowego w "Antygonie" Sofoklesa); bohaterowie
uswiadamiaja sobie te nieuchronnosc, przenikajac zarazem istote swego losu; nie
rezygnuja jednak ze swoich dazen; tragedia byla gatunkiem wysokiego, wznioslego
stylu, cechowalo ja bogactwo figur stylistycznych; tragedia wywodzi sie z
obrzedowych dytyrambów na czesc Dionizosa; mit - opowiesc o stalej warstwie
fabularnej, wyrazajacej wierzenia danej spolecznosci. Mit wyraza emocje -
najczesciej zbiorowe, np. lek, niepokój, podniecenie, radosc. To, co niejasne,
chwiejne, nieokreslone, otrzymuje wyraz i ksztalt w opowiadaniu mitycznym; np.
przemiennosc pór roku zostaje przeksztalcona w barwna fabule i uzyskuje
motywacje przyczynowa w postaci bóstw uosabiajacych sily przyrody. Dzieki
mitycznym formom myslenia to, co niejasne, zostaje wyjasnione i przyblizone.
Mity pelnily funkcje poznawcze - umozliwiajac interpretacje zjawisk przyrody;
swiatopogladowe - jako podstawa wierzen religijnych; sakralne - poprzez
powiazanie z kultem bóstw i rytualnych obrzedów. Glównymi bohaterami mitów sa
bogowie, demony i herosi, tj. ludzie obdarzeni nadprzyrodzonymi wlasciwosciami,
pólbogowie (niekiedy zrodzeni ze zwiazku bóstwa i czlowieka). Mit tworzy swieta
przestrzen - miejsce, na którym zyja bogowie (np. Olimp). Podzialu literatury
dokonal Arystoteles, dzielac ja na: epike - epopeja (Grecy); przypowiesc
(parabola) i saga rodzinna (dwa gatunki z Biblii) - w epice charakterystyczne
jest wystepowanie fabuly wraz z narratorem; dramat - tragedia (Grecy), komedia
(Grecy), dialog filozoficzny (Biblia) - w dramacie charakterystyczny jest
dialog przeznaczony do wystawienia na scenie; liryka - piesn (Horacy-Grecy),
dytyramb (Grecy), hymny (Grecy), pean (Grecy), epigramat (Grecy), anakreontyk
(Grecy), psalm i tren (Biblia).