Gospodarka przestrzenna w Unii Europejskiej: Pełny zestaw pytań 2011
1. Jaki jest poziom obligatoryjności rozwiązywania problemów z zakresu gospodarki przestrzennej w UE?
Postawa Komisji Europejskiej w stosunku do gospodarki przestrzennej jest jasna- UE nie ingeruje w sprawy gospodarki przestrzennej państw członkowskich. Każdy kraj kształtuje strategię przestrzenną na swoją odpowiedzialność, co nie znaczy, że ani UE ani poszczególne kraje nie mają zdania na temat gospodarki przestrzennej i jej głównych przesłanek. Uregulowania na poziomie UE nie są uregulowaniami, które kraje muszą przyjmować i nie są to zalecenia typu wymóg. Są to przesłanki, która można wziąć lub nie wziąć pod uwagę. W strukturach poszczególnych krajów skutki te odgrywają istotną rolę.
UE nie ma bezpośrednich kompetencji w dziedzinie kształtowania zagospodarowania przestrzennego w poszczególnych krajach członkowskich. Prowadzone są prace mające na celu:
Formułowanie zasad
Koncepcji teoretycznych
Modeli rozwoju
Polityk
Nie mają one atrybutu obowiązywalności ale oddają ogólną filozofię Unii i przekształcane są następnie w jej polityki. Decyduje ona o przyznawaniu środków, które często uzależnione są od stopnia realizacji założeń polityk UE
UE jako struktura żadnych bezpośrednich zaleceń nie stosuje - inaczej mówiąc każde państwo w tym polska realizuje własną wizje rozwoju przestrzennego, we własnym zakresie. Eu jako struktura oddziałuje na sposób zagospodarowania w prosty sposób - jest instytucja która może przekazywać środki na określone przedsięwzięcia. W gospodarce rynkowej jeśli ma sie środki to można cos zrealizować. W efekcie jeśli ma się koncepcje na co środki można otrzymać to tak jakbyśmy realizowani pewien przymus zagospodarowania w określony sposób. W ten sposób oddziałuje się na sposoby zagospodarowania. Jeśli nie chcemy czegoś realizować to nie ma takiego przymusu. Jeśli to spełnia europejskie potrzeby to możemy otrzymać pieniądze na przedsięwzięcie. Żeby było to równocześnie dobre dla nas i całej struktury.
2. Rozszerzenia Unii Europejskiej. Ile było ich dotąd
1952 - 58 - państwa założycielskie: Belgia, Francja, Holandia, Luxemburg, RFN, Włochy
1973 - pierwsze rozszerzenie: Dania, Irlandia, UK
1981 - drugie rozszerzenie - Grecja
1986 - trzecie rozszerzenie: Hiszpania, Portugalia, Grenlandia odchodzi od UE
1995 - czwarte - Austria, Finlandia, Szwecja
2004 - piąte, cz1: Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, polska, Słowacja, Słowenia, Węgry
2007 - piąte, cz2: Bułgaria, Rumunia.
4. Niekorzyści peryferyjnego położenia w układzie przestrzennym.
Struktura duża jak UE - licząca kilak milionów km2, zamieszkała przez pół miliarda ludzi nie może być jednolita. Zróżnicowanie pod względem zagęszczenia populacji, i związane z tym zjawiska również rozkład zagospodarowania. Strefa od środkowej Anglii, poprzez Holandie, Belgie, Niemcy i Lombardie- intensywna zabudowa, wyraźne zagęszczenie. Poza tym regionem - wyspy zagęszczenia, zintensyfikowanego zagospodarowania, na przykład Paryż, strefa górnego śląska i zagłębie ostrawskie, rejon Rzymu z Neapolem we Włoszech i Madryt w Hiszpanii. Poza tymi obszarami nie ma już bardzo intensywnie zagospodarowanych wyspowych obszarów oddziaływujących na duże terytorium. Zasięg pozostałych obszarów takich jak Lizbona, Barcelona, Kopenhaga jest również silnie zagospodarowany, lecz nie oddziałuje w skali ogólnoeuropejskiej.
Przeciwieństwo stref intensywnie zagospodarowywanych - zagospodarowanie ekstensywne, rzadkie i w stosunkowo slaby sposób. W warunkach europejskich ekstensywność mierzona gęstością zaludnienia. Wiąże się z tym wiele problemów z zagospodarowaniem infrastrukturalnym. Przykładowo Szwecja. Obszary gidze gęstość zaludnienia jest wysoka - staje się jeszcze większa, zaś obszary słabo zaludnione stają się obszarami peryferyjnymi.
Procesy ekonomiczne i społeczne bardzo silnie oddziałują na sposób i kierunek zagospodarowania przestrzeni, czy tego chcemy czy nie. 3 strefy słabego zaludnienia w europie: północna Szwecja, Estonia, Finlandia; północna UK i północno-zachodnia Irlandia; zachodnia Hiszpania i centralna Portugalia.
Gdzie w UE przybywa intensywnie ludzi - i pojawiają się problemy związane z brakiem mieszkań albo zmiany w infrastrukturze. W starej UE przyrost ludzi, w nowej UE stagnacja i ubytek. W starej UE nie dość ze mamy elementy przyciągające ludzi (pull-factors), to jeszcze pozytywny bilans zmian w liczbie ludności - wzrost możliwości rozwojowych. W drugiej części europy - on NRD począwszy - typowe zjawiska, pętla związana z negatywnym trendem ludnościowym. Kwestia zatrudnienia w rolnictwie - wpływ na zagospodarowanie w przestrzeni i jego strukturę. Im zatrudnienie w rolnictwie niższe, tym większe gospodarstwa rolne, co za tym idzie gospodarstwa rolne stają się firmami produkcyjnymi niż tradycyjnymi gospodarstwami. Obszary wiejskie różnią się w efekcie jeśli chodzi o zagospodarowanie zasadniczo. Nierówności w poziomie życia.
5. Wskaż siły oddziałujące na rozmieszczenie zagospodarowania i zainwestowania w układach przestrzennych.
Gęstość zaludnienia
Migracje
Struktura zatrudnienia w rolnictwie
Procesy ekonomiczne i społeczne
6. Jeśli chodzi o kierunki myślenia Komisji Europejskiej w zakresie gospodarki przestrzennej, to:
-zgodnie z panującymi w komisji europejskiej poglądami - gospodarka przestrzenna stanowi element problematyki środowiska
-ten kierunek myślenia o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym jako o części środowiska sensu largo pojawił się na gruncie międzynarodowym w końcu lat 60.
7. Przez zrównoważony (trwały) rozwój rozumie się w praktyce państw Unii Europejskiej
Taki rozwój, który zachowuje dla przyszłych pokoleń środowisko, w którym warto żyć, oraz który zapewnia szanse dalszego rozwoju.
8. Koncepcja zrównoważonego rozwoju stała się jednym z zasadniczych celów działania…
…ONZ. Obok trzech pierwotnych celów tej Organizacji:
*zachowania pokoju światowego
*zapewnienia praw człowieka oraz
* rozwoju społeczno - gospodarczego
ONZ utworzyła również departament zajmujący się sprawami zrównoważonego rozwoju, zorganizowała tzw. Szczyt Ziemi nt. Zrównoważonego Rozwoju.
9. Wskaż główne zasady gospodarowania i planowania przestrzennego w UE
Odnawialne zasoby powinny być zużywane tylko w takim zakresie, w jakim mogą się one odnawiać;
Nieodnawialnych zasobów należy używać oszczędnie. Ich zużycie powinno być ograniczone przez zastępowanie ich zasobami odnawialnymi;
W procesie oszczędnego i efektywnego obchodzenia się z zasobami należy wykorzystywać postęp techniczny i organizacyjny zmierzający do poprawy produktywności wykorzystywanych zasobów;
Obciążanie środowiska można dopuszczać tylko w takim stopniu, w jakim ono samo się kompensuje lub koryguje bez powstawania trwałych szkód.
10. Jakie są główne zasady trwałego rozwoju w ujęciu UE
Preferencje dla wzrostu gospodarczego mniej obciążającego zasoby przyrodnicze i wykluczającego trwale szkody środowiska (uniezależnienie gospodarki od degradacji przyrody);
Użytkowanie zasobów przyrody, które nie grozi zniszczeniem przyrodniczych podstaw istnienia i jakości życia przyszłych pokoleń;
Rozerwanie dotychczas występującego związku między wysokim poziomem dobrobytu a naruszaniem środowiska;
Propagowanie przyjaznego środowisku rozwoju gospodarki, zagospodarowania przestrzennego i modelu życia;
Zachowanie różnorodności środowiska przyrodniczego;
Stosowanie czystych technologii i wprowadzanie odpadów do ponownego obiegu gospodarczego;
Zapewnienie powszechnego dostępu do środowiska;
Uzyskanie wysokiego poziomu ochrony środowiska przy uwzględnieniu jego regionalnej specyfiki.
11. Trzy generalne zasady polityk sektorowych w strategii zrównoważonego rozwoju to:
Priorytet dla działań zapobiegawczych;
Zwalczanie naruszeń środowiska w miejscu ich powstawania;
Ponoszenie kosztów naprawy środowiska przez sprawcę zanieczyszczeń.
12. Jak odnoszą się do zagospodarowania przestrzeni polskie ustawy z tego zakresu?
Polskie ustawy dotyczące gospodarki przestrzennej okresu transformacji (szczególnie ustawa z 2003) pojmują oddziaływanie na zagospodarowanie przestrzenne jako działania głównie projektowe (typu architektonicznego) dotyczące zabudowy. Natomiast, problematyka środowiskowa sprowadzona jest do biurokratycznych opracowań sporządzanych ex post, praktycznie bez wpływu na procesy projektowania i zagospodarowania. W konsekwencji, materiały i literatura mające w tytule enviroment nie są w Polsce traktowane jako należące do problematyki urbanistycznej. Kwestie środowiskowe pozostawione są w kompetencjach resortów - np. Ochrony środowiska a nie Budownictwa. W ten sposób znaczna część europejskiego dorobku metodologicznego, merytorycznego oraz instytucjonalnego pozostaje poza świadomością instytucji oraz kręgów fachowych.
13. Wyróżnij trzy dziedziny działań Unii, odnoszące się do gospodarki przestrzennej:
W najogólniejszym ujęciu można obecnie wyróżnić - obok tzw. Inicjatyw Wspólnoty odnoszących się bezpośrednio do spraw gospodarki przestrzennej, takich jak INTERREG (od 1990 roku) i URBAN (od 1994 roku) - trzy dziedziny działań Unii, odnoszące się do gospodarki przestrzennej, prowadzone w ramach:
1.Programów działań w dziedzinie środowiska;
2.Ramowych programów badań, technologii i rozwoju;
3.Polityki rozwoju regionalnego.
14.W jakich inicjatywach UE można prowadzić działania w zakresie gospodarki przestrzennej
Są to tzw. Inicjatywy Wspólnoty:
problemy obszarów przygranicznych;
obszarów miejskich (np. INTERREG - 1990 i URBAN - 1994)
15. Wskaż główne parametry koncepcji urban sustainability
Koncepcja urban sustainability ma charakter przekrojowy, tzn. dotyczy wszystkich niemal dziedzin gospodarki i życia. W prowadzonych pracach można wyróżnić pięć głównych parametrów urban sustainability:
ograniczenie zużycia terenu i przeciwdziałanie rozpraszaniu zabudowy;
oszczędność energii przez racjonalne zagospodarowanie przestrzenne i energooszczędne budownictwo;
tworzenie trwałych (zrównoważonych) systemów transportu, zwłaszcza miejskiego ( w tym ochrona przed hałasem);
szeroko rozumiana ochrona przyrody w różnych jej aspektach (gospodarka wodna i jakość wody, tworzenie terenów zielonych w miastach, ochrona przed podwoziami, gospodarka odpadami, różnorodność biologiczna, ochrona gleb;
ochrona klimatu.
16 Jakie są główne cele tzw. wymiaru miejskiego w politykach Unii Europejskiej
Cele zawarte w Suistainable Urban Development. A framework for Action z 1998 roku. Cele odnoszą się do publicznego sterowania rozwojem miast.
Umacnianie dobrobytu gospodarczego i rozwój zatrudnienia w miastach i promowanie równych szans;
integracja społeczna i rewitalizacja podupadłych części miast;
poprawa środowiska miejskiego (zarządzanie transportem, gospodarka odpadami, oszczędność energii itp.)
lepsze zarządzanie miastami oraz zwiększenie udziału lokalnych aktorów i obywateli (partnerstwo publiczno-prywatne, dobrowolna współpraca.
Przyjmując powyższy dokument Komisja Europejska wskazała jednocześnie:
konieczność stosowania instrumentów Unii sprzyjających zintegrowanemu rozwojowi miast
zleciła przystosowanie polityk, legislacji i finansów Wspólnoty do realizacji wyżej wymienionych celów.
17. Wskaż zagadnienia tzw. strategii tematycznych zawartych w dok. Środowisko 2010: Nasza przyszłość zależy od nas:
środowisko miejskie;
zwalczanie zanieczyszczenia powietrza;
środowisko morskie;
trwałe użytkowania zasobów naturalnych;
unikanie odpadów i recyklingu;
zrównoważone użytkowanie pestycydów;
ochrona gleb.
18. Zasada leseferyzmu - do czego się odnosi?
Leseferyzm (z franc. laissez faire- pozwólcie czynić) to pogląd filozoficzno-ekonomiczny głoszący wolność jednostki, zwłaszcza w wymiarze społeczno- ekonomiczny. Rozumowanie leseferyzstów jest oparte na założeniu, że każdy człowiek kieruje się zasadą korzyści materialnej (homo oeconomicus). Zespół poglądów leseferystów związany był ściśle z oświeceniowymi koncepcjami wolności jednostki oraz ideą praw naturalnych. "Zasób budowlany" miast i wsi europejskich nie jest wynikiem działania nieskrępowanej zasady leseferyzmu.
19. Historyczne założenia związane z ładem przestrzennym w Europie
Ład przestrzenny stanowi element wartości kultury europejskiej, odróżniający ją od innych kontynentów. Zagospodarowanie przestrzeni obszaru europejskiego już od średniowiecza było przedmiotem świadomych i często planowanych działań aktorów, dlatego też zagospodarowanie obszaru europejskiego nie jet efektem sprzecznych decyzji poszczególnych inwestorów.
20. Wskaż główne założenia współczesnego europejskiego Ładu przestrzennego
Sterowanie rozwojem zagospodarowania przestrzennego pojawiło się w państwach Europy Zach. już przed I wojną światową, natomiast sterowanie stało się integralnym elementem zarządzania państwem po II wojnie światowej. Wynikało to z:
potrzeby odbudowy zniszczeń wojennych
silnych procesów urbanizacyjnych
nacisków społecznych na podniesienie jakości życia i pracy.
Obecnie:
W państwach „starej” UE istnieje rozbudowane prawo dot. zagospodarowania przestrzennego oraz różnorodne instrumenty planowej realizacji zagospodarowania przestrzennego.
rozwój przestrzenny w rozumieniu europejskim jest działalnością w pełni sterowaną przez władze publiczne;
funkcjonowanie licznych pozarządowych instytucji związanych z planowaniem przestrzennym (organizacje badawcze, stowarzyszenia planistów przestrzennych)
istnienie oraz tworzenie literatury przedmiotu.
Wartości europejskie odnoszą się do prowadzenia zagospodarowania przestrzennego wg zasad UE
21. Jakiego typu prace związane z zagospodarowaniem przestrzennym prowadzone są UE
UE nie ma bezpośrednich kompetencji w dziedzinie kształtowania zagospodarowania przestrzennego w państwach członkowskich.
Prowadzone są jednak prace mające na celu: formułowanie zasad, koncepcji teoretycznych, modeli rozwoju, a także polityk
W wielu dziedzinach mających bezpośredni wpływ na zagospodarowanie przestrzenne.
22. Tzw. Zielona księga dotycząca środowiska miejskiego (1990). Wskaż główne zagadnienia
- zawiera zidentyfikowane problemy i możliwe dziedziny interwencji Wspólnoty:
> planowanie i zarządzanie
> wzrost urbanizacji
> rozwój gospodarki i przemysłu
> racjonalizacja ruchu
> polityka transportu
> oszczędność energii i gospodarki odpadami
> utrzymanie terenów zielonych i ochrona zabytków
23. Tzw. Karta Lipska dotyczy wielu problemów związanych z gospodarka przestrzenną w UE. Jakich?
Karta lipska skupia się na miastach i takich problemach jak:
konsekwencje globalizacji gospodarki,
skutki społeczno-ekonomiczne zmian klimatycznych,
skutki terytorialne niekorzystnego przebiegu procesów demograficznych w Unii Europejskiej,
oddziaływania rosnących cen energii na procesy społecznoekonomiczne, wpływ rozszerzenia na zmianę pozycji regionów
konsekwencje nadmiernej eksploatacji zasobów naturalnych i kulturowych, niekontrolowany rozrost obszarów miejskich, wyludnianie obszarów peryferyjnych.
24. Brak bezpośrednich kompetencji w dziedzinie kształtowania zagospodarowania przestrzennego w państwach członkowskich UE nie wyklucza podejmowania działań w tym kierunku - jakich?
UE nie ma bezpośrednich kompetencji w dziedzinie kształtowania zagospodarowania przestrzennego w państwach członkowskich. Prowadzi jednak prace mające na celu formułowanie zasad, koncepcji teoretycznych, modeli rozwoju oraz polityk które w wielu dziedzinach mają bezpośredni wpływ na zagospodarowanie przestrzenne. Prowadzone przedsięwzięcia nie mają charakteru obowiązkowości, ale ilustrują ogólną filozofię Unii, która następnie ulega przekształceniu w konkretne jaj polityki. Unia dysponuje dużymi środkami finansowymi które przyznawane są wg jej zasad i priorytetów które są zmienne i zależą od problemów występujących w danym okresie w państwach UE. Zasady podziału środków, priorytety rozwojowe i modele przekształceń formułowane są w ramach różnych dokumentów sporządzanych przez Unię.
25. Wskaż dokumenty o charakterze ogólnym odnoszące się do polityki przestrzennej UE w latach 90.
Urbanizacja i funkcje miast we Wspólnocie Europejskiej (1992);
Miasta zdolne do przyjęcia przyszłości (1996);
Drogi wykorzystania potencjału transportu publicznego Europie (1996);
Europa miast. Program działań Wspólnoty w środowisku miejskim (1997);
Ku miejskiej agendzie dla UE (1997);
Miasto jutra (1997);
Trwały rozwój miast w UE. Zarys działań (1998);
Rozwój sieci obywatelskich (1998);
Zarys współpracy Wspólnoty mający na celu zrównoważony rozwój miast (1999);
Europejska Perspektywa Rozwoju Przestrzennego (EPRP) (1999).
26. Wskaż dokumenty o charakterze ogólnym odnoszące się do polityki przestrzennej UE w latach 2000.
Środowisko Europy. Jaki kierunek w przyszłości? (2000);
Karta Lipska nt. zrównoważonych miast europejskich (2007)
Agenda terytorialna Unii Europejskiej: w kierunku bardziej konkurencyjnej i zrównoważonej Europy zróżnicowanych regionów (2008).
27. Europejska Perspektywa Rozwoju Przestrzennego (EPRP) - wskaż priorytety
Wzmocnienie policentrycznego rozwoju oraz innowacji poprzez tworzenie sieci współpracy regionów miejskich i miast;
Nowe formy partnerstwa i zarządzania terytorialnego pomiędzy obszarami wiejskimi i miejskimi;
Wspieranie regionalnych klastrów konkurencyjności i innowacji;
Wzmacnianie i rozbudowa sieci transeuropejskich;
Wspieranie transeuropejskiego zarządzania ryzykiem z uwzględnieniem efektów zmian klimatycznych;
Wzmocnienie struktur ekologicznych oraz zasobów kulturowych jako wartości dodanej dla rozwoju.
28. Czy Europejska Perspektywa Rozwoju Przestrzennego (EPRP) odnosi się do kwestii zmian klimatycznych?
Tak. Jeden z priorytetów EPRP porusza kwestię zmian klimatycznych: (Wspieranie transeuropejskiego zarządzania ryzykiem z uwzględnieniem efektów zmian klimatycznych)
29. Jaki typ rozwoju struktury osadniczej w krajach europejskich wspiera UE?
W końcu lat 80 Wspólnota Europejska podjęła prace nad analizami dotyczącymi rozwoju regionalnego i przestrzennego na obszarze 12 państw tworzących ówczesną Wspólnotę. Generalnym punktem wyjścia tych prac była prowadzona przez Wspólnotę polityka wyrównywania szans rozwoju poszczególnych regionów i sprzyjania postawaniu w nich zbliżonych warunków życia.
30. Wskaż kwestie przestrzenne poruszane we wszystkich ogólnych dokumentach z tego zakresu.
Wszystkie te studia dokumenty o charakterze ogólnym) dotyczyły w najogólniejszym ujęciu, trzech zasadniczych spraw:
- transeuropejskich sieci komunikacyjnych i infrastrukturalnych
- kształtowania wieloprzestrzennych układów środowiska przyrodniczego
- systemu europejskiej sieci osadniczej ( w tym europejskich ośrodków metropolitalnych)
Studia w żadnym stopniu nie miały charakteru planów, były to aktywne prognozy, względnie informacje o zamierzeniach współfinansowania strukturalnych inwestycji przez Unię oraz projekcje przyszłego obrazu Europy.
31. Jakie polityki UE odnoszą się bezpośrednio do gospodarki przestrzennej
Europa 2000 i Europa 2000 Plus
Odnowiona strategia UE dotycząca trwałego rozwoju (Bruksela 2006)
Agenda terytorialna UE: w kierunku bardzie konkurencyjnej i zrównoważonej Europy zróżnicowanych regionów (2008)
Karta lipska nt. Zrównoważonych miast europejskich - na nieformalnym spotkaniu ministrów w sprawie rozwoju miast i spójności terytorialnej, które odbyło się w Lipsku (2007)
Europejska Perspektywa Rozwoju Przestrzennego (EPRP) (1999)
32. Wskaż kryteria kwalifikowania regionów do uzyskania pomocy z funduszów euro. w ramach polityki regionalnej UE
Unia Europejska określa, który region powinien uzyskać unijne fundusze, na podstawie jego poziomu PKB. Jeśli PKB na jednego mieszkańca w danym regionie jest mniejsze niż 75 proc. średniej w Unii Europejskiej, wówczas taki region może liczyć na wsparcie z dotacji unijnych. Jeśli więc wszystkie regiony danego kraju mają niskie PKB, wówczas cały kraj może liczyć na wsparcie finansowe (tak jest w przypadku Polski). Są jednak takie kraje, w których tylko niektóre regiony są objęte pomocą unijną (np. część wschodnia Niemiec).
33. Główne założenia polityki transportowej UE
Ważne kierunki polityki transportowej to:
• zwiększenie bezpieczeństwa we wszystkich środkach transportu
• poprawa jakości transportu
• lepsza ochrona środowiska naturalnego przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez transport
• określenie wspólnych norm pracy dla osób zatrudnionych w transporcie
• stworzenie transeuropejskiej sieci transportowej.
Obecnie polityka transportowa jest jednym z wielu narzędzi Strategii Lizbońskiej.
Podstawowe zasady wspólnej polityki transportowej zostały sformułowane już w latach 60. i do dziś nie uległy większym zmianom. Działania unijne w dziedzinie transportu opierają się na:
• wolnej i uczciwej, ale kontrolowanej konkurencji,
• wolności wyboru środka transportu przez użytkownika,
• równym traktowaniu przez władze środków transportowych i przewoźników,
• finansowej i handlowej niezależności przedsiębiorstw transportowych,
• idei wspólnotowej koordynacji inwestycji w infrastrukturę transportową.
Polityka transportowa UE od początku opierała się na założeniach:
1. inwestycje z zakresu infrastruktury transportowej zaowocują korzyściami w rozwoju gospodarki
2. sprzyjanie wolnej konkurencji oraz uwalnianie przewoźników od wielu regulacji ograniczających ich działalność w UE podniesie ich wydajność w działalności gospodarczej w tym też transportowej
3. skracanie czasu dostawy, zarządzanie czasem uznano jako jeden z elementów doskonalenia funkcjonowania tej dziedziny gospodarki.
34. Jakie programy UE odnoszą się do zagospodarowania obszarów i regionów granicznych?
Intarreg
35 Programy TEN-T - do czego się odnoszą?
TEN-T - Transeuropejska Siec Transportowa. Rozwój sieci transeuropejskiej ma służyć zwiększeniu efektywności funkcjonowania wspólnego rynku oraz umożliwić obywatelom Unii, podmiotom gospodarczym, wspólnotom regionalnym i lokalnym pełne czerpanie korzyści z ustanowienia obszaru bez granic wewnętrznych. Unia Europejska dąży do zapewnienia interoperacyjności narodowych sieci transportowych, do rozwoju intermodalności w transporcie, jak również do zapewnienia dostępu regionom peryferyjnym lub wyspiarskim do centralnych regionów UE oraz zmniejszenia wysokich kosztów transportu w tych regionach. Sieci transeuropejskie to sieć transportowa (TEN-T), sieć energetyczna (TEN-E) oraz sieć telekomunikacyjna (e-TEN). Dla osiągania ich rozwoju została stworzona odrębna linia budżetowa w budżecie UE.
Program unijny TEN-T to:
dodatkowy instrument finansowy w dziedzinie transportu obok Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego ;
wyodrębniona w budżecie UE pula środków finansowych;
program skierowany do wszystkich państw członkowskich UE;
beneficjentami środków z budżetu TEN-T mogą być zarówno podmioty państwowe, jak i podmioty prywatne działające w sferze usług publicznych; program wspiera realizację projektów w formule partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP).
Projekty współfinansowane z budżetu TEN-T powinny stanowić projekty wspólnego europejskiego zainteresowania, tj. powinny spełniać następujące kryteria:
- przyczyniać się do zrównoważonego rozwoju sieci transportowej na obszarze całej Unii Europejskiej;
- zapewniać spójność oraz interoperacyjność transeuropejskiej sieci transportowej oraz dostępu do niej;
- integrować wszystkie rodzaje transportu;
- przyczyniać się do ochrony środowiska oraz podwyższenia standardów bezpieczeństwa.
36. KSRR - jakie są priorytety strategii w odniesieniu do miast?
Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary wiejskie (KSRR) wyznacza następujące cele strategiczne:
1.Wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów (konkurencyjność),
2.Budowanie spójności terytorialnej i przeciwdziałanie marginalizacji obszarów problemowych (spójność),
3.Tworzenie warunków dla skutecznej, efektywnej i partnerskiej realizacji działań rozwojowych ukierunkowanych terytorialnie (sprawność).
Układ celów KSRR odzwierciedla podstawowe obszary oddziaływania strategii do 2020 roku i tworzy triadę: konkurencyjność - spójność - sprawność, opierającą się na założeniach przekształcenia sposobu myślenia o roli polityki regionalnej i jej realizacji.
37. Skrót ESPON - co oznacza, jakie są główne inicjatywy i projekty.
ESPON jest Europejską Siecią Obserwacyjną Rozwoju Terytorialnego i Spójności Terytorialnej. Jest to program badawczy dotyczący rozwoju przestrzennego, związany z Funduszami Strukturalnymi UE. Program rozpoczął się w 2002 roku i jest finansowany częściowo ze środków Programu Inicjatywy Wspólnotowej INTERREG III oraz częściowo przez kraje członkowskie oraz Islandię, Norwegię i Szwajcarię.
Celem programu jest zapewnienie politykom i praktykom na poziomie wspólnotowym, krajowym oraz regionalnym systematycznej, nowej i porównywalnej wiedzy na temat trendów w rozwoju terytorialnym Europy oraz wpływu wdrażanych polityk na regiony i obszary europejskie. Wiedza ta ma bezpośrednio wspierać formułowanie i realizowanie zadań strategicznych. Program ESPON ma dostarczać wiedzy wykraczającej poza standardowe, tradycyjne analizy sporządzane przez Komisję Europejską.
W sumie ponad 130 instytucji badawczych z całej Europy jest zaangażowanych w projekty badawcze, działania wspierające i koordynujące Programu. Krajowe Punkty Kontaktowe ESPON tworzą sieć i służą jako łączniki pomiędzy środowiskami praktyków i badaczy we wszystkich krajach członkowskich. Zadaniem przedstawicieli szczebla ministerialnego ze wszystkich krajów zaangażowanych w Program ESPON oraz przedstawicieli Komisji Europejskiej zasiadających w Komitecie Monitorującym jest zapewnienie praktycznego wymiaru realizowanych badań.
38. KPZK - w jakich dziedzinach powiązana z priorytetami polityki europejskiej
W ramach KPZK 2030 zagospodarowanie przestrzenne kraju należy rozumieć jako sposób rozmieszczenia w przestrzeni Polski podstawowych elementów struktury przestrzennej oraz zachodzące pomiędzy nimi relacje. Do podstawowych elementów struktury przestrzennej kraju, będących przedmiotem analiz i oddziaływania polityki publicznej, zalicza się elementy systemu gospodarczego i społecznego, infrastrukturę techniczną, sieć osadniczą i krajobraz (przyrodniczy i kulturowy) oraz powiązania funkcjonalne.
Na podstawie przeprowadzonych analiz stanu i uwarunkowań zagospodarowania przestrzennego, Raportu o stanie zagospodarowania przestrzennego kraju oraz analizy uwarunkowań i trendów rozwojowych KPZK 2030 formułuje wizję przestrzennego zagospodarowania kraju w 2030 roku, pożądaną z punktu widzenia strategicznych celów rozwoju kraju. Koncepcja określa sposób osiągania tej wizji w czasie (polityka przestrzennego zagospodarowania) oraz instrumenty jej realizacji (planowanie przestrzenne, koordynacja polityk mających największe oddziaływanie przestrzenne oraz inne instrumenty: prawne, instytucjonalne, inwestycyjne).
6